اختلال پانیک چیست | علل، علائم و راه های درمان

همه ی ما در زمان هایی که احساس ترس یا اضطراب می کنیم ممکن است برخی علائم خاص را از خود نشان دهیم. داشتن چنین واکنش هایی طبیعی است و برای هر شخصی ممکن است رخ دهد؛ در این میان یکی از واکنش های شدیدی که برخی افراد از خود نشان می دهند اختلال هراس یا حمله پانیک (panic attack) است.

این حمله نوعی ترس شدید است که واکنش های روانی و جسمی را در پی دارد و اکثر موارد بدون هیچ دلیلی رخ می دهد. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان این حمله را تجربه کرده باشید قطعا می دانید که گاهی تا چه اندازه ترسناک می شود.

اما علت چیست؟ آیا راهی برای کنترل حملات پانیک وجود دارد؟ چگونه می توانیم به افرادی که به این حمله دچار می شوند کمک کنیم؟ در این مطلب از سایت ای سنج قصد داریم تا به صورت کامل تمامی سوالات شما در مورد اختلال پانیک پاسخ دهیم و جزئیات مربوط به آن را بررسی کنیم. بنابراین توصیه می کنیم حتما تا انتها این مطلب همراه ما باشید.

حمله پانیک چیست؟

حمله پانیک یک دوره ناگهانی و اغلب غیرمنتظره از ترس شدید است که ممکن است شامل علائم جسمی شدید مثل ضربان قلب تند، تنگی نفس، درد قفسه سینه یا حالت تهوع باشد.

پانیک اتک اغلب در زمانی که هیچ خطر یا دلیل آشکاری وجود ندارد، به طور ناگهانی رخ می دهد، حتی زمانی که آرام هستید یا خواب هستید ممکن است دچار حمله پانیک شوید!

گاهی شدت حملات پانیک به حدی است که شما آن را با حمله قلبی اشتباه می گیرید یا حتی تصور می شود ک دیوانه شده اید. ترس و وحشتی که در حین حملات پانیک تجربه می کنید، متناسب با موقعیت های واقعی نیست و ممکن است با آنچه در اطراف شما اتفاق می افتد بی ارتباط باشد.

انواع حملات پانیک

حملات پانیک می توانند از نظر شدت و مدت متفاوت باشند و می توانند مورد انتظار و غیرمنتظره باشند.

بسیاری از مردم انتظار پانیک اتک را داشته اند که در پاسخ به محرک های خاص رخ می دهد. به عنوان مثال، اگر ترس از فضاهای بسته یا کلاستروفوبیا دارید، ممکن است زمانی که در برخی مناطق تنگ مانند آسانسور هستید، حملات پانیک را تجربه کنید.

حملات پانیک غیرمنتظره به طور ناگهانی و بدون هیچ نشانه یا علت واضحی رخ می دهد. زمانی که علائم شروع می شوند، ممکن است کاملاً آرام باشید. هیچ نشانه داخلی آگاهانه، مانند احساس اضطراب شدید یا افکار ترسناک، و هیچ نشانه بیرونی، مانند تجربه یک موقعیت یا رویداد ترسناک یا یک فوبیا خاص وجود ندارد.

اختلال هراس خاص (Specific phobias)

فوبیا یکی از اختلال های اضطرابی است که منظور از فوبیا شدید ترس از یک موضوع خاص است. در تعریف ساده افراد مبتلا به فوبیا فکر می کنند که در صورت دیدن موضوعی که فوبیا آن را دارند، ممکن است اتفاق بدی رخ دهد.

به طور مثال می توان به عنکبوت هراسی، ترس از مار، ترس از ارتفاع و ... اشاره کرد.

اختلال هراس اجتماعی (Social Anxiety Disorder)

نوعی دیگر هراس اجتماعی است، افراد مبتلا به این اختلال از این که در یک جمع قرار بگیرند می ترسند و دچار استرس و اضطراب می شوند.

در واقع این اختلال نوعی خجالت شدید است که فرد از گفت و گو با دیگران فرار می کند.

هراس از مکان های شلوغ (Agoraphobia)

آگورافوبیا نوعی اختلال دیگر است که فرد در زمان قرارگیری در مکان های شلوغ به استرس و اضطراب دچار می شود. حتی این افراد زمانی که در مکان های شلوغ قرار می گیرند حملات پانیک را احساس می کنند از این رو سعی می کنند بیشتر در خانه بمانند.

ترس از تنهایی

این نوع ترس جزو اختلال های هراس در کودکان است. همان طور که از نامش پیداست زمانی ایجاد می شود که فرد در یک موقعیت تنها بماند، در این شرایط فکر می کند که در معرض خطر است و همین موضوع موجب می شود تا سطح اضطراب و نگرانیش بیشتر شود.

اختلال پانیک در خواب

این نوع از اختلال در شب رخ می دهد و باعث می شود فرد با ترس و دلهره بیدار شود. در چنین شرایطی نفس کشیدن سخت می شود و تپش قلب خواهید داشت. برای برخی افراد پس از بروز علائم می توانند مجدد بخوابند و برای گروهی دیگر امکان خواب مجدد نیست.

اختلال بدشکلی هراسی

این نوع اختلال نوعی از اختلال های روانی است که طی آن فرد به دلیل شرم و اضطراب زیاد از قرارگیری در جمع فرار می کند؛ این افراد معمولا جلو آیینه هستند و مدام ظاهر و وضعیت خود را چک می کنند و این احساس را دارند که به اندازه کافی زیبا نیستند.

علائم حمله پانیک چیست؟

بیشتر حملات پانیک بین 5 تا 20 دقیقه طول می کشد و علائم معمولاً در 10 دقیقه اول به بدترین حالت خود می رسند. در موارد شدید، علائم ممکن است بیش از یک ساعت طول بکشد.

هنگامی که دچار حمله پانیک می شوید، بدن شما ممکن است به روش های مختلف واکنش نشان دهد. علائم حمله پانیک ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• احساس وحشت یا ترس شدید
• ترس از مرگیا از دست دادن کنترل
• غیرواقعی شدن (احساس جدایی از محیط بیرونی)
• مسخ شخصیت یا جدا شدن از خود
• ضربان قلب بالا
• تعرق مفرط
• تنگی نفس یا احساس خفگی
• لرزیدن یا لرزش
• داشتن لرز یا گرگرفتگی
• احساس سرگیجه یا ضعف
• درد یا ناراحتی قفسه سینه
• حالت تهوع و درد شکم
• بی حسی یا گزگز
• سردرد

اما اگرچه علائم فیزیکی و روانی حملات پانیک شدید و ترسناک هستند، اما در حالت کلی آنها هیچ آسیب فیزیکی به شما وارد نمی کنند.

این حملات همچنین می توانند باعث استرس بیش از حد شوند و تأثیر منفی بر کیفیت زندگی شما بگذارند. اما اگر یاد بگیرید که علائم حمله پانیک را تشخیص دهید، می توانید راه هایی برای متوقف کردن آن پیدا کنید.

علت حمله پانیک چیست؟

محرک‌ های بالقوه زیادی وجود دارد که ممکن است سبب بروز پانیک اتک شوند؛ برخی از این عوامل شامل:

اثر ژنتیک: مطالعات نشان می دهد که افراد مبتلا به اختلال هراس اغلب سابقه خانوادگی شرایط افسردگی و اختلالات اضطرابی دارند.

عوامل زیست شناختی یا جسمانی: برخی از شرایط پزشکی (پرکاری تیروئید، آریتمی های قلبی، دیابت یا سندرم روده تحریک پذیر) ممکن است منجر به عدم تعادل هورمونی شود یا بر فرآیندهای دیگری در بدن شما تأثیر بگذارد که می تواند به احساس اضطراب و حملات پانیک کمک کند.

تاثیر محیط و اجتماع: شرایط استرس ‌زای زندگی مانند غفلت، سوء استفاده، یا مرگ نزدیکان ممکن است باعث حملات پانیک شود.

تغییرات عمده زندگی مانند ترک دانشگاه یا هر گونه اتفاق ناگهانی دگیر نیز باعث ایجاد احساس اضطراب و حمله پانیک در شما می شود.

فاکتور های خطر بروز حملات پانیک

این اختلال معمولا در دوران نوجوانی یا بزرگسالی ایجاد می شود و زنان بیشتر از مردان درگیر آن هستند. برخی از فاکتورهایی که زمینه برای ایجاد هستند شامل:

• سابقه سواستفاده جنسی در کودکی
• سیگار کشیدن یا مصرف زیاد کافئین
• داشتن سابقه خانوادگی حملات پانیک
• از دست دادن یکی از عزیزان
• مشکلات ناگهانی مثل طلاق

معیار های اصلی تشخیص اختلال هراس

طبق نظریه پزشکان تمامی کسانی که در زمان ترس واکنش های خاص نشان می دهد به اختلال پانیک دچار نیستند. برای تشخیص این اختلال باید به موارد زیر توجه کرد:

• بیمار به طور متعدد به حملات غیر منتظره دچار می شود.
• در طول یک ماه حداقل یک بار این اختلال تجربه شده است.
• حملات ناشی از الکل، مواد مخدر یا بیماری های دیگر نیست.

البته که تشخیص دقیق تر تنها با مراجعه نزد روانشناس ممکن است.

آیا حمله عصبی پانیک خطرناک است؟

اگر اقدامی برای کنترل این علائم انجام ندهید می تواند تمامی جنبه های مختلف زندگیتان را تحت تاثیر قرار دهد. عوارض مرتبط با این حمله عبارت است از:

• سوءمصرف الکل یا سایر مواد مخدر
• دوری از اجتماع
• نیاز به مراقبت های پزشکی
• ایجاد مشکل در کار یا مدرسه
• زمینه ای برای افکار خودکشی
• ایجاد فوبیاهای خاص، مانند ترس از رانندگی یا ترک خانه
• مشکلات مالی

عوارض بعد از حمله پانیک چیست؟

عوارض بعد از حمله پانیک می‌تواند شامل مجموعه‌ای از علائم فیزیکی و روانی باشد که پس از اتمام حمله پانیک به وجود می‌آیند. برخی از عوارض متداول عبارتند از:

۱. نگرانی مداوم و فزونی از وقوع حملات پانیک دیگر
۲. ترس از برخورد با موقعیتهایی که ممکن است حمله پانیک ایجاد کنند
۳. احساس ناامنی و ترس
۴. افسردگی و ناراحتی روانی
۵. اختلال خواب و برخی مشکلات خواب مانند بیداری در شب با حالت تنفس سریع و تعریق
۶. همچنین ممکن است علائم فیزیکی نظیر تنفس سریع، تپش قلب، عرق سرد، تنگی نفس، درد یا فشار در قفسه سینه، لرزش، احساس سرگیجه یا وحشت، افزایش ترشحات روده و سردرد همراه باشد.

آیا پانیک نوعی افسردگی است؟

پانیک یک نوع اختلال اضطرابی است و به عنوان یک اختلال جداگانه از افسردگی شناخته می‌شود. افسردگی و اختلال پانیک دو اختلال مختلف هستند و با علائم و عوامل متمایزی همراه هستند.

افسردگی (Depression) یک اختلال روانی است که با احساسات افسردگی مداوم، عدم انگیزه، از دست دادن لذت در فعالیت‌ های روزانه، اضطراب، بی‌ خوابی، و دیگر علائم مشابه همراه است. در مقابل، اختلال پانیک (Panic Disorder) به حملات پانیک تعریف می‌ شود که به شدت ناگهانی ظاهر می‌ شوند و با علائمی چون تنفس سریع، تپش قلب سریع، احساس نفس‌گیری، سرفه، سردرگمی، و ترس ناگهانی همراه هستند.

اختلال پانیک ممکن است به صورت مستقل و بدون ارتباط با افسردگی رخ دهد. اما در برخی موارد، افراد ممکن است هم‌ زمان با اختلال پانیک هم افسردگی تجربه کنند، که به عنوان "اختلال اضطرابی ترکیبی" شناخته می‌ شود. در این موارد، شخص دارای هم‌ زمان دو نوع اختلال اضطرابی و افسردگی است.

چگونه می توان حمله پانیک را سریع متوقف کرد و آرام شد؟

حمله پانیک ممکن است در هر زمان و مکانی اتفاق بیفتد و چون خیلی سریع اتفاق می افتد، ممکن است احساس کنید که کنترل خود را از دست می دهید. اما برخی از کارها وجود دارد که می توانید انجام دهید تا به کمک آن ها حال شما کنترل شود.

اما در ابتد این نکته را در نظر داشته باشید که اگر احساس می کنید که یک حمله پانیک در حال وقوع است و روی علائم آن تمرکز می کنید، آنها شدیدتر می شوند. کلید توقف هر حمله پانیک تمرکز بر دنیای بیرونی (صداها، مناظر، احساسات) است.

می توانید موارد زیر را امتحان کنید که ممکن است به شما در آرام شدن از حمله پانیک کمک کند:

روی تنفس خود تمرکز کنید تا سرعت آن را کاهش دهید

اول از همه، باید هر کاری را که انجام می دهید متوقف کنید و سعی کنید روی تنفس خود تمرکز کنید تا سرعت آن را کاهش دهید. وقتی از بینی نفس می‌کشید تا 4 بشمارید، 2 ثانیه نفس خود را حبس کنید و وقتی از دهان بیرون می‌دهید تا 4 بشمارید یعنی سعی کنید عمیق تر از حد معمول نفس بکشید.

علائم خود را قبول کنید

اگرچه علائم می توانند ترسناک باشند، اما باید به خود یادآوری کنید که موقتی هستند و به زودی از بین خواهند رفت. اگر در آن شرایط بتوانید منطقی فکر کنید و آگاه شوید که این شرایط به زودی متوقف می شود، قدم بزرگی برداشته اید.

یک فضای امن پیدا کنید

به عنوان مثال، اگر حملات شما در زمان شلوغی رخ می دهد می توانید اتاق را ترک کنید یا به دیوار مجاور تکیه دهید. به این ترتیب، تمرکز بر تنفس و آرام کردن افکارتان آسان تر خواهد بود.

روی محیط اطراف خود تمرکز کنید

انجام این کار به شما کمک می کند تا حواس خود را از افکار منفی دور کنید. در چنین شرایطی می توانید بر روی یک جسمی تمرکز کنید که در نقطه دید شما قرار دارد؛ فکر کردن به اندازه، شکل، بافت و رنگ آن می تواند به شما کمک کند ذهن خود را آرام کنید.

از روش 5-4-3-2-1 استفاده کنید

حمله پانیک می تواند شما را از واقعیت جدا کند. روش 5-4-3-2-1 می تواند به شما کمک کند تا تمرکز شما را از منابع استرس دور کنید و به شما کمک کند تا در آنچه در اطرافتان می گذرد ثابت قدم بمانید.

به 5 شی مجزا که می توانید ببینید، 4 چیزی که می توانید بشنوید، 3 چیزی که می توانید لمس کنید، 2 چیزی که بو می کنید و 1 چیزی که می توانید بچشید، توجه کنید.

تغییر در افکار

به چیزی خوشایند فکر کنید. برخی از جنبه های مثبت زندگی خود را به خود یادآوری کنید، به عنوان مثال، اگر مناسبتی نزدیک است یا به تازگی موفقیتی کسب کرده اید.

خود را در یک مکان دیگر تصور کنید

ممکن است مکان خاصی باشد که در آن بیشترین احساس آرامش و امنیت را داشته باشید. با شروع حمله، بهتر است چشمان خود را ببندید و تصور کنید که در این مکان هستید.

درمان حملات پانیک و اختلال پانیک

داروها

به عنوان مثال، داروهای ضد افسردگی، معمولا برای مدت کوتاهی تجویز می شوند که می توانند به کاهش علائم شما کمک کنند.

اما باید به خاطر داشته باشید که ممکن است چندین هفته طول بکشد تا داروها شروع به کار کنند و متوجه بهبود علائم شوید. علاوه بر این، داروها زمانی موثرتر هستند که با یک روش درمانی دیگر ترکیب شوند.

روان درمانی

روان درمانی می تواند به شما کمک کند علائم خود را بهتر درک کنید و راه های موثری برای مدیریت آنها بیاموزید.

درمان شناختی رفتاری ک روش درمانی موثر است که به افراد راهکارهایی برای به چالش کشیدن تفکر ناکارآمد و افزایش تحمل آنها در برابر موقعیت های ترسناک می دهد؛ در طی این روش بر الگوهای فکری و رفتارهایی تمرکز می شود که حملات پانیک شما را تحریک می کند و به شما می آموزد که به ترس های خود واقع بینانه تر نگاه کنید.

مواجه درمانی

گزینه دیگر، مواجهه درمانی برای اختلال پانیک است که به شما می آموزد در یک محیط امن و کنترل شده به علائم حمله پانیک عادت کنید. درمان مواجهه درونی بر ایجاد پاسخ های فیزیکی که با هراس مرتبط هستند، تمرکز دارد. هدف این است که علائم را به مراحل قابل کنترل تقسیم کنید و به شما کمک کند روش های سالم تری برای مقابله با آن بیاموزید.

استفاده از دارو های گیاهی

اگرچه این گزینه یک روند درمانی کامل نمی باشد، اما برای کاهش علائم کمک کننده است. مصرف داروهای گیاهی مثل:

• دمنوش اسطوخودوس
• دمنوش بابونه
• دمنوش گل گاوزبان
• عرق بیدمشک
• عرق بهارنارنج

البته بهتر است قبل از مصرف دارو با پزشک خود صحبت داشته باشید.

چگونه به فردی که دچار حمله پانیک شده است، کمک کنیم؟

اگر فردی که می‌شناسید که به حملات پانیک دچار می شوند، در ادامه چند نکته را آموزش داده ایم که از طریق آن ها می توانید به فرد مورد نظر کمک کنید:

در این شرایط نباید فرد مورد نظر را تنها بگذارید، شما باید با آن شخص بمانید و آرامش خود را حفظ کنید. به این ترتیب می توانید به آنها یادآوری کنید که تنها نیستند و کمک در دسترس است.

به آنها کمک کنید تا مکانی آرام در نزدیکی پیدا کنند که بتوانند احساس راحتی کنند و روی تنفس تمرکز کنند.

با آنها صحبت کنید و از آنها بپرسید که چه چیزی نیاز دارند. با استفاده از جملات کوتاه و ساده با لحنی دوستانه صحبت کنید تا به آنها کمک کنید احساس امنیت کنند.

اگر می دانید که فرد معمولاً در هنگام حملات چه دارویی مصرف می کند، می توانید دارو را برای او فراهم کنید.

آنها را تشویق کنید. در مورد چیزی که دوست دارند صحبت کنید تا افکار منفی از ذهنشان خارح شود.

یکی از نکات مهم در این شرایط این است که قضاوت نکنید و مثبت اندیش باشید، بنابراین از گفتن چیزی که ممکن است احساسات آنها را خدشه دار کند، خودداری کنید.

روش‌هایی را پیشنهاد کنید که می‌توانند به آن‌ها کمک کنند روی لحظه حال تمرکز کنند، مانند انجام محاسبات ساده ریاضی یا تمرکز بر اشیا موجود در اتاق.

با نفس کشیدن با آنها یا با شمردن آهسته تا 10 به آنها کمک کنید تا سرعت تنفس خود را کاهش دهند.

اختلال پانیک باعث بروز چه بیماری هایی می شود؟

پانیک به تنهایی باعث بروز بیماری‌ های جسمی خاصی نمی‌ شود. اما تأکید نمی‌ شود که این اختلال باعث افزایش خطر بروز مشکلات جسمانی مانند اختلالات قلبی-عروقی یا مشکلات گوارشی نیز نمی‌ شود. اختلال پانیک بیشتر به عنوان یک مشکل روانی تشخیص داده می‌ شود و نیاز به تشخیص و درمان تخصصی از طرف یک متخصص روانپزشکی دارد.

غذای های مضر برای حملات پانیک

برخی از غذاها می توانند حملات پانیک را بیشتر کنند، آن ها شامل:

• غذاهای دارای شکر زیاد، مثل شکلات
• مصرف نوشیدنی های کافئین دار مثل قهوه
• غذاهای چرب و سنگین، مثل فست فود ها
• غذاهای حاوی گلوتن
• الکل و مواد مخدر
• غذاهای حاوی شیرین کننده های مصنوعی، مثل آسپارتام

چگونه از حمله پانیک جلوگیری کنیم؟

اگر بدون دلیل حملات پانیک را تجربه می کنید، باید مراقبت از خود را تمرین کنید و روش هایی را برای حفظ آرامش یاد بگیرید که به شما کمک می کند علائم را تحت کنترل داشته باشید.

در ادامه راهکار هایی را برای شما آماده کرده ایم که به کمک آن ها می توانید حملات خود را کنترل کنید.

عادات سبک زندگی سالم داشته باشید

ایجاد تغییرات کلیدی در شیوه زندگی سالم می تواند به کاهش تاثیر استرس و اضطراب کمک کند. هنگامی که احساس اضطراب می کنید، می توانید از روش های زیر کمک بگیرید.

• داشتن خواب کافی بسیار مهم است، توصیه می شود حداقل 8 ساعت در شبانه روز استراحت کنید.
• وعده های غذایی متعادل بخورید تا سطح انرژی خود را ثابت نگه دارید
• از غذاها و نوشیدنی های شیرین خودداری کنید زیرا می توانند علائم اضطراب را بدتر کنند
• ورزش منظم داشته باشید که می تواند شامل دویدن، پیاده روی، شنا و رقص باشد. همچنین اگر با هر یک از ورزش های دیگر احساس راحتی می کنید می توانید از آن ها استفاده کنید.
• مصرف کافئین و الکل را محدود کنید و از استعمال دخانیات خودداری کنید زیرا این موارد می توانند باعث حملات پانیک شوند.
• نگرش مثبت خود را حفظ کنید و برای فعالیت هایی که از انجام آنها لذت می برید وقت بگذارید.

تمرینات تنفسی حمله پانیک را یاد بگیرید

یاد بگیرید که تنفس خود را با تمریناتی کنترل کنید که می تواند اثر آرام بخش داشته باشد و به شما در آرامش کمک کند. تکنیک‌ های تنفسی مختلفی وجود دارد که می‌ توانید یاد بگیرید و برای کاهش علائم استفاده کنید.

همچنین می‌توانید تمرینات تنفسی آرام ‌بخش را به ‌عنوان بخشی از برنامه روزانه خود به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز انجام دهید. تنفس عمیق و کنترل شده می تواند به شما کمک کند زمانی که احساس می کنید علائم حمله در حال شدید شدن است آرام شوید.

تکنیک های کنترل اعصاب را تمرین کنید

می توانید روش هایی مانند یوگا، آرام سازی پیشرونده عضلانی و تصویرسازی هدایت شده را امتحان کنید. اگر به طور منظم تکنیک های کنترل اعصاب را تمرین کنید، این فعالیت ها پاسخ آرام سازی بدن شما را تقویت می کند.

ذهن آگاهی را تمرین کنید

ذهن آگاهی یک تمرین مراقبه است که در آن بر آگاهی از حواس و احساسات خود در لحظه حال بدون هیچ گونه تفسیر یا قضاوتی تمرکز می کنید.

تمرینات ذهن آگاهی ساختاریافته مانند تصویرسازی هدایت شده، مدیتیشن و روش های تنفسی به آرامش بدن و ذهن شما کمک می کند. البته قطعا این روش متناسب سلایق همگان نمی باشد، اگر می بینید که علاقه ای به انجام این کار ندارید به سراغ روش های دیگر بروید.

نتیجه گیری ای سنج

تا اینجا به خوبی به با اختلال پانیک و هرآنچه که مربوط به آن می شود آشنا شدید. در آخر اگر بخواهیم یک جمع بندی داشته باشیم باید بگوییم که این اختلال همانند سایر اختلال ها قابل درمان است، بنابراین اگر شما از این حملات رنج می برید جایی برای نگرانی نیست، تنها کافی است به توصیه های گفته شد عمل کنید و ترجیحا مراجعه حضوری نزد روان درمان داشته باشید؛ در این صورت قطعا نتایج درمانی مناسبی را به دست می آورید.

امیدواریم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد، در صورت داشتن هرگونه سوال در این زمینه در بخش نظرات برای ما بیان کنید.

سوالات متداول