هویت در برابر ابهام نقش (سردرگمی): نظریه رشد روانی اجتماعی اریکسون

اریک اریکسون یکی از نظریه پردازان مهم در روانشناسی رشد یا تحولی بوده است. نظریه معروف او رشد روانی اجتماعی نام دارد که دارای 8 مرحله که از تولد تا پایان عمر را در برمی گیرد.
در این مقاله در مورد مرحله هویت در برابر ابهام نقش که یکی از مراحل نظریه اریکسون می باشد، مطالبی را منتشر خواهیم کرد. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

زندگینامه اریکسون

اریک اریکسون روانکاوی بود که در زمینه روان شناسی خود یا ایگو فعالیت می کرد؛ او در 15 ژوئن 1902 در فرانکفورت به دنیا آمد و سر انجام در 12 می 1994 از دنیا رفت. او از همان دوران مدرسه و بر اساس تجارب شخصی علاقه مند به مطالعه هویت بود و سرانجام در نظریات خود در مورد هویت سخن گفت.
او یافته های فروید را گسترش داد اما تاکید بیشتری بر ساختار خود شخصیت داشت و در نهایت معتقد بود اجتماع، فرهنگ و تاریخ می تواند بر شخصیت افراد تاثیر بگذارد.

مراحل روانی – اجتماعی رشد شخصیت اریکسون 

یکی از معروف ترین نظریه های شخصیت در روان شناسی، نظریه رشد روانی اجتماعی اریکسون است؛ اریکسون همانند آنچه فروید به آن اعتقاد داشت بر این باور بود که شخصیت طی مراحل مختلفی رشد پیدا می کند اما بر خلاف آنچه در نظریه شخصیت فروید آمده است، بر تاثیر تجارب اجتماعی در تمام طول عمر زندگی فرد و بر خلاف آنچه پیاژه گفت بر تاثیر جنبه های عاطفی و اجتماعی بر رشد تاکید می کند.

اریکسون بر این عقیده است که "من" به عنوان جزئی از شخصیت دارای عملکرد شناختی ارثی است و پدیده های روانی را باید با توجه به ارتباط متقابل میان عوامل زیستی، روانی، اجتماعی و تجربیات شخصی مورد مطالعه قرار داد.

همچنین اریکسون در نظریه خود مفهوم مهمی را تحت عنوان بحران مطرح کرد؛ از نظر او نقاط عطف در مراحل مختلف زندگی بحران نام دارد و بحران دوره ای دشوار از زندگی است که اگر به خوبی حل شود و انسان بتواند از آن عبور کند، به مرحله بعدی رشد شخصیت می رود و سلامت روان خود را تضمین می کندو

نظریه اریکسون

هویت در برابر سردرگمی یا همان ابهام نقش، پنجمین مرحله در نظریه رشد روانی اجتماعی اریک اریکسون است. این مرحله در دوره نوجوانی، بین سنین 12 تا 18 سالگی رخ می دهد. در این مرحله نوجوانان به دنبال جستجوی احساس استقلال و پرورش خود می باشند.

اریکسون بیان کرده است که همه ی ما در هنگام رشد تغییراتی را خواهیم داشت. در هر مرحله رشدی افراد ممکن است با بحران هایی رو به رو شوند که در صورت حل موفقیت آمیز این بحران ها آن مرحله ی رشدی را تکمیل می کنند.

اریکسون با بیان این نظریه علاقه مند به فهم این نکته بود که چگونه ممکن است اجتماع بر روی رشد افراد اثر بگذارد.

بیشتر بدانید

آنچه باید در مورد این مرحله  بدانید:

 تعارض روانی اجتماعی: هویت در مقابل سردرگمی

                          سوال اصلی: "من کیستم؟"

                           فضیلت اساسی: وفاداری

                           رویداد (های) مهم: روابط اجتماعی

هویت در برابر ابهام نقش (سردرگمی) چیست؟

به هنگام عبور از دوره ی کودکی و ورود به دوره نوجوانی، نوجوانان ممکن است با تعارضات و ابهاماتی در مورد خودشان، نقششان در جامعه شان و موارد این چنینی رو به رو شوند.

در همین هنگام که به دنبال جستجوی "خود" هستند، ممکن است نقش ها و رفتارها و فعالیت های متفاوتی را تجربه کنند. به بیان اریکسون، این امر برای شکل گیری فرآیند هویت قوی و ایجاد حس معنا و هدف در زندگی بسیار مهم است.

یکی از عناصر اصلی نظریه رشدی روانی اجتماعی اریکسون، رشد هویت است.

این احساس آگاهانه از خودمان، که ما آن را از طریق تعامل اجتماعی ایجاد می کنیم و به دلیل تجربیات و اطلاعات جدیدی که در تعاملات روزانه خود با دیگران به دست می آوریم، مدام در حال تغییر می باشد.

هویت

اریکسون برای تعریف هویت گفته است که، "هویت یک اصل سازماندهی اساسی می باشد که به طور منظم و مداوم در طول عمر رشد و توسعه پیدا می کند.» هویت شامل تجربیات ما، روابط ما با دیگران، اعتقادات ما و ارزش هایی که برای خود تعریف می کنیم و خاطرات ما و همه ی این موارد احساس ذهنی ما را در مورد خودمان تشکیل می دهد.

هویت به ایجاد یک تصویر دائمی از "خود" کمک می کند و حتی اگر جنبه های جدیدی از "خود" در طول زمان رشد پیدا کند یا تقویت شود، نسبتاً ثابت باقی می ماند. هویت موارد زیر را شامل می شود:

 خود همانی

احساس تداوم درونی خود حتی در ارتباط با دیگران.

 منحصر به فرد بودن

 چارچوبی برای تمایز میان خود و تعامل با دیگران

 رشد روانی اجتماعی

 سلامت روان و جسمی برای نوجوانان

در این مرحله در نظریه ی اریکسون، بحران و تعارض اصلی بر رشد هویت فردی متمرکز می شود. اگر این مرحله به خوبی تکمیل و سپری شود، هویت افراد به خوبی رشد پیدا کرده و افراد دارای خود و هویت قوی می شوند.

ابهام نقش(سردرگمی)

هنگامی که به نوجوانان و کودکان اجازه کاوش در محیط و امتحان کردن چیزهای جدید، داده نشود، ممکن است کودکان با آنچه که اریکسون آن را ابهام نقش نامیده است، رو به رو شوند. ابهام نقش می تواند منجر به موارد زیر شود:

•  عدم اطمینان از اینکه چه کسی هستید و برای چه نقشی در جامعه متناسب هستید. 
• پیدا نکردن یک شغل مناسب و تغییر و تعویض شغل و روابط به صورت دائمی.
•  احساس ناامیدی و سردرگمی در مورد جایگاهی که در زندگی دارید.

نکات مثبت در شکل گیری هویت

فردی که هویت خود را پیدا کرده و یک هویت قوی و سالم را در خود شکل داده است، ممکن است از مزایا و نکات مثبت زیادی در زندگی بهره مند شود. این نکات مثبت ممکن است شامل موارد زیر باشد:

•  احساس تعهد
•  احساس اعتماد به نفس
•  احساس استقلال و خود مختاری
•  احساس وفاداری

عوامل مهم در شکل گیری هویت

در شکل گیری هویت متناسب و قوی، موارد بسیاری نقش دارند و نقش موثری ایفا می کنند. دوستان، خانواده، همکلاسی ها، سایر گروه های اجتماعی، گرایش های اجتماعی و فرهنگ مذهبی می تواند در شکل گیری احساس هویت نقش داشته باشد.

لازم است بدانید، هویت های مختلف در افراد می توانند با یکدیگر برخورد و تعامل داشته باشند و در نهایت یک هویت کلی برای فرد تشکیل دهند.

راه هایی برای تقویت هویت

اینکه چند ساله هستید و در کجای این زندگی قرار دارید، خیلی مهم نیست، مهم این است که هنوز هم می توانید راهکارهایی را برای رشد و تقویت هویت خود به کار بگیرید.

برای مثال، تفکر در مورد ارزش ها می تواند به تقویت و تحکیم هویت کمک کند. ارزش های اصلی مواردی هستند که، واقعاً برای شما مهم و معنی دار می باشند و باعث انگیزه در شما می شود و به تصمیمات شما جهت می دهد.

مهم است زمان هایی را به تنهایی صرف کنید و در مورد خودتان فکر کنید؛ در این زمان ها می توانید بر روی اولویت های خود تمرکز کرده و هویت را در خود تقویت کنید.

در همین جهت، تمرین شفقت به خود را بیاموزید، این تمرین می تواند به شما در درک بهتر و پذیرفتن نقص ها و محدودیت هایتان کمک کند. کارهایی که در آن ها مهارت دارید را انجام دهید و سرگرمی مورد علاقه خود را پیدا کنید، این کار به رشد بیشتر هویت در شما کمک می کند.

دلایل سردرگمی هویتی در برخی نوجوانان امروزی

نوجوانی دوره پر فراز و نشیبی محسوب می شود؛ روان شناسان بر این باورند که چالش های اعتقادی، سردرگمی، مسئولیت گریزی، ناامیدی و عدم انجام وظایف نقش می تواند به احساس سردرگمی هویت در نوجوانان دامن بزند؛ البته آموزش، خودشناسی، تقویت خود باوری، شناسایی و برطرف کردن نقاط ضعف و به  برطرف کردن بحران هویت کمک می کند.

تضاد فرهنگی، تضاد ارزشی، تربیت غلط خانواده، بی انگیزگی برخی از دلایل سردرگمی هویت می باشد. همچنین تغییرات ناگهانی محیطی همچون تغییر محل زندگی یا مهاجرت، تغییر سطح هورمون ها و برهم خوردن تعادل هورمون، نداشتن اعتماد به نفس کافی، عدم آمادگی برای ورود به دنیای بزرگسالی برخی دیگر دلایل سردرگی هویت می باشد. 

تاثیر انتخاب های شغلی در رشد هویت

می دانیم که انتخاب شغل یا رشته تحصیلی از مهم ترین انتخاب ها در زندگی هر فردی به شمار می رود؛ این انتخاب ها بر شکل گیری هویت شغلی و تحصیلی تاثیر می گذارند. مشخصا هرچه انتخاب های شغلی بهتری داشته باشیم و شغلی که انتخاب می کنیم با ویژگی های شخصیتی ما همسو باشد، هویت ما رشد بهتری خواهد داشت و از سردرگمی هویت دور خواهیم بود.

پیامد های ابهام نقش (سردرگمی)

اینکه افراد نتوانند هویت مناسب در خود را شکل دهند و به نوعی با سردرگمی رو به رو باشند، می توانند نتایج منفی ای را در زندگی خود تجربه کنند. این نتایج می توانند شامل موارد زیر باشند:

•  مشکلات مربوط به داشتن تعهد با دیگران
•  مشکلاتی مربوط به آسیب به سلامت روان و بهزیستی
•  احساس تضعیف شده از خود 
• کمبود اعتماد به نفس

راه هایی برای کاهش ابهام نقش (سردرگمی)

اگر در زندگی خود احساس سردرگمی دارید و هنوز نقش مناسبی را برای خود پیدا نکردید، می توانید از راهکارهایی استفاده کنید:

•   بر روی نقاط قوت خود کار کنید. 
• در جستجو و کشف چیز هایی که دوست دارید باشید. 
• روابط متعهدانه ای تشکیل دهید و برای خود اهدافی را تنظیم کنید. 
• در کلاس ها و فعالیت هایی که مرتبط با علایقتان می باشد، شرکت کنید.

اگر علاقمند هستید که بیوگرافی اریک اریکسون را مطالعه کنید، می توانید به لینک مورد نظر مراجعه نمایید.

انتقاد به نظریه اریکسون

مانند هر نظریه دیگری به نظریه اریکسون نیز انتقاداتی وارد شده است؛ مهم ترین انتقاداتی که به نظریه اریکسون وارد شده است، شامل موارد زیر می شود:

• استفاده از اصطلاحات و مفاهیم مبهم
• نتیجه گیری بدون اطلاعات حمایت کننده
• بی دفتی کلی
• توصیف ناقص مرحله رشد پختگی
•  تردید بر توصیف درست رشد شخصیت بعد از 55 سالگی و مفهوم انسجام
• موضع اریکسون در مورد تفاوت های جنسی
• عدم اجرای مراحل رشد اریکسون بر زنان
• و دیگر انتقادات وارده.

 جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد مرحله ی هویت در برابر ابهام نقش در نظریه ی رشد روانی اجتماعی صحبت کردیم. بهتر است به نوجوانان و کودکان اجازه دهیم تا در محیط خود به کاوش و جستجو بپردازند؛ اینکار موجب می شود که هویت به خوبی در نوجوانان شکل بگیرد و مانع از ایجاد سردرگمی در آن ها شود.

اگر کسانی را می شناسید که در یافتن نقش سردرگم هستند و هویتشان به خوبی شکل نگرفته است، بهتر است آنان را راهنمایی کنید تا با یک متخصص سلامت روان، مشورت کنند.

 آیا شما هم سردرگمی و ابهام در نقش را تجربه کرده اید؟ برای کاهش این سردرگمی چه اقداماتی انجام دادید؟ لطفا نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول