چند آزمایش و تحقیق معروف روانشناسی کلاسیک

روانشناسان به نام و تاثیر گذار در عرصه ی تاریخ کمک های شایانی به توسعه ی روانشناسی به عنوان یک علم کرده اند؛ تحقیقات و مطالعات زیادی منجر به پایه گذاری و بنیان نظریه ها و مفاهیم علمی دقیق شده اند.

در این مقاله در مورد چند آزمایش و تحقیق معروف در روانشناسی کلاسیک بحث و بررسی کوتاهی خواهیم داشت. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

آزمایش های معروف در روانشناسی کلاسیک

تاریخ روانشناسی پر از مطالعات و تحقیقات جذاب و آزمایشات روانشناسی است که، به تغییر طرز فکر ما در مورد خودمان و رفتار انسان ها کمک کرده است.

گاهی اوقات نتایج این آزمایشات آنقدر شگفت انگیز بود که خرد متعارف را در مورد ذهن و اعمال انسان کاملا به چالش می کشید و در موارد دیگر، این آزمایشات کاملاً بحث برانگیز بوده است.

رخی از مشهورترین نمونه های این مطالعات علمی عبارت اند از: آزمایش اطاعت میلگرام و آزمایش زندان زیمباردو. در ادامه در مورد چندین آزمایش معروف صحبت خواهیم کرد. 

 آزمایش میمون ها توسط هارلو

در یک سری از آزمایشات چالش برانگیز و جنجالی که در اواخر دهه 1950 و اوایل 1960 انجام شد، یک روانشناس به نام هری هارلو قصد ارزیابی تأثیر قوی عشق  بر رشد طبیعی را داشت.

هارلو در این تحقیق با نشان دادن آثار مخرب محرومیت بر روی  میمون های جوان از نژاد روس، اهمیت عشق را برای رشد سالم در دوران کودکی آشکار و مشخص کرد.

اما باید گفت که، آزمایشی که او بر روی میمون ها انجام داد کاملا غیر اخلاقی و به طرز عجیبی بی رحمانه هم بود؛ اما با این حال این آزمایش حقایق اساسی و بسیاری را در مورد درک ما از رشد کودک، در اختیار همگان قرار داد.

در یکی از نسخه های مشهور آزمایشات هارلو، میمون های نوزاد و شیرخوار را بلافاصله پس از تولد از مادران خود جدا کرده و در محیطی قرار دادند که به یک مجسمه میمون سیمی و یک مجسمه ی مادر مصنوعی که با پارچه ای نرم پوشانده شده بود، به جای مادر واقعی، دسترسی داشته باشند.

در این آزمایش مجسمه ی میمون مادر سیمی به میمون های کودک فقط غذا می داد و مجسمه ی میمون پارچه ای به بچه میمون ها گرما و نرمی و راحتی ارائه می داد.

هالو از انجام این آزمایش به این نکته رسید که، درحالی که میمون ها برای تغذیه سمت مادر سیمی می رفتند اما تمایل بیشتری به بودن در کنار مادر پارچه ای داشتند.

در نهایت این تحقیق نشان داد که، پیوند بین مادر و فرزند فراتر از تامین تغذیه توسط مادر برای کودک بوده و راحتی و امنیت نقش عمده ای در شکل گیری دلبستگی ایفا می کند.

 آزمایش شرطی سازی کلاسیک پاولوف

مفهوم و اصطلاح شرطی سازی کلاسیک، توسط هر دانشجوی روانشناسی در ترم های اول و آغاز تحصیل در رشته روانشناسی مورد مطالعه قرار می گیرد؛ بنابراین شاید دانستن این نکته که، مردی که برای اولین بار به این مفهوم اشاره کرد، اصلاً روانشناس نبوده است برای شما تعجب آور باشد.

در واقع پاولوف در حال مطالعه ی سیستم گوارشی سگ ها بود که متوجه شد، هر زمان که دستیاران آزمایشگاهش به سگ ها نزدیک می شوند، سگ ها به محض دیدن دستیاران بزاق دهانشان ترشح می شود.

نکته ای که او خیلی زود در آزمایشات خود کشف کرد این بود که، برخی واکنش ها (ترشح بزاق) می تواند با ارتباط دادن یک محرک خنثی قبلی (مترونوم یا زنگ) با محرکی که به طور طبیعی و خودکار باعث ایجاد پاسخ (غذا) می شود، شرطی شوند. آزمایشات پاولوف با سگ ها منجر به ایجاد شرطی سازی کلاسیک در روانشناسی شد.

 آزمایش انطباق اش

پیروی و یا سرپیچی مردم از هنجارها و قوانین اجتماعی، مدت هاست که به عنوان موضوعی جالب تحت بررسی روانشناسان اجتماعی قرار گرفته است. در دهه 1950، روانشناسی به نام سلیمان اش، اقدام به انجام آزمایشاتی در زمینه ی قدرت سازگاری و انطباق افراد در گروه، کرد.

مطالعه ی سلیمان اش نشان داد که، افراد به طور شگفت آوری مستعد همراهی با گروه هستند، حتی در زمان هایی که می دانند گروه اشتباه می کند. مطالعه ی اش بر روی دانش آموزان انجام شد.

در این مطالعه به دانش آموزان گفته شده بود که قرار است در یک آزمون بینایی شرکت کنند. در این آزمایش یک خط به عنوان هدف تعیین شد و از دانش آموزان خواسته شد که بگویند کدام یکی از سه خطی که در اختیار آنان قرار گرفته است، طول یکسانی با خط هدف دارد.

هنگامی که در تنهایی و به صورت انفرادی از دانش آموزان سوال می شد، ارزیابی آنان بسیار دقیق بود. در دیگر مواقع و هنگامی که به صورت گروهی از دانش آموزان سوال می شد، دانش آموزان به عمد پاسخ غلط می دادند.

در نتیجه دانش آموزان زمانی که در گروه بودند سعی داشتند پاسخ های مشابه و یکسان که اکثر دانش آموزان داشتند را ارائه دهند؛ این تحقیق نشان داد که، چگونه مطابقت و سازگاری می تواند اثر قوی و ظریف بر رفتار انسان ها داشته باشد.

 آزمایش شرطی سازی عامل اسکینر

در تحقیق اسکینر نشان داده شد که، چگونه می توان یک رفتار را برای تکرار تقویت و برای عدم تکرار خاموش کرد. اسکینر در این تحقیق جعبه ای را ساخت که در آن به حیوان که موش بود، شوک الکتریکی یا غذا ارائه می شد.

در این آزمایش موش متوجه می شد که با فشار دادن قسمتی از جعبه به او غذا داده می شود و در ادامه با فشار دادن اهرم می تواند از شوک الکتریکی که به او وارد می شود، جلوگیری کند.

سپس، موش ممکن است یاد بگیرد که چراغ یا صدا را با دریافت پاداش یا متوقف کردن محرک های منفی را با فشار دادن اهرم مرتبط سازد.

علاوه بر همه ی این موارد، اسکینر مطالعاتی در مورد اینکه آیا نسبت پیوسته، ثابت، فاصله ثابت، نسبت متغیر و تقویت فاصله متغیر، منجر به پاسخ سریع تر یا یادگیری بهتر می شود، هم داشت.

 آزمایش اطاعت میلگرام

در آزمایش میلگرام از شرکت کنندگان خواسته شد، درصورتی که یادگیرندگان پاسخ های نادرستی ارائه دادند، شرکت کنندگان به آن ها شوک الکتریکی وارد کنند.

در واقع، یادگیرنده در واقعیت یک هم پیمان و متحد با شرکت کننده بود که، در آزمایش  وانمود می کرد، شوکه شده است.

هدف از انجام این آزمایش تعیین این نکته بود که، مردم تا چه اندازه تمایل به اطاعت از دستورات یک شخصیت مقتدر دارند و تا چه اندازه پیش خواهند رفت.

میلگرام دریافت که 65 درصد از شرکت کنندگان مایل به ارائه حداکثر میزان شوک هستند؛ علی رغم این واقعیت که به نظر می رسید یادگیرندگان اذیت می شوند یا در ناراحتی جدی یا حتی در معرض بیهوش شدن قرار دارند.

بیشتر بدانید

آزمایش میلگرام یکی از بحث برانگیزترین آزمایش های تاریخ روانشناسی است. بسیاری از شرکت کنندگان در نتیجه مشارکت خود در این آزمایش متحمل  ناراحتی قابل توجهی شدند و در برخی موارد هیچ اطلاعاتی از شرکت کنندگان و گزارشی از آنان دریافت نشد. این آزمایش در توسعه ی دستورالعمل های اخلاقی در تحقیق برای استفاده از شرکت کنندگان انسانی در آزمایش های روانشناسی بعدی نقش ویژه ای داشت.

 آزمایش زندان استنفورد

در آزمایش معروف فیلیپ زیمباردو، قرار بود که دانش آموزان معمولی نقش زندانیان و نگهبانان زندان را بازی کنند. در حالی که در ابتدا این مطالعه قرار بود 2 هفته طول بکشد، پس از 6 روز به طور کامل متوقف شد؛ زیرا نگهبانان بدرفتاری شدیدی از خود نشان دادند و زندانیان علائم استرس و اضطراب شدیدی را تجربه کردند.

پس از آشکار شدن سوء استفاده هایی در ابوغریب، به مطالعه معروف زیمباردو اشاره هایی شد. بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که، چنین رفتارهای گروهی ای،  به شدت تحت تأثیر قدرت در موقعیت و انتظارات رفتاری از افرادی است که نقش های متفاوتی را ایفا می کنند، می باشد.

با این حال لازم است بدانید که انتقادات بسیاری از این آزمایش شده است.

به طور کلی گفته می شود که در این آزمایش به عنوان یک واکنش طبیعی از نگهبانان خواسته شده بود که بدرفتاری داشته باشند؛ واقعیت این است که از با صراحت از نگهبانان خواسته شده بود که بدرفتاری هایی داشته باشند و همین امر هم موجب عدم نتیجه گیری درست در این مطالعه شد.

آزمایش عروسکی به نام بوبو بندورا

این آزمایش توسط آلبرت بندورا با هدف ارزیابی، تجزیه و تحلیل پرخاشگری در کودکان انجام شد. انجام این آزمایش تاثیر شگرفی بر روان شناسی داشت.
آلبرت بندورا با انجام این آزمایش در سال 1961، به این نتیجه رسید که جوانان می توانند تحت تاثیر اعمال بزرگسالان قرار بگیرند. در نتیجه این آزمایش هر زمان که بزرگسالان برای رفتارهای پرخاشگرانه بیشتر تشویق می شدند، کودکان با مشاهده این مسئله بیشتر به عروسک ضربه می زدند و هر زمان که بزرگسالان به خاطر پرخاشگری مجازات می شدند، کودکان ضربه زدن به عروسک را متوقف می کردند.

آزمایش عروسک بوبو یکی از تحسین برانگیز ترین و مشهور ترین آزمایشات روان شناسی است که مسیر روان شناسی مدرن را تغییر داد.

آزمایش درماندگی آموخته شده سلیگمن

مارتین سلیگمن در سن 21 سالگی وارد آزمایشگاه ریچارد سالومون شد؛ او به هنگام ورود به آزمایشگاه متوجه دانشجویانی که دور سالمون جمع شده بودند شد. آن ها مشغول انجام آزمایشی بر روی سگ ها بودند و همه ناراحت از اینکه سگ ها دیگر حرکت نمی کنند.

در این آزمایش جعیه هایی با دیوارهای کوتاه میانی به دو بخش تقسیم شده بود؛ سگ ها در یک قسمت قرار گرفته بودند و زیر پا به آن ها کمی شوک وارد می شد اما در نیمه دوم جعبه خبری از شوک نبود. آزمایشگر همزمان با وارد کردن شوک، سوت می زد و سگ ها آموختند که برای رهایی از شوک باید حرکت کنند و به سمت مخالف جعبه بروند.

پس از آنکه این آزمایش بارها تکرار شد، آزمایشگر انتظار داشت که سگ بدون دریافت شوک و با صدای سوت به سمت دیگر جعبه برود. اما انتظارات آزمایشگر درست از آب در نیامد و سگ ها خود را کف جعبه رها کرده و هیچ حرکتی انجام نمی دانند.

سلیگمن بر این باور بود که درماندگی را در چهره سگ ها دیده است و این آزمایش سرآغاز نظریه درماندگی آموخته شده می باشد.

آزمایش آلبرت کوچک واتسون

این آزمایش توسط واتسون و راینر در سال 1920 انجام شده است؛ اگرچه این آزمایش کمی از لحاظ رعایت اصول اخلاقی مشکوک است اما جز آزمایش های خوب در زمینه روان شناسی تلقی می شود. این آزمایش بر روی یک نوزاد کوچک 9 ماهه به نام آلبرت انجام شد و واکنش آلبرت به محرک های مختلف مورد بررسی قرار گرفت.

در این آزمایش حیواناتی همچون موش سفید، خرگوش و یا ماسک های ترسناک به آلبرت نشان داده شد و آلبرت نسبت به این محرک ها بی حرکت و بی احساس ظاهر شد و هیچ ترسی نسبت به این محرک ها نداشت اما تنها چیزی که باعث ترس آلبرت می شد، صدای بلند چکش بر میله های فلزی بود و این صدا باعث گریه او می شد.

زمانی که آلبرت بیش از 11 ماه سن داشت، وقتی موش سفید را کنار او قرار می دانند و بعد صدای چکش می آمد او با گریه واکنش نشان می داد. این کار در طی هفت هفته، هفت بار دیگر تکرار شد و هر بار آلبرت با دیدن موش و صدای چکش گریه می کرد.

در نهایت وقتی آلبرت موش سفید را بدون شنیدن صدای چکش می دید، گزینه می کرد و میخواست به گوشه ای فرار کند؛ واتسون و همکارش موفق به ایجاد فوبیا در آلبرت شدند. آلبرت پس از آن از هر شی که ویژگی مشترک با موش داشت مانند سگ خانگی، پالتو خز یا پشمی می ترسید.

در نتیجه این پژوهش مشخص شد شرطی سازی کلاسیک می تواند در ایجاد فوبیا و درمان آن موثر باشد.  البته که آن ها کمی بعد و با انجام آزمایشی دیگر فوبیای آلبرت کوچولو را درمان کردند.

 جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد چند آزمایش و تحقیق معروف روانشناسی کلاسیک مطالبی را انتشار دادیم. در نهایت باید گفت مطالعات و تحقیقات بسیاری (همچون؛ آزمایش میمون ها توسط هارلو، آزمایش شرطی سازی کلاسیک پاولوف، آزمایش انطباق اش، آزمایش شرطی سازی عامل اسکینر، آزمایش اطاعت میلگرام و آزمایش زندان استنفورد) در عرصه ی علم روانشناسی وجود دارد که موجب پیشرفت روانشناسی به عنوان یک علم شده است.

 آیا مطلب فوق برای شما مفید واقع شد؟ لطفا نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول