پارانوئید چیست؟ | انواع، علائم،تشخیص آنلاین، درمان
در این مقاله می خواهیم در مورد موضوع پارانوئید (paranoid) بحث کنیم. این مفهوم را شاید بارها در جمع های مختلفی که هستید، شنیده اید که مثلاً: « فلان کس اختلال پارانوئید دارد، یا این که چرا مثل پارانوئیدها رفتار می کنی؟، یا احساس می کنم دچار پارانوئید شدم.» در واقع زمانی که فردی، دچار این اختلال می شود رفتارها و نگرش های خاصی در زندگی شخصی و اجتماعی خود پیدا می کند. به هر حال شاید بخواهید به طور ویژه با این مفهوم آشنایی پیدا کنید، که اصلا این اختلال چیست و ده ها سوال دیگر که در ادامه می خواهیم براساس فهرست مطالب زیر به این موضوع بپردازیم:
دست نوشته ایی که در پایین آورده شده است، برگی از خاطرات یک شخص می باشد. در پایان این مقاله قصد آن را داریم که هر خواننده بتواند ویژگی های این شخص را مورد تحلیل قرار دهد. در ابتدا می خواهیم اختلال شخصیت پارانوئید را مورد بررسی قرار دهیم تا بعد از شناخت علمی این اختلال، از این به بعد با دیدگاهی علمی در مورد این شخص و اشخاص دیگر در اجتماع قضاوت کنیم.
توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.
قبل از اینکه مطالب مربوط به پارانوئید را بخوانید می توانید با استفاده از تست زیر میزان افکار پارنوئیدی خود را بسنجید. این تست شامل 16 سوال است که بعد از اتمام سوالات، می توانید از تفسیر کوتاه، توصیه ها و نکات آن استفاده نمایید.
پارانوئید چیست؟
اگر بخواهیم پارانوئید را از نظر لغوی بررسی کنیم، ریشه این کلمه به یونان باستان بر می گردد و این کلمه به دو بخش تقسیم می شود، پارا به معنای خارج و قسمت دوم کلمه نوس به معنای عقل می باشد. حالا اگر بخواهیم این کلمه را از نگاه و دید روان پزشکی معنی کنیم می توانیم بگوییم که پارانویا یعنی بدگمانی، کج خیالی و کژپنداری.
ولی پارانویا از نظر مردم عادی چه معنایی می دهد؟ پارانویا در بین عوام، تفکر و باوریست که تحت تاثیر استرس و اضطراب دستخوش یک سری تغییرات شده است و حالت غیر منطقی و نادرستی به خودش گرفته است و یه جورایی رفتاریست که به شکاکیت و سوظن نزدیک است.
انواع پارانوئید
قبل از اینکه بخواهیم در مورد انواع پارانویا بحث کنیم لازم است بدانید فردی که مبتلا به پارانویاست می تواند درگیر نشانه های مختلف پارانویا از شدت کم تا زیادش باشد. در ادامه انواع پارانوئید آورده خواهد شد:
اختلال شخصیت پارانوییدی
یکی از انواع پارانویا، اختلال شخصیت پارانوئیدی می باشد.
برای فهم بهتر این اختلال، مریم را در نظر بگیرید، مریم یک جوان 20 ساله است که از قضا دانشجو برتر رشته خودش می باشد اما همیشه با همکلاسیانش در مشکل و در تضاد است. اگر استاد یکی از همکلاسیانش را مورد تشویق قرار دهد، نسبت به این کار استادش همیشه بدبین است و فکر می کند استاد می خواهد توانایی های او را دست کم بگیرد. با همکلاسی هایش رابطه دوستانه برقرار نمی کند و در جمع دوستانش حضور پیدا نمی کند. اگر همه ی همکلاسی هایش را در یک جا در حال بحث و گفتگو ببیند همیشه آنها را زیر نظر می گیرد که مبادا در مورد او حرف بزنند و یا بخواهند او را مورد تمسخر قرار بدهند.
بله، مریم و افرادی مثل مریم که پارانویا دارند، دچار سوظن می باشند، دائما گوش به زنگ هستند که مبادا کسی بخواهد آن ها را فریب بدهد و مواظب اطرافیانشان هستند، همیشه به وفاداری اطرافیانشان شک دارند و خوب طبیعتاً مریم و امثال مریم که پارانوئید هستند، همیشه تنها می باشند و یا دوستان خیلی محدود و کمی دارند و همین باعث می شود افراد سرد و خشکی از نظر احساسی جلوه کنند، نسبت به انتقاد همیشه گارد می گیرند و از اینکه مورد سرزنش قرار بگیرند بیزار می باشند.
اختلال شخصیت پارانوییدی هذیانی
مورد دوم اختلال شخصیت پارانوییدی هذیانی است. فرد مبتلا به این نوع پارانویا، هذیان گویی های مکرر دارند، در تعریف هذیان باید بگوییم که هذیان یک باور نادرست است. در پارانویای هذیانی، فرد می تواند هذیان های بزرگ منشی داشته باشد یا هذیان هایی مربوط به حسادت بگوید و بر سر زبان آورد. هذیان های شهوانی و یا هذیان های جسمانی هم می توانند در فرد وجود داشته باشد. فرد روان شناسی گزارش می کرد، در یک مرکز و کلینیک مشاوره و روانشناسی، افراد مختلفی که مبتلا به پارانویا بوده اند را ملاقات کرده است:
- بیماری به نام محمد به او مراجعه کرده بود که خودش را رییس جمهور می دانست و معتقد بود که فرد مهمی در جامعه است و همیشه برای رهبر و دیگر اعضای عالی مقام جامعه نامه می نوشته است. گاهی اوقات هم خودش را فردی معرفی کرده است که دارای نیروی خارق العاده می باشد.
- مورد دیگر سار است که اظهار کرده، اتفاقاتی در جسم و بدنش در جریان است که از کنترل او خارج است.
- و علی به تمام دوستانش گفته، بازیگر مشهور سینمای خارج از کشور عاشق او شده است و مایل است با او ازدواج کند و او با دادن پیام و ایمیل به او گفته است که در مورد خواسته او فکر می کند.
- مردی دیگری که به این مرکز مراجعه کرده و از حسادت های خود به روان شناس گفته است و معتقد بوده است که نامزدش او را دوست ندارد چرا که زمان بیشتری را صرف دوستش می کند و چند دقیقه ای برای آمدن پیش او تاخیر داشته است.
افرادی که مبتلا به اختلال هذیانی پارانوئید هستند به ندرت و یا خیلی کم افکار مربوط به خودکشی و دگر کشی دارند. خشونت زیادی از خود نشان نمی دهند.
فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوییدی هذیانی بیشترین خطری که می تواند داشته باشد، متوجه همسر و یا شریک زندگی او خواهد بود.
اسکیزوفرنی پارانوییدی
اسکیزوفرنی پارانوییدی که به روان گسیختگی و روان پریشی پارانوییدی هم شناخته می شود نوع دیگری از این اختلال است. فرد در این اختلال یک سری توهمات و هذیان های شدید و نا ملموس دارد. و گاهاً اظهار می کند که صداهایی را می شنود که دیگران قادر به شنیدن آن ها نیستند.
علائم اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
برخی از علائم این اختلال در افراد عبارت اند از:
- برخورد خصمانه، تهاجمی و تدافعی
- زودرنجی و ناراحت شدن سریع سر مسائل کوچک
- باور دارند که همیشه حق با آن ها می باشد.
- عدم اعتماد به دیگران
- ناتوانی در سازگاری
- عدم ببخش دیگران و عدم پذیرش انتقاد
- برداشت اشتباه از رفتار دیگران
- تجربه سو ظن و بدگمانی
- رفتارهای عجیب و نامتعارف
- کینه توزی و عدم فراموشی کارهای بد دیگران
- احساس می کند دیگران نسبت به او سوظن دارند.
- روابط عاطفی سرد
- دوری از دیگران و ترجیح انزوا
توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.
دلایل اختلال پارانوئید چیست؟
علی رغم تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته و محققان تلاش کرده اند که دلیلی قطعی برای ارائه پارانویا ارائه کنند ولی واقعیت این است که هنوز به طور قطع نمی توان گفت که چه چیزی باعث به وجود آمدن پارانویا در افراد می شود ولی چیزی که مشخص است ترکیب عوامل ژنتیکی و روان شناختی همراه با عوامل محیطی می تواند در روند بروز پارانویا موثر باشد.
البته تحقیقی را هم در زمینه پارانویا روی کودکانی که دو قلوهای یکسان بوده اند انجام داده اند و به این نتیجه رسیده اند که دوقلوهای مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی علائم پارانویا را از خود نشان می دهند. به عبارت دیگر؛ اختلال پارانویید در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر دیده می شود. البته موارد دیگری هم مثل مصرف مواد مخدر و یا مصرف ماری جوآنا و یا کوکائین، داروهای دارای متامفتامین و یا ترکیباتی که شامل مواد روان گردان هستند می توانند در فرد منجر به رفتار های پارانوئیدی شود. وقتی صحبت از عوامل محیطی و روان شناختی می کنیم باید محیطی که فرد در کودکی در آن رشد و پرورش یافته است را هم مد نظر قرار دهیم.
آیا پارانوئید ارثی است؟
بله، ژنتیک و عوامل بیولوژیکی در ابتلای به این اختلال تاثیر دارد. همچنین، کسانی که سابقه ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار می گیرند.
شیوع این اختلال چقدر است؟
میزان شیوع این اختلال در میان مردان نسبت به زنان بیشتر است و تقریبا نیم تا دو و نیم درصد از افراد جامعه را شامل می شود. سن شروع این اختلال هم معمولا در بزرگسالی است. ولی در مورد این افراد باید این نکته رو مد نظر قرار بدهیم که به بستر فرهنگی و اجتماعی افراد توجه کنیم مثلاً افرادی که عضو گروه های اقلیت هستند: مهاجران، پناهندگان سیاسی و اقتصادی و ... حواسمان را جمع کنیم که برچسب پارانوئید به آن ها نزنیم .
برای سنجش اختلالات روانی، می توانید از تست SCL-90 استفاده نمایید.
عوارض پارانوئید
خیلی واضح است که فردی که مبتلا به پارانوئید است با داشتن این بیماری، هم زندگی خودش و هم زندگی اطرافیانش را تحت تاثیر قرار می دهد. اولین چیزی که ممکن است زندگی فرد را تحت تاثیر و تغییر قرار دهد، مختل شدن و از بین رفتن روابط فرد با دیگران و حتی تغییر در روند رابطه بین فردی با خودش است.
شک و بد گمانی ای که فرد پارانوئید نسبت به اعضای خانواده خود دارد و حالت دفاعی و مرموزانه ای که در رفتارش به دیگران نشان می دهد و ممکن است حتی به روابط دوستانه اش هم سرایت کند، باعث رابطه ای پر از تنش و درگیری و جر و بحث می شود از طرف دیگر وقتی فرد پارانویا، نمی تواند خیلی راحت به دیگران اعتماد کند و یا دائما به وفاداری دیگران شک دارد ممکن است افراد دیگر در ظاهر او را فردی خشک و بی عاطفه بدانند و حتی در رابطه ی دوستی هم او را فردی غیر صمیمی بدانند. از طرفی، چون این افراد به راحتی در جمع های دوستانه نمی روند و کلا به همه مشکوک هستند، از استقلال زیادی بر خوردار هستند و افرادی خودکفا می باشند. باید بدانید شخص مبتلا به پارانویید دوست دارد که اطرافیانش را تحت کنترل خودش بگیرد و خوب همین باعث می شود زندگی فرد مقابل او تحت تاثیر قرار بگیرد. متعصب بودن نسبت به مسائل و یا انعطاف ناپذیر بودن این افراد از دیگر خصوصیت شخصیتی این افراد است. حتی اگر بخواهید به طور دوستانه از دوست مبتلا به پارانویید خود انتقاد کنید این افراد انتقاد را بر نمی تابند و انتقاد را هیچ وجه دوست ندارند. اگر بخواهیم از دید روان شناسی نگاه کنیم، این افراد در مقابل دیگران واکنش های فرافکنانه نشان می دهند. واکنش فرافکن یعنی چی؟ یعنی ویژگی هایی که در خودت داری و دوست نداری رو به بقیه نسبت بدی! بهترین ضرب المثلی که خیلی خوب می تواند حال و روز و اوضاع این افراد را توصیف کند همین است که می گوید : کافر همه را به کیش خود پندارد.
توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.
پیامدها و مشکلات اختلال شخصیت پارانوئید
می دانیم که ابتلا به این اختلال زندگی فرد را از ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار می دهد و روابط اجتماعی فرد را مختل می کند. مبتلایان به این اختلال نسبت به دیگران بی اعتماد و مشکوک هستند و همین مسئله زندگی آن ها را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.
آن ها سخت به دیگران اعتماد می کنند و فکر می کنند که دیگران در پی فریب دادن آن می باشند. برخی از پیامدهایی که این افراد در پی ابتلا به این بیماری تجربه می کنند، عبارت اند از:
- حساسیت به انتقاد
- افزایش هوشیاری و گوش به زنگی
- سرسختی عاطفی
- پرخاشگری
- ترجیح تنهایی و تنها کار کردن
- مشکلات مرتبط با مصرف و سو مصرف مواد و الکل
تشخیص پارانوئید
هنگامی که نشانه های پارانویا را در فردی مشاهده کردید و این نشانه ها در فرد مشهود بود با کمک گرفتن از یک روان پزشک و یا روان شناس می توانید تا حدود زیادی از نگرانی خود کم کنید و روان شناس حاذق، با انجام مصاحبه و یا گرفتن تست های روان شناسی و تطبیق دادن نشانه ها با الگو های مرتبط پارانویا، می تواند تشخیص پارانویا را برای فرد لحاظ کند و یا نکند چرا که امکان دارد نشانه ها برای تشخیص گذاری پارانویا برای فرد کافی نباشد.
شیوه های درمان اختلال پارانوئید
اول از همه باید بدانید که درمان فرد مبتلا به پارانوئید واقعا سخت است. چرا؟ چون فرد مبتلا معتقد است که اصلا بیماری ای ندارد و اگرهم مشکلی هست از جانب دیگران است نه خودش! از طرفی اگر این فرد درمان نشود به مرور زمان نقص های زیادی در عملکردش در حوزه های مختلف به وجود می آید و حتی ممکن است ارتباط این فرد با واقعیت قطع شود. پس راه حل چیست؟
پیدا کردن یک متخصص
پیدا کردن یک متخصص، قدم اول است. مشورت کردن با متخصص و پزشک در این مورد و اینکه پزشک متخصص چه درمانی را برای فرد مناسب بداند در قدم های بعدی قرار می گیرد. به طور کلی روان درمانی برای این افراد مناسب است.
روان درمانی چیست؟
شامل مجموعه ای از روش ها و تکنیک هایی است که برای درمان اختلالات شخصیت، اختلالات هیجانی و یا ناهنجاری های رفتاری به کار می رود. خود روان درمانی هم به چندین دسته تقسیم می شود ولی از میان همه ی این درمان ها، درمان رفتاری و یا رفتار درمانی به جهت ایجاد تغییرات درفرد مبتلا و یا درمان های شناختی رفتاری، اموزش مهارت و تکنیک هایی برای مدیریت نشانه ها وعلائم فرد می تواند موثر واقع شود. این نکته رو باید در نظر بگیرید که مصرف دارو هم می تواند برای فرد موثر باشد ولی اغلب جواب نمی دهد.
چرا و به چه علت؟
چون این افراد دائما گوش به زنگ هستند که نکند افراد دیگر در مورد آن ها دسیسه کنند و یا بخواهند آن ها را فریب دهند، همین بدبینی و بد گمانی باعث می شود فرد از خوردن دارو اجتناب کند.
با توجه به مطالب فوق پیشنهاد می گردد مقاله ای تحت عنوان «زندگی کردن با آدم پارانوئیدی!» را حتما مطالعه نمایید.
چگونه با یک فرد پارانوئیدی رفتار کنیم؟
مهم ترین نکته ای که در خصوص مبتلایان به این اختلال باید مد نظر داشته باشید، تشویق آن ها برای مراجعه به یک متخصص سلامت روان و زیر نظر قرار گرفتن توسط پزشک می باشد.
در کنار پیگیری دوره درمان، می توان از برخی راهکارهای درمانی خانگی برای کاهش نشانه های این بیماری و کاهش پیامدهای منفی آن بهره برد:
- جلوگیری از انزوای فرد با دعوت او به مهمانی ها یا دورهمی ها
- تشویق فرد به حضور در موقعیت های اجتماعی
- کمک گرفتن از حیوانات خانگی و حضور این حیوانات در خانه
- عدم قضاوت این بیماران و تلاش برای جلوگیری از برچسب زدن به آن ها
- شرکت در گروه درمانی و گروه های حمایتی
جمع بندی ای سنج
در این مقاله همه ی سعی ما در این بود که به طور کلی و با زبانی ساده، اطلاعاتی را در خصوص اختلال پارانویید و فرد مبتلا به آن در اختیار خواننده قرار دهیم . با صرف زمانی کوتاه و مطالعه این مقاله می توانید به اطلاعاتی در این زمینه دست پیدا کنید و اگر با فردی که مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید می باشد برخورد کردید، ضمن درک درست از شرایط و بیماری، او را به سمت اصلاح و درمان راهنمایی کنید.
با توجه به ویژگی های مطرح شده، آیا در روابط اجتماعی تان، با فرد پارانوئیدی در ارتباط بوده اید؟ لطفاً تجربه ارزشمند خودتان را با ما به اشتراک بگذارید
اصطلاحات مهم این مقاله
سوالات متداول
-
اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
- نوعی اختلال در دسته اختلالات شخصیتی است که بارز ترین ویژگی آن بد گمانی و بی اعتمادی نسبت به دیگران می باشد.
-
علائم اختلال پارانوئید چیست؟
- برخورد خصمانه، تهاجمی و تدافعی زودرنجی و ناراحت شدن سریع سر مسائل کوچک باور دارند که همیشه حق با آن ها می باشد. عدم اعتماد به دیگران ناتوانی در سازگاری و...
-
برخی از پیامدهای ابتلا به این اختلال چیست؟
- حساسیت به انتقاد، گوش به زنگی، بی اعتمادی به دیگران و...
-
دلایل ایجاد اختلال پارانوئید چیست؟
- دلایل ژنتیکی و روان شناختی در ابتلا به این بیماری نقش دارد.