انزوای اجتماعی و درمان آن

انزوای اجتماعی از نظر روان شناسان عدم تمایل به برقراری ارتباط با دیگران و حضور در جامعه تعریف شده است. فردی که انزوای اجتماعی را تجربه می کند احساس پیوند و نزدیکی به جامعه را ندارد. انزوای اجتماعی با پیامدهای منفی بر سلامت روان و سلامت جسم همراه است. 
در این مقاله قرار است در مورد انزوای اجتماعی و درمان آن مطالبی را انتشار دهیم. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب، به شرح زیر است:

گذری بر رفتار انزوای اجتماعی

: علی شنیدم با دوستات نمیری بیرون. خیلی وقته ندیدیشونا،چرا نمیری؟
: نه نمیرم دوست ندارم...
: چرا خب؟!
: نمی خوام دیگه ولم كن
: حداقل بیا دو دقیقه پیش ما بشین دائما تو اتاقتی فقط
: نمی خوام
: حداقل درست حسابی حرف بزن ببینم دردت چیه
: ای بابا مامان ولم كن دیگه
معلوم هست داری چیكار میكنی؟ خب من نگرانتم. اولش فكر كردم فقط زمان نیاز داری تا خودتو پیدا كنی و فكر می كردم درست میشه ولی هی بدتر داره میشه دیگه حتی دو دقیقه نمیای پیش خانوادت بشینی...

به نظر شما این مشكل علی، چه تاثیراتی بر او می گذارد؟ فكر می كنید علی به چه دلیل این چنین رفتار میكند؟ چه طور این مشكل را می توان حل كرد؟

همه ی ما می دانیم كه ارتباطات اجتماعی برای همه ی افراد از اهمیت بالایی برخودار است. در حقیقت می توان گفت ارتباطات اجتماعی جزو نیاز های اولیه ی هر فرد است. اما تكنولوژی های جدید ارتباطی توانسته تا حدود زیادی در شیوه ی زندگی، كار و تفریح و... تغییر چشمگیری ایجاد كند و همچنین باعث بوجود آمدن ارزش ها و اندیشه های مختلف شود و انسان دچار یك دوگانگی در عقاید و هنجار های سنتی و  مدرن شود.

این تحولات در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... باعث بوجود آمدن یك بی ثباتی در شخصیت فرد می شود. با توجه به این بی ثباتی در شخصیت و هویت، فردگرایی و تكه تكه شدن اجتماع در جوامع بوجود خواهد آمد. تمامی این عوامل و بسیاری از عوامل دیگر كه به آنها خواهیم پرداخت، باعث بوجود آمدن پدیده ایی به نام انزوای اجتماعی می شود.

 انزوای اجتماعی به چه معناست؟

انزوای اجتماعی(Social Isolation) مفهومی نسبتا جدید است كه در حوزه های مختلف مثل روانشناسی و جامعه شناسی  بررسی می شود. برای انزوای اجتماعی تعاریف مختلفی  وجود دارد؛

 برای مثال دلسی اعتقاد دارد، انزوای اجتماعی یعنی نداشتن ارتباطات و تماس های اجتماعی چه كمی (میزان روابط)، چه كیفی (كیفیت روابط).
 همچنین سیمن معتقد است كه، انزوای اجتماعی به معنی احساس فاصله و عدم تعلق با ارزش های جامعه است. (دقت كنید كه در تعریف سیمن كیفیت و میزان روابط اهمیت ندارد!).

 یوریك معتقداست كه، انزوای اجتماعی به معنی عدم وجود پیوند اجتماعی فرد با جامعه است.

تعاریفی كه گفته شد و بسیاری از تعاریف دیگر همگی تفاوت هایی باهم دارند اما از طرفی در همه ی آن ها یك ویژگی مشترك وجود دارد و آن فاصله و نداشتن اتصال است.

تله انزوای اجتماعی چیست؟

تله یا طرحواره انزوای اجتماعی یکی از انواع طرحواره های ناسازگار است؛ افرادی که دچار تله انزوای اجتماعی هستند خود را با دیگران متفاوت می بینند و تصور می کند از دنیا دور افتاده یا به اصطلاح کنار گذاشته شده اند.
فرد ممکن است به دلایل متفاوتی دچار تله انزوای اجتماعی شود؛ دلایلی همچون مشکلات عاطفی و روان شناختی، ابتلا به بیماری های جسمانی، مورد توهین و تمسخر قرار گرفتن، عاطفه یا تجربه کم باعث می شود که فرد از دیگران دوری کند.

گفته می شود طرحواره انزوای اجتماعی در افرادی که عضو خانواده های شناخته شده هستند، افراد اقلیت دینی، افراد بسیار باهوش و سرآمد، افرادی که بسیار زیبا بوده یا نقصی در چهره دارند یا فرد مبتلا به بیماری های خاص بیشتر دیده می شود.

چگونه تله انزوای اجتماعی در ما شکل میگیرد؟

یکی از دلایل شکل گیری طرحواره انزوای اجتماعی، خانواده و نحوه برخورد آن با فرد است. همچنین دوران کودکی و تجربیات مرتبط با طرد و غفلت در شکل گیری این تله تاثیر می گذارد. کودکانی که توسط همسالان مسخره می شوند، ممکن است به این تله دچار شوند.

تله انزوای اجتماعی چگونه بر زندگی ما تاثیر می گذارد؟

مشخصا ابتلا به تله انزوای اجتماعی، پیامد های منفی در بر خواهد داشت؛ این تله باعث فاصله گرفتن فرد مبتلا از اجتماع و دیگران می شود. وقتی فرد از اجتماع فاصله بگیرد دیگر قادر به تامین نیازهای اساسی خود، یعنی نیاز به احساس تعلق خاطر به دیگران، احساس پذیرفته شدن از سوی دیگران و احساس عضویت در یک گروه را نخواهد بود.
انسان ذاتا اجتماع طلب بوده و در اجتماع رشد می کند بنابراین انزوای اجتماعی برای او نه تنها فایده ای ندارد بلکه پر از آسیب خواهد بود

 ویژگی های انزوای اجتماعی کدام اند؟

•   زندگی بدون همراهی
•  سطح پایین تماس های اجتماعی
•  حمایت اجتماعی کم
•  احساس جدایی از دیگران
•  منزوی بودن
•  رنج بردن از تنهایی 

انزوای اجتماعی چند بعد دارد؟ 

دسته بندی های متفاوتی برای انزوای اجتماعی توضیح داده شده است؛ اما به طور كل می توانیم بگوییم انزوای اجتماعی دارای دو بعد است:

• بعد عینی: به معنای میزان ارتباطات اجتماعی و عضویت گروهی
•  بعد ذهنی: به معنای سنجش  از روابط شخصی، میزان حمایت دریافتی و احساس تنهایی

عواملی که طرحواره انزوای اجتماعی را تشدید می کند

طرحواره انزوای اجتماعی زمانی تشدید می شود، که:

• فرد احساس متفاوت بودن و بی ارزشی کند.
• فرد احساس تنهایی کند.
• فرد خودش را متعلق به گروه خاصی نداند.
• فرد در جمع احساس راحتی نداشته و دائما مضطرب است.
• فرد تمایلی به عضویت در گروه ها را ندارد و از ترجیح می دهد با افراد نزدیک خانواده معاشرت کند.
• فرد تظاهر می کند مانند دیگران نیست.
• فرد تاکید زیادی بر نقص خانواده خود دارد.
• فرد نسبت به ظاهر خود حساس بوده و احساس زیبایی نمی کند.
• فرد برای کسب محبوبیت اجتماعی تلاش زیادی می کند.
• فرد از حضور در موقعیت هایی که ممکن است مورد قضاوت قرار بگیرد، اجتناب می کند.

تست طرحواره

برای آشنایی با طرحواره هایی که سبب ایجاد مشکل در زندگی شما شده اند، می توانید تست طرحواره یانگ را انجام دهید.

شروع تست طرحواره

نشانه های انزوای اجتماعی چیست؟      

 مهم ترین نشانه انزوای اجتماعی تنهایی و دوری کردن از دیگران است. فرد منزوی با کناره گیری از اجتماع به تنهایی پناه آورده و دیگر نشانه هایی همچون نشانه های زیر را تجربه می کند:

• خستگی
• عدم انگیزه
• مشکلات خواب
• از دست دادن اشتها
• افزایش یا کاهش ناگهانی وزن
• استعمال دخانیات
• اعتماد به نفس و عزت نفس پایین
• برخی نشانه های افسردگی

علت انزوای اجتماعی چیست؟

انزوای اجتماعی به دلایل متفاوتی تجربه می شود؛ برخی از علل تجربه انزوای اجتماعی شامل موارد زیر می شود:

• فوت اعضای نزدیک خانواده
•  شکست در رابطه عاطفی و از دست دادن شریک زندگی
• نداشتن روابط خانوادگی نزدیک
• تنها زندگی کردن
• عدم تمایل به ملاقات افراد جدید
• تجربه احساس اندوه
• تجربه مشکلات مرتبط با سلامتی
• ابتلا به بیماری های روان شناختی همچون افسردگی و اضطراب
• تجربه احساس متفاوت بودن
•  برچسب خوردن از سوی دیگران و بدنامی در جامعه
• بازنشستگی و تغییرات ناگهانی
• نداشتن هدف در زندگی
• زبان متفاوت و موانع فرهنگی
• انزوای جغرافیایی
• ابتلا به اضطراب اجتماعی
• احساس گم شدن در میان جمعیت
• و غیره. 

تاثیرات انزوای اجتماعی

•  انزوای اجتماعی زمینه را برای انواع آسیب های اجتماعی فراهم می كند. 
• انزوای اجتماعی امكان وقوع جرم را افزایش می دهد. 
• همچنین امكان دست یابی به فرصت های مختلف زندگی مثل اشتغال را كاهش می دهد؛ در نتیجه فقر و محرومیت را در جامعه پایدار می كند.

 تاثیرات انزوای اجتماعی در سطح فردی

طبق تحقیقات انجام شده انزوای اجتماعی، در سطح فردی می تواند باعث برخی مسائل شود؛ این مسائل عبارت اند از: 

•  نداشتن شریك در زندگی
•  نداشتن مهارت در برقراری ارتباط
•  ارزیابی و سنجش نادرست از عملكرد خود
•  نداشتن اعتماد به نفس كافی

 تاثیرات انزوای اجتماعی در سطح جامعه

افزایش انزوای اجتماعی در جامعه می تواند باعث برخی مسائل شود؛ این مسائل عبارت اند از: 

•  ایجاد اختلال اجتماعی شود چون حس تعلق به جامعه را كاهش می دهد.
•  انزوای اجتماعی  در نهایت باعث كاهش مشاركت اجتماعی و جمعی  می شود.

انزوای اجتماعی را چگونه درمان کنیم؟ 

با نزدیکان خود تماس داشته باشید

پیشنهاد می كنیم شماره تلفن خود و یا ایمیل و هر راه ارتباطی را با دوستان و نزدیكان داشته باشید. زمانی را تنظیم كنید تا با نزدیكانتان باشید و هر زمان هم امكان بازدید نداشتید از طریق تلفن و... با آنها در ارتباط باشید.

 بیرون بروید

 زمانی را به قدم زدن و بیرون رفتن اختصاص دهید. می توانید به باغبانی و... بپردازید.

 ورزش كنید

 می توانید در باشگاه ثبت نام كنید و یا با استفاده از برنامه های موجود به صورت آنلاین ورزش كنید. حتی می توانید روزانه ساعاتی را پیاده روی كنید.سعی كنید تا آنجا كه می توانید از این طریق فعال باشید.

 در گروه های مختلف عضو شوید

برای مثال می توانید در گروه های كتاب خوانی و یا باشگاه های ورزش عضو شوید. بطور كل سعی كنید در اجتماع باشید چون وقتی تنها باشید بیش از حد بر خودتان تمركز می كنید اما وقتی در جمع هستید، تمركزتان به بیرون جلب می شود و در نیتجه احساس عدم وتعلق و تنهایی هم كمتر حس می شود.

غذای سالم بخورید

وقتی می توانید از سلامت خود مطمئن باشید كه غذای سالم بخورید. سعی كنید سبزیجات و میوه مصرف كنید باعث ایجاد خوشحالی و كاهش انزوا و احساس تنهایی می شوند.

خواب مناسب

سعی كنید در یك زمان مشخص بخوابید و بیدار شوید و مدت زمان خوابتان متعادل باشد.

 یادگیری مهارت جدید

سعی كنید مهارت های جدید یاد بگیرید و بهتر آنكه بتوانید در آن ها خلاقیت به خرج بدهید. انجام فعالیت های خلاقانه می توانند از احساس تنهایی جلوگیری كنند. برای مثال می توانید بافندگی، قلاب بافی و ... یاد بگیرید.

اخبار منفی را کمتر دنبال کنید

در روز یك میزان ثابتی را مشخص كنید (برای مثال 20 دقیقه) و بیشتر از آن بر اخبار بد تمركز نكنید و تمركز خود را بر كارها و اتفاقات مثبت بگذارید.

چگونه تنهایی و انزوا بر سلامت روانی شما تاثیر می گذارد

نتایج تحقیقات نشان می دهد تنهایی و انزوا بر سلامت روان تاثیر منفی می گذارد؛ برخی از پیامد های تجربه انزوا و تنهایی عبارت اند از:

• افسردگی
• اضطراب
• افکار و اقدام به خودکشی
• ابتلا به زوال عقل و آلزایمر
• اسکیزوفرنی
• و غیره.

لازم به ذکر است، تنهایی و انزوا بر سلامت جسمانی نیز تاثیر می گذارد و زمینه را برای ابتلا به بیماری های قلبی فراهم می کند.

 جمع بندی ای سنج 

در این مقاله در مورد انزوای اجتماعی و درمان آن صحبت کردیم. در نهایت باید گفت انزوای اجتماعی، مفهومی روانشناختی اجتماعی است كه نه تنها بر كم بودن و یا نبودن روابط و ارتباطات تاكید دارد بلكه بر میزان كیفیت روابط فرد با اطرافش هم اشاره دارد. لازم است بگوییم كه این كیفیت بستگی به عملكرد و حمایت دریافتی فرد از روابط دریافت می كند، دارد. 

 آیا شما هم انزوای اجتماعی را تجربه کرده اید؟ برای مقابله با آن چه راهکارهایی را به کار بردید؟ لطفا نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول