چرا بعضی‌ها حتی در سخت‌ترین شرایط هم قوی می‌مانند؟ راز تاب‌آوری

تاب‌آوری، توانایی انسان برای مقابله با سختی‌ها، بحران‌ها و تغییرات زندگی است. این ویژگی همانند یک عضله است که با تمرین قوی‌تر می‌شود و می‌تواند به ما کمک کند تا در برابر چالش‌های زندگی ایستادگی کنیم و از آن‌ها عبور نماییم، اما چرا برخی افراد در شرایط سخت‌تر، قوی‌تر از دیگران ظاهر می‌شوند؟ در این مقاله از ای سنج به بررسی عوامل مؤثر در تاب‌آوری و راهکارهایی برای تقویت آن می‌پردازیم.

تاب‌آوری: فراتر از مقاومت

تاب‌آوری به زبان ساده، توانایی بازگشت به حالت اولیه پس از تجربه یک رویداد ناگوار یا استرس‌زا است. این مفهوم، فراتر از صرفاً مقاومت در برابر مشکلات، به معنای رشد و شکوفایی در مواجهه با چالش‌ها است. افراد تاب‌آور، نه تنها از بحران‌ها جان سالم به در می‌برند، بلکه از این تجربیات، درس‌های ارزشمندی می‌آموزند و قوی‌تر از قبل به مسیر خود ادامه می‌دهند. این ویژگی، ریشه در تعامل پیچیده‌ای از عوامل زیستی، روانشناختی و اجتماعی دارد.

انواع تاب‌آوری

تاب‌آوری نشان‌دهنده توانایی مدیریت شکست‌های زندگی و نشان‌دهنده سازگاری است. با این حال، انواع مختلفی از تاب آوری هم وجود دارد که هر یک می‌تواند بر توانایی فرد برای مقابله با انواع مختلف استرس تأثیر بگذارد.

تاب‌آوری فیزیکی

تاب‌آوری فیزیکی به نحوه برخورد بدن با تغییرات و بهبودی از نیازهای فیزیکی، بیماری‌ها و آسیب‌ها اشاره دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که این نوع تاب‌آوری نقش مهمی در سلامت دارد. تاب‌آوری فیزیکی بر نحوه پیری افراد و همچنین نحوه واکنش و بهبودی آن‌ها از استرس فیزیکی و مسائل پزشکی تأثیر می‌گذارد.

تاب‌آوری فیزیکی چیزی است که افراد می‌توانند با انتخاب سبک زندگی سالم تا حدودی آن را بهبود بخشند. خواب کافی، خوردن یک رژیم غذایی مغذی و انجام ورزش منظم تنها چند راه برای تقویت این نوع تاب‌آوری است.

تاب‌آوری ذهنی

تاب‌آوری ذهنی به توانایی فرد برای سازگاری با تغییر و عدم اطمینان اشاره دارد. افرادی که دارای این نوع تاب‌آوری بوده در مواقع بحران آرام هستند. آن‌ها از قدرت ذهنی برای حل مشکلات استفاده می‌کنند و به جلو حرکت می‌نمایند و حتی زمانی که با شکست مواجه می شوند، امیدوار می‌مانند.

تاب‌آوری عاطفی

تاب‌آوری عاطفی شامل توانایی تنظیم احساسات در زمان استرس است. افراد تاب‌آور از واکنش های عاطفی خود آگاه هستند و تمایل دارند با زندگی درونی خود در تماس باشند. به همین دلیل، آن‌ها همچنین می‌توانند در هنگام مواجهه با تجربیات منفی، ذهن خود را آرام کرده و احساسات خود را مدیریت کنند.

این نوع تاب‌آوری همچنین به افراد کمک می‌کند در زمان‌های سخت، حس خوش‌بینی خود را حفظ کنند. از آنجایی که آن‌ها از نظر عاطفی تاب‌آور هستند، درک می کنند که ناملایمات و احساسات دشوار برای همیشه دوام نمی‌آورند.

تاب‌آوری اجتماعی

تاب‌آوری اجتماعی شامل توانایی گروه‌ها برای بازیابی از موقعیت‌های دشوار است. این تاب‌آوری شامل ارتباط افراد با دیگران و کار با یکدیگر برای حل مشکلاتی است که افراد را هم به صورت فردی و هم به صورت جمعی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. جنبه‌های تاب‌آوری اجتماعی شامل گرد هم آمدن پس از بلایا، حمایت اجتماعی از یکدیگر، آگاهی از خطراتی که جامعه با آن مواجه است و ایجاد حس اجتماعی است.

علل تاب‌آوری و ویژگی‌های آن

تاب‌آوری نتیجه مجموعه‌ای پیچیده از ویژگی‌های درونی و بیرونی از جمله ژنتیک، آمادگی جسمانی، سلامت روان و محیط است. حمایت اجتماعی یکی دیگر از متغیرهای حیاتی است که به تاب آوری کمک می‌‎کند. افراد تاب‌آور دارای ویژگی‌هایی هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• ارتباط خوب داشتن
• داشتن یک منبع کنترل درونی
• داشتن هوش هیجانی بالا و مدیریت مؤثر هیجانات
• داشتن دیدگاه‌های مثبت نسبت به خود و توانایی‌هایشان
• داشتن ظرفیت برنامه‌ریزی واقعی و پایبندی به آن‌ها
• خود را به عنوان یک مبارز به جای قربانی شرایط می‌بینند

نگرش مثبت

افراد تاب‌آور حتی در سخت‌ترین شرایط به آینده امیدوار هستند و بر روی راه حل‌ها تمرکز می‌کنند. آن‌ها به جای تمرکز بر مشکلات، به دنبال فرصت‌ها می‌گردند.

تأثیر تاب‌آوری بر افراد

تاب‌آوری چیزی است که به افراد قدرت روانی می‌دهد تا با استرس و سختی کنار بیایند. این منبع قدرت ذهنی است که افراد می‌توانند در مواقع ضروری از آن استفاده کنند تا بدون از هم گسیختگی آن‌ها را تحمل نمایند. روانشناسان بر این باورند که افراد تاب‌آور بهتر می‌توانند از پس سختی‌ها برآیند و پس از مبارزه زندگی خود را بازسازی کنند.

مقابله با تغییر یا از دست دادن بخشی اجتناب ناپذیر از زندگی است. در برخی موارد، همه افراد درجات مختلفی از شکست را تجربه می‌کنند. برخی از این چالش‌ها ممکن است نسبتاً جزئی باشند، در حالی که برخی دیگر در مقیاس بسیار بزرگتر فاجعه‌آمیز هستند.

کسانی که تاب‌آوری ندارند ممکن است تحت‌تأثیر چنین تجربیاتی قرار بگیرند. آن‌ها ممکن است روی مشکلات تمرکز کرده و از مکانیسم‌های مقابله‌ای غیرمفید برای مقابله با آن‌ها استفاده کنند. ناامیدی یا شکست ممکن است این افراد را به سمت رفتارهای ناسالم، مخرب یا حتی خطرناک سوق دهد. این افراد از پس ناکامی‌ها دیرتر بهبود می‌یابند و در نتیجه ممکن است پریشانی روانی بیشتری را تجربه کنند.

تاب‌آوری استرس و مشکلات زندگی را از بین نمی‌برد. افرادی که این ویژگی را دارند، می‌دانند که شکست‌ها اتفاق می‌افتد و گاهی اوقات زندگی سخت و دردناک می‌شود. افراد تاب‌آور هنوز هم احساسات منفی ناشی از یک تراژدی را تجربه می‌کنند، اما دیدگاه ذهنی آن‌ها اجازه می‌دهد تا از طریق این احساسات بهبود یابند.

تاب‌آوری به افراد این قدرت را می‌دهد که با مشکلات رو در رو مقابله کنند، بر ناملایمات غلبه نمایند و زندگی خود را ادامه دهند. در پی آسیب‌های بزرگ همانند حملات تروریستی، بلایای طبیعی و همه‌گیری COVID-19، بسیاری از افراد رفتارهایی را نشان دادند که نشان‌دهنده تاب‌آوری است و در نتیجه علائم افسردگی کمتری را تجربه کردند. حتی در مواجهه با حوادثی که کاملاً غیرقابل تصور به نظر می‌رسند، تاب‌آوری به مردم این امکان را می‌دهد تا نه تنها برای زنده ماندن بلکه برای شکوفایی، نیروی خود را به کار گیرند.

چگونه تاب‌آوری بیشتری داشته باشیم؟

خوشبختانه، تاب‌آوری چیزی است که افراد می‌توانند در خود ایجاد کنند. والدین همچنین می‌توانند به کودکان خود کمک کنند تا تاب‌آور شوند. مراحل مشخصی وجود دارد که می‌تواند به تاب‌آوری بیشتر منجر شود. در ادامه با این مراحل آشنا می‌شویم:

افکار منفی را دوباره چارچوب‌بندی کنید

افراد تاب‌آور می‌توانند موقعیت‌های منفی را واقع‌بینانه ببینند، اما به گونه‌ای که بر سرزنش یا تفکر در مورد چیزهایی که قابل تغییر نیستند، تمرکز نکنند. به جای اینکه ناملایمات را غیرقابل غلبه در نظر بگیرید، افکار را مجدداً چارچوب بندی کنید تا به دنبال راه‌های کوچک برای مقابله با مشکل و ایجاد تغییراتی باشید که به شما کمک کند.

بر کارهای مثبتی که می‎توانید انجام دهید، تمرکز کنید

این رویکرد می‌تواند برای کمک به کودکان استفاده شود تا یاد بگیرند که چگونه بهتر با چالش‌ها کنار بیایند. آن‌ها را تشویق کنید تا در مورد چالش‌ها به روش‌های مثبت‌تر و امیدوارکننده‌تر فکر کنند. به این ترتیب، به جای گیر افتادن در حلقه‌ای از احساسات منفی، کودک می‌تواند یاد بگیرد که این رویدادها را فرصتی برای به چالش کشیدن خود و توسعه مهارت‌های جدید ببیند.

چگونه با چالش‌ها کنار بیاییم؟

استرس و شکست بخشی از زندگی هستند و شما نمی توانید از آن‌ها اجتناب کنید. مقابله با یک سری چالش‌ها یا یک موقعیت آسیب‌زا می‌تواند سخت باشد. اگر می‌دانید که می توانید با ناملایمات کنار بیایید، این کار می‌تواند به شما اعتماد به نفس برای عبور از موقعیت‌های سخت بدهد.

راهبردهای مقابله ای می‌توانند شما را قادر به مقابله با استرس و حفظ حس کنترل در زندگی خود کنند. راه‌های مختلفی برای مقابله با استرس وجود دارد و همه افراد با هم متفاوت هستند، بنابراین باید به دنبال عاملی باشید که برای شما مفید است. هر چیزی که برای سلامتی و تندرستی شما مضر نباشد، ارزش امتحان کردن را دارد، همانند:

• استراحت کردن
• ورزش یا مدیتیشن
• تجزیه یک چالش به اهداف کوچک و دست یافتنی
• جشن رسیدن به اهداف خود
• فکر کردن به اهداف بزرگ

چگونه تاب‌آوری خود را تقویت کنیم؟

شما می‌توانید تاب‌آوری خود را با موارد زیر افزایش دهید:

• دانستن نقاط قوت خود و به خاطر داشتن آن‌ها
• ایجاد عزت نفس(به توانایی های خود و چیزهای مثبت زندگی اعتماد داشته باشید)
• ایجاد روابط سالم
• دانستن زمان درخواست کمک
• مدیریت سطوح استرس و اضطراب
• کار بر روی مهارت‌های حل مسئله و راهبردهای مقابله‌ای

عوامل مؤثر در تاب‌آوری

• ژنتیک: تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از ویژگی‌های شخصیتی مرتبط با تاب‌آوری همانند خوش‌بینی و کنترل درونی، ممکن است تا حدودی ارثی باشند.

• تجربیات کودکی: روابط اولیه با والدین و مراقبان، می‌تواند تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری الگوهای مقابله‌ای و تاب‌آوری در بزرگسالی داشته باشد.
• نگرش مثبت: افراد تاب‌آور حتی در سخت‌ترین شرایط، سعی می‌کنند جنبه‌های مثبت را ببینند و امیدوار باشند. آن‌ها به جای تمرکز بر مشکلات، بر روی راه حل‌ها تمرکز می‌کنند.
• مهارت‌های مقابله‌ای: این افراد مهارت‌هایی همانند حل مسئله، مدیریت استرس، ارتباط مؤثر و کنترل احساسات را دارند که به آن‌ها کمک می‌کند تا با چالش‌ها به صورت مؤثر مقابله کنند.
• حمایت اجتماعی: داشتن شبکه‌ای قوی از دوستان، خانواده و همکاران، می‌تواند نقش مهمی در تقویت تاب‌آوری داشته باشد. این افراد می‌توانند به عنوان منبعی از حمایت، راهنمایی و دلگرمی عمل کنند.
• کمال‌گرایی کمتر: افراد تاب‌آور انتظار ندارند که همیشه کامل باشند و از شکست‌ها درس می‌گیرند. آن‌ها به جای سرزنش خود، بر روی بهبود تمرکز می‌کنند.
• انعطاف‌پذیری: این افراد قادرند خود را با شرایط جدید سازگار کنند و به تغییرات به عنوان فرصت‌های جدید نگاه کنند.
• معنابخشی به زندگی: داشتن هدف و معنایی برای زندگی می‌تواند به افراد کمک کند تا در شرایط سخت، انگیزه خود را حفظ کنند.

مکانیسم‌های عصبی و روانشناختی تاب‌آوری

• سیستم عصبی: مطالعات نشان می‌دهد که افراد تاب‌آور، فعالیت متفاوتی در مناطق خاصی از مغز همانند آمیگدال و قشر پیش‌پیشانی دارند. این نواحی در تنظیم احساسات و پاسخ به استرس نقش مهمی ایفا می‌کنند.
• هورمون‌ها: هورمون‌هایی همانند کورتیزول و اکسی‌توسین، در پاسخ به استرس نقش دارند. افراد تاب‌آور ممکن است الگوی ترشح این هورمون‌ها را بهتر تنظیم کنند.
• روانشناسی مثبت: روانشناسی مثبت بر روی ویژگی‌های مثبت انسان همانند شادی، امیدواری و رضایت از زندگی، تمرکز می‌کند. این رویکرد می‌تواند به افراد کمک کند تا تاب‌آوری خود را افزایش دهند.

راهکارهایی برای تقویت تاب‌آوری

• تمرین ذهن‌آگاهی: ذهن‌آگاهی به شما کمک می‌کند تا در لحظه حال حضور داشته باشید و به جای غرق شدن در افکار منفی، بر روی احساسات و افکار خود آگاهی پیدا کنید.
• ورزش منظم: ورزش باعث ترشح اندورفین می‌شود که به بهبود خلق و خو و کاهش استرس کمک می‌کند.
• تغذیه سالم: تغذیه مناسب، انرژی مورد نیاز برای مقابله با استرس را فراهم می‌کند.
• خواب کافی: خواب کافی برای ترمیم بدن و ذهن ضروری است.
• یادگیری مهارت‌های جدید: یادگیری مهارت‌های جدید، اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد و به شما کمک می‌کند تا احساس مفید بودن کنید.
• جستجوی حمایت اجتماعی: با دوستان، خانواده یا یک مشاور صحبت کنید.
• تمرین شکرگزاری: تمرکز بر روی چیزهایی که برای آن‌ها سپاسگزار هستید، می‌تواند به بهبود خلق و خو کمک کند.

چرا شکست می‌تواند به ما کمک کند؟

هر کس بدون توجه به پیشینه، مهارت یا داستان زندگی خود، حداقل یک بار در زندگی خود به طرز شگفت انگیزی شکست خواهد خورد. با این حال، ماهیت عادی آن به این معنا نیست که تجربه یک شکست، آسان است یا اینکه در فرهنگی که برنده کسی است که موفقیت به هر قیمتی را در اولویت قرار می‌دهد، پذیرفته شده است، اما یاد گرفتن اینکه با اشتباهات بزرگ یا کوچک مشکلی نداشته باشید، یک مهارت حیاتی است، مهارتی که نه تنها به تاب‌آوری، بلکه شاید به موفقیت آینده هم مرتبط باشد.

برای مثال، یک مطالعه اخیر نشان داد که دانشمندان جوانی که در اوایل زندگی حرفه‌ای خود با شکست قابل توجهی مواجه شده‌اند، نسبت به دانشمندانی که در مراحل اولیه برنده شده‌اند، در واقع به موفقیت‌های بیشتری دست یافته‌اند.

تاب‌آوری و سلامت روان

تاب‌آوری می‌تواند از شما در برابر شرایط سلامت روانی همانند افسردگی و اضطراب محافظت کند. تاب‌آوری همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا با چیزهایی که خطر ابتلا به بیماری‌های روانی را افزایش می‌دهند همانند قلدری یا ضربه‌های روحی مقابله کنید. اگر وضعیت سلامت روانی دارید، تاب‌آور بودن می‌تواند به شما کمک کند بهتر با آن کنار بیایید.

تاب‌آوری در سنین مختلف

تاب‌آوری در سنین مختلف به شرح زیر است:

تاب‌آوری در دوران کودکی

دوران کودکی، دورانی حساس و مهم در شکل‌گیری تاب‌آوری است. کودکانی که در محیطی امن و حمایت‌کننده رشد می‌کنند و از تجربیات مثبت برخوردار می‌شوند، تاب‌آوری بیشتری پیدا می‌کنند. والدین و مربیان می‌توانند با ایجاد محیطی امن و حمایت‌کننده، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و تقویت عزت نفس، به کودکان در تقویت تاب‌آوری کمک کنند.

تاب‌آوری در دوران بزرگسالی

بزرگسالان هم می‌توانند با تمرین و ممارست، تاب‌آوری خود را تقویت کنند. در دوران بزرگسالی، چالش‌های متعددی همانند مشکلات شغلی، خانوادگی و مالی وجود دارد که می‌تواند تاب‌آوری افراد را به چالش بکشد. با این حال، بزرگسالان می‌توانند با استفاده از راهکارهای ذکر شده، تاب‌آوری خود را تقویت کرده و از این چالش‌ها به سلامت عبور کنند.

تاب‌آوری در دوران سالمندی

سالمندی، دورانی است که با چالش‌های خاص خود همراه است. سالمندان ممکن است با مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی متعددی روبرو شوند. با این حال، سالمندان هم می‌توانند با استفاده از راهکارهای ذکر شده، تاب‌آوری خود را تقویت کرده و از این دوران به بهترین شکل ممکن لذت ببرند.

تاب‌آوری در شرایط مختلف

تاب‌آوری در شرایط مختلف همانند بیماری‌های مزمن، از دست دادن عزیزان، بلایای طبیعی و بحران‌های اقتصادی، متفاوت بروز می‌کند. هر فرد، با توجه به ویژگی‌های شخصیتی، تجربیات گذشته و حمایت‌های اجتماعی خود، به شیوه‌ای منحصر به فرد با چالش‌ها مقابله می‌کند.

کلام آخر ای سنج درباره راز تاب‌آوری

تاب‌آوری، یک ویژگی ذاتی نیست و با تمرین و تلاش قابل تقویت است. با استفاده از راهکارهای ذکر شده، شما نیز می‌توانید تاب‌آوری خود را افزایش داده و در برابر چالش‌های زندگی مقاوم‌تر شوید. به یاد داشته باشید که هر فردی در طول زندگی با سختی‌هایی روبرو می‌شود و مهمترین نکته این است که چگونه با این سختی‌ها مقابله می‌کنیم. با تقویت تاب‌آوری، می‌توانید زندگی شادتر و موفق‌تری داشته باشید.

سوالات متداول