ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا چیست؟

آیا شما در هنگام قرار گرفتن از ارتفاع ترس دارید، آیا هنگام راه رفتن روی یک سطح بلند علائم واکنشی شما متفاوت است؟ آیا از قرارگیری در محیط های مرتفع فراری هستید؟ اگر پاسخ این سوالات بله است یعنی این احتمال وجود دارد که شما به به ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا (انگلیسی: Acrophobia) دچار باشید.

اما منظور از این اصطلاح چیست؟ آیا هر شخصی که ترس از ارتفاع داشته باشید یعنی به فوبیا ارتفاع دچار است؟ تشخیص دقیق تر این فوبیا چگونه است و به چه طریق می توان آن را کنترل کرد؟

در این مقاله از سایت ای سنج قصد داریم تا به صورت کامل در خصوص ترس از ارتفاع و هرآنچه که مربوط به آن می شود صحبت کنیم. بنابراین اگر شما یا یکی از نزدیکانتان از محیط های مرتفع هراسون هستید و می خواهید علت این موضوع و چگونگی کنترل آن را بدانید؛ توصیه می کنیم حتما تا انتها این مطلب همراه ما باشید.

ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا چیست؟

در ابتدا این مورد را در نظر داشته باشید که لزوما از هر فردی که از ارتفاع هراس دارد به آکروفوبیا دچار نیست. برخی از افراد ترس از ارتفاع دارند اما با قرارگیری در این محیط علائم خاصی از خود نشان نمی دهند و تنها هیجانی می شوند؛ اما گروهی دیگر با قرارگیری در هرگونه محیط مرتفع علائم خاصی را از خود نشان می دهند.

تست ترس از ارتفاع

برای این که ببینیم شما به آکروفوبیا دچار هستید یا خیر سوالات زیر را پاسخ دهید:

• آیا می دانید که ترس شما غیر منطقی است؟
• آیا حتی با دیدن بلندی هراس شدید دارید و ضربان قلب شما بالا می رود؟
• آیا ترس از بلندی روند زندگی شما را مختل کرده است؟
• آیا بیش از اندازه به محیط های مرتفع فکر می کنید و نگران قرارگیری در آن هستید؟

اگر پاسخ شما به سه مورد از موارد بالا مثبت است یعنی ممکن است شما به ترس از ارتفاع دچار باشید و باید برای تشخیص های دقیق تر نزد روانشناس مراجعه کنید.

علائم ترس از ارتفاع

از نظر احساسی و جسمی، پاسخ به آکروفوبیا مشابه هر فوبیای دیگری است، اما برخی دیگر از علائم رایج مرتبط با آکروفوبیا عبارتند از:

علائم عاطفی

ممکن است وقتی متوجه شوید که از سطح زمین بلند شده اید، احساس وحشت کنید و به طور غریزی شروع به جستجوی چیزی کنید که به آن بچسبید و یا احساس کنید که نمی توانید به حس تعادل خود اعتماد کنید.

در چنین شرایطی واکنش‌های رایج شامل پایین آمدن فوری، راه رفتن روی چهار دست و پا، زانو زدن یا پایین آوردن بدن است.

علائم فیزیکی

علائم فیزیکی آکروفوبیا مشابه علائم سایر فوبیاهای خاص است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد قفسه سینه
• سرگیجه
• حالت تهوع
• ضربان قلب تند
• تنگی نفس
• لرزیدن

اضطراب و اجتناب

اگر آکروفوبیا دارید، احتمالاً از موقعیت ‌هایی که ممکن است باعث شود در مکان ‌های مرتفع بگذرانید، ترس داشته باشید. عنوان مثال، ممکن است از ترس استفاده از نردبان تعمیرات خانه را به تعویق بیندازید، اگر دوستانی که بالکن دارند یا پنجره های بلند در طبقه بالا دارند، ممکن است از دیدن خانه دوستان خودداری کنید.

این اجتناب می تواند در توانایی شما برای عملکرد در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد کند. به عنوان مثال، ممکن است به دلیل ترس و اجتناب شدید نتوانید به مدرسه بروید، سر کار بروید، دوستان خود را ملاقات کنید یا خانه خود را ترک کنید.

چرا ترس از ارتفاع داریم؟

مانند تمام اختلالات اضطرابی و فوبیاهای خاص، آکروفوبیا نیز در اثر تداخل پیچیده ای از عوامل مختلف ایجاد می شود؛ اگرچه نمی توان به صورت دقیق عنوان کرد که چه چیزی باعث ترس از ارتفاع در برخی افراد می شود و در برخی دیگر نه؛ اما پاسخ احتمالاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است که در ادامه بیشتر در خصوص آن ها صحبت می کنیم.

ژنتیک

شواهد علمی موجود است که نشان می دهد انواع فوبیا های خاص با ژن های مربوطه مرتبط هستند. به طور مثال اگر یکی از والدین یا نزدیکان شما در کودکی ترس از ارتفاع داشته باشید، این احتمال وجود دارد که شما نیز به این دلیل این فوبیا را داشته باشید. البته نمی توان به طور صد در صدی این موضوع را ثابت کرد؛ اما بی تاثیر نیست!

عوامل محیطی

مانند سایر فوبیاهای خاص، آکروفوبیا نیز می تواند توسط محیط اطراف فرد ایجاد شود. به طور خاص، می تواند شامل تجارب آسیب زا شامل ارتفاع، یا تجربیات آموخته شده مانند مشاهده والدینی با ترس از ارتفاع باشد.

سقوط از ارتفاع در کودکی، تجربه ترس شدید در هواپیما، یا مشاهده سقوط شخص دیگری از ارتفاع، همگی می‌توانند باعث ایجاد واکنش هراس مرتبط با زمانی شوند که فرد در مراحل بعدی زندگی در معرض ارتفاعات قرار گیرد.

درک فاصله

با تعریف فوبیاهای خاص در DSM-5، فرض بر این است که فوبیا یک پاسخ ترس غیرعادی به یک محرک غیرخطرناک است.

وقتی صحبت از ارتفاعات و فواصل می شود، مهم است که بدانیم همه ارتفاعات را به یک شکل درک نمی کنند! به عنوان مثال، دو نفر ممکن است به یک قد نگاه کنند و یک نفر ممکن است آن را بالاتر از دیگری درک کند.

بنابراین، به این نتیجه می رسیم که آکروفوبیا یک پاسخ منطقی به یک محرک غیر طبیعی است. افرادی که آکروفوبیا را تجربه می کنند، احتمال بیشتری دارد که درک نامتناسبی از فاصله داشته باشند، بنابراین خطر و تأثیر سقوط را بسیار بیشتر درک می کنند.

ترس از ارتفاع در کودکان

برخی این سوال برایشان ایجاد می شود که آیا امکان آکروفوبیا در کودکان نیز وجود دارد؟ بله این ترس می تواند در سنین مختلف ایجاد شود و حتی در میان کودکان نیز امری شایع است.

اما در کودکان به جدیت بزرگسالان نیست، زیرا کودکان فرصت بیشتری برای درمان دارند و مغز آن ها امکان رشد دارد، بنابراین این احتمال وجود دارد که به مرور زمان و شرایطی که کودک در آن قرار می گیرد این ترس از بین برود.

اما چنانچه ترس در کودک به حدی باشد که در فعالیت های روزمره او اختلال ایجاد شده باشد و استرسی همواره در کنار او باشد؛ لازم است که برای درمان نزد روانشناس مراجعه نمایید.

تشخیص آکروفوبیا چگونه است؟

مانند سایر فوبیاهای خاص، آکروفوبیا را می توان از طریق مکالمه با روانپزشک یا سایر متخصصان سلامت روان تشخیص داد. آن ها ممکن است در مورد موقعیت هایی که باعث ترس شما می شوند، مدت زمان ادامه این ترس و هرگونه رفتار اجتنابی سؤال بپرسند.

دقت کنید که لزوما هر گونه ترس از ارتفاع معنای آکروفوبیا نمی باشد! زیرا فوبیا های خاص دیگری نسبت به مکان‌ ها یا موقعیت ‌های بلندتر متمایزتر وجود دارد؛ از جمله این موارد عبارتند از:

• آئروفوبیا:ترس از پرواز
• کرمنوفوبیا: ترس از صخره ها و پرتگاه ها
• Bathmophobia: ترس از شیب
• Gephyrophobia: ترس از عبور از یک پل

به عنوان مثال، فردی که از پرواز می ترسد، اما با ایستادن روی یک آسمان خراش یا صخره حالش خوب است، ممکن است به هوا هراسی تشخیص داده شود؛ در مقابل فردی که از پرواز می ترسد و همچنین از صخره ها، نگاه کردن به پنجره های طبقه بالا، رانندگی از روی پل ها و موقعیت های دیگر می ترسد، ممکن است به طور بالقوه مبتلا به آکروفوبیا تشخیص داده شود.

بنابراین دریافت تشخیص صحیح بسیار مهم است تا درمان شما موثرترین باشد و می توان به این نتیجه رسید که ترس عمومی در مقابل ترس خاص از ارتفاعات متفاوت است و آکروفوبیا نوعی ترس عمومی از ارتفاع است.

معیار های تشخیصی

برای دریافت تشخیص آکروفوبیا، فرد باید معیارهای تشخیصی فوبیای خاص را که در DSM-5 ذکر شده است، داشته باشد؛ این معیار ها شامل:

ترس بیش از حد و نامتناسب از یک موقعیت یا محرک خاص: برای افراد مبتلا به آکروفوبیا، این ترس شامل موقعیت ‌های مختلفی از ارتفاع می ‌شود.

• پاسخ اضطراب ناگهانی و آنی در مواجهه با ارتفاعات
• رفتارهای اجتنابی مانند اجتناب از برخوردهای احتمالی با ارتفاعات
• تداوم ترس برای حداقل شش ماه
• اختلال در زندگی به دلیل رفتارهای اجتنابی، ترس و اضطراب

محرک های آکروفوبیا

محرک ‌های آکروفوبیا در افراد مختلف متفاوت است، اما می‌ تواند شامل موارد زیر باشد:

• آسمان خراش ها
• صخره ها
• پرواز در هواپیما
• آسانسور
• صخره نوردی
• پله برقی
• راه پله ها
• نگاه کردن به بیرون از پنجره طبقات بالا
• عبور از پل های مرتفع
• رانندگی از روی پل های هوایی

و ... باشد.

خطرات ترس از ارتفاع

اگرچه خطرات همیشه برای افرادی که فوبیا دارند وجود دارد، اما این مسئله کمی برای افراد مبتلا به ترس از ارتفاع جدی تر است. زیرا زمانی که این افراد در محیط های مرتفع قرار می گیرند ممکن است واکنش هایی از خود نشان دهند که ایمنی آن ها به خطر بیفتد یا در موارد جدی تر امکان حمله پانیک وجود دارد.

حمله پانیک

این حمله نوعی اختلال اضطرابی است که به دلیل وحشت شدید رخ می دهد و معمولا برای یک ساعت ادامه دارد. بیشترین اثرات حمله در نیم ساعت اول رخ می دهد که علائم آن عبارتند از: تعریق، تنگی نفس، تپش قلب، از دست دادن تعادل، لرزی و ... می باشد. در مواقعی نادر میزان این حمله به قدری شدید است که منجر به سکته قلبی و در نهایت مرگ فرد بیمار می شود.

محدود شدن فعالیت ها

یکی دیگر از خطراتی که برای این افراد وجود دارد محدود شدن فعالیت های شخص می باشد. امروزه ساخت و ساز در حال پیشرفت چشمگیری است که به موجب آن بسیاری از رستوران ها، پارک ها، مکان های تفریحی و حتی مسکونی در ارتفاعات ساخته می شود.

این دسته از افراد بنابر ترس خود از قرارگیری در چنین موقعیت هایی خودداری می کنند و ممکن است به مرور زندگیشان مختل شود.

بهترین روش های درمانی برای ترس از ارتفاع

درمان از طریق مواجهه

مواجهه درمانی موثرترین و گسترده ترین درمان مطالعه شده برای فوبیای خاص است. در طی این روش درمانی، فرد در معرض محرک های ترسناک خود قرار می گیرد که برای آکروفوبیا می تواند شامل راه رفتن روی لبه صخره یا هر گونه ارتفاع دیگری باشد.

یکی از روش های مواجهه درمانی این است که در آن فرد ممکن است به یکباره در معرض بالاترین سطح ترس خود قرار گیرد و نوع دیگری از مواجهه درمانی نیز می تواند به تدریج و طی چند جلسه انجام شود.

این که شما کدام یک از روش های درمانی را استفاده کنید وابسته به نظر خود و درمانگر است، اما معمولا تلاش می شود تا به تدریج با این ترس مقابله کنید.

این درمان در کنار یک متخصص بهداشت روان دارای مجوز انجام می شود که هدف از مواجهه درمانی از طریق قرار دادن کسی در معرض محرک های ترسناک خود در یک محیط امن، از بین بردن پاسخ ترس است.

این امر از طریق عادت کردن (قرار گرفتن مکرر در ارتفاعات بدون عواقب منفی) و خودکار آمدی (فردی که می‌آموزد قادر است در موقعیتی با ارتفاع قرار بگیرد و از آن زنده بماند) به دست می‌ آید.

شاید در ابتدا برای این دسته افراد قرار گیری در چنین موقعیت هایی دشوار باشد، اما به تدریج و زیر نظر فرد متخصص قطعا امکان پذیر است.

مقابله با ترس

ترس از ارتفاع می تواند به طور جدی بر زندگی فرد تأثیر بگذارد زیرا نه تنها واکنش هراس در مواجهه با ارتفاعات آزار دهنده است، بلکه تلاش برای اجتناب از ارتفاع می‌تواند بسیار محدود کننده باشد و حتی برای برخی افراد غیر ممکن است که خود این موضوع آسیب های روحی را به دنبال دارد.

رفتارهای اجتنابی می تواند منجر به ترس از نوع پرواز، ترک شغل در یک حرفه در ارتفاع بالا مانند ساخت و ساز، امتناع از رفتن به برخی رستوران ها یا مناظر واقع در آسمان خراش ها و موارد دیگر شود.

اگر متوجه شدید که از تجربیاتی که قبلاً از آن لذت می بردید اجتناب می کنید یا فعالیت های زندگی خود را محدود می کنید، احتمالاً زمان آن رسیده است که با مراجعه نزد روانشناس در مورد گزینه های تشخیص و درمان صحبت کنید.

همچنین می ‌توانید از طریق روش‌ های کنترل اعصاب، مانند تنفس عمیق، یوگا، تجسم و مانترا، با آکروفوبیا و تجربه ‌های مواجهه کنار بیایید.

ورزش منظم، کاهش مصرف کافئین، خوردن یک رژیم غذایی متعادل، و صحبت در مورد احساسات خود با یک فرد مورد اعتماد نیز می تواند به شما کمک کند تا با آکروفوبیا و تأثیرات آن بر زندگی روزمره خود کنار بیایید.

دارو درمانی برای ترس از ارتفاع

البته تاکنون داروی خاصی برای درمان ترس از ارتفاع معرفی نشده است، اما برخی دارو های وجود دارند که مکمل درمانی می باشند و شما می توانید از آن ها در کنار سایر روش های درمانی زیر نظر فردی متخصص استفاده کنید.

البته دقت کنید که حتما باید این دارو ها را با مشورت روان درمان خود انجام دهید و هرگز به صورت خودسرانه اقدام به مصرف دارو نکنید.

تاثیر مراجعه به روانشناس برای درمان ترس از ارتفاع

طبق تحقیقاتی که انجام شده است مراجعه نزد روانشناس و طی کردن جلسات روان درمانی، بیشترین تاثیر برای درمان را دارد. در طی این جلسات در ابتدا تلاش می شود تا ریشه درمان شناسایی شود، سپس به آرامی و قدم به قدم برای حل مشکل تلاش می شود.

مهم است که شما به خوبی همکاری داشته باشید و تلاش خود را نسبت به عمل ب نکات و توصیه های روان درمان کنید.

تمرینات ریلکسیشن برای ترس از ارتفاع

در کنار سایر روش های درمانی که تا اینجا در خصوص آن ها صحبت کردیم، شما می توانید از روش های دیگری از جمله: ورزش یوگا، تنفش عمیق، مدیتیشن و موارد این چنین نیز استفاده کنید.

بالا بردن سطح آگاهی

بهتر است در مورد این اختلال مطالعه داشته باشید و نسبت به تمامی واکنش های آن آگاه باشید؛ همچنین اطلاع از تفاوت های میا ترس و فوبیا می تواند در مسیر بهبودی کمک کننده باشد.

باور های خود را کشف کنید

سعی کنید سوالاتی از خود بپرسید تا به این نتیجه برسید که دقیقا چه چیزی سبب اضطراب شما می شود. برای این که این ترس را باور نکنید چه راه حلی وجود دارد؟ چه تغییر های باید در باور شما ایجاد شود.

در واقع باید به علت ترس خود پی ببرید تا بتوانید از روش های درمانی استفاده کنید. به همین دلیل مراجعه نزد روانشناس می تواند موثر باشد.

از تمرین های تمدد اعصاب کمک بگیرید

در مورد این روش ها تحقیق کنید و ببینید که دقیقا کدام یک به تمدد اعصاب شما کمک می کند. استفاده از این تمرین ها قبل، حین یا بعد از مواجه با ترس می تواند مفید باشد.

استفاده از هیپنوتیزم درمانی

روند کار در این روش به این صورت است که شخصی در کنارتان به شما کمک می کند تا در یک وضعیت آرام و عمیق قرار بگیرید. سپس از برخی تصاویر یا تکنیک ها استفاده می شود تا از این طریق واکنش های شما کنترل شود.

به تدریج تحمل خود را افزایش دهید

همان طور که اشاره کردیم باید در موقعیت های ترس زا قرار بگیرید و از آن ها فرار نکنید، شاید در ابتدا سخت باشد اما به مرور پاسخ اضطراب بدن شما بیشتر می شود و قدمی بزرگ برای درمان آکروفوبیا است. از موارد کوچک کننده شروع کنید و به تدریج به سمت موقعیت های دشوارتر بروید.

درمان رفتاری شناختی یا CBT

این روش شامل فردی است که با درمانگر یا روانشناس کار می کند به طرز فکر و درک دقیق تر کمک شود. در مورد این ترس نیز، این کار به معنای رسیدن به علت زمینه ای ترس می باشد.

به این صورت که فرد علت های غیر منطقی را شناسایی می کند و از تکنیک هایی برای جایگزینی با افکار واقع بینانه تر استفاده می شود..

رفتار های ایمنی را شناسایی کنید

این رفتار ها شامل کارهایی می باشد که شما فکر می کنید انجام آن ها موجب حفظ امنیت می شوند. رایج ترین رفتار در این ترس، اجتناب است. یعنی در مکان مرتفع قرار نمیگیرید. یا به طور دقیق تر در ارتفاعات به پایین نگاه نمی کنید، لبه را محکم میگیرید و ...

درک واکنش های بدن به شما کمک می کند تا آن ها را تحمل کنید و بدانید که چیز خطرناکی وجود ندارد.

نتیجه گیری ای سنج

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با علل ترس از ارتفاع، علائم و چگونگی درمان آشنا کنیم. در آخر توصیه ما در این است که اگر علائم آکروفوبیا را در خود احساس می کنید حتما اقدامات لازم جهت درمان را انجام دهید؛ قطعا پس از درمان احساس بهتری خواهید داشت و از نتایج به دست آمده شگفت زده می شوید.

امیدواریم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد، در صورت داشتن هرگونه سوال در این زمینه در بخش نظرات برای ما بیان کنید.

سوالات متداول