اختلال تعادل چیست | علائم و بهترین روش‌های درمان

یکی از اختلالاتی که فرد را دچار بی‌ثباتی، سبکی سر و سرگیجه می‌کند، اختلال تعادل است. در این حالت ممکن است احساس کنید که همه اجسام به دور سر شما چرخ می‌خورد و در همه حالات بدن مانند ایستاده، نشسته و خوابیده می‌تواند به وجود بیاید.

این اختلال تقریبا برای طیف وسیعی از افراد رخ می‌دهد و به همین دلیل باید اطلاعات جامعی درباره آن داشته باشید تا در صورت تکرار و تشدید این اختلال، خیلی سریع اقدام به درمان کنید.

در این قسمت از مجله ای سنج به بررسی کامل اختلال تعادل، علائم، علل و راه‌های درمان می‌پردازیم.

اختلال تعادل به زبان ساده

قبل از بررسی علائم، تشخیص و درمان اختلال تعادل، نیاز است که با ماهیت این اختلال آشنا شویم.
سیستم تعادلی انسان از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است، این اندام‌ها شامل اندام‌های حسی، سیستم عصبی، عضلات و مفاصل است.

اگر هر کدام از این اندام‌ها دچار اختلالی شوند، فرایند کلی ایجاد تعادل هم با مشکل مواجه خواهد شد و به همین دلیل شخص، بی تعادلی را تجربه می‌کند.

علائم اختلال تعادل

• احساس حرکت یا چرخش (سرگیجه): این علامت می‌تواند خفیف یا شدید باشد و به طور ناگهانی یا تدریجی بروز کند.

• احساس عدم ثبات یا بی‌ثباتی: شخص دارای اختلال تعادل احساس می‌کند که در حال زمین خوردن است یا به سختی می‌تواند تعادل خود را حفظ کند.
• احساس سبکی سر: فرد ممکن است احساس کند که سرش سبک است یا در حال غش کردن است.
• تغییر در دید: شخص تاری دید یا دوبینی را تجربه می‌کند.
• گیجی: فرد ممکن است احساس گیجی یا منگی کند.
• افتادن: به طور مکرر زمین بخورد.
• حالت تهوع و استفراغ: این علائم معمولاً با سرگیجه شدید همراه است.
• مشکل در راه رفتن: فرد ممکن است در راه رفتن یا حفظ تعادل خود در هنگام راه رفتن مشکل داشته باشد.
• وزوز گوش: صدای وزوز یا زنگ در گوش یکی دیگر از نشانه‌های علائم اختلال تعادل است.

چرا به اختلال تعادل دچار می‌شویم؟

دلایل متعددی برای اختلال تعادل وجود دارد که می‌توان آنها را به چند دسته کلی تقسیم کرد:

1. مشکلات گوش داخلی

• عفونت گوش: عفونت گوش داخلی می‌تواند به ساختارهای ظریف این اندام آسیب برساند و باعث اختلال تعادل شود.
• ناهنجاری در گوش داخلی: برخی افراد از بدو تولد با ناهنجاری‌هایی در گوش داخلی خود متولد می‌شوند و این اختلال را ایجاد می‌کند.
• آسیب به گوش داخلی: ضربه به سر یا قرار گرفتن در معرض صداهای بلند می‌تواند به گوش داخلی آسیب برساند و در تعادل عادی فرد، اختلالی ایجاد کند.

2. مشکلات عصبی

• سکته مغزی: سکته مغزی می‌تواند به بخش‌هایی از مغز که مسئول تعادل هستند آسیب برساند.
• ام‌اس: ام‌اس یک بیماری عصبی است که می‌تواند به میلین، غلافی که سلول‌های عصبی را احاطه می‌کند، آسیب برساند. این امر می‌تواند باعث اختلال تعادل شود.
• پارکینسون: پارکینسون که جزو بیماری‌های عصبی است باعث لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت می‌شود و تعادل در دچار مشکل می‌کند.

3. مصرف برخی داروها

• داروهای ضد اضطراب
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد فشار خون

سایر عوامل ایجاد کننده اختلال تعادل

• افزایش سن
• مشکلات بینایی
• مشکلات عضلانی اسکلتی
• کم آبی بدن
• افت فشار خون
• فشار خون بالا
• تومور عصب شنوایی
• تشنج

روش‌های تشخیص اختلال تعادل

پس از مراجعه به پزشک، معاینات مختلفی انجام می‌شود تا علت ابتلا به این اختلال، تشخیص داده شود، این روش‌ها می‌تواند به صورت زیر باشد:

آزمایش شنوایی

مشکلات شنوایی و تعادل باهم ارتباط مستقیم دارند. دلیل این امر این است که هر دو عملکرد توسط گوش داخلی کنترل می‌شوند.

گوش داخلی از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

• حلزون: مسئول شنوایی است.
• سیستم وستیبولار: مسئول تعادل است.

آزمایش شنوایی می‌تواند برای تشخیص مشکلات مربوط به هر دو بخش حلزون و سیستم وستیبولار استفاده شود.

انواع آزمایشات شنوایی برای تشخیص اختلال تعادل شامل موارد زیر است:

• آزمایش ادیومتری: این آزمایش برای بررسی شنوایی شما در فرکانس های مختلف استفاده می‌شود.
• آزمایش ABR: جهت بررسی پاسخ مغز به صدا کاربرد دارد.
• آزمایش OAE: این آزمایش برای بررسی انتشارات اتواکوستیک گوش مناسب است.
• آزمایش VEMP: در این آزمایش عملکرد سیستم وستیبولار بررسی می‌شود.

آزمایش موقعیت سنجی (Posturography) برای تشخیص اختلال تعادل

آزمایش موقعیت سنجی یا پستوروگرافی، آزمونی است که برای ارزیابی سیستم تعادلی بدن انسان استفاده می شود. این آزمایش می‌تواند برای تشخیص مشکلات مربوط به هر دو بخش حلزون (مسئول شنوایی) و سیستم وستیبولار (مسئول تعادل) در گوش داخلی استفاده شود.

نحوه انجام آزمایش موقعیت سنجی به این صورت است:

• در این آزمایش، فرد به طناب ایمنی مجهز می‌شود و روی صفحه متحرک می‌ایستد.
• صفحه متحرک می‌تواند در جهات مختلف و با سرعت های مختلف حرکت کند.
• حرکات فرد توسط دوربین ها و سنسورها ردیابی می‌شود.
• اطلاعات جمع آوری شده توسط کامپیوتر تجزیه و تحلیل می‌شود.

تشخیص اختلال تعادل با الکتروانسفالوگرافی و نیستاگموگرافی ویدیویی

الکتروانسفالوگرافی (EEG): الکتروانسفالوگرافی (EEG) آزمایشی است که برای ثبت فعالیت الکتریکی مغز است،  این آزمایش برای تشخیص انواع مختلفی از اختلالات مغزی، از جمله صرع، آلزایمر و تومور مغزی استفاده شود.

نیستاگموگرافی ویدیویی (VNG): نیستاگموگرافی ویدیویی (VNG) برای ثبت حرکات چشم استفاده شده و برای تشخیص مشکلات مربوط به سیستم دهلیزی( مسئول تعادل) است.

شباهت این دو روش

• هر دو آزمایش حرکات چشم را ثبت می‌کنند.
• هر دو آزمایش می‌توانند برای تشخیص مشکلات مربوط به سیستم دهلیزی استفاده شوند.

تفاوت ها

• روش ثبت: EEG از الکترود برای ثبت حرکات چشم استفاده می‌کند، در حالی که VNG از دوربین های کوچک استفاده می‌شود.
• کاربرد: EEG می‌تواند برای تشخیص طیف وسیع‌تری از اختلالات مغزی استفاده شود، در حالی که VNG به طور خاص برای تشخیص مشکلات مربوط به سیستم دهلیزی، قابل استفاده است.
• مزایا: EEG ارزان‌تر و سریع‌تر از VNG است. VNG دقیق‌تر از EEG است و می‌تواند اطلاعات بیشتری در مورد حرکات چشم ارائه دهد.

آزمایش صندلی چرخان

آزمایش صندلی چرخان آزمایشی است که برای بررسی عملکرد سیستم دهلیزی، که مسئول تعادل است، استفاده می‌شود. در این آزمایش، فرد روی یک صندلی چرخان می‌نشیند که به آرامی توسط کامپیوتر کنترل شده و در حین چرخش صندلی، حرکات چشم فرد با استفاده از دوربین‌های کوچک ثبت می‌شود.

هدف از این آزمایش، ارزیابی پاسخ سیستم دهلیزی به تحریک چرخشی است. سیستم دهلیزی شامل سه بخش مجرای نیم دایره ای، اتیکول و عصب دهلیزی است. مجاری نیم دایره‌ای مسئول حس چرخش هستند. اتیکول مسئول حس شتاب خطی است. عصب دهلیزی نیز اطلاعات را از مجاری نیم دایره ای و اتیکول به مغز منتقل می کند.

مانور دیکس-هالپایک (Dix-Hallpike maneuver) برای تشخیص اختلال تعادل

مانور دیکس-هالپایک یک آزمایش ساده و بدون درد است که برای تشخیص اختلالات تعادلی مرتبط با گوش داخلی، به ویژه بیماری منییر، استفاده می‌شود. این مانور توسط نورمن دیکس و پیتر هالپایک در سال 1952 ابداع شد.

نحوه انجام مانور دیکس-هالپایک

1. بیمار روی تخت معاینه می‌نشیند و پاهایش را از لبه تخت آویزان می‌کند.
2. پزشک سر بیمار را به آرامی به سمت یک طرف می‌چرخاند تا زاویه 45 درجه با تخت ایجاد کند.
3. سپس، پزشک بیمار را به سرعت به حالت خوابیده به پشت می‌خواباند، به طوری که سر بیمار 45 درجه از لبه تخت آویزان باشد.
4. پزشک به مدت 30 ثانیه چشم‌های بیمار را تماشا می‌کند تا ببیند آیا بیمار دچار نیستاگموس (حرکات غیر ارادی چشم) یا حس کاذب چرخش و حرکت (vertigo) می‌شود یا خیر.
5. این مراحل برای سمت دیگر سر نیز تکرار می‌شود.

آزمایش پتانسیل میوژنیک القا شده (Vestibular Evoked Myogenic Potential - VEMP)

 این آزمایش تغییرات در انقباضات عضلانی را در پاسخ به صداهای خاص اندازه گیری ‌می‌کند.

نحوه انجام آزمایش پتانسیل میوژنیک القا شده

این آزمایش دو نوع است که توسط متخصص انجام می‌شود:

• cVEMP: در این نوع، برچسب های حسگر به عضلات گردن متصل می شوند، برچسب های حسگر تغییرات در انقباضات عضلات گردن را در پاسخ به صداها اندازه گیری می‌کنند.
• oVEMP: در این نوع VEMP، برچسب های حسگر به عضلات زیر چشم‌ها متصل می‌شوند. سپس، صداهایی با فرکانس‌های مختلف به گوش بیمار ارسال شده و این برچسب‌ها تغییرات در انقباضات عضلات زیر چشم بررسی می‌شود.

تصویربرداری MRI و CT اسکن برای تشخیص اختلالات تعادلی

MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) و CT اسکن (توموگرافی کامپیوتری) دو روش تصویربرداری هستند که می توانند برای تشخیص اختلالات تعادلی مرتبط با گوش داخلی و مغز استفاده شوند.

انجام آزمایش فشار خون و ضربان قلب

آزمایشات فشار خون و ضربان قلب می‌توانند برای تشخیص اختلالات تعادلی مرتبط با سیستم عصبی خودکار (ANS) استفاده شوند. ANS مسئول تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن، از جمله فشار خون، ضربان قلب و تعادل است.

روش‌های درمان اختلال تعادل

با توجه به شرایط اختلال هر فرد، روش‌های درمانی مختلفی اتخاذ می‌شود که شامل موارد زیر است:

انجام تمرینات ورزشی مناسب

تمرینات ورزشی برای بازتوانی تعادل، که به عنوان بازتوانی دهلیزی نیز شناخته می‌شود، می تواند به بهبود تعادل و کاهش سرگیجه در افراد مبتلا به اختلالات دهلیزی کمک کند. این تمرینات شامل حرکاتی هستند که سیستم دهلیزی، بینایی و حس عمقی را تحریک می‌کنند.

پروسه بازیابی

متخصص در این روش از بازیابی کانالیت استفاده می‌کند تا ذرات شفاف گوش را خارج و در قسمت دیگری قرار دهد.

تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی

یکی از راه‌های درمان مهم که بسیاری از افراد دارای اختلال تعادل به آن اهمیت نمی‌دهند همین مورد است، برای درمان اختلال ممکن است که پزشک شما را به کاهش مصرف نمک و کافئین ترغیب کند. 

استفاده از دارو برای درمان اختلال تعادل

داروها می توانند برای درمان علائم برخی از اختلالات تعادلی مانند سرگیجه، تهوع و نوسانات شنوایی استفاده شوند.

• داروهای ضد سرگیجه
• داروهای ضد تهوع
• داروهای ضد اضطراب
• داروهای دیورتیک

انجام جراحی

جراحی در موارد نادر برای درمان برخی از اختلالات تعادلی مانند سندرم منییر و نورومای شنوایی استفاده می‌شود که شامل موارد زیر است:

• جراحی تخلیه فشار: این نوع جراحی برای کاهش فشار در گوش داخلی انجام می‌شود.
• جراحی قطع عصب: برای قطع عصب مسئول ارسال سیگنال‌های تعادلی از گوش داخلی به مغز است.
• جراحی برداشتن تومور: این نوع جراحی برای برداشتن تومور از گوش داخلی یا مغز انجام می شود.

روش‌های پیشگیری از اختلال تعادل

اختلال تعادل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله مشکلات گوش داخلی، مشکلات عصبی، و مشکلات بینایی ایجاد شود. در حالی که هیچ روشی برای جلوگیری کامل از اختلال تعادل وجود ندارد، اما اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام دهید:

1. معاینات منظم

به طور منظم به پزشک مراجعه کنید و معاینات لازم را انجام دهید. این موضوع به خصوص اگر سابقه خانوادگی اختلال تعادل دارید یا در معرض خطر ابتلا به آن هستید، مهم است.

2. کنترل بیماری‌های زمینه‌ای

اگر بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت یا فشار خون بالا دارید، آنها را به طور منظم کنترل کنید. این بیماری‌ها می‌توانند به سلامت گوش داخلی و سیستم عصبی آسیب برسانند و خطر ابتلا به اختلال تعادل را افزایش دهند.

3. مصرف داروهای تجویز شده

اگر برای درمان بیماری‌های زمینه‌ای خود دارو مصرف می‌کنید، آنها را طبق دستور پزشک مصرف کنید. قطع مصرف دارو می‌تواند خطر ابتلا به اختلال تعادل را افزایش دهد.

4. انجام تمرینات ورزشی

ورزش منظم می‌تواند به تقویت عضلات و بهبود تعادل کمک کند. تمرینات ایروبیک مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، و شنا برای این منظور مفید هستند.

زمان مراجعه به پزشک در اختلال تعادل

اختلال تعادل می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی باشد. برخی از این مشکلات جدی هستند و نیاز به درمان دارند. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• سرگیجه یا گیجی مداوم
• افتادن مکرر
• مشکل در راه رفتن یا ایستادن
• دو بینی یا تاری دید
• ضعف یا بی‌حسی در هر قسمت از بدن
• مشکل در تکلم یا بلع
• سردرد شدید
• تغییر در شنوایی یا بویایی

اگر شما هر یک از این علائم را دارید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند با انجام معاینه و آزمایش های لازم، علت اختلال تعادل شما را تشخیص دهد و درمان مناسب را برای شما تجویز کند.

سخن نهایی

اختلال تعادل یکی از مشکلاتی است با استفاده از تشخیص سریع و درمان، می‌توانید از تشدید مشکل، جلوگیری کنید. در این نوشتار، بهترین روش‌های درمانی موجود را بررسی کردیم و انتخاب یک روش درمانی به شدت اختلال شما بستگی دارد که توسط پزشک بررسی می‌شود.

در پایان شما می‌توانید با مطالعه سایر مقالات از مجله ای سنج، با سایر اختلالات شایع آشنا شوید و در سریع‌ترین زمان ممکن، اقدام به پیشگیری و درمان کنید.

سوالات متداول