سوگ جمعی چیست | علت ایجاد و راه‌های مقابله با آن

متاسفانه سوگ جمعی اصطلاحی است که ما با آن، مواجه بسیاری داریم. علت ایجاد سوگ جمعی می‌تواند به دلایل تراژدیکی مانند سیل، زلزله، جنگ و سایر اتفاقات ناگوار رخ دهد. متاسفانه ما در سال‌های دچار حوادثی مانند آتش سوزی پلاسکو، سانچی و زلزله‌های متعددی را تجربه کرده‌ایم که منجر به ایجاد سوگ جمعی شده است، به همین دلیل نیاز است که با این موضوع، بیشتر آشنا شویم.

سوگ جمعی چیست و چه عواقبی دارد؟ چگونه می‌تواند آثار سوگ جمعی را کنترل کرد؟ در این نوشتار به بررسی جامع ابعاد مختلف سوگ جمعی در زندگی انسان‌ها می‌پردازیم تا بتوانید مواجه مناسبی با این اتفاق داشته باشید.

ماهیت سوگ جمعی

سوگ جمعی احساس دردناکی است که می‌تواند یک جامعه آماری را درگیر کند. سوگ جمعی پدیده‌ای عاطفی و اجتماعی است که در آن گروهی از افراد مانند یک ملت یا خانواده، در غم از دست دادن یک شخص یا رویدادی ناگوار، به طور مشترک سوگواری می‌کنند. این نوع سوگ، دردی عمیق و همگانی را به وجود می‌آورد که افراد را در غم و اندوه مشترکی غرق می‌کند.

سوگ جمعی ثانویه چیست؟

ممکن است که در زمان وقوع بحران، دچار سوگ جمعی نشویم بلکه مدتی از گذشتن آن واقعه، احساس سوگ جمعی به سراغ ما بیاید. در سوگ جمعی، فقدان به طور فردی تجربه نمی‌شود، بلکه در سطح جامعه و گروه رخ می‌دهد. این امر می‌تواند احساس عدم تسلط بر اوضاع را در افراد تشدید کند.

آیا برای افرادی که تاکنون با آن‌ها مواجه نشده‌ایم هم سوگواری می‌کنیم؟

کارشناسان معتقدند که سوگواری برای کسی که هرگز ندیده‌ایم امکان‌پذیر است. غم و اندوه نه فقط به ارتباط حضوری با افراد، بلکه به ارتباط عاطفی و احساس تعلق نیز مرتبط می‌شود، دلایل این موضوع به عوامل زیر بستگی دارد:

• همدلی: انسان‌ها موجوداتی همدل هستند و می‌توانند غم و اندوه دیگران را درک کنند.
• احساس تعلق: ما به عنوان اعضای یک جامعه، به یکدیگر احساس تعلق خاطر داریم و از دست دادن هر یک از اعضای جامعه می‌تواند غم‌انگیز باشد.
• ترس از مرگ: مرگ یک فرد، حتی اگر ناشناخته باشد، می‌تواند ترس از مرگ را در ما زنده کند و باعث غم و اندوه شود.
• احساس گناه: ممکن است احساس گناه کنیم که چرا ما زنده هستیم و آن فرد از دست رفته است.
• تاثیرگذاری: افراد ناشناخته می‌توانند به طور غیرمستقیم بر زندگی ما تاثیر بگذارند. مرگ یا فقدان آنها می‌تواند به معنای از دست رفتن فرصت‌ها، ایده‌ها یا منابعی باشد که می‌توانستند به نفع ما باشند.

علت ایجاد سوگ جمعی

غالبا سوگ جمعی به دلایل زیر رخ می‌دهد:

• مرگ یک شخصیت محبوب: مرگ یک رهبر سیاسی، مذهبی یا یک هنرمند محبوب می‌تواند منجر به سوگ جمعی در جامعه شود.
• فاجعه‌های طبیعی: بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، یا سونامی می‌توانند منجر به مرگ و میر و ویرانی گسترده شده و سوگ جمعی را به دنبال داشته باشند.
• جنگ و ناآرامی‌های اجتماعی: جنگ و ناآرامی‌های اجتماعی هم یکی دیگر از دلایل ایجاد سوگ جمعی است.
• فقدان‌های اجتماعی: فقدان‌هایی مانند از دست دادن شغل، از دست دادن خانه، یا از دست دادن یک رابطه عاطفی نیز می‌توانند در سطحی کوچکتر، منجر به سوگ جمعی در یک گروه خاص یا جامعه شوند.

تاثیر سوگ جمعی بر افراد

• غم و اندوه
• اضطراب و ترس
• خشم و افسردگی
• احساس گناه
• اختلال در عملکرد

اثرات سوگ جمعی بر جامعه

• بی‌ثباتی
• کاهش اعتماد
• افزایش خشونت
• مشکلات اقتصادی

مراحل ایجاد سوگ جمعی

1. شوک و انکار: در این مرحله، افراد واقعیت رخداد را انکار می‌کنند و به دنبال نشانه‌هایی از زنده بودن فرد یا افراد از دست رفته هستند. ممکن است در این مرحله، افراد دچار علائمی مانند گیجی، بی‌حسی، و عدم تمرکز شوند.
2. خشم: در این مرحله از ایجاد سوگ جمعی، افراد خشم خود را نسبت به عاملان ایجاد اتفاق، ابراز می‌کنند. ممکن است این خشم به صورت پرخاشگری، اعتراض، یا سرزنش خود و دیگران بروز پیدا کند.
3. چانه‌زنی: در این مرحله، افراد به دنبال راه‌هایی برای بازگشت به گذشته برای تغییر آن اتفاق هستند و نمی‌توانند این رخداد غم انگیز را بپذیرند.
4. افسردگی:  افراد غم و اندوه عمیقی را تجربه می‌کنند و ممکن است از زندگی ناامید شوند. ممکن است علائمی مانند بی‌خوابی، بی‌اشتهایی و گوشه‌گیری را تجربه کنند.
5. پذیرش: مردم جامعه، فقدان را می‌پذیرند و با آن کنار می‌آیند. به زندگی خود ادامه می‌دهند و خاطرات فقدان را به عنوان بخشی از زندگی خود می‌پذیرند.

بررسی فرایند سوگ از دیدگاه روان پویشی

فروید در مقاله "سوگواری و مالیخولیا" (۱۹۱۵) برای اولین بار به طور مفصل به بررسی مفهوم سوگ پرداخت. او سوگ را به عنوان واکنشی طبیعی در برابر فقدان، چه فقدان یک شخص و چه فقدان یک شیء یا موقعیت، تعریف کرد.

ویژگی‌های سوگ

• اندوه عمیق: غم و اندوه طاقت‌فرسایی که فرد در سوگ تجربه می‌کند، از بارزترین ویژگی‌های این فرایند است.
• از دست دادن توانایی عشق‌ورزی: فرد سوگوار ممکن است در مقطع کوتاهی، تمایل خود به برقراری رابطه عاطفی جدید را از دست بدهد.
• بی‌علاقگی به فعالیت‌ها: فرد از انجام فعالیت‌هایی که قبلاً برای او لذت‌بخش بوده‌اند، دست بکشد.
• بی‌علاقگی به جهان خارج: ممکن است تمرکز خود را از دنیای بیرون جمع کند و به درون خود فرو رود.

در دهه 1949 و 1950، متخصصی به نام لیندمن مطالعات سوگ فروید را ارتقا داد و علائم دیگری از سوگ جمعی را شناسایی کرد. این علائم شامل انکار، استرس، ایجاد تعارض و آشفتگی‌های جسمانی بودند. 

ویژگی‌های اختلال سوگ جمعی

سوگ بیمارگونه نوعی از سوگ است که به طور غیرطبیعی طولانی می‌شود و با علائم شدید و ناتوان‌کننده همراه است. این نوع سوگ می‌تواند زندگی فرد را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار دهد و در این صورت، تبدیل به اختلال سوگ، خواهد شد. ویژگی‌های اختلال سوگ یا سوگ بیمارگونه شامل موارد زیر است:

• طولانی شدن فرایند سوگ: سوگ بیمارگونه به طور غیرطبیعی طولانی می‌شود و فرد ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از فقدان، همچنان در غم و اندوه عمیقی غرق باشد.
• علائم شدید: علائم سوگ بیمارگونه، مانند اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی، و بی‌اشتهایی، شدید و ناتوان‌کننده هستند.
• اختلال در عملکرد: سوگ بیمارگونه می‌تواند در عملکرد شغلی، تحصیلی، و اجتماعی فرد اختلال ایجاد کند.
• احساس گناه عمیق: احساس گناه عمیقی نسبت به فقدان داشته باشد.
• ناتوانی در رها کردن: فرد سوگوار در رها کردن خاطرات و تعلقات خود به فرد از دست رفته ناتوان باشد.
• تمایل به مرگ: به مرگ و پیوستن به فرد از دست رفته تمایل داشته باشد.

عوامل موثر در درمان سوگ جمعی

• حمایت اجتماعی

• همدلی و همبستگی: ابراز همدلی و همبستگی با دیگر افراد داغدیده، احساس تنهایی و انزوا را در افراد کاهش می‌دهد.
• گروه‌های حمایتی: شرکت در گروه‌های حمایتی که افراد در آن تجارب و احساسات خود را به اشتراک می‌گذارند، می‌تواند در عبور از سوگ بسیار مفید باشد.
• خدمات مشاوره و روان‌درمانی: در صورت نیاز، افراد می‌توانند از خدمات مشاوره و روان‌درمانی برای عبور از سوگ جمعی استفاده کنند.

• مراسم سوگواری

• برگزاری مراسم یادبود: برگزاری مراسم یادبود و بزرگداشت برای فرد یا افراد از دست رفته، به افراد کمک می‌کند تا غم و اندوه خود را ابراز کنند و با فقدان کنار بیایند.
• اشتراک خاطرات: به اشتراک گذاشتن خاطرات و تجربیات مربوط به فرد از دست رفته، یکی دیگر از راه‌های درمان سوگ جمعی است.

• اطلاع‌رسانی و آموزش

• ارائه اطلاعات دقیق و شفاف: ارائه اطلاعات دقیق و شفاف درباره رخداد ناگوار و پیامدهای آن، به افراد کمک می‌کند تا با واقعیت کنار بیایند و اضطراب و نگرانی خود را کاهش دهند.
• آموزش مهارت‌های مقابله با سوگ: آموزش مهارت‌های مقابله با سوگ، مانند تکنیک‌های آرامش‌بخش و مدیریت استرس، باعث می‌شود تا با غم و اندوه خود به طور موثرتری کنار بیایند.

• همکاری و همبستگی

• همکاری بین افراد و سازمان‌ها: همکاری بین افراد و سازمان‌های مختلف در جهت ارائه خدمات حمایتی و تسهیل عبور از سوگ جمعی، بسیار حائز اهمیت است.
• ایجاد فضایی امن و حمایتی: ایجاد فضایی امن و حمایتی که در آن افراد بتوانند آزادانه درباره احساسات و تجارب خود صحبت کنند، به روند درمان سوگ جمعی کمک می‌کند.

تاثیرات مثبت سوگ جمعی

 این نوع سوگ، اگرچه دارای اثرات منفی و دردناکی است اما می‌تواند تاثیرات مثبتی نیز به همراه داشته باشد، مانند:

• همبستگی و اتحاد
• افزایش همدلی
• افزایش آگاهی
• ایجاد تغییرات مثبت
• رشد و پیشرفت

سخن نهایی

ما در سال‌های گذشته، حوادث ناگوار بسیاری را تجربه کرده‌ایم و نیاز است که درباره سوگ جمعی و نحوه مقابله با آن، اطلاعات کاملی داشته باشیم، به همین دلیل در این نوشتار از ای سنج، همه ابعاد این سوگ را بررسی کردیم.

سلامت روانی جامعه در گرو آگاهی و مطالعه است، شما می‌توانید برای مطالعه سایر مباحث روانشناسی، از طریق سایت ای سنج اقدام کنید.

سوالات متداول