واکسن کرونا | چرا به آن مشکوکیم؟

در این مقاله می خواهیم راجع به یک موضوع مهم در شرایط و وضعیت کنونی صحبت کنیم که نه تنها ایران بلکه بسیاری از کشورها را به خود مشغول کرده است. همانطور که می دانیم افراد زیادی به واکسن کرونا مشکوک بوده و باور دارند که نمی توان از آن ها استفاده کرد. بخش زیادی از این نوع تفکر، برداشت ذهنی است که جهان شمول است و در روانشناسی بسیار به آن پرداخته شده است. در این مقاله سعی داریم تا باور غلط یا برداشت ذهنی ویژه ای را تحت عنوان تئوری های غیر فنی بررسی کنیم. این نوع برداشت در رابطه با ویروس کرونا به "تولید سریع= واکسن پر خطر" اشاره دارد.

واکسن کرونا و واکنش مردم

چالش تردید در مورد واکسن به آهستگی افزایش می یابد. پژوهش های چند ماه اخیر مرتبا کشف کرده اند که یک سوم تا نیمی از تمامی مردم تمایلی به واکسن ندارند حتی اگر رایگان باشد و به وفور یافت شود. نسبت افراد شهرنشینی که در مورد واکسن مردد هستند، مانند فرانسه، آلمان، ژاپن و ایران نیز به همین نسبت بالاست.

چرا مردم جهان نسبت به واکسن مشکوک هستند؟

دلیل اینکه افراد در مورد واکسن مشکوک هستند، تولید بسیار سریع آن است. افرادی که در برابر واکسن مقاومت می کنند بیشتر در مورد پیامدهای تهیه سریع واکسن نگران هستند تا در مورد اثرات جانبی یا ناکارآمدی آن. آنها معتقدند که واکسن کویید-19 بدون آزمایش کافی یا درکی از تاثیرات طولانی مدت تائید شده است و بنابراین خطرناک می باشد.

در این پست، می خواهیم به بررسی برداشت ذهنی "تولید سریع=واکسن خطرناک" بپردازیم. چنین برداشت های ذهنی، همچنین با نام های "تئوری های غیر فنی" یا "باورهای غیر فنی" اشکال رایجی از درک مصرف کننده هستند. برای مثال، هنگامی که تصمیم به خوردن داریم، معتقدیم که غذای ناسالم خوشمزه تر است، غذای سالم کمتر ما را سیر می کند و گران تر هستند. غذاهای آماده، استرس را کاهش می دهند و غیره.

روانشناسان حوزه مصرف کننده در مورد اینکه چگونه تئوری های غیر فنی شکل گرفته اند، مطالعه کرده اند. اینکه چگونه افراد از آنها در تصمیم گیری هایشان استفاده می کنند و چگونه می توان آنها را تغییر داد. این پژوهش به درک چالش برداشت ذهنی "تولید سریع = واکسن پرخطر" کمک می کند تا بهتر با واکسن کویید 19 در دنیا منطبق شویم.

توجه

هدف ما این نیست که به شما بگوییم که چشم و گش بسته مسائل را بپذیرید بلکه مسئله این است که موضوعات و مسائل فنی را حتما باید علمی و تخصصی نگاه کرد. در غیر این صورت هرگونه اظهار نظر در رابطه با مسائل تخصصی می تواند فقط یک سوء برداشت باشد.

منشا برداشت ذهنی "تولید سریع=واکسن پرخطر"

نظریه های غیر فنی نوعی از دانش عملی هستند که برای مسیر یابی موثر در زندگی عادی خودمان از آنها استفاده می کنیم. برداشت های ذهنی در مورد نحوه کارکرد مواد و تاثیر آنها روی ما تاثیر می گذارند و با استفاده از مشاهده، حواس پنج گانه و اطلاعات موجود، این فرضیه ها را تقویت یا اصلاح می کنند. زمانیکه شکافی در اطلاعات موجود وجود داشته باشند، با استفاده از تصورات و منطق خودمان به بهترین نحو سعی در ایجاد آنها می کنیم.

اگر منبع مطمئنی بگوید: تولید واکسن معمولا قبل از اینکه به استفاده عموم برسد به 15-10 سال زمان پژوهش نیاز دارد، این اطلاعات واقعی، زمان بندی منطقی برای آنچه انتظار داریم اتفاق بیوفتد را به ما می دهد.

نسبت به این معیار، وقتی بعدا متوجه می شویم که واکسن کویید 19 تولید شده و آماده استفاده عموم در کمتر از یک سال است، طبیعتا سوالاتی در ذهن ما شکل می گیرد، به عنوان مثال:

آیا تولید کنندگان واکسن کوید -19، برخی مراحل را طی نکرده اند؟

آیا تاثیرات طولانی مدتی داشته که هنوز کشف نکرده اند، چه می شود؟

آیا این واکسن ایمن است؟

سوالاتی این چنینی، معمای برداشت ذهنی "تولید سریع = واکسن پر خطر" را بوجود آورده و دلیل تردید در مورد واکسن می شود.

از روزهای اولیه بیماری همه گیر در مارس 2020، نمایندگان دولتی و سیاستمداران مرتبا اظهار کرده اند که بدنبال تولید سریع واکسن هستند. برنامه تولید واکسن، در برخی کشورها "عملیات فوق سریع" نام گرفته است. ضرب العجل های قطعی دارد ( ژانویه 2021)  و در جستجوی "تسریع تولید، به انبوه رسانی و توزیع" واکسن ها هستند. چون سیاستمداران و متخصصان علمی، هر ماه مداوما سرعت آن را پیگیری می کردند، افراد هیچ برداشت ذهنی از "تولید سریع" نداشتند.

در ماه های اولیه بیماری همه گیری، برخی اظهارات اخطارآمیزی از ویروس شناس ها، متخصصان ایمنی و بقیه متخصصان واکسن داشتند:

علارغم اینکه تولید واکسن 17 سال زمان می برد، هیچ واکسن کرونایی بطور موفقیت آمیزی آزمایش بالینی دقیق را طی نکرده است.

کمتر از 20 درصد شانس تاثیر گذاری واکسن در سال 2021 و 50 درصد شانس موفقیت در سال 2023 وجود خواهد داشت.

می توانیم در طی سه هفته به واکسن دست یابیم ولی نمی توانیم امنیت یا سودمندی آن را تضمین کنیم.

این ادعاها و ادعاهای مشابه از منابعی کم اعتبار مانند نظریه پردازان غیر فنی و افرادی که کاملا با واکسن مخالف هستند، خطرهای بالقوه ی واکسن کویید-19 را در ذهن افراد بیشتر می کند. بسیاری از افراد نمی توانند این درک را بدست آورند که واکسن هایی که این چنین سریع تولید شده اند پر خطر نخواهند بود.

تاثیر تئوری های غیر فنی بر رفتار مصرف کننده

پژوهش رفتار مصرف کننده نشان می دهد که تئوری های غیر فنی محرک های پنهان تصمیمات و رفتارهای مردم هستند. برای مثال مطالعات نشان می دهد استفاده از تئوری غیر فنی که غذاهای سالم گران هستند، مصرف کنندگانی که بدنبال غذاهای سالم تر هستند باعث می شود تا افراد غذاهای اصلی گران تری را در رستوران ها انتخاب کنند و وقتی قیمت بالاتری داشته باشند احتمال اینکه آن را سالم بدانند بیشتر است.

توجه

 افراد بسیاری در بحث تجارت از این ویژگی استفاده کرده مثلا با افزایش قیمت غذا به ما القاء می کنند که از مواد اولیه کاملا سالم استفاده می کنند.

تاثیرات تئوری های غیر فنی مصرف کننده ها در مورد تاثیر در دنیای واقعی است. در سال 1990، مک دونالد برای تولید برگر لوکس مک لین خود با متخصصان غذایی کار کرد که یک سوم از چربی همبرگر معمولی را داشت. آزمایش های مزه کور ( آزمایشاتی که فرد در آزمون از برند و نوع غذا و تغییرات آن اطلاعاتی ندارد) یا خانگی مشخص کرد که مردم برگرهای مک لین را پسندیدند و آن را لطیف تر، خوشمزه تر و ترد تر از برگرهای معمولی می دانستند. با این وجود، وقتی مک دونالد در رستوران هایش آن را حتی با چربی کمتر و سالم تر به فروش رساند، موفقیتی بدست نیاورد چون مشتریان از نام برند مک لین مطلع بودند و کاهش چربی آن را به مزه بد آن تعبیر کردند. نهایتا مک دونالد تولید آن را متوقف کرد.

افزون بر این، نظریه های غیر فنی تا حدودی غیر مستقیم هستند یعنی این نظر که واکسن کوید 19 بدلیل تولید سریع آن خطر ناک است، در افرادی وجود دارد که کلا با واکسن مخالف هستند. تغییر دانش تلویحی بطور آشکاری بسیار سخت است. برخی روان شناسان اجتماعی این دانش تلویحی را به عادات عمیقی مرتبط می داند که نیازمند انگیزه بالا و مداخلات طولانی مدت و مهمی از جمله تحصیلات گسترده و خودآگاهی است.

حتی اگر عرضه اولیه واکسن کویید 19، بدون مشکل باشد، تغییر برداشت ذهنی "تولید سریع= واکسن پرخطر" در مردم که در برابر واکسن مقاوم هستند، کار حضرت فیل است.

بهترین رویکرد ممکن است اطلاع رسانی شفاف و مداوم در مورد امنیت واکسن، اموزش به افراد در مورد دانش پشت واکسن و با زبان ساده و به روز رسانی اطلاعاتی در مورد خطرات واکسن و همچنین داده هایی که هر هفته در دسترس قرار می گیرند، می باشد. با این حال  حتی با این اقدامات، این برداشت ذهنی در افراد زیادی به دوام خود ادامه خواهد داد و تردید زدایی به سرعت کندی پیش می رود. این مسئه فقط در مورد مردم ایران نیست بلکه در تمام دنیا با این موضوع و مسئله جهان شمول سروکار داریم.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله سعی کردیم موضوع مهمی را بررسی کنیم که ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است. واکسن کرونا طبیعتا مقاومت هایی دارد که مانند خیلی از پدیده های جهانی ممکن است ناشی از دانش غیرفنی باشد. در روانشناسی برداشت ها و باورهای غلط افراد همواره نیازمند زمان است و حتی گاهی دستخوش استفاده یا حتی سوء استفاده قرار می گیرد. برخی افراد ممکن است از این فرصت استفاده کرده و برند یا کالای خود را به دیگران بفروشند. برخی نیز با تحلیل روانشناختی جنس تقلبی را روانه بازار می کنند. به هر حال هدف از این مقاله این است تا بتوانیم با دید گسترده تری به مسائل و پدیده ها نگاه کنیم و سعی کنیم تا گرفتار برداشت های ذهنی نشویم.

نظر شما در رابطه با واکسن کرونا چیست؟ برداشت خود از این موضوع را با ما به اشتراک بگذارید.