هوش هیجانی چیست؟ انواع، روش تقویت و تست آنلاین

اگر واقعا می خواهید در کمترین زمان معنی هوش هیجانی (Emotional Intelligence) را درک کنید این مقاله را به طور کامل بخوانید. ما سعی کرده ایم در این پست ویژه که برای هوش هیجانی تنظیم شده است، با زبانی راحت شما را با این مفهوم آشنا کنیم.

مهم- برای اینکه کامل و برای همیشه معنی هوش هیجانی برایتان جا بیفتد حتما یک یا دوبار این مقاله را مطالعه کنید. 

بعد از خواندن این مقاله فهم درستی از هوش هیجانی پیدا کرده و می توانید نه تنها آن را در جای مناسب استفاده کنید بلکه با یادگیری آن تلاشتان را برای تغییر و تمرین هوش هیجانی بیشتر کنید.

اگر می خواهید هوش هیجانی خود را ارزیابی کنید می توانید از تست هوش هیجانی رایگان ما استفاده کنید. با ما همراه باشید و مطابق فهرست زیر پست هوش هیجانی چیست؟ را دنبال کنید.

تعریف هوش هیجانی 

خیلی از افراد با وجود این که به لحاظ تحصیلی و بهره هوشی نسبت به اطرافیانشان متفاوت می باشند اما متاسفانه نسبت به یک سری از مسائل و روابط اجتماعی خیلی ضعیف عمل می کنند.

شاید بتوان گفت این افراد با وجود داشتن بهره هوشی بالا متاسفانه از هوش هیجانی پایینی برخوردار هستند و همین امر باعث می شود در یک سری از موقعیت ها و فعالیت ها با شکست مواجه شوند. 

اول از همه بگوییم که هوش هیجانی با واژه های متنوعی مورد استفاده قرار می گیرد.

پس اگر این واژه را با عناوین مختلفی شنیدید تعجب نکنید. در نوشته ها و مقالات این واژه با نام های هوش هیجانی (EI)، رهبری عاطفی (EL)،  ضریب هیجانی (EQ) و ضریب هوش هیجانی (EQI) به کار می رود. در هر صورت این واژه در یک کلام به معنای توانایی افراد در تشخیص احساسات خود و دیگران است.

افراد با این ویژگی ها می توانند بین احساسات مختلف خود تفاوت قائل شوند و بر اساس آنها واکنش نشان دهند. کسی که هوش هیجانی بالایی دارد از اطلاعات عاطفی یا هیجانی برای هدایت تفکر، رفتار و احساسات استفاده می کند.

بنابراین فرد با هدایت احساسات و یا حتی اصلاح آن می تواند با محیط سازگار شده تا به اهداف خود دست یابد. حالا بگذارید قبل از هرچیز بیاییم هوش هیجانی را اول به زبان ساده و عامیانه با مثال توضیح دهیم و بعد ادامه مطالب را ارائه کنیم.

هوش هیجانی به زبان ساده و عامیانه چیست؟

بیاید به زبان ساده و راحت بگیم هوش هیجانی چیه؟

هوش هیجانی یعنی اینکه بتونید احساسات و هیجانات خودتون و دیگران رو بشناسین. مثلا خشم یه هیجان هست، بعضی آدما نمی تونن اونو کنترل کنن و یا جای مناسب استفاده اش کنند. همینطور این هیجان رو ممکنه در دیگران به موقع تشخیص ندن. خوب حالا نتیجه اش چی میشه؟

این میشه که با عصبانیت بی جا در موقعیت هایی که لازم نیست، خشم خودشون رو بروز می دن. اما اونایی که هوش هیجانی بالایی دارن موقعیت شناسی بالایی دارن و می دونن کجا خشمشون رو باید کنترل کنن.

خوب حالا فکر کنید کلی هیجان داریم که مدیریت و تنظیمشون دست خودمونه. مثلا می دونیم کی؟ کجا؟ و چه وقت؟ از این هیجان ها استفاده کنیم.

وقتی بدونیم هیجانامون رو چطوری کنترل کنیم و از طرفی هیجان بقیه رو هم سریع تشخیص بدیم خوب طبیعتا رفتارمون خیلی هوشمندانه میشه. اینطور نیست؟ در ادامه جنبه های بیشتری برای یادگیری هوش هیجانی رو بهتون می گیم. حتما دنبال کنید و سعی کنید مثال ها رو تو ذهنتون تحلیل کنید. 

 

تست هوش هیجانی آنلاین

برای انجام تست هوش هیجانی با تفسیر کامل و منحصر به فرد به لینک زیر مراجعه کنید.

تست هوش هیجانی

تعریف دقیق تر هوش هیجانی

قبل از هرگونه تعریف برای هوش هیجانی شاید بهتر باشد تا اول تعریف مختصری از هوش و هیجان به طور مجزا داشته باشیم و بعد این دو مفهوم را در غالب واژه کلی هوش هیجانی توضیح دهیم.

- هوش چیست؟

هوش مجموعه از توانایی های ذهنی می باشد که به ما در انجام بهتر کارها کمک می کند. این توانایی ها فرایندهای غیرقابل مشاهده مانند استدلال، حل مساله، برنامه ریزی، تفکر انتزاعی، قدرت یادگیری و استفاده اززبان می باشد.

پس زمانی که می گوییم فردی هوش بالایی دارد یعنی اینکه او در یک یا چند مورد از مواردی که گفتیم قابلیت های ویژه ای نسبت به سایرین دارد.

البته ما اینجا قصد نداریم در مورد انواع هوش و نظریه های آن صحبت کنیم بلکه هدف درک هوش به معنای یک واژه مستقل است. حالا بیایید تا در مورد هیجان صحبت کنیم.

- هیجان چیست؟

هیجان حالتی چند وجهی است که ریشه لاتین emovere به معنای حرکت، نقش، تحریک یا تهییج می باشد. هیجان به احساسات و واکنش های عاطفی ما اشاره دارد. برای اینکه بتوانیم هیجان را بفهمیم باید بدانیم که در درجه اول چطور به هیجان پی می بریم. در واقع از طریق سه چیز می توانیم هیجان را تشخیص دهیم:

باور و فکری که به خاطر هیجان حس می کنیم.

مثلا وقتی از چیزی بدمان می آید یک فکر و باور منفی در ذهنمان ایجاد می شود. مثلا رفتار یک فرد برایمان آزارنده است و وقتی او این کار را می کند در ذهنما با خودمان می اندیشیم که او چقدر بی ملاحظه و نادان است؟ او می خواهد با این کار لج مرا درآورد. پس ما در این حالت هیجان خشم ما به صورت جملا و کلماتی در ذهنمان رخ می دهند.

تغییرات جسمی یا فیزیولوژیکی ناشی از هیجان.

مثلا فکر کنید همان فردی که گفتیم شما را ناراحت کرده و ناگهان حس عصبانیت در شما باعث افزایش ضربان قلب و گشاد شدن مردمک هایتان شده است. پس اینجا هیجان خشم به صورت یک حالت تغییر جسمانی قابل دیدن است.

رفتار یا پاسخ ایجاد شده به خاطر هیجان.

این بخش به حالت های چهره ای و واکنش های مان اشاره دارد. مثلا در مثال قبلی شما عصبانی شده اید بلند شده، داد می زنید، چهره خود را در هم فرو برده، وسایل را به اطراف پرتاب می کنید و یا محیط را با داد و بی داد ترک می کنید. همه این ها بیانگر هیجان خشم است که به صورت یک رفتار یا یک واکنش خود را نشان داده است.

مواردی که گفتیم راه های شناسایی هیجان بود. فراموش نکنید که ما هیجان های بسیاری داریم که باید آن ها را به خوبی بشناسیم.

تعاریف علمی هوش هیجانی

حالا معانی هوش و هیجان را توضیح دادیم بیاید با ترکیب این دو واژه به معنی اصلی هوش هیجانی برسیم. از آنجا که هوش یعنی توانایی ذهنی و هیجان یعنی احساسات و ویژگی های عاطفی بنابراین هوش هیجانی یعنی توانایی ذهنی فرد برای درک بهتر احساسات و ویژگی های عاطفی. حالا بیاید تعاریف محققان این حوزه را با هم مرور کنیم:

پیتر سالووی و جان مایر: هوش هیجانی توانایی کنترل احساسات خود و دیگران، تشخیص بین احساسات مختلف و برچسب گذاری مناسب آنها و استفاده از اطلاعات عاطفی است.

گلمن: توانایی شناسایی سه بخش در درون خود و دیگران است. یعنی؛ احسسات خود و دیگران، انگیزش خود و دیگران، مدیریت خود و دیگران.

نلسون و لاو: توانایی و مهارت پیشرفته برای شناخت نقاط ضعف و قوت و ود دیگران، ایجا و تداوم روابط و واکنش سالم و اثربخش در جامعه است.

همانطور که می بینم هوش هیجانی در تعاریف فوق به خود و دیگران ربط پیدا می کند. پس می تواند در جامعه و روابط اجتماعی کاربرد داشته باشد.

از طرفی چهار جنبه در تعریف هوش هیجانی وجود دارد: درک، استفاده، فهم و مدیریت. یعنی فرد باید بتواند این چهار عمل را با هیجان خود و دیگران انجام دهد. یعنی هیجان را درک کند، بفهم، درست استفاده کند و آن را مدیریت نماید.

اگر بخواهیم تمامی تعریف هایی که از هوش هیجانی شده است را در این جا بیاوریم و به بررسی تک تک آن ها بپردازیم قطعا زمان بسیار زیادی را لازم خواهیم داشت ولی این نکته را بدانید که نتیجه همه ی این تلاش ها و گردآوری اطلاعات که توسط افرادی مانند: تراویس برادبری و یا جین گریوز و یا افلاطون و ارسطو و بار آن و ... بوده است به یک مفهوم و در نهایت یک تعریف عمده ختم می شود.

تاریخچه هوش هیجانی

آنچه که از قدیم الایام همیشه در مورد آن بحث و گفتگو شده است و همه ی صاحب نظران سعی در کشف آن داشتند و همیشه در صدد کشف اطلاعات از آن بوده اند مبحث هوش عادی و یا به اصطلاح علمی تر هوش بهر و یا ای کیو بوده است.

دانشمندان زیادی در مورد این مفهوم نظریه پردازی کرده اند و سعی کردند که این استعداد خارق العاده ذات انسان را خوب بشناسند و کشف کنند.

در طی سالیان متمادی برای این مفهوم تست و آزمون ساخته اند تا بتوانند میزان هوش افراد را اندازه بگیرند. اما کم لطفی است اگر بگوییم هیچ مطالعه ای در زمینه هوش هیجانی صورت نگرفته و یا این مفهوم در میان دانشمندان اهمیت یا جایگاهی نداشته بلکه بالعکس در این زمینه هم تلاش های قابل قبولی انجام گرفته است اما خوب شاید درصد کمی از مردم به این نوع هوش که الحق جایگاه ویژه ای هم در ارتباطات و تعاملات روزمره ما دارد توجه کرده باشند.

اگر خیلی به عقب تر برویم ردپای هوش هیجانی را با کلمات و اصطلاحات دیگر می توانیم در آثار ارسطو و افلاطون پیدا کنیم: 

افلاطون

تمام یادگیری ها دارای یک زیر بنای عاطفی هستند.

و همین جرقه ای بود برای تلاش کشف سخنان ارسطو که زیر بنای عاطفه در هوش می تواند باشد و بعد از آن داروین دانشمند زیست شناس در سال 1837 در مورد این موضوع صحبت کرد و کتابی را هم نوشت و در پی آن دانشمندان مختلف درطول سالیان متمادی در پی کشف و کسب اطلاعات در این مورد بر آمدند تا آن جا که در سال 1995 هوش هیجانی به یک مبحث داغ و پر طرفدار در میان صاحبان و نظریه پردازان علم در آمد و روند کسب اطلاعات در این مورد با دیگر دانشمندان پیگیری شد. و در نهایت پیتر سالووی به همراه همکارش مایر  به  ارائه اصطلاح سواد و هوش هیجانی دست یافت و اقدام کرد.

تفاوت هوش هیجانی (EQ) با هوش عقلی (IQ)

قبل از پرداختن به هوش هیجانی لازم است که تفاوت بین این نوع هوش با بهره هوشی مشخص گردد به همین خاطر در کادر زیر تفاوت این دو نوع هوش، به طور خلاصه آورده شده است:
 توجه:در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

آیا هوش هیجانی را می توان کسب کرد و یا ذاتی است؟

برای بعضی از افراد هوش هیجانی، ذاتی است گویی از زمانی که متولد می شوند این خصیصه و ویژگی در وجود آن ها هست و این افراد از هوش هیجانی بالایی برخوردارند. اما سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که: اگر در فردی دیگر میزان این نوع هوش کم بود و یا فرد فاقد هوش هیجانی بالایی باشد یعنی این فرد کلا نمی تواند در این زمینه موفق باشد و یا نمیتواند هوش هیجانی خود را افزایش دهد؟ جواب خیر است.

فردی که هوش هیجانی بالایی ندارد می تواند با شناخت مولفه های هوش هیجانی و کار کردن بر روی آن ها و کسب اطلاعات در این زمینه به ارتقای هوش هیجانی اش کمک کند.

مولفه های هوش هیجانی کدام است؟

خودآگاهی 

 خودآگاهی به این معناست که  انگیزه، باور ها و ارزش هایی که برای خود قائل هستیم را به خوبی بشناسیم و از تاثیری که این باور ها می تواند بر روند زندگی خودمان و دیگران  داشته باشد به خوبی آگاه باشیم.

انگیزه

داشتن روحیه بالا و تلاش و کوشش و مصمم بودن برای رسیدن به اهدافمان و اینکه در مسیر رسیدن به آرزوها و خواسته هایمان هرگز جا نزنیم و شکست مانع از موفقیت مان نشود.

حس همدلی

داشتن حس همدلی  یعنی درک افراد و اطرافیانمان می باشد، اینکه یاد بگیریم و تلاش کنیم افراد را قضاوت نکنیم و دنیا را از دید آن ها ببینیم و بدون دانستن در مورد آنها به عبارتی دیگر برایشان نسخه نپیچیم همین حس همدلی است.

خودتنظیمی

خود تنظیمی یعنی شناخت خلق و خو و احساساتمان و اینکه بتوانیم بر احساسات خود کنترل داشته باشیم

 کسب مهارت های اجتماعی

کسب  مهارت های اجتماعی موجب برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی ما با افراد در موقعیت های مختلف جامعه می باشد.

در ادامه چهار مولفه اصلی هوش هیجانی در کادر زیر آورده می شود. در صورتی که افراد بتوانند این چهار مولفه اصلی را در خود تقویت کنند می توانند در روابط اجتماعی خود فردی موفق باشند.
 توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.
*** همان طور که پیش تر و در بالا ذکر شد سارا فردی است که همه ی این ویژگی ها را در خود دارد و با تقویت این ویژگی ها در خود توانسته موفقیت بیشتری را برای خود به ارمغان بیاورد ***

افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند چه ویژگی هایی دارند؟

اگر با مشکلی روبرو شوید قطعا می توانید رو کمک این افراد حساب باز کنید در واقع تا حدود زیادی این افراد حلال مشکلات هستند.
 این افراد همیشه برای درد و دل کردن گزینه های خوبی هستند چرا که قابل اعتمادند و از حرف زدن با آن ها احساس پشیمانی به شما دست نمی دهد.
 این افراد هرگز از اینکه به دیگران نه بگویند ابایی ندارند و نه گفتن برایشان سخت نیست.
 اگر در موقعیت سختی قرار بگیرند و یا تو موقعیت های بحرانی گیر کنند خیلی خوب می توانند راه حل مشکل را پیدا کنند و درست و منطقی عمل کنند.
 درک متقابلی از رفتار های دیگران و علت رفتار هایشان دارند.
 خوب می دانند که هر فردی ممکن است اشتباه کند و در صورت اینکه اشتباه کنند از معذرت خواهی کردن ترس و ابایی ندارند.

موارد بالا، خلاصه ای از ویژگی های یک فرد با هوش هیجانی بالاست.

چگونه هوش هیجانی را در خودمان تقویت کنیم؟

خلاصه کلام این است: خوب ببینید، خوب بشنوید، اطلاعات خودتان را بالا ببرید و مسئولیت پذیر باشید. رفتار های خودتان و دیگران را خوب مشاهده کنید اینکه در موقعیت های مختلف چگونه رفتار می کنید مهم است.

با مشاهده و بررسی رفتارهای خودتان و سپس با خوب شنیدن حرف های اطرافیان و برداشت ها و درک درست از سخنان آن ها و در همین راستا افزایش اطلاعات تان در زمینه های فردی، شغلی، اجتماعی و ... و افزایش و کار کردن بر روی مهارت های مختلف تان می توانید فردی با هوش هیجانی بالا باشید.

البته مسئولیت پذیر بودن را فراموش نکنید. پذیرفتن نقش ها و مسئولیت های مختلف و از عهده کار ها بر آمدن فاکتور موثری برای افزایش هوش هیجانی در شما می باشد.

در کنار این موارد برنامه ریزی صحیح و نوشتن کار ها و برنامه های روزانه، داشتن هدف، جویای یادگیری بودن و دست نکشیدن از آموختن، سفر رفتن و شناختن اداب و رسوم و سنت های دیگر فرهنگ ها و شهر ها، انتقاد پذیر بودن و کنترل داشتن بر روی هیجانات و احساسات، بررسی نقطه نظرات خودمان و گاهاً به چالش کشیدن نظرات و دیدگاه های خودمان، مثبت اندیش بودن البته نه به معنای آن که کلاً هر چیز منفی را نادیده بگیریم، برای جشن و مهمانی ها و ایجاد انرژی مثبت پیش قدم بودن، واقع بین بودن و کمک و همدردی با دیگران می تواند راهکارهای مهمی برای داشتن هوش هیجانی بالا باشد.
 توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

چه چیزی بخوریم تا باهوش باشیم و هوش هیجانی خود را افزایش دهیم؟

تا می توانید از غذاها و مواد مغذی استفاده کنید.
 لبنیات رو فراموش نکنید .
 حتما به غذاهایی که امگا 3 دارند مثل ماهی سر بزنید و آن ها را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
 غلات را در وعده های غذاییتان حتما جا بدهید.
 سبزیجات را دوست و رفیق خودتان بدانید.
 از خوشمزه هایی مثل عسل و شکلات غافل نشوید.
 مغز ها و آجیل که پر از ویتامین ها و انتی اکسیدان هست رو حتی شده خیلی کم از آن ها استفاده کنید.

معرفی اینفوگرافی

با توجه به موضوع مورد مطالعه، پیشنهاد می گردد اینفوگرافی هوش هیجانی چیست؟  را حتما مشاهده کنید.

مثال عملی برای اهمیت هوش هیجانی

همه جا حرف از موفقیت ها و پیشرفت سارا است از محیط خانوادگی اش بگیر تا فضای کاری و محل کارش. سوالی که در نگاه و برخورد اول همیشه در ذهن مخاطبان سارا شکل می گیرد این است که با این سن کم چرا سارا انقدر موفق است و توانسته با شرکت ها و کمپانی های بزرگ تو کار گل و گل فروشی قرارداد های خوب هم از لحاظ مالی و هم از لحاظ توسعه کاری اش ببندد.

برای همه سوال است که آیا سارا خودش به تنهایی به این همه موفقیت دست پیدا کرده یا نه! حتما پشتوانه محکمی داشته تا به این جا رسیده است. شما چه فکر می کنید؟

دلیل موفقیت های سارا را در چه چیزی می بینید و ارزیابی می کنید؟ قبل از فکر کردن  در مورد علل موفقیت سارا در خواندن اندکی از داستان زندگی اش با ما همراه شوید:

 توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

بله حدس شما درست است! هوش هیجانی پاسخ سوال است.

چرا هوش هیجانی اینقدر مهم است؟

تا اینجا هوش هیجانی را به خوبی یاد گرفتید. متوجه شدید که به طور خلاصه باید توانایی شناخت هیجان خود و دیگران را افزایش دهید. اما واقعا چرا هوش هیجانی مهم است؟

همانطور که می دانید باهوش ترین افراد موفق ترین افراد زندگی نیستند. شما احتمالاً کسانی را می شناسید که دانش آموزان خوبی هستند اما از نظر اجتماعی ناتوان هستند و در کار یا روابط شخصی شکست می خورند.

هوش یا ضریب هوشی (IQ) به تنهایی برای دستیابی به موفقیت در زندگی کافی نیست. بله، ضریب هوشی شما می تواند به شما در ورود به دانشگاه کمک کند، اما این ضریب هوش هیجانی شماست که باعث می شود در مقابله با استرس و هیجانات در امتحانات موفق شوید.

ضریب هوشی و هوش هیجانی با کمک هم می توانند به طور موثری باعث افزایش عملکرد شما شوند. حالا در ادامه سعی می کنیم تا مهمترین فواید هوش هیجانی را توضیح دهیم:

هوش هیجانی و عملکرد شما در مدرسه یا محل کار

هوش هیجانی بالا می تواند به شما کمک کند تا فرایند های اجتماعی در محیط کار را بشناسید، با همکاران تعامل بهتری کنید و به آن ها بهتر راهنمایی و انگیزه دهید. پس هوش هیجانی می تواند شما را در محیط کارتان متمایز نماید.

وقتی نوبت به ارزیابی داوطلبان استخدامی می رسد، امروزه بسیاری از شرکت ها، هوش هیجانی را به اندازه مهارت های فنی مهم می دانند و از آزمون های EQ قبل از استخدام استفاده می کنند.

هوش هیجانی و سلامتی جسمی

شما اگر نتوانید هیجانات خود را کنترل کنید، احتمالاً نمی توانید از پس استرس برآیید. این مساله می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود. استرس کنترل نشده فشار خون را بالا می برد، سیستم ایمنی را سرکوب می کند، خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می دهد، باعث ناباروری می شود و روند پیری را تسریع می کند.

اولین قدم برای بهبود هوش هیجانی یادگیری نحوه کنار آمدن با استرس است.

هوش هیجانی و سلامت روان

هیجانات  و استرس کنترل نشده همچنین می تواند بر سلامت روان شما تأثیر بگذارد و شما را مستعد اضطراب و افسردگی کند. اگر هیجانات خود را درک نکنید، ایجاد روابط قوی برای شما نیز دشوار خواهد بود. این به نوبه خود می تواند احساس تنهایی و انزوایی در شما ایجاد کند و مشکلات روانی را بیش از پیش تشدید کند.

هوش هیجانی و بهبود روابط

درک و کنترل احساسات به شما کمک می کند احساسات خود را بهتر بیان کرده و احساس دیگران را نیز بفهمید. این به شما کمک می کند تا به طور موثرتری ارتباط برقرار کنید و روابط محکم تری را در محل کار و زندگی شخصی خود ایجاد نمایید.

هوش هیجانی و زندگی اجتماعی

همسو بودن با هیجانات و احساسات خود در خدمت یک هدف اجتماعی است و شما را به سایر افراد و دنیای اطراف وصل می کند. هوش هیجانی می تواند به شما برای کشف دوستان جدید، کاهش دشمنی ها و مدیریت استرس اجتماعی کمک کند. سیستم عصبی ما از طریق روابط اجتماعی متعادل شده و باعث می شود تا احساس دوست داشته شدن و خوشبختی کنیم.

اگر علاقمند هستید تا درباره نشانه های هوش هیجانی پایین بدانید، به صفحه مورد نظر مراجعه نمایید.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله سعی شد که به طور جامع و ویژه در مورد هوش هیجانی صحیت کنیم.

با افزایش اطلاعاتتان در این زمینه و تلاش برای کسب مهارت و افزایش هوش هیجانی خودتان می توانید فرد موفق تری در رابطه ی میان فردی با خودتان و یا برون فردی و با دیگران و در هر مکان و موقعیتی مثل خانه، محیط کار، دانشگاه و ... باشید  و از عهده چالش هایی که ممکن است هر زمانی برایتان پیش بیاید به خوبی بر بیایید.
آیا تا به حال با افرادی که از هوش هیجانی بالایی برخودار هستند برخورد داشته اید؟ کدام ویژگی در آن ها برای شما جالب بوده است؟ لطفا دیدگاه و نظرات ارزشمند خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.