استرس شدید در بارداری

درست است که همه ی ما در معرض استرس قرار داریم اما باید بدانید استرس برای مادران باردار بسیار خطر آفرین است.

استرس باعث ترشح هورمون کورتیزول می شود و کورتیزول می تواند  از جفت جنین عبور کند و بر مغز جنین تاثیر بگذارد و چه چیزی غم انگیزتر آسیب دیدن جنین در دوره بارداری وجود دارد؟
یکی از مهم ترین نکاتی که باید در دوره بارداری به آن توجه شود، دور نگه داشتن مادر و جنین از عامل استرس است.

در این مقاله قرار است یک بررسی کلی در مورد استرس شدید در دوره بارداری داشته باشیم. پس در ادامه برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه شوید. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

تاثیر استرس مادر بر روی جنین

بارداری یک وضعیت پیچیده است. استرس دوران بارداری یکی از عواملی است که می تواند بر پیوند پویا بین مادر و کودک تأثیر بگذارد و تأثیر قابل توجهی بر رشد جنین داشته باشد.
استرس مادر در دوران بارداری ممکن است تاثیر عمیقی بر جنین بگذارد و پیامدهای منفی مادام العمری بر سلامتی کودک داشته باشد.

به طور خلاصه، تاثیر استرس مادر بر جنین، شامل موارد زیر می شود:

• وزن کم جنین حین تولد
• آسیب مغزی
• تاخیر در رشد مغزی
• تاخیر رشد داخل رحمی
• زایمان زودرس
• نارس به دنیا آمدن جنین
• و ..

استرس و بارداری

دوره بارداری، دوره تغییر است؛ مادران باردار در این دوره از نظر جسمانی، روان شناختی، سبک زندگی تغییرات زیادی را تجربه می کنند که خود این تغییرات می تواند با استرس هایی برای مادر همراه شود.

مادرانی که از این تغییرات استقبال می کنند و سازگاری بالایی دارند، احساسات منفی و استرس کمتری را متحمل می شوند.

پس می توانیم بگوییم استرس در دوره بارداری کاملا رایج است اما، استرس بیش از اندازه نه! استرس اگر از حد متعادل خارج شود، مشکل آفرین می شود. می دانستید کمترین مشکلاتی که استرس می تواند برای مادر باردار به وجود بیاورد، چیست؟

•  مشکل در چرخه خواب؛ محرومیت از خواب با تاثیرات منفی بر سلامت جسم و روان همراه است.
•  سر درد
•  کاهش اشتها یا افزایش اشتها
• و...

البته باید بگوییم هر استرسی بد نیست اگر مادر توانایی مقابله با استرس را داشته باشد، هیچ آسیبی متوجه جنین نخواهد شد، استرس های کوتاه مدت و یا ناراحتی های زودگذر هم مشکل جدی به وجود نمی آورد.

اما استرس های شدید، طولانی مدت و مزمن باعث بروز مشکل در دوره بارداری می شوند.

اگر سطح استرسی که مادر باردار تجربه می کند زیاد باشد و استرس در طولانی مدت ادامه پیدا کند، مادر ممکن است مبتلا به فشار خون بالا یا بیماری های قلبی شود.

توجه: در صورت واضح نبودن تصویر اینجا را کلیک کنید. 

علت استرس در  بارداری

چه چیزی باعث می شود مادر باردار دچار استرس شود؟ قبل از پاسخ دادن به این سوال، یک سوال از شما می پرسم؛ آیا همه ی مادران باردار در سراسر دنیا، شرایط مشابهی را در دوران بارداری تجربه می کنند؟

مثلا: شرایط اجتماعی، شرایط اقتصادی، مشکلات فردی و.... آفرین، می دانم که جواب شما خیر می باشد، پس هم اکنون سوال اول را پاسخ می دهیم؛ به دلیل تجربیات متفاوت زنان در دوره بارداری، نمی توان دلیل واحد و مشخصی را برای تجربه استرس نام برد.
اگر تمایل دارید بدانید چه اتفاقاتی باعث بروز استرس  و تشدید استرس می شوند و در نهایت به مادر و جنین آسیب می رساند، به عواملی که در ادامه نام می بریم، توجه کنید:

• بروز یک اتفاق ناگوار و آسیب زا؛ جدایی، مرگ عزیزان در دوره بارداری، بیماری جدی، از دست دادن شغل، از دست دادن خانه
•  زلزله، حملات تروریستی، جنگ، سیل 
• افسردگی
•  تغییرات جسمانی در دوره بارداری
• تجربه حالت تهوع، یبوست، خستگی، دل درد، معده درد، کمر درد و ..
• تغییرات خلقی که منجر به نوسانات خلقی و تحریک پذیری خلق می شود.
• نگرانی در مورد روز زایمان و اینکه چه اتفاقاتی قرار است برای مادر یا جنین رخ دهد.
• دوری از شغل و سپردن مسئولیت ها به دیگر همکاران در صورتی که فردمشغول به کار باشد.
• مهاجرت و جابه جایی
• مشکلات مالی
• قرار گرفتن در معرض تبعیض
• تجربه اولین بارداری
• کم تجربگی مادر
• فقدان حمایت اجتماعی
• و ...

بیشتر بدانید

 بر اساس مطالعات صورت گرفته در زمینه استرس و بارداری، تجربه سطح بالای استرس توسط مادر در دوره بارداری، باعث بروز مشکلاتی همچون، اختلال نقص توجه/ بیش فعالی یا ایجاد ترس و اختلالات یادگیری در دوره کودکی می شود. همچنین استرس بر رشد سیستم ایمنی کودک تاثیر منفی می گذارد.

توجه: در صورت واضح نبودن تصویر اینجا را کلیک کنید.

عوارض استرس در بارداری

پیش تر گفتیم، استرسی که مادر در دوره بارداری تجربه می کند بر سلامت جنین اثر می گذارد. برخی از مشکلاتی که در نتیجه استرس برای مادر و جنین به وجود می آید، عبارت اند از:

 فشار خون بارداری

مادری که تحت استرس شدید قرار دارد، ممکن است دچار فشار خون یا پره اکلامپسی شود. این احتمال در مادرانی که تجربه فشار خون قبل از بارداری داشته اند، بیشتر است.

حدودا پنج درصد از مادران باردار، فشار خون دوره بارداری را تجربه می کنند. البته فشار خون در نتیجه استرس در این دوره ممکن است به صورت موقتی تجربه شود.

 زایمان زود رس

استرس ممکن است باعث تولد نوزاد زودرس یا نارس، یعنی نوزادی که قبل از هفته سی و هفت به دنیا می آید و نوزاد کم وزن یعنی نوزادی که کمتر از دو کیلوگرم وزن دارد می شود.

در نتیجه این نوزادان در معرض مشکلات سلامتی همچون فشارخون، دیابت، بیماری قلبی بیشتر قرار می گیرند و همچنین ممکن است مبتلا به اختلال یادگیری شوند و روند رشد آن ها با تاخیر صورت می گیرد.

 سقط جنین

بر اساس مطالعات مادرانی که تحت استرس شدید در دوره بارداری قرار دارند، به نسبت مادرانی که در این دوره آرامش بیشتری را تجربه می کنند، دو برابر بیشتر در معرض خطر سقط جنین قرار می گیرند.

موارد دیگری که استرس باعث به وجود آمدن آن ها می شود، عبارت اند از:

•  به وجود آمدن و تشدید حالت تهوع صبحگاهی
•  مشکل در خواب
•  بدن درد های شدید
•  مشکلاتی در غذا خوردن؛ کاهش و افزایش اشتها، خطر ابتلا به دیابت بارداری و.. 
• نوزاد کم وزن 
• انتخاب پاسخ غلط برای مقابله با استرس؛ سیگار کشیدن، سو مصرف الکل
• و...

علائم استرس در بارداری

در سری مقالات قبلی با موضوع استرس، در مورد انواع علائم استرس صحبت کرده ایم. باید بدانید استرس در مادران باردار با علائم و نشانه های مختلفی بروز پیدا می کند. برخی از این علائم عبارت اند از:

•  عصبانیت زودهنگام 

• تحریک پذیری خلق

•  احساس بی قراری

•  احساس ضعف و خستگی

• احساس درماندگی و سردرگمی

• ترس

• افکار وسواس گونه

• تغییرات خلقی

• تغییر در اشتها

• سر درد و سرگیجه

• نگرانی بیش از حد

• و...

استرس در بارداری و جنسیت جنین

آیا می دانستید مادرانی که در دوره بارداری استرس زیادی را تجربه می کنند، اغلب فرزند دختر به دنیا می آورند؟! درست است که تعیین جنسیت فرزند توسط کروموزوم های پدر صورت می گیرد اما ترشح هورمون استرس به مقدار زیاد در بدن مادر، باعث بروز مشکل در لانه گزینی جنین پسر در رحم مادر می شود.

در نتیجه تولد نوزاد دختر در مادران استرسی نسبت به مادران آرام، 5 درصد بیشتر است.

توجه: در صورت واضح نبودن تصویر اینجا را کلیک کنید.

عوامل تاثیر گذار بر استرس در دوران بارداری و بعد از تولد

عوامل مختلفی بر ایجاد استرس در دوران بارداری و پس از تولد نقش دارند؛ سبک زندگی مادران باردار با یکدیگر متفاوت بوده و شرایط زندگی آن ها با یکدیگر فرق دارد. بنابراین عوامل تاثیر گذار بر ایجاد استرس در آن ها متفاوت است.

از جمله عوامل تاثیر گذار بر استرس در دوران بارداری، عوامل محیطی، مشکلات خانوادگی،تغییرات هورمونی، تعارض با همسر، مشکلات درون خانوادگی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی، نگرانی در مورد روز زایمان، سلامت جنین، سالم به دنیا آمدن جنین و غیره می شود.
نگرانی در مورد نگهداری و مراقبت از نوزاد، رسیدگی به او، بیمار نشدن او، تامین نیازها و خواسته های نوزاد می تواند بر ایجاد استرس در مادر پس از تولد نوزاد نقش داشته باشد.

نشانه های استرس مزمن در دوران بارداری چیست؟

اگر باردار باشید یا نباشید، وقتی بدن تحت استرس قرار می گیرد، تغییرات فیزیکی و شیمیایی را تجربه می کند. برخی از رایج ترین علائم استرس مزمن در دوران بارداری شامل موارد زیر است:

• افزایش سطح کورتیزول، اپی نفرین و نوراپی نفرین
•   افزایش ضربان قلب یا تپش قلب
• سردرد
• کمر درد
• ناراحتی و درد های شکمی
• فشار دادن دندان ها به هم
• مشکل در تمرکز
• خستگی مفرط
• مشکل در خوابیدن
• از دست دادن اشتها
• پرخوری
• احساس نگرانی، ناامیدی، خشم یا غم
• از دست دادن علاقه به بودن در کنار دیگران 
• نیاز مفرط به بودن در کنار افراد دیگر یا احساس ترس از تنهایی

حمله اضطراب در بارداری چیست؟

بارداری در ظاهر یک دوران شاد و هیجان انگیز است اما وقتی نگاهی دقیق تر به این دوره داشته باشیم متوجه می شویم که این دوره با استرس هایی همراه است. بدن در این دوره دچار تغییرات هورمونی می شود، مادر درد هایی را تجربه می کند که تا به حال تجربه نکرده است، نگرانی در مورد سلامت خود و جنین افزایش پیدا می کند، مادر دائما به روزهای بعد از تولد و مسئولیتی که بر عهده او می باشد، فکر می کند وغیره و غیره.

همه ی این عوامل می تواند در ایجاد اضطراب نقش داشته باشد. علاوه بر آن، دوره بارداری ممکن است خطر ابتلا به حملات اضطرابی را افزایش دهد و زمانی که باردار هستید این حملات می تواند یک چالش باورنکردنی برای شما باشد.

حملات اضطراب ممکن است 10 درصد از زنان باردار یا بیشتر را تحت تأثیر قرار دهد و این سطح از استرس می تواند برای مادر و جنین ناسالم باشد.

حمله اضطرابی که به حملات وحشت زدگی یا پانیک هم شناخته می شود، در اثر اضطراب زیاد به وجود آمده و با نشانه هایی همراه است.

• ضربان قلب شدید
• درد در قفسه سینه
• احساس مرگ قریب الوقوع
•   ضعف عضلات
• تنگی نفس
• سرگیجه
• و...

حملات اضطراب معمولا ده تا بیست دقیقه طول می کشد و کمی پس از شروع به نقطه اوج می رسد؛ فرد در طی حملات فکر می کند هر لحظه ممکن است جان خودش را از دست بدهد. پس از برطرف شدن حمله، فرد نگرانی دائمی از تکرار مجدد حمله اضطراب دارد.

حمله اضطراب با به کاربردن برخی تکنیک ها و بهره گیری از روان درمانی کاملا قابل درمان است.

آیا استرس در بارداری خطرناک است؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم اگر سطح استرس طبیعی و نرمال باشد، خیر! اما اگر سطح استرس بیش از اندازه باشد و استرس طولانی مدت و مزمن شود، تاثیرات منفی هم بر مادر و هم بر جنین دارد.
تاثیرات منفی استرس بر سلامت جنین و مادر را در این مقاله مورد بررسی قرار داده ایم.

آیا استرس می تواند بر زایمان زود هنگام تاثیر بگذارد؟

بله! زایمان زودرس یکی از تاثیرات منفی استرس مزمن و طولانی مدت است! استرس می تواند منجر به تولد نوزاد پیش از هفته سی و هفتم شود. نوزاد نارس با مشکلاتی نظیر اختلالات یادگیری و تاخیر رشدی مواجه هستند.

چرا بارداری برای برخی مادران استرس ایجاد می کند؟

برخی مادران به محض اینکه متوجه می شوند باردار هستند، دچار استرس می شوند؛ در واقع بارداری منجر به استرس در آن ها شده و یک تجربه استرس زا برای آن ها است.
اگر مادر اطلاعات کافی در این زمینه نداشته باشد، تجربه او کم باشد یا تجربه سقط جنین یا بارداری سخت را در دوره های قبلی زندگی داشته باشد، دچار استرس خواهد شد.
لازم به ذکر است، تغییرات بدنی در دوره بارداری برای برخی مادران استرس زا می باشد.

کاهش استرس قبل از بارداری

در حالی که بارداری برای زنانی که می خواهند بچه دار شوند می تواند دوران بسیار هیجان انگیزی باشد، اما به دلیل نوسانات خلقی ناشی از نوسانات هورمونی،  آمادگی هایی که برای تولد نوزاد باید در مادر و پدر ایجاد شود و انجام کارهای معمول روزانه می تواند بسیار استرس زا شود!

استرس رفتن به سر کار و کسب درآمد بیشتر، سالم به دنیا آمدن نوزاد، زایمان راحت و ... از جمله مواردی است که می تواند به ایجاد استرس کمک کند. گاهی اوقات حجم استرس آنقدر زیاد می شود که مادر باردار دچار حملات اضطراب و افسردگی می شود.

برای کاهش استرس در دوران بارداری می توان:

• در مورد مراقبت با نوزاد و کارهای مرتبط با آن با همسر خود صحبت کنید؛ در مورد ساعات بیداری در شب، نگهداری از فرزند با یکدیگر صحبت کنید.
• اگر از نظر مالی توانایی دارید، از فردی بخواهید در امور منزل به شما کمک کند.
• از رژیم غذای سالم پیروی کنید؛ رژیم غذایی مغذی به کاهش سطح استرس، افزایش انرژی کمک می کند، نوشیدن آب را فراموش نکنید.
• به طور منظم و البته با مشورت پزشک ورزش کنید؛ ورزش منجر به ترشح انورفین شده و بر کاهش استرس، ایجاد سرخوشی و لذت تاثیر زیادی دارد.
• بارداری ممکن است به خواب شما لطمه بزند؛ خواب ناکافی نیز به تشدید استرس کمک می کند. هر زمان که می توانید در طول روز حتی شده برای نیم ساعت چرت کوتاهی بزنید.
• یک دفترچه خاطره مختص دوره بارداری داشته باشید؛ اتفاقات خوشایند این دوره را یادداشت کنید، می توانید تصاویری از سونوگرافی جنین را در آن بچسبانید و از حس و حال خود در این دوره نه ماهه بنویسید.
• هر مادر بارداری به حمایت اعضای خانواده و دوستان نزدیک احتیاج دارد؛ در این دوره با اعضای خانواده خود معاشرت کنید و با دوستانتان ارتباط نزدیک برقرار کنید.
• سعی کنید در این دوره منفعل نباشید و خودتان را با فعالیت های مورد علاقتان سرگرم کنید.
• برای رهایی از استرس و آمادگی برای آمدن کودک، وقت خود را صرف خرید برای کودک یا تزئین اتاق و چیدمان وسایل او کنید.
• خنده به کاهش استرس کمک می کند؛ زمانی از روز را صرف تماشای فیلم های طنز کنید.
• در این دوره در خانه نمانید؛ می توانید خودتان را به یک ماساژ یا پدیکور و مانیکور مهمان کنید.
• در نهایت با پزشک خود در ارتباط باشید و به صورت ماهیانه معاینات خود را انجام دهید تا از سلامت جنین مطمئن شوید.
• در مورد مشکلات و ناراحتی های خود با همسرتان صحبت کنید.
• مطالعه کتاب را جایگزین استفاده از موبایل و گردش در فضای مجازی کنید؛ سعی کنید کتاب هایی را با موضوع تربیت کودک انتخاب کنید و ضمن سرگرم کردن خود در مورد فرزند پروری آگاهانه چیزهایی یاد بگیرید. 
• و...

برای کاهش استرس در بارداری چی بخوریم؟

مادر باردار در این دوره باید، غذای مقوی بخورد. بهتر است غذایی هایی که شامل مواد معدنی، پروتئین، امگا سه می شود را در برنامه غذایی خود بگنجانید.

مصرف میوه، سبزیجات، گوشت، مرغ، ماهیچه را فراموش نکنید. همچنین عرقیجات گیاهی مانند بهار نارنج، عرق کاسنی، گل گاو زبان می تواند به ایجاد آرامش و کاهش استرس بارداری کمک کند.

درمان استرس در بارداری

خوشبختانه استرس یک مشکل غیر قابل حل نیست و به قول قدیمی ها مرگ نیست که چاره نداشته باشد. شما برای مقابله با استرس در دوران بارداری می توانید از راهکارهای منطقی و آسانی کمک بگیرد. به کار بردن راهکارهایی که در ظاهر ساده هستند اما تاثیر شگرفی بر کنترل استرس دارند.

برخی از این راهکارها عبارت اند از:

•  مراجعه به متخصص سلامت روان
• استراحت کافی
• تغذیه مناسب
• برخورداری از حمایت اجتماعی
• صحبت با افراد قابل اعتماد
• مراقبه و مدیتیشن
• یوگا
• ماساژ درمانی
• ورزش و پیاده روی ( با دستور پزشک)
• آماده کردن خود برای زایمان 
•  آماده کردن خود برای زندگی خانوادگی
• تلاش برای کنار آمدن با تغییرات
• جلوگیری از به وجود آمدن مشکلات مالی یا حل مشکلات مالی 
•  گفتگو با همسر در مورد مسائل مختلفی که برای شما ناراحت کننده است و تلاش برای پیدا کردن راه حل.
• و...

استرس عاطفی در دوره بارداری

مادر در دوره نه ماهه بارداری، تغییرات روانی و جسمانی زیادی را تجربه می کند و تغییرات هورمونی بسیاری دارد که خلق و خوی او را تحت تاثیر قرار می دهد.
آماده شدن برای به دنیا آمدن فرزند، نگرانی در مورد زایمان و اتفاقاتی که قرار است در آن روز بیوفتد یاعث تجربه استرس عاطفی در این دوره می شود.
البته در مواقع استرسی که مادر تجربه می کند مثبت بوده و می تواند برای او خوب و کمک کننده باشد.

چه زمانی در مورد استرس در دوران بارداری با پزشک تماس بگیرید

اگر در کاهش و از بین بردن نشانه های اضطراب ناتوان شدید، الگوی خواب شما تغییر کرد و نمی توانید بخوابید و اشتهای خود را از دست دادید، باید با پزشک مشورت کنید و از آسیب های احتمالی تجربه استرس در این دوره جلوگیری کنید.

 جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد استرس شدید در بارداری صحبت کردیم. برخی عوامل باعث بروز و تشدید استرس در دوره بارداری می شوند. استرس سلامت مادر و جنین را معرض خطر قرار می دهد اما به کار بردن راهکارهایی از شدت استرس در دوران بارداری کم خواهد کرد.

 آیا تجربه استرس در دوران بارداری را داشته اید؟ لطفا تجربیات، نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول