بی خوابی در کودکان | علل و معرفی موثرترین روش های درمانی

بی خوابی در کودکان یکی از مشکلات رایجی است که اکثر والدین با آن درگیر هستند، کودکانی که به اختلال در خواب دچار هستند به دلایل مختلفی مثل ترس از تخت خواب، وحشت شبانه، شب ادراری و... از خواب بیدار می شوند.

البته که اکثر این موارد در کودکان، به ویژه در سنین پایین طبیعی است، اما چنانچه به طور مداوم ادامه داشته باشد می تواند مشکل ساز شود. زیرا در این شرایط هم کودک اذیت می شود و هم والدین نمی توانند به خوبی استراحت کنند.

اما دلایل بی خوابی در کودکان چیست؟ آیا راه حلی برای درمان وجود دارد؟ چگونه می توان فهمید که کودک به مشکلات خواب دچار است؟

در این مقاله از سایت ای سنج قصد داریم تا به صورت کامل علل، علائم، تشخیص و روش های درمانی بی خوابی در کودکان را بررسی کنیم. بنابراین توصیه می کنیم حتما تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

بی خوابی یا اختلال خواب در کودکان

بیخوابی به حالتی گفته می شود که کودک نمی تواند به طور طبیعی و منظم خواب شبانه داشته باشد؛ از آنجایی که خواب برای رشد کودک مسئله مهمی است، بنابراین بسیار مهم است که این عارضه درمان شود.

البته گاهی بیخوابی برای مدت کوتاهی است و پس از مدتی به خودی خود بهبود پیدا می کند؛ اما در صورت ادامه دار شدن باید برای درمان اقدام شود.

کودکان به چند ساعت خواب نیاز دارند؟

نیازهای خواب برای کودکان به سن و مرحله رشد آنها بستگی دارد.

• نوزادان (تا 3 ماهگی): حدود 14-17 ساعت در 24 ساعت.
• نوزادان (3 تا 11 ماهگی): حدود 12-15 ساعت در 24 ساعت.
• کودکان (1-2 سالگی): حدود 11-14 ساعت در 24 ساعت.
• کودکان (3-5 سالگی): حدود 10-13 ساعت در 24 ساعت.
• کودکان (6-13 سالگی): حدود 9-11 ساعت در 24 ساعت.
• نوجوانان (14-17 سالگی): حدود 8-10 ساعت در 24 ساعت.

انواع بی خوابی در کودکان

دو نوع رایج از بی خوابی در کودک و نوجوان وجود دارد که شامل:

• بی خوابی اولیه:

این نوع از اختلال در خواب مربوط به شرایط دیگر نیست و گاهی به نام بی خوابی روانی فیزیولوژیکی شناخته می شود. معمولا شامل عادت های بد خواب، رفتن به تخت خواب و بیدار شدن در زمان های مختلف، افکار منفی، اضطراب و ... می باشد.

• بی خوابی ثانویه

این نوع از بیخوابی به مشکلات بزرگ تر مربوط می شود و معمولا نشان از یک مشکل پزشکی یا شرایط سلامت رفتاری است.

الگوهای بیخوابی

سه الگوی رایج بی خوابی در میان کودکان شامل موارد زیر می باشد:

شروع: بیشتر مربوط به کودکان یک ساله است، معمولا بیشتر از 30 دقیقه طول می کشد تا آن ها به خواب بروند.

میانه: یعنی کودک در نیمه های شب بیدار می شود و نمی تواند برای مدت طولانی به خواب برود.

آخر: کودکان صبح خیلی زود از خواب بیدار می شوند.

دلایل بیخوابی کودکان چیست؟

بیخوابی کودکان، به وضعیتی گفته می شود که کودکان به مقدار کافی نمی خوابند یا کیفیت خواب آنها کم است. این مشکل ممکن است به عنوان "اختلال در خواب کودکان" نیز شناخته شود و می‌تواند اثرات منفی بر روی رشد، توسعه، رفتار، و سلامت کودکان داشته باشد. علل های بیخوابی می‌تواند مربوط به موارد زیر باشد:

اضطراب

مسائل مانند ترس از تاریکی، موانع در مدرسه، یا مواجهه با شرایط ناراضی‌کننده می‌توانند باعث اضطراب شود و خواب کودک را تحت تأثیر قرار دهند.

تغییر در روال خواب

تغییر در روال خواب کودک، مانند سفر به مناطق دیگر، تغییر محل خواب یا تغییر زمان خواب، ممکن است باعث بی‌خوابی شوند.

ناراحتی فیزیکی

درد یا ناراحتی بدنی ممکن است باعث بی‌خوابی شود. مثلاً، داشتن دندان درد یا عفونت ممکن است باعث بیداری شبانه کودک شود.

اختلالات خواب

مشکلاتی مانند اختلالات تنفسی در خواب می‌توانند باعث بی‌ خوابی شوند.

مشکلات عصبی

نقص‌های در سیستم عصبی ممکن است بی‌خوابی را تحت تأثیر قرار دهند.

عوامل محیطی

عواملی مانند صدای غیر طبیعی، نورهای مزاحم، دمای نامناسب اتاق و تغییرات در محیط خواب می‌توانند باعث بی‌خوابی شوند.

مصرف دارو

مصرف برخی از دارو های می تواند عوارض بیخوابی داشته باشند.

اختلال‌های روانی

مشکلات روانی مانند افسردگی یا اختلال وسواسی-اجباری می‌توانند خواب کودک را تحت تأثیر قرار دهند.

نقش والدین

شیوه‌های تربیت و مدیریت خواب توسط والدین می‌توانند تأثیر مهمی در خواب کودک داشته باشند.

نوع خواب کودک

برخی از کودکان به طور طبیعی به خواب کمتری نیاز دارند و مربوط به هیچ مشکل خاصی نمی باشد.

در هر صورت، اگر شما نگران بی‌خوابی کودک خود هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت مشکل را تشخیص دهد و به شما راهنمایی درمانی مناسب دهد.

بی خوابی کودکان چه نشانه هایی دارد؟

بی‌خوابی کودکان ممکن است نشانه‌های مختلفی داشته باشد، از جمله:

مشکل در برقراری و حفظ الگوی خواب

کودکان ممکن است مشکل در برقراری یک الگوی خواب منظم داشته باشند. آنها ممکن است به سختی به خواب بروند یا در شب به خواب بیدار شوند و نتوانند دوباره به خواب بروند.

کاهش مدت زمان خواب

اگر کودکان به مدت کافی خواب نمی‌برند و مدت زمان خواب آنها کمتر از حد معمول است، ممکن است نشانه بی‌خوابی باشد.

بیداری‌های شبانه

بعضی کودکان ممکن است به بیداری شبانه علاقه داشته باشند و دیر وقت به خواب بروند.

بی‌خوابی در روز

اگر کودک در طول روز خیلی خواب‌آلوده باشد و به سختی بتواند بیدار بماند، این نیز نشانه بی‌خوابی است.

تغییر در رفتار و روحیه

بی‌خوابی می‌تواند به تغییر در رفتار و روحیه کودکان منجر شود. آنها ممکن است عصبانی تر شوند، ترسوتر باشند، یا کمتر تمرکز داشته باشند.

مشکل در مهار احساسات

بی‌خوابی ممکن است با مشکلات در مهار احساسات همراه باشد و کودکان ممکن است سریعتر به افسردگی یا اضطراب دچار شوند.

مشکلات در یادگیری

بی‌خوابی ممکن است به توسعه و یادگیری کودکان آسیب برساند و باعث مشکلات در مدرسه و عملکرد عاملی شود.

در صورتی که شما نگران بی‌خوابی کودک خود هستید یا اعتقاد دارید که کودک شما ممکن است با بی‌خوابی مواجه باشد، بهتر است با یک پزشک یا متخصص خواب مشوره کنید تا مشکل را تشخیص دهند و راهکارهای مداخله مناسبی را ارائه دهند.

تشخیص بی خوابی در کودکان

زمانی که با توجه به علائم نزد پزشک مراجعه می کنید، پزشک ممکن است از شما سوالات مختلفی درباره علائم و شرایط خواب فرزندتان بپرسد و بررسی فیزیکی انجام دهد. همچنین، ممکن است تاریخچه پزشکی کودک را بررسی کند و احتمال وجود مشکلات جسمی یا روانی را بررسی کند که ممکن است بر روی خواب او تأثیر بگذارند.

بعضی از مواردی که ممکن است پزشک مورد نظر بررسی کند شامل:

• وضعیت فیزیکی کودک
• تاریخچه خواب کودک
• نشانه‌ها و علائم
• عوامل محیطی
• سوابق خانوادگی

عوارض بی خوابی یا کم خوابی در کودکان

بی خوابی یا کم خوابی در کودکان می‌تواند عوارض جسمی و روانی جدی در پی داشته باشد. برخی از عوارض جسمی شامل اختلال در سیستم ایمنی، اختلال در رشد، مشکلات تغذیه‌ای، اختلال در تمرکز و حافظه و افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی می‌باشد.

عوارض روانی نیز می‌تواند شامل افزایش خشم و ترس، کاهش توانایی مقابله با استرس، افزایش اضطراب و افسردگی، اختلال در رفتار و تحصیلات و کاهش کیفیت زندگی روزمره باشد.

بنابراین، ایجاد یک روال خواب منظم و ایجاد محیط خواب مناسب برای کودکان اهمیت بسیاری دارد تا بتوان از بروز این عوارض جلوگیری کرد.

فواید خواب کافی در کودکان

خواب کافی در کودکان دارای فواید بسیار زیادی است. که شامل موارد زیر می شود:

• افزایش تمرکز و توجه
• بهبود حافظه
• افزایش توانایی یادگیری
• تقویت سیستم ایمنی
• بهبود رشد فیزیکی و عقلانی
• کاهش خطر ابتلا به بیماری‌ها و اختلالات روانی
• بهبود رفتار و تعامل اجتماعی
• افزایش هماهنگی عصبی-عضلانی

چه زمان برای بیخوابی کودکان نزد پزشک‌ مراجعه کنیم؟

بی‌خوابی مزمن

اگر کودک شما به طور مداوم و برای مدت طولانی به اختلال در خواب دچار است، زمان آن رسیده است که درمان های تخصصی انجام دهید.

بی‌خوابی ناشی از مشکلات جسمی

بعضی از مشکلات جسمی مانند درد یا ناراحتی‌های معده می‌توانند باعث بی‌خوابی کودکان شوند. در این صورت، باید به طور تخصصی این مورد درمان شود.

اضطراب یا استرس

ممکن است استرس یا اضطراب کودکان باعث بی‌خوابی شود. در این صورت، روانشناس یا مشاور می‌توانند به کودک کمک کنند.

داشتن اختلالات رفتاری

برخی از اختلالات رفتاری ممکن است باعث مشکلات خواب شوند. این اختلالات نیازمند مشوره از متخصصان رفتاری هستند.

مشکلات رایج خواب در کودکان

راه رفتن در خواب

گاهی به دلیل خستگی زیاد یا نارسایی سیستم عصبی مرکزی هستند. این حالت معمولا پس از 2 الی 3 ساعت پس از به خواب رفتن کودک شروع می شود. چنانچه این اختلال به طور پیوسته رخ دهد باید برای درمان اقدام شود.

شب ادراری

معمولا به دلیل اضطراب یا مسائل عاطفی رخ می دهد، این عارضه پس از رشد کودک و رسیدن به سن مدرسه از بین می رود و جایی برای نگرانی نیست.

ترس های شبانه

وحشت از خواب یا ترس های شبانه معمولا پس از 18 ماهگی شروع می شود و تا سن 6 سالگی از بین می رود.

درمان بی خوابی در کودکان

بی‌خوابی کودکان اگرچه مشکل ساز است، اما معمولاً قابل درمان است. درمان بدخوابی کودکان باید به شیوه‌ای منطقی و تدریجی انجام شود. در ادامه چند راهنمای عمومی برای درمان بی‌خوابی کودکان آورده شده است:

ایجاد روال و ترتیب

ایجاد یک برنامه روزانه منظم برای کودکان با شروع و پایان زمان‌های خواب مشخص می‌تواند به بهبود خواب کودک کمک کند.

ایجاد محیط خواب مناسب

اطمینان حاصل کنید که محیط خواب کودک، راحت و آرامش‌بخش باشد. به طور مثال دمای اتاق، تاریکی و سکوت می‌توانند بهترین شرایط خواب را فراهم کنند.

ایجاد روال خواب قبل از خواب

فعالیت‌های آرامش ‌بخش مانند خواندن داستان، شنیدن موسیقی آرامش ‌بخش یا گفتگوی آرام با کودک می‌تواند به فرزند شما کمک کند تا قبل از خواب آرامش بگیرد.

محدود کردن استفاده از وسایل بازی

استفاده از تلفن همراه، تلویزیون و سایر دستگاه‌های الکترونیکی قبل از خواب باید محدود شود، زیرا نور آنها می‌تواند تاثیر منفی بر روی خواب داشته باشد.

نظارت بر تغذیه

از مصرف مواد حاوی کافئین یا شکر برای 2 الی 3 ساعت قبل از خواب پرهیز کنید.

مشکلات جسمی و روانی

در صورتی که مشکلات جسمی یا روانی به عنوان علت بی‌خوابی مشخص شود، بهتر است با متخصصان پزشکی یا روانشناسی مشوره کنید تا بهترین راهکارها را برای درمان این مشکلات ارائه دهند.

تمرین‌های فیزیکی

انجام فعالیت‌ های ورزشی منظم می‌تواند سبب خستگی کودک شود و به بهبود کیفیت خواب کودک کمک کند.

دارو برای بی خوابی در کودکان

در مواقع ضروری برخی از دارو ها وجود دارند که شما می توانید از آن ها استفاده کنید:

• آنتی هیستامین: موجب خواب آلودگی در طول روز می شود و تنها مدت کوتاهی باید استفاده شود.
• ملاتونین: این ماده در طول شبانه تولید می شود و به فرایند خواب کمک می کند، به کمک این دارو میزان ترشح هورمون افزایش پیدا می کند.
• کلونیدین: اگر بیخوابی کودک مربوط به مشکلاتی مثل اختلال نقص توجه یا بیش فعالی باشد این دارو اثرگذار است.
• ریسپردال: برای کودکان مبتلا به اوتیسم تجویز می شود.
• داروهای ضد افسردگی و آرام بخش: این دارو ها خیلی برای کودکان به خصوص در سنین پایین توصیه نمی شود؛ معمولا شامل آمی تریپتیلین و میرتاراپین هستند.

اختلال خواب در کودکان اوتیسم

اختلال خواب در کودکان با اوتیسم یکی از مسائلی است که نیاز به توجه و مشوره پزشکی دارد. کودکان دارای اوتیسم ممکن است مشکلات در خواب داشته باشند که به صورت متکرر با بی‌خوابی یا دیگر اختلالات خواب مشخص می‌شود.

با مشاوره پزشکی، می‌توان راهکارهای مناسبی برای مدیریت اختلال خواب در کودکان با اوتیسم پیدا کرد. این راهکارها ممکن است شامل تغییرات در روال خواب، مصرف داروها (در موارد لزوم)، تکنیک‌های آموزشی و رفتاری برای بهبود خواب کودک، و سایر اقدامات مرتبط با خواب باشند.

4 توصیه برای خواب بهتر در کودک

ایجاد یک روال خواب منظم

یعنی انجام فعالیت‌های آرامش ‌بخش قبل از خواب، ایجاد محیط آرام و تاریک برای خوابیدن یا هر گونه کار دیگری که کودک شما در آن شرایط احساس راحتی بیشتری دارد.

ایجاد محیط خواب مناسب

محیط خواب کودک باید آرامش ‌بخش و راحت باشد. کارهایی که به این جهت باید انجام دهید شامل استفاده از تخت و تشک مناسب، کمربند خواب و جلوگیری از نور یا صداهای مزاحم می باشد.

فعالیت‌های آرامش‌بخش قبل از خواب

انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند خواندن کتاب، گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش یا انجام تمرین‌های تنفسی می‌تواند به کودک کمک کند تا بهتر برای خواب آماده شود.

استفاده نکردن از کافئین قبل از خواب

همان طور که میدانید کافئین موجب بیخوابی می شود، بنابراین تا چند ساعت قبل از خواب کودک از مصرف مواد غذایی دارای کافئین خودداری کنید.

نتیجه گیری ای سنج

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با بی خوابی در کودکان و جزئیات مربوط به آن آشنا کنیم؛ در آخر این مورد را در نظر داشته باشید که اگر مدت طولانیست کودک شما از اختلال خواب شبانه رنج می برد، توصیه می کنیم حتما در سریع ترین زمان ممکن برای درمان اقدام کنید.

امیدواریم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد، در صورت داشتن هرگونه سوال در این زمینه در بخش نظرات برای ما بیان کنید.

سوالات متداول