مدت مطالعه: 6 دقیقه اختلال تیک چیست | علائم و راه های درمان
اختلال تیک یکی از اختلالات مهمی است که منظور از آن، حرکت غیر ارادی و انقباضی برخی از عضلات است. اختلال تیک میتواند در همه عضلات انسان، خود را نشان دهد. احتمالا برای شما هم اتفاق افتاده است که در شرایطی، دچار این اختلال شدهاید. در این مقاله از ای سنج به بررسی 0 تا 100 اختلال تیک میپردازیم و انواع، علل و روشهای مدیریت و درمان آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
اختلال تیک چیست؟
اختلال تیک یک اختلال عصبی است که با حرکات یا صداهای ناگهانی، تکراری و غیرارادی مشخص می شود. این تیکها میتوانند شامل پلک زدن، تکان دادن سر، بالا انداختن شانهها، خرخر کردن یا فریاد زدن باشند. تیکها معمولاً در دوران کودکی شروع میشوند و ممکن است با گذشت زمان ناپدید شوند یا تا بزرگسالی ادامه داشته باشند.
علائم اختلال تیک
تیکها حرکات یا صداهای ناگهانی، تکراری و غیرارادی هستند که می توانند در افراد مبتلا به اختلالات تیک مشاهده شوند. این اختلالات شایعترین اختلال عصبی در دوران کودکی است و حدود 5 تا 10 درصد از کودکان را در مقطعی از زندگی خود تحتتأثیر قرار میدهد. تیکها را میتوان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
1. تیکهای حرکتی
این تیکها حرکات ناگهانی و غیرارادی بدن هستند. برخی از نمونههای رایج تیکهای حرکتی عبارتاند از:
- پلک زدن
- تکان دادن سر
- بالا انداختن شانهها
- چین و چروک دادن بینی
- لمس کردن دهان
- لیسیدن لبها
- بالا انداختن پاها
- تکان دادن دستها
2. تیکهای صوتی
این تیکها صداهای ناگهانی و غیرارادی هستند که فرد تولید می کند. برخی از نمونههای رایج تیکهای صوتی به شرح زیر است:
- خرخر کردن
- صاف کردن گلو
- عطسه کردن
- تکرار کلمات یا عبارات
- صداهای نامفهوم
تیکها میتوانند ساده یا پیچیده باشند. تیکهای ساده شامل حرکات یا صداهای واحد هستند، در حالی که تیکهای پیچیده شامل چندین حرکت یا صدا هستند که به طور همزمان یا پشت سر هم انجام میشوند.
عوامل مؤثر در بروز تیک عصبی
درست است که عوامل ژنتیکی نقش اساسی در بروز تیک عصبی دارند، اما عوامل دیگری هم می توانند در ایجاد یا تشدید این اختلال نقش داشته باشند. در ادامه به برخی از این عوامل اشاره می کنیم:
1. بیش فعالی یا نقص توجه (ADHD)
- مطالعات نشان داده است که افراد مبتلا به ADHD دو تا سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به تیک عصبی هستند.
- احتمالاً دلیل این امر همپوشانی مسیرهای عصبی درگیر در هر دو اختلال است.
2. اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
- افراد مبتلا به OCD هم در معرض خطر ابتلا به تیک عصبی هستند.
- این دو اختلال ممکن است به دلیل اختلالات در عملکرد ناحیه های مشابه مغز ایجاد شوند.
3. مصرف مواد
- مصرف برخی مواد همانند کوکائین، آمفتامینها و نیکوتین میتواند منجر به ایجاد یا تشدید تیک عصبی شود.
- این مواد میتوانند بر فعالیت ناحیههای مغزی درگیر در کنترل حرکات تأثیر بگذارند.
4. آسیبهای سر
- آسیبهای سر میتواند منجر به ایجاد تیک عصبی در افرادی شود که سابقه این اختلال را نداشتهاند.
- آسیب به ناحیههای مغزی مسئول کنترل حرکات میتواند علت این امر باشد.
5. سکته مغزی
- سکته مغزی هم میتواند منجر به ایجاد تیک عصبی شود.
- سکته مغزی میتواند به ناحیههای مغزی درگیر در کنترل حرکات آسیب برساند.
6. عملهای جراحی
- در برخی موارد، عملهای جراحی مغز میتواند منجر به ایجاد تیک عصبی شود.
- این احتمالاً به دلیل آسیب به ناحیههای مغزی درگیر در کنترل حرکات است.
7. برخی عفونتها
- برخی از عفونتها، به ویژه عفونتهای استرپتوکوکی، میتوانند با ایجاد تیک عصبی در کودکان مرتبط باشند.
- این احتمالاً به دلیل پاسخ سیستم ایمنی بدن به عفونت است.
انواع اختلال تیک
اختلالات تیک به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
1. اختلال تیک گذرا
- این نوع اختلال تیک کمتر از یک سال طول میکشد.
- شایعترین نوع اختلال تیک در کودکان است.
- حدود 5 تا 10 درصد از کودکان در مقطعی از زندگی خود به این نوع اختلال تیک مبتلا میشوند.
- در اکثر موارد، تیکهای گذرا با گذشت زمان بهبود می یابند یا به طور کامل ناپدید میشوند.
2. اختلال تیک مزمن
- این نوع اختلال تیک حداقل یک سال طول میکشد.
- به دو زیر دسته تقسیم میشود:
- اختلال تیک حرکتی یا صوتی مزمن: فقط تیکهای حرکتی یا فقط تیکهای صوتی وجود دارد.
- اختلال تیک حرکتی و صوتی مزمن: هم تیکهای حرکتی و هم تیکهای صوتی وجود دارد.
- اختلال تیک مزمن شایعترین نوع اختلال تیک در بزرگسالان است.
- حدود 1 درصد از افراد در سراسر جهان به این نوع اختلال تیک مبتلا هستند.
در اینجا برخی از انواع دیگر اختلالات تیک که کمتر شایع هستند آورده شده است:
- اختلال تیک نامشخص: اطلاعات کافی برای طبقه بندی اختلال تیک در یکی از دستههای دیگر وجود ندارد.
- سایر اختلالات تیک مشخص شده: تیکهایی وجود دارد که در هیچ یک از دستههای دیگر قرار نمیگیرند.
- اختلال توره: شایع ترین نوع اختلال تیک مزمن است. مشخصه اصلی این اختلال وجود تیکهای حرکتی و تیکهای صوتی به طور همزمان برای حداقل یک سال است.
حدود ۱۰% تا ۲۰% از کودکان در سالهای ابتدایی مدرسه ممکن است برای مدتی (معمولاً کمتر از ۱ سال) تیکهای موقت را تجربه کنند.
تشخیص اختلال تیک
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص اختلال تیک وجود ندارد. تشخیص بر اساس معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی فرد انجام می شود.
پزشک سؤالاتی در مورد موارد زیر میپرسد:
- تاریخچه تیک ها: چه زمانی تیکها شروع شدهاند؟ چه نوع تیکهایی وجود دارد؟ تیکها چقدر شدید هستند؟ تیکها در چه شرایطی بدتر میشوند؟
- سابقه خانوادگی: آیا کسی در خانواده شما سابقه تیک دارد؟
- سابقه پزشکی: آیا تا به حال آسیب سر، سکته مغزی یا عفونتهای مغزی داشتهاید؟
- داروها: چه داروهایی مصرف میکنید؟
- علائم دیگر: آیا علائم دیگری همانند مشکل در تمرکز، اضطراب یا افسردگی را تجربه میکنید؟
پزشک همچنین ممکن است از شما بخواهد که تیکهای خود را انجام دهید تا بهتر آنها را مشاهده کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایشهای دیگری همانند MRI یا EEG را برای بررسی احتمال وجود مشکلات مغزی تجویز نماید.
درمان اختلال تیک
هیچ درمانی برای اختلال تیک وجود ندارد، اما درمانهایی میتواند به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال کمک کند. درمانهای رایج اختلال تیک عبارتاند از:
1. رفتار درمانی
- رفتار درمانی (CBT) یکی از مؤثرترین درمانها برای اختلال تیک است.
- این نوع درمان به افراد مبتلا به اختلال تیک کمک میکند تا یاد بگیرند چگونه تیکهای خود را کنترل کنند.
- رایج ترین نوع CBT برای اختلال تیک، درمان معکوس عادت (HRT) است.
- در HRT ، فرد یاد میگیرد که آگاهی خود را از تیکهایش افزایش دهد و سپس رفتارهای جایگزینی را برای جایگزینی تیکها تمرین کند.
2. دارو درمانی
- داروهایی همانند داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد روانپزشکی میتوانند برای کمک به کاهش شدت تیکها استفاده شوند.
- این داروها معمولاً فقط در مواردی استفاده میشوند که CBT به تنهایی کافی نباشد.
- داروهای ضد افسردگی معمولاً برای کاهش تیکهای حرکتی استفاده میشوند.
- داروهای ضد روانپزشکی معمولاً برای کاهش تیکهای صوتی و همچنین برای کاهش علائمی همانند اضطراب و افسردگی استفاده میشوند.
3. تغییرات سبک زندگی
- کاهش استرس: استرس میتواند تیکها را بدتر کند. بنابراین، یافتن راههایی برای کاهش استرس میتواند به کنترل تیکها کمک کند. برخی از راههای کاهش استرس عبارتاند از: ورزش، یوگا، مدیتیشن و گذراندن وقت در طبیعت
- ورزش منظم: ورزش منظم میتواند به کاهش استرس و بهبود خلق و خو کمک کند که ممکن است به نوبه خود به کنترل تیکها کمک کند.
- خواب کافی: خواب کافی برای سلامت کلی مهم است و همچنین میتواند به کنترل تیکها کمک کند.
- رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی سالم میتواند به بهبود سلامت کلی و همچنین به کاهش علائم اختلال تیک کمک کند.
چه زمانی برای درمان اختلال تیک باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما یا فرزندتان هر یک از علائم زیر را تجربه میکنید، باید به پزشک مراجعه کنید:
- تیکهای حرکتی یا صوتی که برای حداقل چهار هفته طول کشیدهاند و در بیشتر روزها رخ میدهند.
- تیکهایی که باعث ناراحتی یا اختلال در زندگی روزمره شما میشوند.
- تیکهایی که به طور ناگهانی شروع شده یا به طور قابل توجهی بدتر شدهاند.
- تیکهایی که همراه با سایر علائم همانند درد، خستگی یا مشکلات خواب هستند.
همچنین اگر نگران هستید که فرزندتان ممکن است به اختلال تیک مبتلا باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
انجام اقداماتی برای مدیریت اختلال تیک
متاسفانه، در حال حاضر هیچ راه قطعی برای پیشگیری از تیک عصبی وجود ندارد. علت دقیق تیک عصبی ناشناخته است و ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. با این حال، برخی از اقدامات می تواند به کاهش خطر ابتلا به تیک عصبی یا کاهش شدت آن در افرادی که در معرض خطر هستند کمک کند:
1. مشاوره ژنتیک
- اگر سابقه خانوادگی تیک عصبی دارید، مشاوره با یک مشاور ژنتیک میتواند به شما کمک کند تا احتمال ابتلای فرزندتان به این اختلال را درک کنید.
- مشاور ژنتیک میتواند اطلاعاتی در مورد خطرات و گزینههای پیشگیری در اختیار شما قرار دهد.
2. مراقبت قبل از زایمان در مادران دارای تیک
- اگر باردار هستید و سابقه خانوادگی تیک عصبی دارید، مراقبتهای قبل از زایمان مهم است.
- پزشک شما میتواند شما را برای هرگونه مشکل احتمالی که میتواند خطر ابتلا به تیک عصبی در نوزاد شما را افزایش دهد، بررسی کند.
3. اجتناب از عفونتها
- برخی از عفونتها، به ویژه عفونتهای استرپتوکوکی، با ایجاد تیک عصبی در کودکان مرتبط هستند.
- مهم است که اقدامات پیشگیرانه را برای جلوگیری از این عفونتها انجام دهید.
- این اقدامات شامل شستن مکرر دستها، خودداری از تماس نزدیک با افراد بیمار و اطمینان از واکسینه شدن کامل خود و فرزندتان است.
4. مدیریت استرس
- استرس میتواند تیک عصبی را در افراد مبتلا به این اختلال بدتر کند.
- یافتن راههایی برای مدیریت استرس میتواند به کنترل تیکها کمک کند.
5. رژیم غذایی سالم
- رژیم غذایی سالم می تواند به بهبود سلامت کلی و همچنین به کاهش علائم اختلال تیک کمک کند.
- مطمئن شوید که فرزندتان میوهها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئینهای بدون چربی به اندازه کافی مصرف می کند.
6. خواب کافی
- خواب کافی برای سلامت کلی مهم است و همچنین میتواند به کنترل تیکها کمک کند.
- اکثر کودکان در سن مدرسه به 9 تا 11 ساعت خواب در شب نیاز دارند.
7. ورزش منظم
- ورزش منظم میتواند به کاهش استرس و بهبود خلق و خو کمک کند که میتواند به نوبه خود منجر به کنترل تیکها شود.
- اکثر کودکان و نوجوانان باید حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی در روز داشته باشند.
سخن نهایی ای سنج درباره اختلال تیک
اختلال تیک شامل حرکات یا صداهای ناگهانی، سریع، تکراری و غیرارادی است که عموماً در دوران کودکی آغاز شده و میتواند در بزرگسالی ادامه یابد. تیکها بر اساس نوع (حرکتی/صوتی) و مدت زمان بروز (موقت/مزمن) طبقهبندی میشوند که شدیدترین شکل آن سندرم توره (وجود همزمان تیکهای حرکتی و صوتی برای بیش از یک سال) است.
علت دقیق اختلال تیک هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، تغییرات در مدارهای مغزی و تأثیرات محیطی همانند استرس و اضطراب در بروز و تشدید آن نقش دارند. تیکها اغلب خود به خود بهبود مییابند، اما در موارد شدید یا مزمن، مدیریت آن از طریق آموزش، رفتاردرمانی و گاهی دارو درمانی ضروری است. آگاهی والدین و کاهش عوامل استرسزا میتواند به مدیریت بهتر این اختلال کمک کند.
اصطلاحات مهم این مقاله
سوالات متداول
-
تیکها معمولاً در چه سنی شروع میشوند؟
- غالباً بین ۴ تا ۶ سالگی آغاز شده و شدت آنها معمولاً در حدود ۱۰ تا ۱۲ سالگی به اوج میرسد.
-
آیا استرس و اضطراب علت تیک هستند؟
- استرس و اضطراب علت اصلی نیستند، اما میتوانند باعث تشدید و افزایش فراوانی علائم تیک شوند.
-
درمان اختلال تیک چیست؟
- درمان شامل آموزش، رفتاردرمانی و در صورت لزوم، دارو درمانی برای کنترل علائم شدید است.
