ترس از فضای بسته (کلاستروفوبیا) + علت و درمان

آیا تاکنون از اینکه در یک فضای بسته یا شلوغ قرار بگیرید ترسید اید؟ این ترس از چیست؟ طبیعی است یا ممکن است مربوط به اختلال ترس از فضای بسته یا کلاستروفوبیا (Claustrophobia) باشد؟

ترس از فضای نوعی اختلال است که هر فردی در هر سنی ممکن است به آن دچار شود. این فوبیا موقتی است و جزو ترس های غیر منطقی قرار دارد. به صورت کلی اگر در زمان قرار گیری در آسانسور، بودن در یک اتاق بدون پنجره یا سالن شلوغ علائم غیر عادی از خود نشان می دهید یعنی به این اختلال دچار هستید.

در برخی شرایط این فوبیا خود به خود و در طول زندگی از بین می رود و در شرایطی دیگر حتما نیاز به درمان است؛ اما علت این ترس چیست و چرا به آن دچار می شویم؟

در این مقاله از سایت ای سنج قصد داریم تا به صورت کامل در خصوص تمامی جزئیات مربوط به این اختلال صحبت کنیم. بنابراین اگر شما یا یکی از نزدیکانتان از این اختلال رنج می برید توصیه می کنیم حتما تا انتها همراه ما باشید.

منظور از کلاستروفوبیا چیست؟

کلاستروفوبیا یک ترس غیرمنطقی و شدید از فضاهای بسته یا شلوغ است. کسانی که آن را تجربه می کنند اغلب از اتاق های شلوغ، آسانسورها، هواپیماها و سایر فضاهای محدود فراری هستند.

مانند سایر فوبیاها و اختلالات اضطرابی، کلاستروفوبیا می تواند به شدت بر زندگی افراد از جمله زندگی اجتماعی، شغلی، مدرسه و خانوادگی تأثیر بگذارد.

شدت این اختلال از فردی به فرد دیگر متفاوت است، برخی فقط اضطراب خفیف را تجربه می کنند در حالی که برخی دیگر می توانند حملات پانیک شدید داشته باشند. آنچه باعث ایجاد کلاستروفوبیا می شود نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت است. که البته خوشبختانه، افراد می توانند با کمک و درمان مناسب بر کلاستروفوبیا غلبه کنند.

علائم کلاستروفوبیا

علائم کلاستروفوبیا، که می تواند فیزیکی، ذهنی و رفتاری باشد که معمولاً به دنبال یک محرک ظاهر می شود.

معمولاً افراد مبتلا به کلاستروفوبیا حملات پانیک را تجربه می کنند که می تواند بین 5 تا 30 دقیقه طول بکشد. در حالی که حملات پانیک خطرناک نیستند، می توانند بسیار ناخوشایند، ترسناک و ناراحت کننده باشند.

علائم فیزیکی

علائم فیزیکی کلاستروفوبیا می تواند شامل موارد زیر باشد:

• لرزیدن
• گرگرفتگی
• تعریق
• تنگی نفس یا تنگی قفسه سینه
• هایپرونتیلاسیون
• احساس ضعف، سرگیجه یا سبکی سر
• احساس سردرگمی
• افزایش ضربان قلب
• احساس تهوع
• خشکی دهان یا مشکل در بلع
• احساس بی حسی یا گزگز

علائم روانی

علائم روانشناختی کلاستروفوبیا می تواند شامل موارد زیر باشد:

• ترس از مردن
• ترس از آسیب
• احساس می کنید کنترل خود را از دست می دهید
• ترس از غش کردن

علائم رفتاری

تغییرات رفتاری ناشی از کلاستروفوبیا می تواند شامل موارد زیر باشد:

• اجتناب از موقعیت هایی که شما را تحریک می کند، مانند آسانسور یا سوار شدن به مترو شلوغ.
• ایستادن در نزدیکی خروجی ها در مکان های شلوغ.
• به طور معمول هنگام ورود به فضایی خروجی ها را بررسی می کنید.
• نگران گیر افتادن در داخل اتاق و وحشت در هنگام بسته شدن درها.

حملات پانیک از علائم کلاستروفوبیا شدید

همان طور که اشاره کردیم در برخی شرایط کلاستروفوبیا باعث حملات پانیک می شود. حمله پانیک یک واکنش ناگهانی و شدید نسبت به ترس است.

حملات پانیک همراه با احساس اضطراب شدید می تواند علائم فیزیکی مانند:

• ضربان قلب سریع، ضربان تنفس سریع یا تنگی نفس
• عرق کردن و لرزیدن
• احساس ضعف یا سرگیجه
• گرگرفتگی یا لرز
• حالت تهوع
• بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن

البته که همه مبتلایان به کلاستروفوبیا دچار حملات پانیک نمی شوند.

انواع کلاستروفوبیا

1. شرطی سازی کلاسیک

گاهی علائم زمانی ایجاد می شود که حس خطر بوجود آید. این موضوع معمولا به دلیل یک آسیب در کودکی است. طی آزمایش هایی که صورت گرفته است در اکثر موارد این اختلال مربوط به تجربیات گذشته است.

برخی از نمونه های کلاستروفوبیا شرطی سازی شامل:

• تنگنا هراسی در MRI

طی تحقیقات به دست آمده 13 درصد از بیمارانی که از این دستگاه استفاده می کنند به حمله پانیک دچار می شوند.

• تنگنا هراسی برای معدن چیان

بسیار دیده شده است که افرادی که در این کار فعالیت دارند به علائم ترس از فضای بسته دچار می شوند.

2. فوبیای آماده

این مورد اشاره به حالتی دارد که فرد در صورت احساس به خطر افتادن جان خود علائمی را نشان می دهد؛ یعنی در زمان قرار گیری در محرک های خطرناک.

علل ابتلا به تنگنا هراسی

کلاستروفوبیا معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می شود، اما می تواند در بزرگسالی نیز ظاهر شود.

ژنتیک

ژنتیک نیز می‌تواند نقش داشته باشد، زیرا اگر یکی از والدین بیولوژیکی شما دچار کلاستروفوبیا شود، احتمال بیشتری وجود دارد.

رویداد های آسیب زا

حوادث آسیب زا و عوامل محیطی اغلب زمینه ای برای بروز این ترس هستند، مانند:

• به دام افتادن یا نگهداری در یک فضای بسته.
• گیر افتادن یا گم شدن در یک منطقه شلوغ.
• بزرگ شدن با والدین یا یکی از اعضای نزدیک خانواده که به کلاستروفوبیا مبتلا هستند.
• حبس شدن در یک فضای تنگ یا اتاق کوچک به عنوان مجازات یا تصادفی.
• گیر افتادن در قطار مترو یا تجربه تلاطم در هواپیما.

تاثیر آمیگدال در کلاستروفوبیا

آمیگدال بیش فعال یا ناکارآمد نیز ممکن است باعث ایجاد کلاستروفوبیا یا ایجاد آن شود. آمیگدال یکی از کوچک ترین ساختار های مغز است که اهمیت بسیاری دارد؛ این ساختار برای شرطی سازی ترس یا ایجاد واکنش ها لازم است. در زمان های ایجاد واکنش ترس آمیگدال همانند زیر عمل می کند:

هسته های قدامی آمیگدال به هم مرتبط هستند و به کمک آن ها تکانه هایی برای سایر سلول ها ارسال می شود. این تکانه ها بر روی تعداد تنفس، ترشح آدرنالین، فشار خون، ضربان قلب و موارد این چنین تاثیر دارد.

طی مطالعاتی که صورت گرفته است افرادی که به ترس از فضای بسته دچار هستند، آمیگدال کوچک تر است که همین موضوع موجب تداخل و ایجاد واکنش های غیرطبیعی می شود.

کلاستروفوبیا در کودکان

علاوه بر بزرگسالان کودکان نیز ممکن است به این اختلال دچار شوند. دلایل بروز این ترس در کودکان مربوط به فضایی است که والدین برای آن ها ایجاد می کنند، یعنی اگر زمانی که کودک در سن حساسی قرار دارد، والدین به طور مکرر کودک را تنها گذاشته باشند و یا در زمان تنهایی صحنه ای را دیده باشند، می تواند این ترس در آن ها ایجاد شود و حتی سال های سال نیز ادامه داشته باشد. 

اما نکته ای که در کودکان وجود دارد این است که می توان امید داشت به مرور زمان و با رشد کودک این ترس به خودی خود از بین برود و کودک این برهه زمانی از زندگی را فراموش کرده باشد، اما اگر با رسیدن کودک به سنین نوجوانی این ترس همچنان ادامه داشته باشد لازم است که برای درمان اقدام شود.

مکان هایی که سبب ایجاد کلاستروفوبیا می شوند:

موقعیت های مختلف می تواند باعث ایجاد کلاستروفوبیا شود. با این حال، می تواند تفاوت هایی بین مبتلایان وجود داشته باشد. آنچه باعث تحریک یک فرد کلاستروفوبیک می شود، لزوماً فرد دیگری را تحریک نمی کند.

برخی از مبتلایان حتی نیازی به قرار گرفتن در یک فضای بسته برای تجربه علائم ندارند. صرفاً پیش بینی یا فکر کردن در مورد یک موقعیت خاص ممکن است برای تحریک کلاستروفوبیا آنها کافی باشد.

در ادامه برخی از رایج ترین محرک های کلاستروفوبیا آورده شده است:

• اتاق کوچک بدون پنجره
• آسانسورها
• قطارهای شلوغ، هواپیماها، ماشین های کوچک و سایر وسایل حمل و نقل
• فضاهای شلوغ مانند کنسرت های موسیقی
• ام آر آی و سی تی اسکن
• تونل ها
• کمد و رختکن فروشگاه
• کارواش
• سرویس بهداشتی عمومی
• انجام ام آر آی یا سی تی اسکن

اگر متوجه شده اید که اخیراً به دلیل ترس یا اضطراب از هر یک از موقعیت های بالا یا موارد مشابه اجتناب می کنید، احتمالاً به کلاستروفوبیا مبتلا شده اید.

تست تشخیص ترس از فضای بسته

اگر پاسخ شما برای 3 سوال زیر مثبت شاد، احتمالاً تحت تأثیر کلاستروفوبیا هستید. در طول 6 ماه گذشته، آیا یکی از موارد زیر باعث اضطراب شما شده است:

• قرار گرفتن در یک فضای محدود مانند قرار گرفتن در یک تونل، در زیر زمین و غیره؟
• بودن در مکان های شلوغ؟
• آیا از قرار گرفتن در هر یک از شرایط فوق اجتناب کردید؟

روش های درمان ترس از فضای بسته

درمان های مختلفی وجود دارد که می تواند به شما در غلبه بر کلاستروفوبیا کمک کند. صحبت با یک متخصص پزشکی یا روانشناس اولین قدم ضروری است.

آنها می توانند تشخیص دقیقی به شما بدهند، نحوه غلبه بر کلاستروفوبیا را به شما نشان دهند و مناسب ترین درمان ها را برای شما توصیه کنند.

افراد مبتلا به کلاستروفوبیا معمولاً کاملاً آگاه هستند که به آن مبتلا هستند، اما ممکن است احساس کنند تمایلی به کمک گرفتن ندارند و در عوض با اجتناب از موقعیت‌های تحریک‌کننده با آن کنار می‌آیند.

با این حال، اجتناب فقط فوبیا را بدتر می‌کند، بنابراین اگر به کلاستروفوبیا مبتلا هستید یا کسی را می‌شناسید که این بیماری را دارد، لطفاً کمک بگیرید یا دیگران را تشویق کنید که این کار را انجام دهند.

درمان های اصلی برای کلاستروفوبیا عبارتند از:

درمان از طریق مواجهه

در طول مواجهه درمانی، به تدریج در معرض موقعیت هایی قرار می گیرید که باعث ایجاد کلاستروفوبیا شما می شود. این به شما امکان می دهد در یک محیط امن با ترس های خود مقابله کنید. با درمان های پی در پی، نسبت به این موقعیت ها حساسیت زدایی می کنید و می توانید بر آنها غلبه کنید. درمانگر احتمالاً با کارهای قابل کنترل تری مانند نگاه کردن به تصاویر و پیشرفت تدریجی تا قرار گرفتن در یک فضای محدود شروع می کند.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

CBT شکلی از گفتار درمانی است که در آن جلسات فردی، چه به صورت آنلاین و چه حضوری، با یک درمانگر برگزار می شود. در طول CBT، افکار، احساسات و رفتارهای منفی را که منجر به کلاستروفوبیا شما می‌شود، بررسی می‌کنید و راه‌های مدیریت مؤثر آن‌ها را یاد می‌گیرید. با تغییر نحوه تفکر و عمل خود، می توانید راه های موثری برای غلبه بر کلاستروفوبیا ایجاد کنید.

درمان رفتاری هیجانی منطقی REBT

این روش نوعی درمان است که عمل محور است و بر زمان حال تمرکز دارد. در طی این روش به نگرش هاف احساسات و رفتار های ناسالم پرداخته می شود.

با عزیزانتان صادق باشید

اجازه ندهید که خجالت مانع صحبت کردن در مورد کلاستروفوبیا شما شود. اگر در مورد ترس های خود صادق باشید، متوجه خواهید شد که حمایت بیشتری خواهید داشت.

در مورد کلاستروفوبیا بخوانید

شاید تعجب کنید که بدانید احساسات کلاستروفوبیا چقدر رایج است و فوبیا چقدر قابل درمان است. گاهی اوقات فقط آموزش دادن به خود در مورد فوبیا و بررسی گزینه های درمانی می تواند بسیار مفید باشد.

تجسم و آرامش

یک درمانگر به شما می آموزد که چگونه از تکنیک های مختلف تجسم و آرامش برای کمک به آرام کردن ترس ها و تسکین حملات پانیک در موقعیت های تحریک کننده استفاده کنید. اغلب، شامل تکنیک‌های تنفس، شمارش، صحبت کردن با خود، یا تصور جایی است که احساس امنیت می‌کنید.

درمان واقعیت مجازی (VR)

یک درمانگر با استفاده از هدست VR با بیمار کلاستروفوبیک کار می کند. بیمار در معرض شبیه سازی فضاهای محدود مانند آسانسور و اتاق های کوچک بدون پنجره قرار می گیرد و درگیر آن می شود. این روش می تواند بسیار موثر باشد زیرا بیماران تمایل بیشتری به رویارویی با موقعیت های محرک به طور مجازی دارند زیرا می دانند که بی خطر است. این به آن‌ها کمک می‌کند تکنیک‌های مقابله‌ای مؤثر را تمرین کنند، که سپس می‌توانند در دنیای واقعی از آن‌ها استفاده کنند.

استفاده از دارو

در برخی موارد، پزشک یا درمانگر ممکن است داروهای ضد اضطراب یا داروهای ضد افسردگی را برای کمک به بیمار برای مقابله با علائم کلاستروفوبیا تجویز کند. معمولاً دارو در کنار درمان تجویز می شود.

مراجعه به روانشناس

اگر ترس از فضای بسته به حدی است که در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می شود، توصیه می شود حتما از یک روانشناس کمک بگیرید. با درمان مناسب و تخصصی یاد میگیرید که چگونه علائم ترس خود را کنترل کنید.

نکاتی برای مقابله با حملات پانیک و کلاستروفوبیا

در اینجا شش نکته برای مقابله با علائم کلاستروفوبیا و حملات پانیک در هنگام بروز آنها آورده شده است:

• در جای خود بمانید، از جایی که هستید حرکت نکنید و حمله پانیک را کنترل کنید.
• به آرامی نفس کشیدن را شروع کنید و در هر دم و بازدم تا سه بشمارید.
• به خود یادآوری کنید که در امان هستید و حمله پانیک یا احساسات اضطرابی شما از بین خواهد رفت.
• تمرکز خود را تغییر دهید و روی یک شی غیر تهدید کننده که می توانید ببینید، مانند یک گل یا هر چیزی در اطرافتان، تمرکز کنید.
• وقتی افکار غیرمنطقی به وجود می آیند، مانند "من دچار حمله قلبیهستم "، با تفکر منطقی تر، آنها را به چالش بکشید.
• خود را در یک مکان شاد یا آرام تجسم کنید، مانند یک ساحل بهشتی یا کوه های آرام.

تاثیر کلاستروفوبیا در زندگی روزمره

کلاستروفوبیا می تواند تأثیر قابل توجهی بر زندگی افراد مبتلا داشته باشد و این منبع استرس مداوم است که می تواند بر سلامت روحی و جسمی شما تأثیر بگذارد.

افراد مبتلا به کلاستروفوبیا می توانند فرصت های شغلی را از دست بدهند و از فعالیت های لذت بخش بگذرند زیرا خود را محدود می کنند و از موقعیت هایی که ممکن است باعث حمله شود اجتناب می کنند.

در اینجا برخی از دلایلی که کلاستروفوبیا می تواند بر زندگی افراد تأثیر بگذارد آورده شده است:

• به دلیل ترس از هواپیما و سایر وسایل حمل و نقل، قادر به سفر یا تعطیلات به خارج از کشور نیستند.
• فرصت های شغلی محدود یا مشکل در کار.
• مشکل در حفظ یک زندگی اجتماعی فعال به دلیل ترس از قضاوت دیگران یا مواجهه با موقعیت های محرک.
• اجتناب و محدود کردن خود باعث کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس می شود.
• مبارزه با فعالیت های روزمره مانند استفاده از توالت های عمومی یا آسانسور.
• افزایش سطح استرس به مرور زمان بر سلامت جسمانی تأثیر می گذارد.
• نگرانی مداوم، اضطراب و افکار منفی به سلامت روان لطمه می زند.

کلام آخر

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با ترس از فضای بسته و جزئیات مربوط به آن آشنا کنیم، در آخر این مورد را در نظر داشته باشید که اگر علائم این اختلال را در خود احساس می کنید حتما برای درمان اقدام کنید؛ ممکن است که در ابتدا سخت به نظر برسد اما با شروع روند درمان قطعا از نتایج شگفت زده می شوید.

امیدواریم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد، در صورت داشتن هرگونه سوال در این زمینه در بخش نظرات برای ما بیان کنید.

سوالات متداول