

روانشناسی مثبت گرا چیست | دلیل اهمیت آن
یکی از انواع روانشناسی، روانشناسی مثبت گرا است که بر روی ارتقای نقاط مثبت انسان تمرکز دارد. با استفاده از این روانشناسی میتوانید زندگی شادتری را تجربه کنید، روانشناسی مثبت گرا میتواند به شما کمک کند تا سلامت روان خود را ارتقا دهید، اگر شما هم این دغدغه را دارید ادامه این نوشتار از مجله ای سنج را با دقت مطالعه کنید.
- روانشناسی مثبت گرا چیست؟
- تاریخچه روانشناسی مثبت گرا
- فواید شگفتانگیز روانشناسی مثبت گرا
- تفاوتهای کلیدی بین مثبتاندیشی و روانشناسی مثبتگرا
- سه سطح روانشناسی مثبت گرا
- مارتین سلیگمن و روانشناسی مثبتگرا: بنیانگذار علم شادی
- چرا روانشناسی مثبتگرا مهم است؟
- مثالهایی از روانشناسی مثبت گرا
- روانشناسی مثبت و مدل PERMA
روانشناسی مثبت گرا چیست؟
روانشناسی مثبتگرا، یکی از جدیدترین شاخههای علم روانشناسی است که در تقابل با روانشناسی سنتی که بیشتر به بررسی بیماریهای روانی و اختلالات رفتاری میپردازد، بر مطالعه علمی نقاط قوت و تواناییهای انسان و چگونگی ارتقای آنها تمرکز دارد.
هدف اصلی روانشناسی مثبتگرا، کمک به انسانها برای دستیابی به زندگی شادتر، سالمتر و معنادارتر است. این علم به دنبال یافتن راههایی برای افزایش شادی، رضایت از زندگی، خوشبینی، امید، تابآوری، عشق، خلاقیت و معنویت در افراد است.
برخی از مهمترین مفاهیم در روانشناسی مثبتگرا عبارتند از:
- شادی: احساس رضایت و خشنودی کلی از زندگی
- خوشبینی: نگرش مثبت به آینده و انتظار وقوع اتفاقات خوب
- امید: باور به اینکه میتوان به اهداف خود رسید
- تابآوری: توانایی مقابله با مشکلات و سختیها
- عشق: احساس محبت و صمیمیت عمیق نسبت به دیگران
- خلاقیت: توانایی تولید ایدههای جدید و ابتکاری
- معنویت: احساس ارتباط با چیزی فراتر از خود
تاریخچه روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی مثبت گرا، شاخهای نوین در علم روانشناسی است که در اواخر قرن بیستم میلادی پا به عرصه وجود گذاشت و به سرعت به یکی از محبوبترین و مورد توجهترین رویکردهای روانشناسی تبدیل شد.
ریشههای این علم را میتوان در اندیشههای فیلسوفان و متفکران یونان باستان جستجو کرد. افلاطون و ارسطو در آثار خود به اهمیت فضیلت، خوشبختی و زندگی معنادار اشاره کردهاند.
در قرون وسطی، آموزههای مذهبی و معنوی نیز بر اهمیت شادی و رضایت از زندگی تأکید داشتند.
اما نقطه عطفی در تاریخچه روانشناسی مثبتگرا را میتوان به سال 1998 میلادی نسبت داد. در این سال، مارتین سلیگمن، به عنوان رئیس انجمن روانشناسی آمریکا، سخنرانی خود را به موضوع روانشناسی مثبتگرا اختصاص داد و از آن به عنوان "علم آینده روانشناسی" نام برد.
سلیگمن در این سخنرانی، روانشناسی سنتی را به دلیل تمرکز بیش از حد بر بیماریهای روانی و مشکلات، مورد انتقاد قرار داد و خواستار رویکردی جدید در روانشناسی شد که بر نقاط قوت و تواناییهای انسان و راههای ارتقای آنها تمرکز داشته باشد.
از آن زمان تاکنون، روانشناسی مثبتگرا به سرعت رشد و توسعه یافته است. تعداد زیادی از پژوهشگران و روانشناسان در سراسر جهان به مطالعه این علم پرداختهاند و یافتههای آنها به ارائه راهکارهای عملی برای افزایش شادی، رضایت از زندگی، خوشبینی، امید، تابآوری، عشق، خلاقیت و معنویت در افراد منجر شده است.
فواید شگفتانگیز روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی مثبتگرا، شاخهای نوین در علم روانشناسی است که به جای تمرکز بر بیماریها و مشکلات، بر نقاط قوت و تواناییهای انسان و راههای ارتقای آنها تمرکز دارد.
این علم به ما میآموزد که چگونه شادتر، سالمتر و معنادارتر زندگی کنیم.
تحقیقات علمی نشان داده است که روانشناسی مثبتگرا میتواند فواید متعددی برای افراد داشته باشد، از جمله:
1. کاهش استرس و اضطراب
یکی از مهمترین فواید روانشناسی مثبتگرا، کمک به افراد برای مقابله با استرس و اضطراب است. تمرینات و تکنیکهای این علم مانند قدردانی، تمرکز بر نقاط قوت و زندگی در زمان حال، میتواند به کاهش سطح هورمونهای استرس در بدن و افزایش آرامش و شادابی افراد کمک کند.
2. افزایش شادی و رضایت از زندگی
روانشناسی مثبتگرا به ما میآموزد که چگونه بر جنبههای مثبت زندگی خود تمرکز کنیم و از آنها لذت ببریم. این امر منجر به افزایش شادی و رضایت کلی از زندگی میشود.
3. تقویت سیستم ایمنی بدن
تحقیقات نشان داده است که افراد شاد و مثبتنگر، سیستم ایمنی قویتری دارند و کمتر به بیماریها مبتلا میشوند.
4. کاهش خطر ابتلا به بیماریهای جسمی
شادی و رضایت از زندگی، نقش مهمی در سلامت جسمی دارند. افراد شادتر، کمتر در معرض بیماریهای قلبی، عروقی، فشار خون بالا و افسردگی قرار میگیرند.
5. بهبود عملکرد تحصیلی و شغلی
تمرکز بر نقاط قوت و افزایش اعتماد به نفس، میتواند به بهبود عملکرد تحصیلی و شغلی افراد کمک کند.
6. افزایش تابآوری در برابر مشکلات
روانشناسی مثبتگرا به ما میآموزد که چگونه با چالشها و مشکلات زندگی به طور موثرتری مقابله کنیم و از آنها عبور کنیم.
7. ایجاد روابط قویتر با دیگران
تمریناتی مانند قدردانی و بخشش، میتواند به بهبود روابط ما با دیگران و ایجاد روابط قویتر و صمیمیتر کمک کند.
8. یافتن معنا در زندگی
روانشناسی مثبتگرا به ما کمک میکند تا هدف و معنای زندگی خود را پیدا کنیم و به زندگی خود جهت دهیم.
9. افزایش خلاقیت
تمرکز بر نقاط قوت و رها شدن از افکار منفی، میتواند به افزایش خلاقیت و نوآوری در افراد کمک کند.
10. افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس
تمریناتی مانند قدردانی و تمرکز بر نقاط قوت، میتواند به افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس افراد کمک کند. اگر به دنبال راههایی برای ارتقای سطح شادی و رضایت از زندگی خود هستید، مطالعه و به کارگیری آموزههای روانشناسی مثبتگرا میتواند گامی مؤثر در این مسیر باشد.
تفاوتهای کلیدی بین مثبتاندیشی و روانشناسی مثبتگرا
مثبتاندیشی و روانشناسی مثبتگرا هر دو مفاهیم مهمی در علم روانشناسی هستند که بر اهمیت نگرش مثبت و خوشبینانه به زندگی تأکید دارند.
با این حال، بین این دو مفهوم تفاوتهای ظریفی نیز وجود دارد که درک آنها میتواند به شما کمک کند تا از هر دو به طور مؤثرتر استفاده کنید.
در اینجا به برخی از نکات کلیدی برای توضیح تفاوت بین مثبتاندیشی و روانشناسی مثبتگرا اشاره میکنیم:
1. هدف
- مثبتاندیشی: کاهش افکار منفی و افزایش افکار مثبت
- روانشناسی مثبتگرا: تمرکز بر نقاط قوت و تواناییهای انسان و ارتقای آنها
2. رویکرد
- مثبتاندیشی: تغییر افکار و باورها
- روانشناسی مثبتگرا: توسعه مهارتها و رفتارها
3. تمرکز
- مثبتاندیشی: جنبههای مثبت زندگی
- روانشناسی مثبتگرا: تمام جنبههای زندگی (مثبت، منفی و خنثی)
4. نتایج
- مثبتاندیشی: کاهش استرس، افزایش شادی
- روانشناسی مثبتگرا: افزایش شادی، رضایت از زندگی، تابآوری، خلاقیت، معنای زندگی
5. کاربرد
- مثبتاندیشی: استراتژی خودیاری
- روانشناسی مثبتگرا: زمینههای مختلف (آموزش، بهداشت، ورزش، تجارت)
مثال
فرض کنید با مشکلی در محل کار خود روبرو هستید.
- مثبتاندیشی: ممکن است بر جنبههای مثبت تمرکز کنید، مانند اینکه همکاران خوبی دارید یا از کارتان لذت میبرید.
- روانشناسی مثبتگرا: ممکن است به دنبال راههایی برای حل مشکل باشید، مانند صحبت با رئیس خود یا یافتن راهحلی خلاقانه.
سه سطح روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی مثبتگرا، علمی نوین است که به جای تمرکز بر بیماریها و مشکلات، بر نقاط قوت و تواناییهای انسان و راههای ارتقای آنها تمرکز دارد. این علم به ما میآموزد که چگونه شادتر، سالمتر و معنادارتر زندگی کنیم.
روانشناسی مثبتگرا را میتوان به سه سطح کلی تقسیم کرد که هر کدام بر جنبههای مختلف زندگی انسان تمرکز دارند:
1. سطح ذهنی و درون فردی
این سطح بر تجربیات و احساسات درونی فرد تمرکز دارد. در این سطح، روانشناسی مثبتگرا به بررسی مفاهیمی مانند شادی، رضایت از زندگی، خوشبینی، امید، تابآوری و معنای زندگی میپردازد.
هدف این سطح، کمک به افراد برای افزایش شادی و رضایت از زندگی و ارتقای سلامت روان آنها است.
برخی از راهکارهای مرتبط با سطح ذهنی و درون فردی
- تمرین قدردانی: تمرکز بر جنبههای مثبت زندگی و قدردانی از آنها
- تمرکز بر نقاط قوت: شناسایی و استفاده از نقاط قوت فردی
- زندگی در زمان حال: تمرکز بر لحظه حال و لذت بردن از آن
- مدیریت استرس: یادگیری تکنیکهایی برای مقابله با استرس و اضطراب
- پرورش ذهن آگاهی: افزایش آگاهی از افکار، احساسات و تجربیات درونی
2. سطح فردی
این سطح بر ویژگیها و تواناییهای فردی تمرکز دارد. در این سطح، روانشناسی مثبتگرا به بررسی مفاهیمی مانند شخصیت، خلاقیت، استعداد، فضایل و مهارتها میپردازد.
هدف این سطح، کمک به افراد برای شناسایی و پرورش نقاط قوت خود و رسیدن به اهدافشان است.
برخی از راهکارهای مرتبط با سطح فردی
- تعیین اهداف: تعیین اهداف واقعبینانه و تلاش برای رسیدن به آنها
- مقاومت در برابر چالشها: یادگیری از شکستها و ادامه تلاش
- پرورش خلاقیت: یافتن راههای جدید برای حل مشکلات و انجام کارها
- توسعه مهارتهای جدید: یادگیری چیزهای جدید و ارتقای مهارتهای خود
- کمک به دیگران: استفاده از نقاط قوت خود برای کمک به دیگران
3. سطح گروهی
این سطح بر روابط بین افراد و ساختارهای اجتماعی تمرکز دارد. در این سطح، روانشناسی مثبتگرا به بررسی مفاهیمی مانند خانواده، جامعه، فرهنگ، رهبری و همکاری میپردازد.
هدف این سطح، کمک به افراد برای ایجاد روابط قویتر، ساختن جوامع شادتر و ارتقای رفاه اجتماعی است.
برخی از راهکارهای مرتبط با سطح گروهی
- تقویت روابط با خانواده و دوستان: گذراندن وقت با کیفیت با افراد مورد علاقه، گوش دادن فعال و ابراز محبت
- کمک به دیگران: داوطلب شدن، مشارکت در فعالیتهای اجتماعی و حمایت از افراد نیازمند
- ایجاد محیطهای مثبت: تمرکز بر جنبههای مثبت روابط و جوامع، ترویج احترام و درک متقابل
- مشارکت در فعالیتهای گروهی: پیوستن به باشگاهها، گروهها یا سازمانهایی که به آنها علاقه دارید
- ایجاد تغییر مثبت در جامعه: تلاش برای حل مشکلات اجتماعی و ارتقای رفاه همگانی
مارتین سلیگمن و روانشناسی مثبتگرا: بنیانگذار علم شادی
مارتین سلیگمن، روانشناس مشهور آمریکایی، به عنوان پدر علم روانشناسی مثبتگرا شناخته میشود.
او در طول دوران حرفهای خود، به طور گسترده در زمینههای مختلف روانشناسی، از جمله یادگیری و حافظه، درمان بیاعتمادی آموخته شده و افسردگی، و البته روانشناسی مثبتگرا، تحقیق و فعالیت کرده است.
سلیگمن در سال 2000 ریاست انجمن روانشناسی آمریکا را بر عهده داشت و در این دوران، روانشناسی مثبتگرا را به عنوان یک حوزه رسمی در علم روانشناسی معرفی کرد.
او معتقد بود که روانشناسی بیش از آنچه که باید بر بیماریها، اختلالها و ناهنجاریها متمرکز شده است و ظرفیتهای روانشناسی بیشتر از اینهاست.
سلیگمن در تلاش بود تا علم روانشناسی را به گونهای به کار بگیرد که به ارتقای کیفیت زندگی همه انسانها (نه فقط بیماران) کمک کند.
برخی از مهمترین مطالعات سلیگمن در روانشناسی مثبتگرا عبارتند از:
- تئوری بیاعتمادی آموخته شده: این تئوری توضیح میدهد که چگونه تجربیات منفی و ناامیدکننده میتوانند منجر به ناتوانی در یادگیری شوند.
- مدل PERMA: این مدل، پنج عنصر کلیدی برای یک زندگی شاد و رضایتبخش را معرفی میکند: لذت، تعهد، روابط، معنا و دستاورد.
- تمرکز بر نقاط قوت: سلیگمن معتقد بود که به جای تمرکز بر ضعفها و مشکلات، باید بر شناسایی و پرورش نقاط قوت افراد تمرکز کرد.
- مداخلات روانشناختی مثبت: سلیگمن و همکارانش مداخلات مختلفی را برای ارتقای شادی، تابآوری و سلامت روان توسعه دادند.
آثار سلیگمن تأثیر عمیقی بر درک ما از شادی، رفاه و شکوفایی انسان داشته است. ایدهها و تحقیقات او به روانشناسان، مربیان، رهبران و افراد عادی در سراسر جهان کمک کرده است تا راههای جدیدی برای ایجاد زندگی شادتر و معنادارتر بیابند.
چرا روانشناسی مثبتگرا مهم است؟
به گفته روانشناسان مثبتگرا، بسیاری از مشکلات روانی انسان ریشه در کمبود "انرژی روانی" و غرق شدن در جنبههای منفی زندگی دارد.
روانشناسی مثبتگرا با بررسی عواملی که به افراد کمک میکند تا شادتر و سالمتر باشند، به دنبال راههایی برای افزایش این "انرژِی روانی" است.
در اینجا به برخی از دلایل اهمیت روانشناسی مثبتگرا اشاره میکنیم:
- بهبود سلامت روان: تحقیقات نشان داده که روانشناسی مثبتگرا میتواند به طور قابلتوجهی علائم افسردگی، اضطراب و استرس را کاهش دهد و به افزایش عزت نفس، خوشبینی و رضایت از زندگی کمک کند.
- افزایش تابآوری: روانشناسی مثبتگرا به افراد میآموزد که چگونه با چالشها و مشکلات زندگی به طور موثرتری کنار بیایند و از آنها عبور کنند.
- ارتقای کیفیت زندگی: تمرکز روانشناسی مثبتگرا بر جنبههای مثبت زندگی مانند شادی، عشق، قدردانی و معنا به افراد کمک میکند تا زندگی شادتر و رضایتبخشتری داشته باشند.
- افزایش خلاقیت و نوآوری: تحقیقات نشان داده که روانشناسی مثبتگرا میتواند به افزایش خلاقیت، نوآوری و حل مسئله در افراد کمک کند.
- ایجاد روابط قویتر: روانشناسی مثبتگرا به افراد میآموزد که چگونه روابط سالمتر و قویتری با دیگران ایجاد و حفظ کنند.
مثالهایی از روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی مثبتگرا را میتوان در زمینههای مختلف زندگی به کار برد، از جمله:
در سطح فردی
- تمرین قدردانی: هر روز چند دقیقه وقت بگذارید تا به چیزهایی که در زندگیتان سپاسگزار آنها هستید فکر کنید. میتوانید این کار را با نوشتن در دفتر خاطرات سپاسگزاری یا صحبت با یک دوست یا یکی از اعضای خانواده انجام دهید.
- انجام اعمال محبتآمیز: برای دیگران کارهای خوب انجام دهید، حتی کارهای کوچک. این کار میتواند به سادگی لبخند زدن به کسی، نگه داشتن در برای کسی یا کمک به یک غریبه باشد.
- تمرین ذهنآگاهی: روی لحظه حال تمرکز کنید و افکار و احساسات خود را بدون قضاوت مشاهده کنید. این کار را میتوان با مدیتیشن، یوگا یا پیادهروی در طبیعت انجام داد.
- تعیین اهداف و تلاش برای رسیدن به آنها: برای خود اهدافی تعیین کنید که برایتان معنادار هستند و برای رسیدن به آنها تلاش کنید. این به شما احساس هدف و انگیزه میدهد.
- گذراندن وقت با عزیزان: وقت خود را با افرادی که دوستشان دارید بگذرانید. روابط قوی اجتماعی یکی از مهمترین عوامل سلامت روان است.
در محل کار
- تمرکز بر نقاط قوت: به جای تمرکز بر نقاط ضعف کارکنان، بر نقاط قوت آنها تمرکز کنید. به آنها کمک کنید تا از نقاط قوت خود در کارشان استفاده کنند.
- ایجاد فرصتهایی برای یادگیری و رشد: به کارکنانتان فرصتهایی برای یادگیری مهارتهای جدید و ارتقای شغلی خود بدهید.
- شناسایی و پاداش دادن به دستاوردها: دستاوردهای کارکنانتان را به رسمیت بشناسید و از آنها قدردانی کنید.
- ایجاد محیط کاری مثبت: محیط کاری ایجاد کنید که مثبت و حمایتی باشد.
- ترویج تعادل بین کار و زندگی: به کارکنانتان کمک کنید تا تعادل بین کار و زندگی خود را حفظ
در مدرسه
- برنامههای آموزش شادی و خوشبختی را اجرا کنید: به دانشآموزان در مورد شادی، خوشبختی و سلامت روان آموزش دهید.
- فرصتهایی برای یادگیری اجتماعی و عاطفی (SEL) فراهم کنید: به دانشآموزان کمک کنید تا مهارتهای SEL مانند خودآگاهی، خود تنظیمی، آگاهی اجتماعی، مهارتهای ارتباطی و تصمیمگیری مسئولانه را توسعه دهند.
- محیطی مثبت و حمایتی در مدرسه ایجاد کنید: محیطی در مدرسه ایجاد کنید که امن، حمایتی و inclusive باشد.
- بر موفقیتهای دانشآموزان تمرکز کنید: به جای تمرکز بر نمرات و امتحانات، بر موفقیتهای دانشآموزان در زمینههای مختلف تمرکز کنید.
- ارتباط قوی بین مدرسه، خانه و جامعه ایجاد کنید: با خانوادهها و جامعه همکاری کنید تا محیطی حمایتی برای همه دانشآموزان ایجاد کنید.
روانشناسی مثبت و مدل PERMA
مدل PERMA یکی از شناختهشدهترین چارچوبها در روانشناسی مثبتگرا است که توسط مارتین سلیگمن ارائه شده است. این مدل پنج عنصر کلیدی را برای خوشبختی و رفاه معرفی میکند:
- P – Positive Emotions (احساسات مثبت): تجربه احساسات مثبت مانند شادی، رضایت، قدردانی، آرامش و هیجان، نقش مهمی در سلامت روان و احساس خوشبختی ایفا میکند.
- E – Engagement (مشغول بودن): غرق شدن در فعالیتهایی که برایتان جالب و معنادار است و باعث میشود احساس تمرکز، اشتیاق و رضایت کنید.
- R – Relationships (روابط مثبت): داشتن روابط قوی و سالم با خانواده، دوستان و جامعه، یکی از مهمترین عوامل شادابی است.
- M – Meaning (معنا): احساس اینکه زندگی شما هدف و معنا دارد و به چیزی فراتر از خودتان متصل هستید.
- A – Accomplishment/Achievement (دستاورد/موفقیت): داشتن احساس موفقیت از طریق رسیدن به اهداف و تلاش برای پیشرفت در زمینههای مختلف زندگی.
مدل PERMA به عنوان یک راهنمای کاربردی برای افراد عمل میکند تا با تمرکز بر تقویت هر یک از این پنج عنصر، سطح کلی بهزیستی و شادی خود را افزایش دهند.
سخن نهایی
روانشناسی مثبت گرا یکی از انواع روانشناسی است که بر تقویت نقاط قوت انسان و تمرکز بر ارتقای آنها اشاره دارد، در این نوشتار به صورت کامل، همه ابعاد روانشناسی مثبت گرا را بررسی کردیم تا بتوانید با استفاده از این نوع روانشناسی، عملکرد فوقالعادهای را تجربه کنید.
اصطلاحات مهم این مقاله
سوالات متداول
-
نقش شادی در روانشناسی مثبتگرا چیست؟
- شادی یکی از موضوعات اصلی روانشناسی مثبتگرا است. با این حال، روانشناسی مثبتگرا فقط بر شادی تمرکز نمیکند، بلکه بر جنبههای دیگر زندگی نیز تمرکز دارد که به رفاه کلی انسان کمک میکنند، مانند معنا، ارتباطات قوی و موفقیت.
-
آیا روانشناسی مثبتگرا میتواند به درمان افسردگی کمک کند؟
- بله، تحقیقات نشان داده است که روانشناسی مثبتگرا میتواند به عنوان یک درمان مکمل برای افسردگی موثر باشد.
-
چه تفاوتی بین روانشناسی مثبتگرا و مثبتاندیشی ساده وجود دارد؟
- روانشناسی مثبتگرا بر پایه تحقیقات علمی بنا شده است و به دنبال یافتن راههایی برای افزایش شادی و رفاه به طور پایدار است. در حالی که مثبتاندیشی ساده ممکن است شامل تمرکز صرف بر افکار مثبت باشد، اما روانشناسی مثبتگرا به توسعه مهارتها و عادتهایی میپردازد که به شما کمک میکند تا با چالشها مقابله کرده و بر آنها غلبه کنید.