انواع روش ها و اصول تدریس

پیدا کردن یک روش تدریس تاثیر گذار و عالی، از مهم ترین اهداف یک مدرس حرفه ای می باشد؛ انتخاب روش تدریس مناسب به مدرسان کمک می کند تا ضمن تدریس موفق، شرایط محصلان را در نظر بگیرند و با توجه به شرایط آن ها بهترین ارائه درسی را داشته باشند و در نهایت بر کیفیت آموزش و یادگیری بیفزایند.

در این مقاله، انواع روش ها و اصول تدریس را بررسی خواهیم کرد؛ همراه ما باشید!

در صورت تمایل می توانید مقالات، آموزش در خانه (Homeschooling) چیست؟ و چگونه باید این کار را انجام دهیم؟ چگونه به یادگیری ادامه دهیم و... را در مجله ای سنج مطالعه کنید. 

اهمیت روش های تدریس و به ویژه انواع روش های آموزشی را نمی توان در زمینه آموزش و یادگیری نادیده گرفت؛ روش های تدریس از مهم ترین و ضروری ترین مولفه های یادگیری پویا و البته جذاب است و باعث یادگیری بهتر مفاهیم و مهارت ها در فراگیران می شود.

روش تدریس چیست؟

پیش از آنکه بخواهیم انواع روش و اصول تدریس را بازگو کنیم، بر خود واجب می دانیم تعریفی از روش تدریس ارائه کنیم.

روش تدریس (Teaching Method) اشاره به اصول کلی، اشکال یادگیری، راهبردهای آموزشی و مدیریتی دارد که به منظور آموزش در کلاس درس توسط مدرس مورد استفاده قرار می گیرد، دارد. 

انتخاب روش تدریس به عوامل مختلفی نظیر، فلسفه آموزشی، سن محصلان، میزان تحصیلات، توانمندی های آنان، میزان هوش، توانایی یادگیری، اهداف معلم و مدرسه و ... بستگی دارد و این عوامل دربرگیرنده فلسفه روش های مختلف تدریس است.

به طور کلی، نظریات تدریس را می توان بر اساس دو شاخص به چهار دسته تقسیم کرد:

• رویکرد معلم محور در مقابل رویکرد دانش آموز محور
• رویکرد فناوری پیشرفته در مقابل رویکرد سنتی با فناوری پایین

در تقسیم بندی دیگر، انواع روش تدریس را می توان در دو دسته بندی کلی قرار داد:

• روش تدریس زبانی
• روش تدریس فعال (مشارکتی)

الگوی تدریس چیست؟

الگو نمونه کوچکی از یک شی است که ویژگی های اصلی و مهم آن شی را دارد؛ منظور ما از الگوی تدریس چارچوب و ساختاری است که عناصر مهم تدریس را در بر می گیرد.
میزان آگاهی مدرس و نگرش های او در خصوص آموزش بر انتخاب الگوی تدریس تاثیر می گذارد. دو نوع مهم الگوی تدریس عبارت اند از:

الگوی پیش سازمان دهنده؛ منظور مطلب یا مفهوم کلی است که در مقدمه تدریس می آید و به ارائه مطالب به دانش آموزان کمک می کند و مباحق قبلی را به مباحث جدید مرتبط می سازد و در آن مطالب از کل به جز مورد بررسی قرار می گیرد.

الگوی حل مسئله؛ فراگیران با تکیه بر دانسته ها و تجارب پیشین خود، در مورد موضوعات و رویدادهای محیطی تامل می کنند و سعی بر حل مسائل و مشکلات دارند.

فنون تدریس چیست؟

فنون تدریس روش هایی است که بر مبنای خلاقیت مدرس طراحی شده و به وجود می آید و دانستن آن ها به مدرس در تسهیل فرآیند آموزش کمک می کند.
سه نکته حائز اهمیت در این خصوص شامل، تعامل بین فراگیر و فرادهنده (معلم و دانش آموز)، هدفی که از قبل توسط مدرس مشخص شده است و ایجاد محیط برای یادگیری آسان می باشد.

انواع روش و اصول تدریس

تدریس و آموزش یک فرآیند پویا و نیازمند به برآورده ساختن نیازهای یادگیری در دانش آموزان و فراگیران است. انتخاب موثر ترین روش تدریس می تواند به مربیان و دانش آموزان در امر چالش برانگیز آموزش و یادگیری کمک کند.

در ادامه به شرح برخی از انواع روش ها و اصول تدریس می پردازیم:

رویکرد تدریس مستقیم و غیر مستقیم

• روش تدریس مستقیم: مدرس همانند یک سخنران مطالب آموزشی مختلف را به صورت مستقیم در اختیار فراگیردان قرار می دهد و سعی می کند حجم زیاد اطلاعات را در مدت زمان کم در اختیار فراگیران بگذارد. مدرس نقش فعالانه داشته و محور اصلی کلاس درس است.
• روش تدریس غیر مستقیم: مدرس تلاش می کند مطالب درسی مختلف را در قالب و شکل های مختلف بیان کند؛ این روش برای بیان مسائل سخت، انتزاعی و پیچیده روشی کاربردی و موثر است. مدرس نقش تسهیل گر و راهنما را دارد و دانش آموز فعالانه در کلاس درس شرکت می کند.

رویکرد معلم محور

 در این روش معلم اصلی تریت نقش را در آموزش بر عهده دارد؛ در این رویکرد، معلم نقش کاملا فعال و دانش آموز منفعل است و به عنوان یک ظرف خالی در نظر گرفته می شود که با آموزش مستقیم و سخنرانی های معلم پر می شود و درس هایی را یاد می گیرد.

معلم آنچه را که به دانش آموز یاد داده است، از طریق آزمون و ارزیابی و دادن نمره می سنجد؛ به عبارتی تدریس و ارزشیابی کاملا جدا از یکدیگر هستند.

رویکرد دانش آموز محور

در این رویکرد، علی رغم نقش پر رنگی که معلم در کلاس درس دارد، میزان فعالیت معلم و دانش آموز به یک اندازه بوده و دانش آموزان با نقش فعالانه خود و با همکاری با معلم در فرآیند آموزش و یادگیری شرکت می کنند.

معلم همچون یک مربی و تسهیل گر به آموزش دروس و یادگیری و درک کلی مطالب کمک می کند و در نهایت برای ارزیابی دانش آموز از روش های مستقیم و غیر مستقیم مانند آزمون، انجام تحقیق، انجام پروژه به صورت فردی یا گروهی، ارائه نمونه کار، ارائه گزارش کلاسی یا میزان مشارکت دانش آموز در کلاس استفاده می کند.

بنابراین، تدریس و ارزشیابی جدا از یکدیگر در نظر گرفته نمی شود و کاملا به یکدیگر مرتبط می باشند.

رویکرد فناوری پیشرفته

پیشرفت فناوری و تکنولوژی تاثیر به سزایی در به وجود آمدن این روش آموزشی دارد؛ در این رویکرد آموزشی از فناوری برای یادگیری و آموزش استفاده های بسیار و مختلفی می شود.

فناوری عنصر جدا نشدنی آموزش دانش آموزان در کلاس درس محسوب می شود؛ استفاده از رایانه، تبلت، لپ تاپ، اینترنت، نرم افزارهای آموزشی، فضای آموزش آنلاین در امر آموزش و انجام تکالیف مرسوم است و دانش آموز و معلم با تکیه بر فناوری های نوین، منابع نامحدود درسی را در اختیار دارند و می توانند با افراد مهم و پژوهشگران مختلف در سراسر دنیا ارتباط برقرار کنند.

رویکرد سنتی با فناوری پایین

اگرچه نقش و تاثیر مثبت فناوری بر آموزش غیر قابل انکار است اما کماکان و به دلایل مختلف ترجیح برخی معلمان و مربیان استفاده از روش های تدریس سنتی تر، یعنی روش هایی که در آن از فناوری کمتر استفاده می شود، می باشد.

در این سبک تدریس حضور فیزیکی و تعامل بین معلم و دانش آموز بیشتر است و برخی پژوهشگران می گویند، کلاس های درس با فناوری پایین یادگیری را تقویت می کنند و برای اثبات سخن خود به تاثیر یادآوری بهتر و بیشتر یادداشت های دست نویس تا یادداشت های تایپ شده توسط دانش آموزان اشاره می کنند.

در بعضی مواقع سطح یادگیری دانش آموزان در کلاس های درس با فناوری پایین تر بهتر بوده و تجربه معلم تاثیر مثبت بیشتری بر دانش آموز دارد.

حرکت کردن دانش آموزان در کلاس درس و استفاده از دست و اشاره، انجام کار عملی در کلاس درس، حضور در کلاس درس میدانی، اکتشاف آموزشی، تحقیق و مصاحبه مستقیم با دیگران، حضور در آزمایشگاه برخی از فعالیت هایی است که در کلاس های درس با فناوری کمتر انجام می شود.

روش تدریس زبانی

به نظر می رسد نام این رویکرد آموزشی گویای نوع تدریس باشد؛ بر اساس این رویکرد، معلم با تکیه بر زبان و کلام خود به عنوان متکلم وحده و تنها گوینده کلاس درس، شروع به آموزش مواد درسی می کند؛ این روش جز روش های تدریس سنتی است.

تعامل مدرس با دانش آموز در این روش کم است و معلم بنابر صلاحدید خود می تواند از لوازم کمک آموزشی استفاده کند. نتایج مطالعات نشان می دهد، میزان یادگیری کسانی که در کلاس های درس با این روش حضور دارند به نسبت دیگر افراد، کمتر است.

مطمئن نبودن از میزان یادگیری دانش آموزان، خسته کننده بودن روش تدریس، نداشتن خلاقیت و ابتکار عمل در معلم و عدم ایجاد آن در دانش آموزان، توهم اشراف علمی و دانش در مدرس، یادگیری سطحی در دانش آموزان، فراموش شدن مطالب آموزشی با سرعت بالاتر، از جمله انتقاداتی است که به این روش آموزشی وارد شده است.

روش تدریس فعال

همچون روش تدریس دانش آموز محور، دانش آموزان در فرآیند تدریس حضور فعال دارند و با همکاری و مشارکت با معلم سعی می کنند کلاس درس را اداره و در امر آموزش شرکت کنند.

مربی در این روش به دانش آموز در جهت پیدا کردن راهکار و راه حل کمک کرده و یادگیری اکتشافی در آن ها را تقویت می کند.

تنوع در تدریس در این روش زیاد است، اعتماد به نفس دانش آموزان در این روش بالا می رود، یادگیری بهتر صورت می گیرد، علاقه دانش آموز به درس زیاد است و ابتکار عمل در این روش دیده می شود.

روش تدریس آموزش متمایز

در این رویکرد به ارضا و برآورده ساختن نیازهای متنوع دانش آموزان در کلاس درس تاکید می شود؛ در این رویکرد بر سبک ها، توانایی ها و زمینه های یادگیری منحصر به فرد در دانش آموزان و ایجاد یک محیط یادگیری که بتواند این تفاوت ها را در خود جای دهد، تاکید و توجه ویژه می شود.  

معلم با انتخاب این رویکرد آموزشی، آموزش خود را متناسب با نیازهای خاص هر دانش آموز تنظیم می کند و با ارائه فعالیت های یادگیری و ارزیابی به دانش آموزان در جهت شناختن خود و یافتن نقاط قوت و ضعف خود کمک می کنند و آن ها را در جهت بهبود و توسعه شخصی، راهنمایی می کنند.

همچنین، در این رویکرد نقش و مشارکت دانش آموزان در یادگیری زیاد است اما ایرادی که می توان بر این روش آموزشی وارد کرد، سخت و چالش برانگیز بودن، مدیریت فعالیت‌ها و ارزیابی‌های مختلف برای هر دانش‌آموز، به ‌ویژه در کلاس‌های بزرگ‌ تر می باشد و از دیگر سو، برخی دانش آموزان نیاز به راهنمایی و ساختار بیشتر در کلاس درس دارند.

روش یادگیری مبتنی بر پروژه

تاکید اصلی در این روش تدریس بر تجربیات عملی در دنیای واثعی و حل مشارکتی مشکلات و یافتن راه حل می باشد. دانش آموزان در یک مدت زمان مشخص به صورت گروهی بر یک پروژه با موضوعات مختلف با هدف به دست آوردن یک نتیجه یا راه حل ملموس کار می کنند.

این روش تدریس به ارتقای تفکر انتقادی، مهارت حل مسئله، توسعه همکاری و مشارکت، به کار بردن راه حل های به دست آمده و استفاده از آموخته ها از پروژه در زندگی روزمره در دانش آموزان کمک می کند و احساس تعهد در یادگیری را در دانش آموز تقویت می کند و باعث ایجاد انگیزه  و کار بر روی علایق مشترک در آن ها می شود.

زمان بر بودن، نیاز به برنامه ریزی و مدیریت دقیق از جمله انتقاداتی است که به این روش تدریس وارد شده است.

روش یادگیری گروهی

نام دیگر این روش تدریس، یادگیری مشارکتی است؛ نقش تعامل و همکاری میان دانش آموزان در این روش تدریس پر رنگ است. دانش آموزان در گروه های بزرگ و کوچک برای یادگیری و حل تکالیف با یکدیگر همکاری کرده و سعی بر حل مسائل دارند و یادگیری از یکدیگر دارند.

این روش تدریس به افزایش مشارکت دانش‌آموزان، ارتقای مهارت‌های تفکر انتقادی، تقویت حس اجتماعی و همکاری در بین دانش آموزان، افزایش انگیزه و اعتماد به نفس، توسعه یادگیری عمیق و توسعه مهارت های اجتماعی کمک می کند.

تشویق دانش آموزان به داشتن نقش فعال در یادگیری، همکاری با یکدیگر، به اشتراک گذاشتن مهارت ها و یادگیری از یکدیگر از مزایای این روش تدریس است.

سطوح مختلف بهره هوشی، مهارت، دانش و مشارکت می تواند در گروه عدم تعادل ایجاد کند و باعث ناراحتی و اضطراب برخی دانش آموزان شود و برعملکرد و تجربه یادگیری آن ها تاثیر منفی بگذارد و این مسئله از جمله معایب این روش تدریس است.

روش یادگیری فردی

مسئولیت یادگیری در روش یادگیری فردی یا خود راهبردی بر عهده دانش آموز است؛ دانش آموز باید اهداف تحصیلی خود را پیدا کند، منابع درسی را انتخاب کرده و با سرعت منحصر به فرد خود به صورت فعالانه در امر آموزش یادگیری قدم بردارد.

معلم دانش آموز را راهنمایی و حمایت کرده و منابعی که لازم دارد را در اختیارش قرار می دهد.

تنظیم نیازها و علایق با تجربیات یادگیری از جمله مهم ترین مزیت های این روش تدریس است و همین باعث انگیزه بیشتر برای یادگیری، مشارکت در امر آموزش و حفظ دانش می شود و مهارت های مهمی مانند خود تنظیمی و مدیریت زمان و تفکر انتقادی را در دانش آموز تقویت می کند.  

تجربه احساس انزوا، عدم تعامل اجتماعی، دریافت نکردن بازخورد از جمله معایب این روش آموزشی است و این روش برای دانش آموزانی که خود تنظیمی ندارند و نمی توانند زمان را به خوبی مدیریت کنند و از نظم و انضباط بالایی برخوردار نیستند و نمی توانند به صورت مستقل درس بخوانند، گزینه خوبی به نظر نمی رسد.

روش تدریس برنامه ای

در این روش خود دانش آموز یک موضوع درسی را انتخاب کرده و آن را به بخش های کوچک تر تقسیم می کند و با برنامه ریزی مرحله به مرحله آن را یاد می گیرد و پس از اتمام هر مرحله به مرحله بعدی می رود.

روش یادگیری مبتنی بر تحقیق و پرسش

تمرکز اصلی در این روش تحقیق بر اکتشاف و کشف دانش آموز می باشد. در این روش، دانش‌ آموزان تشویق می ‌شوند تا سؤال بپرسند، موضوعات را بررسی کنند و فعالانه از طریق تحقیق، آزمایش و همکاری به دنبال پاسخ باشند و معلم به جای پاسخ دادن به سوالات، فرآیند یادگیری را هدایت و تسهیل می کند.

این روش به توسعه مهارت های تفکر انتقادی، خلاقیت و توانایی های حل مسئله کمک می کند و مهارت تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری بر مبنای مشاهدات و تجربیات را در دانش آموزان ارتقا می بخشد و دانش آموزان را به سمت دنبال کردن علایق خود سوق می دهد.

این روش تدریس برای دانش آموزانی که به محیط های ساختار یافته عادت دارند، سخت و چالش برانگیز است؛ زیرا ممکن است برای هدایت ماهیت باز یادگیری مبتنی بر پرسش تلاش بیشتری کنند و نیاز به سطح بالایی از مشارکت و خود راهبردی دارد.

روش مباحثه

در این روش، دانش آموز و معلم دائما از یکدیگر در خصوص موضوعات مختلف سوال می پرسند؛ در این روش می توان دانش آموزان را به گروه های مختلف تقسیم کرد یا موضوع خاصی را برای پرسش و پاسخ در نظر گرفت.

روش یادگیری حرکتی یا جنبشی

در این روش تدریس از حرکت و فعالیت های بدنی برای یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات جدید استفاده می شود. طراحان این رویکرد بر این باورند، زمانی که دانش‌آموزان بیشتر درگیر هستند و می توانند از بدن خود استفاده کنند و با محیط خود تعامل داشته باشند، بهتر می‌ توانند اطلاعات را حفظ کنند.

یادگیری حرکتی به طرق مختلف مانند استفاده از ابزار و لوازم کمک آموزشی، نقش آفرینی یا شبیه سازی، گنجاندن حرکت در درس و... انجام می شود.

این روش تدریس برای دانش آموزانی که به کلاس های درس سنتی و یک جا نشینی علاقه ندارند، مفید و مثمر الثمر است و به بهبود هماهنگی فیزیکی و مهارت های شناختی در دانش آموزان کمک می کند و یک روش جالب و سرگرم کننده می باشد.

با این حال، برخی از معایب بالقوه برای یادگیری حرکتی نیز وجود دارد؛ به عنوان مثال، اجرای آن در محیط های کلاس بزرگ می تواند چالش برانگیز باشد و ممکن است به دلیل محدودیت های جسمی یا ناتوانی برای همه دانش آموزان قابل اجرا نباشد. علاوه بر این، آماده سازی و تسهیل فعالیت های حرکتی می تواند زمان بر باشد.

روش یادگیری مبتنی بر بازی

یادگیری مبتنی بر بازی نوعی روش تدریس، شامل استفاده از بازی های دیجیتال یا غیر دیجیتالی برای تسهیل یادگیری می باشد. یادگیری مبتنی بر بازی را می توان برای آموزش طیف وسیعی از موضوعات، از هنرهای زبانی گرفته تا علوم و ریاضیات استفاده کرد.

یکی از مزایای یادگیری مبتنی بر بازی این است که می ‌تواند فرآیند یادگیری را برای دانش ‌آموزان لذت ‌بخش ‌تر و تعاملی ‌تر کند و منجر به افزایش تعامل و انگیزه شود.
بازی ها همچنین می توانند به دانش آموزان کمک کنند تا مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی را توسعه دهند، چرا که آن ها برای غلبه بر چالش ها و موانع در بازی تلاش می کنند.

برخی از معایب بالقوه برای یادگیری مبتنی بر بازی نگرانی‌ در مورد تمرکز بیش از حد دانش آموزان بر روی برنده شدن در بازی تا بر یادگیری مطالب، می باشد.

علاوه بر این، یادگیری مبتنی بر بازی ممکن است برای همه انواع یاد گیرندگان موثر نباشد، زیرا برخی از دانش‌ آموزان ممکن است به جنبه‌ های رقابتی یا بازی‌ گونه رویکرد واکنش و پاسخ خوبی نشان ندهند.

روش یادگیری اکتشافی

یادگیری اکتشافی نوعی روش تدریس است که بر یادگیری از طریق تجربه و اکتشاف تمرکز دارد؛ یادگیری اکتشافی رویکردی است که خارج کردن دانش آموزان از کلاس درس و ورود به دنیای واقعی برای یادگیری و توسعه مهارت ها از طریق فعالیت ها و پروژه های عملی را شامل می شود.

این روش بر اهمیت درگیر کردن دانش‌ آموزان در یادگیری و فراهم کردن فرصت‌ هایی برای استفاده از دانش خود در زمینه‌ های مختلف زندگی تأکید می ‌کند.

ایجاد حس اجتماعی و توسعه مهارت کار گروهی در میان دانش آموزان و تشویق آن ها به برقراری ارتباط و همکاری و تلاش برای حل مشکل و فراهم کردن فرصت برای توسعه مهارت رهبری و مسئولیت پذیری در قبال یادگیری، از جمله مزایای این روش تدریس می باشد.

یکی دیگر از مزایای یادگیری اکتشافی این است که یادگیری فعال و تجربی را ترویج می کند و همین مسئله می تواند برای دانش آموزان جذاب تر و به یاد ماندنی تر از آموزش سنتی مبتنی بر کلاس درس باشد.

روش یادگیری اکتشافی با هدایت کردن دانش ‌آموزان در موقعیت‌ های دنیای واقعی، به یادگیری مرتبط‌ تر و کاربردی ‌تر برای زندگی آن ها کمک می ‌کند.

نیاز به برنامه ریزی، زمان بیشتر و منابع بیشتر از جمله معایب این روش تدریس است. همچنین ارزیابی یادگیری دانش آموزان و ارائه بازخورد فردی در زمینه یک پروژه گروهی یا تجربه میدانی می تواند دشوار باشد.

روش تدریس واحد کار

معلم از دانش آموزان می خواهد که به صورت فردی یا گروهی یک فعالیت عملی را خارج از کلاس درس و به صورت عملی انجام دهند و به جمع آوری اطلاعات مورد نیاز خود بپردازند.

روش گردش علمی

معلم با استفاده از این روش نوین و کاربردی، دانش آموزان را به محیطی خارج از کلاس درس و مدرسه برده و سعی می کند آن ها را با واقعیت های مختلف آشنا کند و دانش آموزان را تشویق به مشاهده و انجام تکالیف عملی کند.

روش آزمایشی

دانش آموزان در محیط آزمایشگاه و با اکتساف سعی می کنند مسائل مختلف را حل کنند و با استفاده از ابزار آلات و تجهیزات مفاهیم درسی را یاد بگیرند.

روش تدریس کلاس درس معکوس

کلاس درس معکوس نوعی روش تدریس است که ترتیب سنتی فعالیت های یادگیری را معکوس می کند؛ یعنی به جای اینکه معلمان در کلاس سخنرانی کنند و تکالیفی را برای دانش ‌آموزان در خانه تعیین کنند، دانش‌ آموزان قبل از آمدن به کلاس، مطالب درسی را به طرق مختلف مانند تماشای فیلم یا مطالعه مقاله مرتبط یاد می گیرند و سپس از زمان کلاس برای فعالیت‌ های عملی و پروژه‌ های مشترک استفاده می ‌کنند.

این رویکرد به دانش‌ آموزان اجازه می ‌دهد تا کنترل بیشتری بر یادگیری خود داشته باشند و تجربه‌ ای تعاملی و جذاب ‌تر در کلاس را تجربه کنند.

یکی از مزایای کلیدی این نوع روش تدریس این است که دانش ‌آموزان را قادر می ‌سازد تا با سرعت خودشان روی مطالب کار کنند و هر کجا که لازم بود، مطالب را یکباره یا چند باره مطالعه، مشاهده یا گوش دهند و آن ها را برای خود مرور کنند.

یکی دیگر از مزایای کلاس درس معکوس این است که فرصت هایی برای تجارب یادگیری فعال تر و مشارکتی ایجاد می کند. زمان کلاس را می توان به فعالیت های حل مسئله، بحث های گروهی و یادگیری مبتنی بر پروژه اختصاص داد و به دانش آموزان اجازه می دهد با هم کار کنند و در یادگیری عملی شرکت کنند و در نهایت درک آن ها از مطالب عمیق تر می شود.

دانش‌ آموزانی که به یادگیری سنتی مبتنی بر سخنرانی عادت دارند، ممکن است برای سازگاری با قالب جدید مشکل داشته باشند و ممکن است در حصول اطمینان از دسترسی همه دانش‌ آموزان به فناوری و منابع لازم برای تکمیل تکالیف قبل از کلاس، چالش‌هایی وجود داشته باشد.

علاوه بر آن، معلمان باید آماده باشند تا زمان بیشتری را صرف ایجاد و تنظیم مواد برای درس های کلاس درس خود کنند. به طور کلی، کلاس درس معکوس می تواند یک روش آموزشی قدرتمند در صورت اجرای موثر باشد، اما نیاز به برنامه ریزی و آماده سازی دقیق دارد و این از انتقادات وارد شده بر این روش تدریس می باشد.

روش تدریس رول پلی یا ایفای نقش

این روش تدریس، یکی از رایج ترین انواع روش های تدریس می باشد که در آن دانش آموزان نقش ها یا سناریوهای خاصی را با هدف یادگیری و درک مفاهیم یا موقعیت مختلف انجام می دهند؛ رول پلی می تواند موضوعات درسی مختلف را در بر بگیرد.

تجربه موقعیت های مختلف از نزدیک، بررسی دیدگاه های مختلف، مشارکت فعال دانش آموزان، حفظ اطلاعات مختلف با سرعت بیشتر و کیفیت بالاتر، توسعه و ترویج تفکر انتقادی و همدلی و انجام کار گروهی، توسعه مهارت های اجتماعی و عاطفی مانند مهارت حل مسئله و همدلی از جمله مهم ترین مزایای روش تدریس ایفای نقش است.

پیدا کردن یا طراحی سناریوهایی که برای همه دانش آموزان جذاب و البته چالش برانگیز باشد، یکی از معایب این روش تدریس است. همچنین، برخی از دانش‌آموزان ممکن است در مورد ایفای نقش متفاوت احساس ناراحتی یا خودآگاهی کنند. علاوه بر این، ایفای نقش مستلزم آمادگی و برنامه ریزی قابل توجهی از سوی معلم و همچنین توانایی تسهیل و هدایت موثر فعالیت است.

روش تدریس یادگیری مبتنی بر مسئله

یادگیری مبتنی بر مسئله یک رویکرد دانش آموز محور برای آموزش است که بر حل مشکلات دنیای واقعی تمرکز دارد. در این روش دانش آموزان به صورت گروهی به شناسایی و تجزیه و تحلیل مسائل پیچیده می پردازند و سپس از تفکر انتقادی و مهارت های حل مسئله برای توسعه راه حل ها استفاده می کنند.
یادگیری مبتنی بر مسئله را می توان در رشته های مختلف دانشگاهی مورد استفاده قرار داد.

یکی از مزایای اولیه روش تدریس مبتنی بر مسئله این است که باعث توسعه تفکر انتقادی و مهارت های حل مسئله می شود. با کار بر روی مسائل دنیای واقعی، دانش آموزان مجبور می شوند دانش و مهارت های خود را در یک محیط عملی به کار ببرند و همین مسئله می تواند به آن ها کمک کند تا مطالب را بهتر درک کنند و درک عمیق تری نسبت به موضوعات درسی داشته باشند.

مزیت دیگر این روش، آن است که همکاری و کار گروهی را در بین دانش آموزان تقویت می کند. هنگامی که دانش آموزان برای حل مسائل پیچیده با هم کار می کنند، یاد می گیرند که چگونه به طور موثر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، ایده ها را به اشتراک بگذارند و در جهت اهداف مشترک کار کنند.

 این می تواند به ویژه برای دانش آموزانی که ممکن است خجالتی یا درون گرا باشند مفید باشذ، زیرا به آن ها اجازه می دهد مهارت های اجتماعی و بین فردی مهم را در یک محیط حمایتی و ساختار یافته تمرین کنند.

این رویکرد دانش آموز محور بوده و نیازمند درجه بالایی از کار گروهی است و می تواند برای معلمان چالش ایجاد کند چرا که شاید آن ها نتوانند نسبت به درگیری فعالانه و مشارکت همه دانش آموزان در فرآیند یادگیری اطمینان کسب کنند. از دیگر سو این روش کمی زمان بر بوده و نیاز به آمادگی بالا از سوی معلم دارد.

رویکرد تدریس توضیحی

این روش برای مواقعی که معلم قصد دارد اطلاعات زیادی را در زمان کوتاه به دانش آموزان یاد بدهد، گزینه خوبی به نظر می رسد؛ در این روش از متن کتاب یا جزوه استفاده می شود و معلم با بیان برخی نکات و مثال سعی می کند، اطلاعات مختلف را در اختیار دانش آموزان قرار دهد.

رویکرد تدریس سخنرانی

معلم یا مدرس به صورت فعالانه صحبت می کند و به اصطلاح گوینده است و دانش آموزان نقش شنونده را در بر عهده دارند؛ در این روش دانش آموزان می توانند از سخنان معلم خود یادداشت برداری کنند و معلم باید سخنان خود را در قالب، مقدمه، بدنه و نتیجه گیری به دانش آموزان ارائه کند.

روش تدریس نمایشی

در این روش معلم با استفاده از نمایش یک فیلم یا ویدئو آموزشی در کلاس درس یا نشان دادن یک وسیله، سعی می کند مفهومی را به دانش آموزان یاد بدهد.

روش تدریس کنفرانس

نام دیگر این روش، گردهم آیی می باشد؛ در این روش دانش آموزان مسئولیت آموزش و دادن اطلاعات به یکدیگر را برعهده دارند و باید پیش از ورود به کلاس درس اطلاعاتی را جمع آوری و ارائه کنند.

روش تدریس تمرینی

تاکید اصلی در این روش با تکرار مطالب و تمرین است و معلم دانش آموزان را تشویق به تکرار یک موضوع با هدف کسب توانایی و تبحر در آن می کند. جمله سازی، رو نویسی و... از جمله روش های تدریس تمرین است.

چگونه به یک مدرس حرفه ای تبدیل شویم؟

برای تبدیل شدن به یک مدرس حرفه ای نیاز به تلاش و یادگیری مداوم دارید. فکر نکنید که یک فرد با مدرس شدن دیگر نیازی به یادگیری ندارد، بلکه او باید دانش خود را به روز کند و روش ها نوین تدریس و آموزش و را یاد بگیرد.

همچنین، انتخاب یک روش تدریس مناسب به امر تدریس و آموزش کمک می کند. مدرس حرفه ای باید مهارت هایی را در زمینه های مختلف کسب کند؛ او باید توانایی انتقال مفاهیم به فراگیران را داشته باشد.

مهارت رهبری کردن را یاد بگیرد و کلاس و زمان را به خوبی مدیریت کند و بتواند خودش را با طیف مختلفی از فراگیران با استعدادهای متفاوت سازگار کند.
استفاده از تکنولوژی و فناوری های نوین، لازمه تدریس است؛ مدرس حرفه ای باید از تکنولوژی های مدرن در امر آموزش استفاده کند و در کلاس درس جریان همکاری و کار گروهی را تداوم و تقویت ببخشد.

در نهایت خلاقیت، برگ برنده تدریس معلمان است و مدرس خوب، مدرسی است که بتواند با خلاقیت و ارائه راهکارهای نوین، دروس را به صورت خلاقانه ارائه دهد.

نکاتی برای انتخاب بهترین روش تدریس

اگر می خواهید بهترین و موثر ترین روش تدریس را انتخاب کنید، باید به چند نکته مهم توجه داشته باشید:

• پیش از هر چیز، نیازها و سبک یادگیری دانش آموزان را در نظر بگیرید و یک رویکرد تدریس انعطاف پذیری و سازگار با همه دانش آموزان داشته باشید.
• خواسته ها، انتظارات و دستورالعمل های رویکرد تدریس خود را به صورت واضح، روشن و شفاف بیان کنید و اطمینان حاصل کنید که دانش آموزان متوجه روش تدریس شما و خواسته های شما شده اند.
• فرصت هایی را برای تامل کردن و بازخورد دادن فراهم کنید؛ ممکن است دانش آموزان نیاز به همکاری با یکدیگر و تمایل به کسب تجربیات مختلف داشته باشند.
• فرقی نمی کند که روش تدریس شما سنتی یا مبتنی بر فناوری است؛ شما باید مرتب برنامه ریزی کنید و بدانید که قرار است در کلاس درس چه کارهایی انجام دهید.
• از امتحان کردن و آزمایش کردن چیزهای جدید نترسید و روش های مختلف تدریس را امتحان کنید و همیشه تکنیک های جدید برای آموزش و یادگیری را به کار ببندید تا یک محیط یادگیری فعال و پویا ایجاد کنید.
• روشی را انتخاب کنید که به اندازه کافی خلاقانه باشد و اشتیاق و انگیزه دانش آموزان را بر انگیزاند.

معرفی کتاب

اگر علاقه مند به مطالعه کتاب در زمینه روش و اصول تدریس هستید، می توانید کتبی که در ادامه مطرح می کنیم را مطالعه کنید:

• کلیات روش ها و فنون تدریس؛ نوشته امان الله صفوی
• روش‌های پیشرفته تدریس؛ نوشته شراره حبیبی
• روش تدریس مشارکتی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان؛ نوشته عبدالرزاق جمشید زهی، عبد الستار جمشید زهی
• روش‌های تدریس اثربخش با تأکید بر فناوری‌های نوین؛ نوشته علیرضا اصلاحی، دیار رفاعی، سکینه جعفری

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در خصوص انواع روش ها و اصول تدریس صحبت کردیم. انتخاب روش تدریس مناسب از سوی معلم احتمال موفقیت دانش آموزان را بالا می برد و کیفیت یادگیری و آموزش را بهبود می بخشد. روش های تدریس انواع مختلفی دارند که باید بنابر سن فراگیران، میزان تحصیلات آن ها و عوامل دیگر انتخاب شوند.

مهم ترین نکته ای که در خصوص انتخاب روش تدریس باید به آن توجه کرد آن است که روش تدریس باید خلاقانه باشد و توجه، انگیزه و اشتیاق دانش آموزان را برانگیزد.

آیا مطالعه مقاله فوق برای شما مفید واقع شد؟ لطفا نظرات، تجربیات و دیدگاه ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید. 

سوالات متداول