حافظه کوتاه مدت چیست؟

اگر شما از خوانندگان مجله ای سنج باشید و مقاله مربوط به حافظه را مطالعه کرده باشید، مفهومی که امروز می خواهیم در موردش صحبت کنیم، قطعا برای تان آشنا خواهد بود؛ اگر هم که چیزی از حافظه انسان و نحوه عملکردش نمی دانید، اصلا عیبی ندارد.

می توانید در همین بخش در ابتدا به سراغ مطالعه مطلب مرتبط با حافظه بروید و سپس این مطلب را مطالعه کنید. حافظه کوتاه مدت؛ عبارتی است که در این مقاله به شرح مفصل از آن خواهیم پرداخت. اینکه اصلا حافظه کوتاه مدت چیست؟

چه نقشی در به یادآوردن یا به خاطر سپردن اطلاعات در حافطه ما دارد یا اصلا چند نوع حافظه کوتاه مدت داریم، همه و همه در این مقاله بحث و بررسی می شود. در ادامه فهرست مطالب آورده شده است:

در همین ابتدای کار، کلاس درس روان شناسی در یک دبیرستان را در نظر بگیرید؛ مبحثی که قرار است امروز معلم کلاس به دانش آموزانش درس دهد، حافظه کوتاه مدت است. بیایید ما هم با معلم کلاس و تدریس درس مربوط به حافظه کوتاه مدت همراه شویم.

 توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

 اگر شما هم با من در این قسمت از کلاس درس همراه بودید و سخنان معلم کلاس را خواندید، اکنون از شما دعوت می کنم که به اتفاق به خواندن این مقاله مشغول شویم:

حافظه کوتاه مدت چیست؟

بیایید در همین ابتدای کار حافظه ی کوتاه مدت را تعریف کنیم. معنای حافظه کوتاه مدت همانطور که از اسمش هم پیداست، به کوتاه بودن اشاره دارد.

حافظه کوتاه مدت، توانایی ذخیره مقدار کمی از اطلاعات در ذهن است اما نگه داری این اطلاعات برای مدت کوتاهی است که فقط در همین مدت به راحتی در دسترس است.

نکته ای که در مورد این نوع حافظه باید بدانید، این است که:

•  حافظه کوتاه مدت بسیار کوتاه است. وقتی خاطرات کوتاه مدت تمرین یا فعالانه حفظ نشوند، فقط چند ثانیه در این حافظه ماندگار می شود. 
• حافظه کوتاه مدت محدود است. معمولاً گفته می شود که حافظه کوتاه مدت می تواند همزمان فقط هفت مورد را به اضافه یا منهای دو مورد در خود نگه دارد.

توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

در واقع اطلاعات بعد از گذشت چند ثانیه در این حافظه ثبت می شود و اگر به آن توجه نشود کلا از بین میرود و به عبارتی در ذهن ما ماندگار نمی شوند.

می گویید یعنی چه؟ خیلی خودمانی و راحت اگر بخواهم بگویم، یعنی حافظه کوتاه مدت دقیقا به اتفاقات و رویداد هایی مربوط می شود که در چند ثانیه پیش اتفاق افتادند و در حافظه ما وارد شدند و بعد هم ثبت شدند.

نکته

 حافظه کوتاه مدت نام های دیگری هم دارد. حافظه فعال یا حافظه اصلی از دیگر نام های این نوع حافظه است.

کارکرد حافظه کوتاه مدت چگونه است؟

بیشتر اطلاعاتی که در حافظه کوتاه مدت ما نگهداری می شوند، تقریباً برای 20 تا 30 ثانیه ذخیره می شوند، اما اگر از تمرین یا نگهداری فعال اطلاعات جلوگیری شود، می تواند این ثبت و ماندگاری فقط چند ثانیه باشد.

جالب است بدانید که برخی از اطلاعات می توانند در حافظه کوتاه مدت تا یک دقیقه هم دوام داشته باشند، اما بیشتر اطلاعات به صورت خودجوش خیلی سریع از حافظه کوتاه مدت ما حذف می شوند و به نوعی تحلیل می روند، مگر اینکه بخواهیم از استراتژی های تمرینی مانند: گفتن اطلاعات با صدای بلند یا مرور ذهنی استفاده کنیم تا این اطلاعات مدت زمان بیشتری رو در ذهن ما بمانند.

خوب است در مورد حافظه کوتاه مدت، این نکته را بدانید که، با این حال، اطلاعات موجود در این نوع حافظه نیز بسیار مستعد تداخل با اطلاعات دیگر هستند و هر اطلاعات جدیدی که وارد حافظه کوتاه مدت شود، به سرعت اطلاعات قدیمی را جابجا می کند و جایگزین همان اطلاعات قدیمی می شود.

جالب تر اینکه، موارد مشابه در محیط نیز می توانند در خاطرات کوتاه مدت تداخل ایجاد کنند.

اگر فکر می کنید که به خاطر سپردن این همه اطلاعات برایتان سخت شد، عیبی ندارد؛ برای فهم و درک بهتر ماجرا به مثال زیر توجه کنید: فرض کنید که در یک اتاق شلوغ و پر سر و صدا قرار گرفته اید و می خواهید نام شخصی را به یاد بیاورید.

همه ی این موارد در کنار هم باعث تداخل اطلاعات و روند ثبت و یادآوری در ما می شود.

آیا حافظه کاری با حافظه کوتاه مدت یکی است؟

حافظه کاری که یک نوع حافظه محدود در پذیرش و پردازش اطلاعات می باشد، و وظیفه اش در بدن نگهداری موقت اطلاعات است، اغلب با حافظه کوتاه مدت هم معنا و مترادف در نظر گرفته می شود و غالبا یک چیز تصور می شوند ولی در واقعیت این گونه نیست.

دانشمندان اظهار داشته اند که، این دو نوع حافظه با یک دیگر فرق دارند و حتی وظایفی که بر عهده دارند هم متفاوت است.

مثلا حافظه کاری، اجازه دستکاری را در اطلاعات ثبت شده را می دهد، چگونه؟

مثل یادآوری مجموعه ای از دستورالعمل ها هنگام انجام یک کار ولی حافظه کوتاه مدت فقط وظیفه ثبت اطلاعات را دارد. کما اینکه این نوع حافظه در هدایت و راهتمایی رفتار ها و تصمیم گیری ها و استدلال کردن نقش دارد. حال که این موارد را بیان کردیم، توصیف مدل بدلی هیچ برای شما خالی از لطف نیست.

تفاوت حافظه کوتاه مدت با حافظه بلند مدت چیست؟

مهم ترین تفاوتی که میان این دو حافظه وجود دارد، تفاوت ظرفیت آن ها است؛ حافظه بلند مدت ظرفیت نامحدودی برای به خاطر سپردن اطلاعات دارد اما حافظه کوتاه مدت اینگونه نیست.
حافظه کوتاه مدت می تواند هفت به اضافه یا منهای دو اطلاعات را در خود جای دهد و پس از آنکه به اطلاعات توجه نشود یا اطلاعات مرور و تکرار نشوند، در این حافظه ثبت نمی شوند و به حافظه بلند مدت منتقل نمی شوند.  

از دست دادن حافظه کوتاه مدت

زمانی که حافظه کوتاه مدت دچار مشکل شود یا اختلالی در آن به وجود بیاید، شخص قادر به حفظ یا یادآوری اطلاعاتی که به تازگی دریافت کرده، نخواهد بود.
فراموش کردن اطلاعات برای هر فردی ممکن است رخ دهد؛ زمانی که فرد به صورت مکرر اطلاعات را فراموش می کند و این فراموشی در روند زندگی او مشکلاتی ایجاد می کند، فرد دچار اختلال در حافظه کوتاه مدت می شود.

برخی از علائم رایج نقص در حافظه کوتاه مدت شامل موارد زیر می شود:

• پرسیدن سوالات تکراری و یکسان از دیگران
• پرسیدن نام 
• گیچ شدن در مورد زمان و ساعت، مکان و روز
• ناتوانی در دریافت اطلاعات جدید
• فراموش کردن تجربیات
• فراموش کردن آنچه از رادیو یا تلوزیون شنیده می شود
• و...

مدل بدلی هیچ چیست؟

مدل حافظه فعال Baddeley-Hitch نشان می دهد که دو جز حافظه فعال یا همان کوتاه مدت وجود دارد:

•  مکانی که اطلاعات بصری و فضایی را در آن ذخیره می کنید (لوح بصری- فضایی) 
• مکانی که در آن اطلاعات شنیداری را ضبط می کنید (حلقه آواشناسی)

علاوه بر آن، این مدل به قسمت سوم (مجری مرکزی) اشاره دارد که این دو مولفه را کنترل و به نوعی نقش واسطه را برایشان ایفا می کند و همچنین اطلاعات را پردازش می کند، توجه را هدایت می کند، اهداف را تعیین می کند و تصمیم می گیرد.

ظرفیت و گنجایش حافظه کوتاه مدت چقدر است؟

مقدار اطلاعاتی که می توان در حافظه کوتاه مدت ذخیره کرد، می تواند متفاوت باشد.

گزارش آماری

فردی به نام جورج میلر که یک روان شناس بود، در مقاله ای مهم و تاثیر گذار تحت عنوان، شماره جادویی هفت، به علاوه یا منهای دو، بیان کرد که افراد می توانند بین 5 تا 9 مورد را در حافظه کوتاه مدت خود ذخیره کنند. اما تحقیقات اخیر نشان می دهد که، افراد قادر به ذخیره تقریبا چهار رویداد یا اطلاعات در حافظه کوتاه مدت هستند.

به عنوان مثال، تصور کنید که می خواهید یک شماره تلفن را به خاطر بسپارید. شخص دیگری با صدای بلند شماره تلفن را برای شما می خواند و در همین هنگام شما سعی دارید که این شماره را به خاطر و در ذهنتان بسپارید.

اما لحظاتی بعد هنگامی که سعی دارید شماره را به خاطر بیاورید، آن را فراموش کرده اید. چرا؟ چون تلاشی برای تکرار و ادامه دادن این تکرار ارقام تا زمانی که در حافظه شما ثبت شود، نکردید و خوب چیزی که مشخص است این است که اطلاعات به سرعت از حافظه کوتاه مدت محو می شوند.

 توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

چه چیزی باعث می شود که حافظه کوتاه مدت ما تضعیف شود یا از بین برود؟

اکثر ما آدم ها در تمام طول زندگی خود تجربه این را داریم که گاهی چیزی را فراموش کنیم. ممکن است که فراموش کنیم قبض موبایل خود را پرداخت کنیم یا نه کلید های مان را گم کنیم و خیلی از اتفاقات مانند این که فراموشی در همه این اتفاقات نقش اول را بازی می کند.

این فراموشی ها در ما می تواند منجر به نا امیدی یا ناراحتی شود و یا مدام باعث شود که ما فکر کنیم که ممکن است مبتلا به آلزایمر شویم و یا حافظه مان را از دست بدهیم.

اینکه حافظه کوتاه مدتمان ضعیف شود بیش از پیش می تواند ما را نگران کند چرا که ما برای یادآوری و ثبت خیلی از موارد متکی به تلفن های همراه یا تکنولوژی شده ایم.

البته که بخشی از همین فراموشی ها مربوط به حافظه کوتاه مدت مربوط به روند پیری و افزایش سن می باشد.

اما از دست دادن حافظه کوتاه مدت همچنین می تواند توسط عوامل غیر دائمی و موقتی دیگری هم ایجاد شود، این موارد شامل موارد ذکر شده در قسمت پایین می باشد:

•  سو مصرف الکل یا مواد مخدر 
• اضطراب
•  افسردگی 
• غم و اندوه
•  خستگی
•  عوارض جانبی دارو
•  کم خوابی
•  فشار و استرس

چگونه اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت تبدیل می شوند؟

خوب همان طور که در بالا هم ذکر شد، در حالی که حافظه بلند مدت ظرفیتی به ظاهر نامحدود دارد، حافظه کوتاه مدت نسبتاً کوتاه و محدود است و از آنجا که حافظه کوتاه مدت هم از نظر ظرفیت و هم از نظر مدت زمان ثبت اطلاعات محدود است، نگهداری اطلاعات در حافظه مستلزم انتقال اطلاعات از حافظه ی کوتاه مدت به حافظه بلند مدت است.

اما دقیقاً چگونه این اتفاقات می افتد؟ چند روش مختلف وجود دارد که می تواند خاطرات کوتاه مدت را به حافظه بلند مدت منتقل کند، اما مکانیسم های دقیق چگونگی این اتفاق همچنان برای دانشمندان و محققان بحث برانگیز است و به خوبی درک نشده است.

طبق یک مدل معروف مرتبط با حافظه تحت عنوان مدل اتکینسون- شیفرین، تمام اطلاعات و رویداد های حافظه های کوتاه مدت پس از مدت زمان مشخصی به طور خودکار در حافظه بلند مدت قرار می گیرند و به آن منتقل می شوند.

اخیراً هم، محققان طبق تحقیقات بیان کرده اند که برخی ویرایش های ذهنی انجام می شود و فقط خاطرات خاص برای حفظ طولانی مدت انتخاب می شوند. 

نکته

عواملی مانند زمان و تداخل می توانند بر چگونگی اطلاعات رمزگذاری شده در حافظه تأثیر بگذارند.

نظریه دیگر هم، که دیدگاه پردازش اطلاعات حافظه می باشد، نشان می دهد که، حافظه انسان تقریباً مانند کامپیوتر کار می کند. در این مدل، اطلاعات ابتدا وارد حافظه کوتاه مدت (فروشگاه نگهداری موقت رویدادهای اخیر) می شوند و سپس برخی از این اطلاعات به حافظه بلند مدت (ذخیره نسبتاً دائمی) منتقل می شوند، دقیقاً مانند اطلاعات موجود در کامپیوتر ها و هارد و دیسک.

چه چیزی باعث انتقال اطلاعات و تقویت حافظه کوتاه مدت می شود؟

 تمرین کردن

تمرین می تواند به انتقال خاطرات از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت کمک کند.

به عنوان مثال، ممکن است هنگام مطالعه موارد برای یک آزمون و امتحان از این روش استفاده کنید. به جای اینکه فقط یک یا دو بار اطلاعات را مرور کنید، ممکن است بارها و بارها یادداشت های خود را مرور کنید تا زمانی که اطلاعات مهم به قولی به حافظه متصل شوند.

 تکه تکه کردن (Chunking)

Chunking یا تکه تکه کردن، یکی از تکنیک های به خاطر سپاری است که می تواند انتقال اطلاعات به حافظه طولانی مدت را تسهیل کند.

این روش شامل سازماندهی اطلاعات در گروه ها، عبارات، کلمات یا اعداد است که به راحتی قابل یادگیری هستند. به عنوان مثال، برای حفظ شماره زیر تلاش زیادی لازم است: 65495328463.

اگر بخواهید به راحتی این اعداد را به خاطر بسپارید می توانید این اعداد را به موارد زیر تقسیم کنید: 6549 532 8463.

عبارات، اختصارات یا قافیه های ریتمیک که به راحتی به خاطر می آیند می توانند به انتقال خاطرات کوتاه مدت و به ذخیره سازی طولانی مدت کمک کنند. چند مثال متداول عبارتند از:

•  مثلا رمز ساختن و چسباندن حروف اول کلمات به هم. مثل ناجا: نیرو انتظامی جمهوری اسلامی
•  یا حفظ کردن اطلاعات به صورت ریتمیک و شعرگونه 
• مرور اطلاعات بعد از مطالعه 
• مرور اطلاعات بعد از زمان طولانی و زمان بندی دقیق برای مرور دوباره آن ها
•  یادداشت برداری کردن از اطلاعات و نوشتن آن ها 
• تمرکز کردن بر روی اطلاعات با صدای بلند
• تکرار کردن اطلاعات
•  اجتناب از حواس پرتی
• و از این قبیل فعالیت ها 

توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

تمرینات و راهکارهایی برای بهبود حافظه کوتاه مدت

به منظور بهبود حافظه کوتاه مدت می توان از برخی راهکارهای ساده اما موثر بهره جست:

• برنامه ریزی و داشتن یک برنامه روزانه
• قرار دادن وسایل مهم و اشیا مورد نیاز در جای مشخص
• یادگیری مهارت های جدید و به چالش کشیدن مغز 
• برقراری ارتباطات اجتماعی
• اجتناب از مصرف الکل
• ورزش کافی
• داشتن رژیم غذایی متعادل
• در ارتباط بودن با پزشک و انجام آزمایشات و معاینات پزشکی به صورت دوره ای 
• و ...

 جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد حافظه کوتاه مدت به طور جامع بحث کریم. تمام سعی مان بر این بود که بتوانیم مطالبی به روز و جدید و البته که کامل در ارتباط با این نوع حافظه در اختیارتان قرار دهیم.

همانطور که اشاره شد حافظه کوتاه مدت، توانایی ذخیره مقدار کمی از اطلاعات در ذهن است اما نگه داری این اطلاعات برای مدت کوتاهی است که فقط در همین مدت به راحتی در دسترس است.

در نهایت باید گفت که نگهداری اطلاعات در حافظه مستلزم انتقال اطلاعات از حافظه ی کوتاه مدت به حافظه بلند مدت می باشد.

 برای تقویت حافظه کوتاه مدت خود از چه راهکارهایی استفاده می کنید؟ لطفا دیدگاه و نظرات ارزشمند خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول