پرخاشگری چیست؟

در این مقاله می خواهیم مفهومی به نام پرخاشگری را مورد بررسی قرار دهیم.

همه ما ممکن است گاهی اوقات احساس عصبانیت داشته و پرخاشگری کنیم، اما زمانی که این حالت در ما فراگیر یا شدید شود نیاز به بررسی و کنترل دارد. در ادامه براساس فهرست مطالب زیر بیشتر به این موضوع می پردازیم:

پرخاشگری چیست؟

در روان شناسی، اصطلاح "پرخاشگری" به مجموعه ای از رفتارها اشاره دارد که می تواند منجر به آسیب جسمی و روانی به خود، دیگران یا اشیاء در محیط شود. پرخاشگری متمرکز بر صدمه زدن به شخص دیگر از نظر جسمی یا روانی است. در حالی که همه ما ممکن است گاهی اوقات پرخاشگری کنیم، زمانی که این حالت در ما زیاد شود، ممکن است نشانه ای از یک بیماری زمینه ای روان شناختی، اختلال مصرف مواد یا یک بیماری زیستی دیگر باشد. پرخاشگری با اهداف مختلفی روی می دهد، برخی از این موارد عبارت اند از:

•  ابراز خشم یا خصومت
•  مدعی تسلط داشتن بر دیگری
•  ارعاب یا تهدید
•  دستیابی به اهداف
•  بیان مالکیت 
• پاسخ به ترس
•  واکنش به درد 
• رقابت با دیگران

نشانه های پرخاشگری

از آنجا که رفتار پرخاشگرانه به منظور آسیب رساندن به شخصی که نمی خواهد آسیب ببیند، می باشد، عموما در عمل صورت می گیرد؛ اینکه در فکرمان قصد آسیب رساندن به کسی را داشته باشیم و یا احساس عصبانیت کنیم و در شرایطی به صورت اتفاقی و تصادفی به کسی آسیب برسانیم، این موارد جز رفتار پرخاشگرانه محسوب نمی شوند.

رفتارهای پرخاشگرانه می توانند شامل موارد زیر باشند:

 فیزیکی

شامل کتک زدن، ضربه زدن، لگد زدن یا چاقو زدن به شخص دیگر. آسیب رساندن به اموال نیز نوعی پرخاشگری فیزیکی محسوب می شود.

 کلامی

ممکن است شامل تمسخر، نام گذاری (لقب زشت گذاشتن) و فریاد زدن باشد.

 رابطه ای

به منظور آسیب رساندن به روابط شخص دیگر است. پرخاشگری رابطه ای می تواند شامل انتشار شایعات و دروغ گفتن در مورد شخص دیگری باشد.

 منفعل-پرخاشگر

پرخاشگری از این نوع شامل، نادیده گرفتن کسی در طول یک رویداد اجتماعی یا ارائه تشویق های غیر مستقیم می باشد. رفتارهای منفعلانه و پرخاشگرانه معمولاً با این هدف روی می دهد که فرد پرخاشگر به شخص دیگر آسیب برساند، نه اینکه مستقیماً باعث آسیب شود.

درحالی که ما بیشتر اوقات به پرخاشگری فیزیکی توجه می کنیم اما پرخاشگری روانی نیز بسیار آسیب زاست.

به فرض مثال، تهدید یا تحقیر کلامی شخص دیگری نمونه هایی از پرخاشگری کلامی، ذهنی و احساسی محسوب می شود.

آزار سایبری یکی دیگر از انواع پرخاشگری روانی است که می تواند صدمات جدی به دیگران وارد کند.

انواع پرخاشگری

 پرخاشگری تکانشی

پرخاشگری تکانشی به عنوان پرخاشگری عاطفی یا واکنشی هم شناخته می شود، پرخاشگری تکانشی با احساسات قوی مشخص می شود.

پرخاشگری تکانشی، به ویژه هنگامی که ناشی از عصبانیت باشد، سیستم واکنش تهدیدی حادی را در مغز ایجاد می کند، که این سیستم تهدیدی حاد شامل آمیگدال، هیپوتالاموس و مرکز خاکستری مغز می شود.

این نوع از پرخاشگری برنامه ریزی شده نمی باشد و اغلب در لحظه روی می دهد.

مثلا وقتی خود روی شخص دیگری باعث می شود که شما در ترافیک گیر کنید و شما و رانندگان دیگر بر سر او فریاد می کشید و شروع به سرزنش راننده آن خودرو می کنید، این مورد یک پرخشگری در لحظه و تکانشی است.

 پرخاشگری وسیله ای

نام دیگر پرخاشگری وسیله ای، پرخاشگری درنده یا شکارگر است.

این نوع از پرخاشگری با رفتار هایی مشخص می شود که برای دستیابی به اهداف بزرگتر رخ می دهد.

پرخاشگری ابزاری اغلب با دقت زیادی برنامه ریزی می شود و معمولاً به عنوان وسیله ای برای رسیدن به هدف به کار می رود.

اذیت کردن شخص دیگر در سرقت، نمونه ای از این نوع پرخاشگری است.

هدف فرد پرخاشگر به دست آوردن پول و آسیب رساندن به فرد دیگر به عنوان وسیله ای برای رسیدن به اهدافش می باشد.

ویژگی افراد پرخاشگر

افراد پرخاشگر، به دلیل خشم زیادی که دارند در ظاهر عصبانی به نظر می رسند و در کلام آن ها پرخاش کاملا مشخص است. به هنگام عصبانیت نمی توان به این افراد نزدیک شد چرا که این افراد اغلب با صدای بلند صحبت می کنند.

آن ها برای دیگران احترام زیادی قائل نیستند، ممکن است از کلمات توهین آمیز استفاده کنند، عزت نفس پایینی دارند، تحمل دیدگاه مخالف را ندارند، از اینکه مورد انتقاد قرار بگیرند خوشحال نمی شوند، تمایل دارند دیگران را کنترل کنند، آن ها عزت نفس پایینی دارند و تصویر مثبتی از خود ندارند، خویشتن داری پایینی دارند، تصمیمات عجولانه می گیرند و گاها مسئولیت پذیری کمی دارند، توانایی خود مهارگری پایینی دارند و خود کنترلی آن ها پایین است.

دلایل پرخاشگری

اینکه دقیقا چرا افراد دچار پرخاشگری بیش از حد می شوند، دقیقا مشخص نیست. احتمالا دلایل زیادی در این امر دخیل می باشد.این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:

 عوامل زیستی

ممکن است عوامل ژنتیکی و هورمونی بر پرخاشگری تأثیر داشته باشد. عدم تعادل در برخی هورمون ها مانند تستوسترون و کورتیزول و انتقال دهنده های عصبی مانند، سروتونین و دوپامین ممکن است با پرخاشگری در ارتباط باشند.

این عدم تعادل می تواند به دلایل مختلفی از جمله ژنتیک فرد، رخ دهد.

ساختار مغز نیز می تواند بر پرخاشگری تأثیر بگذارد.

افرادی که دارای اختلالاتی در ساختار مغز و مناطقی مانند آمیگدال هستند، تمایل به پرخاشگری بیشتری نسبت به همسالان خود دارند.

تغییراتی که در نواحی دیگر مغز رخ می دهد، ممکن است به رفتار پرخاشگرانه کمک کند.

 عوامل محیطی

 شیوه ی تربیت و پرورش شما ممکن است در رفتار یا رفتارهای پرخاشگرانه شما نقش داشته باشد.

شخصی که در بزرگسالی رفتار های پرخاشگرانه از خود نشان می دهد، احتمالاً بر این باور است که خشونت و خصومت از نظر اجتماعی قابل قبول است. تجربه آسیب و تروما در دوران کودکی نیز می تواند منجر به رفتار پرخاشگرانه در بزرگسالی شود.

 روانشناس معروف آلبرت بندورا در آزمایش معروفش به نام عروسک بوبو بیان کرد که، یادگیری مشاهده ای می تواند بر چگونگی توسعه پرخاشگری نقش داشته باشد.

در این آزمایش، کودکانی که در یک ویدئو کلیپ که حاوی رفتار خشونت آمیزفرد بزرگسالی با یک عروسک بوبو بود را را تماشا می کردند، به احتمال زیاد از این اقدامات و رفتار های تهاجمی تقلید می کردند.

 عوامل روان شناختی

چندین نوع از اختلالات روانی می توانند با پرخاشگری در ارتباط باشند، این موارد شامل:

•  اختلال نقص توجه، بیش فعالی
•  اختلال دوقطبی 
• اختلال شخصیت مرزی
•  خودشیفتگی
•  اختلال استرس پس از سانحه
•  صرع
•  زوال عقل
•  روان پریشی
•  اختلال در مصرف مواد
•  آسیب ها یا ناهنجاری های مغزی

دلایل پرخاشگری در کودکان

پرخاشگری در کودکان می تواند نشانه بسیاری از مشکلات زمینه ای مختلف باشد. پرخاشگری به دلایل متفاوتی ممکن است در کودکان وجود داشته باشد و روان شناسان کودک باید با بررسی علل زمینه ای، دلیل پرخاشگری در کودکان را پیدا کنند. برخی از دلایل پرخاشگری در کودکان شامل موارد زیر می شود:

• ابتلا به اختلالات خلقی؛ کودکان مبتلا به اختلال افسردگی یا  دو قطبی، ممکن است پرخاشگری زیادی از خود نشان دهند.
• عوامل ژنتیکی؛ وراثت نقش مهمی در ایجاد پرخاشگری دارد؛ والدین پرخاشگر، اغلب کودکان پرخاشگر دارند.
• الگوی خانوادگی، در بروز پرخاشگری تاثیر دارد؛ خانواده هایی که در آن والدین روابط صمیمانه ندارند، والدین با یکدیگر مرتبا دعوا می کنند و تنش و اضطراب در خانواده زیاد است، والدین رفتار محبت آمیز با فرزند خود ندارند ممکن است کودکان پرخاشگری زیادی از خود نشان دهند.
• کودکانی که دچار اختلال سلوک هستند یا همدلی آن ها پایین است، پرخاشگری بیشتری از خود نشان می دهند.
• تماشای بیش از اندازه تلوزیون می تواند تاثیر منفی بر کودکان داشته باشد؛ کودکانی که زیاد فیلم و سریال می بینند، می توانند پرخاشگری را تقلید کنند.
• عوامل محیطی و تجربه رویداد های آسیب زا می تواند کودک را پرخاشگر کند؛ زندگی در محله های شلوغ و پر از بزهکاری، معاشرت با دیگر کودکان پرخاشگر، تجربه تنبیه بدنی، تعرض یا تجاوز جنسی بر ایجاد پرخاشگری تاثیر دارد.

دلایل پرخاشگری در نوجوانان

پرخاشگری در نوجوانان یکی از دغدغه های والدین دارای فرزند نوجوان است. نوجوانان در آغاز دوره نوجوانی و بلوغ پرخاشگری را تجربه می کنند. عوامل ژنتیکی، اجتماعی، زیستی و شناختی در ایجاد پرخاشگری در این دوره تاثیر دارد.

برخی دلایل پرخاشگری در دوره نوجوانی، عبارت اند از:

• عوامل ژنتیکی و وراثتی؛ والدین پرخاشگر
• ترشح هورمون های جنسی
• تجربه رویداد آسیب زا؛ طلاق و جدایی والدین، فوت یکی از عزیزان مانند پدر و مادر، تجربه تعرض و سو استفاده جنسی، جسمی و عاطفی
• تنبیه بدنی
• آزار کلامی
• مورد توهین و تحقیر قرار گرفتن
• تحت فشار قرار گرفتن برای انجام کاری که دوست ندارند
• نداشتن آزادی در بیان و عمل
• و...

عوامل موثر در بروز پرخاشگری

دلایل و عوامل مختلفی پشت نشان دادن پرخاشگری در افراد وجود دارد:

• گاهی اوقات، افراد در حین بحث، مناظره یا مشاجره، پرخاشگر می شوند. آن ها صدای خود را بلند می کنند، سعی می کنند نظرات خود را به زور به دیگران تحمیل کنند و به کسی اجازه صحبت یا پاسخ نمی دهند.
• فردی که احساس ناامنی می کند و فاقد عزت نفس است، ممکن است به طور غریزی رفتاری پرخاشگرانه داشته باشد تا احساس ناامنی، کمبود نیروی درونی و عدم عزت نفس خود را پنهان کند.
• اغلب، انتقاد رفتار پرخاشگرانه را بیدار می کند. پرخاشگری می تواند دلیل عصبانیت ناشی از انتقاد باشد.
•  احساس حقارت نیز ممکن است دلیل این رفتار باشد. خشم، رنجش و نارضایتی می تواند باعث پرخاشگری شود.
• افراد زمانی پرخاشگر می شوند که از سوی دیگران احساس خطر کنند؛ این یک رفتار غریزی است که هدف آن محافظت از خود در برابر تهدید است.
• اگر در محیطی پرخاشگرانه زندگی کرده اید یا از سنین پایین با این رفتار مواجه شده اید، ممکن است به طور غریزی چنین رفتاری داشته باشید.
• گاهی اوقات، افرادی که راحت و با درایت هستند، ممکن است در موقعیت های خاصی پرخاشگری نشان دهند.
• برخی از افراد هنگام مواجهه با افراد ضعیف یا درمانده پرخاشگر می شوند.
• به دلایلی، ضعف و درماندگی در دیگران باعث رفتار بی ادبانه و قلدرانه در آن ها می شود.
• استرس، عصبی بودن یا خودکنترلی پایین گاهی اوقات می تواند باعث یک رفتار پرخاشگرانه شود.

زیان های پرخاشگری

پرخاشگری با زیان ها و معایبی همراه است؛ فرد پرخاشگر با پرخاش کردن اطرافیان را از خود می رنجاند و باعث می شود که دیگران از او دوری کنند. پرخاشگری بر انزوای اجتماعی، تنهایی، اضطراب و استرس تاثیر دارد.

همچنین، پرخاشگری بر سلامت جسم تاثیر منفی دارد و در صورت وقوع مکرر می تواند عملکرد بدن را مختل کند. پرخاشگرانی که خشم مکرر را تجربه می کنند، مشکلاتی همچون مشکلات گوارشی، معده درد، انواع سردرد مانند سردرد های میگرنی، فشار خون، تپش قلب و... را تجربه می کنند.

 نکاتی برای مدیریت پرخاشگری

اگر شما هم در مواقعی احساس عصبانیت کرده و به دیگران پرخاش می کنید، می توانید با استفاده از روش ها و شیوه هایی این مقدار از خشم را کنترل کنید. تدوین یک برنامه برای مدیریت خشم می تواند به شما در کنترل پرخاشگری کمک کند. اما برای مقابله با پرخاشگری چه باید کرد؟

•  مراقب علائم هشداردهنده عصبانیت در خود باشید این علائم می توانند شامل فشردن فک، نبض سریع یا تعریق باشد. 
• تمرین تکنیک های آرام سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا آرام سازی پیشرونده عضلات می تواند به شما در کنترل خشم کمک کند. 
• سعی کنید بر چیزهایی که می توانید ببینید، بو کنید، بشنوید، لمس کنید یا بچشید و با حواس خود بر آن ها تمرکز کنید.
•  دور شدن از موقعیتی که شما را خشمگین می کند هم مهم است.
• ورزش کردن برای سوزاندن انرژی اضافی هم موثر است.
•  از حمایت اجتماعی دوستان یا اعضای خانواده که مورد اعتمادتان هستند، استفاده کنید.
•  با یک فعالیت دیگر حواس خود را پرت کنید.
• سعی کنید به افکار منفی خود فکر نکنید.
• یادگیری و کشف و پذیرش احساسات زمینه ساز پرخاشگری، هم دارای اهمیت است.

اگر علاقمند هستید راجع به تست کنترل خشم بدانید، به مقاله مورد نظر مراجعه فرمایید.

پرخاشگری و خشونت چه تفاوتی باهم دارند؟

علی رغم اینکه پرخاشگری و خشونت اغلب کنار یکدیگر یا به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرند اما این دو واژه معنایی متفاوت از یکدیگر دارند. خشونت استفاده از زور و نیروی بدنی با قصد آسیب رساندن به دیگری یا تخریب اموال اما پرخاشگری به معنای احساسات و هیجانات مرتبط با خشم و عصبانیت می باشد.
یک فرد پرخاشگر لزوما خشونت ندارد اما یک فرد خشن می تواند پرخاشگر باشد.

درمان پرخاشگری

اولین و بهترین راهکار درمانی که به افراد پرخاشگر پیشنهاد می شود، مراجعه به روان شناس و شرکت در جلسات روان درمانی است. روان شناس به فرد پرخاشگر کمک می کند، علت و ریشه رفتار پرخاشگرانه را پیدا کند و در نهایت به درمان پرخاشگری با بهترین روش درمانی اقدام می کند.

صحبت کردن با دیگران، انجام تکنیک های آرام سازی و مدیتیشن، ترک محیط محرک، سرزنش نکردن خود، تمرین برای مدیریت خشم و بالا بردن ظرفیت خود، تحمل انتقادات و نظرات مخالف، معاشرت با افراد صبور و آرام به درمان و کنترل پرخاشگری کمک می کند.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد پرخاشگری صحبت شد. در نهایت باید گفت اگر بتوانیم موارد و عواملی که زمینه ساز پرخاشگری هستند را پیدا کنیم و بر روی این موارد کار کنیم، می توانیم در کنترل و مدیریت پرخاشگری در خودمان موفق تر باشیم.

اگر شما هم پرخاشگری بیش از حدی را تجربه می کنید، می توانید از یک روانشناس خوب کمک گرفته و یا در کلاس های مدیریت و کنترل خشم که این راهکار ها را به شما یاد می دهند، شرکت کنید.

 آیا شما هم تجربه ی پرخاشگری را داشته اید؟ نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول