بهترین روش برای تربیت کودک 4 تا 5 ساله

کودکی که در سن 4 تا 5 سالگی قرار گرفته است، نسبت به گذشته، لجبازی کمتر، احساس استقلال بیشتر و گفتار پیچیده تری دارد. بچه ها در این سن دوست دارند، فرزند خوبی برای مادر و پدر باشند و دریافت پاداش برای آن ها لذت بخش است.

به نظر شما بهترین روش برای تربیت کودکان 4 تا 5 ساله چیست؟ والدین دارای کودک 4 تا 5 سال به چه نکاتی باید توجه داشته باشند؟ خوب می دانیم، هرچه شیوه تربیتی فرزندان صحیح تر باشد و اصول تربیتی که برای کودک خود به کار می بریم، متناسب با سن او باشد، کودکانی شادتر و سالم تر خواهیم داشت.
آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

در صورت تمایل می توانید، مقاله سن تربیت کودکان از چه زمانی آغاز می شود؟ و مقاله روانشناسی کودک چیست؟(راهنمای کاربردی) را در مجله ای سنج مطالعه کنید.

خصوصیات کودک 4 تا 5 ساله

فرزند شما در حال بزرگ شدن است؛ تا به حال به این موضوع دقت کرده اید که کودک شما در این دوره سنی روز به روز مستقل تر و با اعتماد به نفس تر می شود؟ دوره 4 تا 5 سالگی برای کودکان دوره خود کنترلی، پیدا کردن استقلال و خلاقیت است.

بچه ها در این سن دوست دارند چیز های جدید را امتحان کنند، تجربیات جدید کسب کنند، از بازی کردن به تنهایی لذت می برند و در مواقع ناراحتی یا خوشحالی خیلی بهتر احساسات خود را بیان می کنند.

بچه ها به سرعت رشد می کنند و نقاط قوت زیادی در این دوره پیدا می کنند. در ادامه به بررسی ویژگی های مختلف کودکان در این دوره خواهیم پرداخت:

 زبان و مهارت های شناختی

دایره واژگان کودک در این دوره رشد بیشتری دارد در نتیجه کودک شما می تواند کنجکاوانه به گفتگو با شما یا افراد دیگر ادامه دهد. کودکان در این دوره به دلیل اینکه روند فکر کردن رشد بیشتری داشته است، می توانند به طور منطقی و خیلی راحت به سوالات شما جواب بدهند و حتی احساساتشان را بیان کنند.

می دانید بچه ها در این سن از چه چیزهایی لذت می برند؟

•  آواز خواندن
•  قافیه ساختن
• ساختن کلمات جدید

بچه ها در این سن پر از انرژی و شور و نشاط و در مواقعی عصبانی و بد اخلاق می باشند. می دانید بچه ها در این دوره سنی، چه مهارت های شناختی و زبانی دیگری را به دست می آورند؟ الان به شما می گویم!

•  صحبت کردن با استفاده از کلمات سخت تر و پیچیده تر
•  شمردن اشیا تا 10 و حتی بیشتر
•  دانستن اسم رنگ ها و اشیا 
• درک بهتر مفهوم زمان؛ مثلا خوردن صبحانه در صبح یا شام در شب
•  استفاده از افعال آینده در جملات 
• درک دستورات یادگیری
• آدرس و شماره تلفن با آموزش
• درک چیزهای روزمره مانند پول
• و ...

 مهارت های حرکتی 

تمام این مهارت ها را کودکان از طریق بازی یاد می گیرند. کودک 4 ساله شما باید با توپ بازی کند، بدود و به آسانی تاب بخورد. مهارت های حرکتی دیگری که کودک شما در این دوره سنی و سنین پیش رو یاد می گیرد، عبارت است از:

•  رکاب زدن در سه چرخه
•  ایستادن بیش از ده ثانیه بر روی یک پا
•  کشیدن اشکال مختلف مانند دایره و مثلث بر روی کاغذ 
• استفاده از قاشق و چنگال برای غذا خوردن
•  مسواک زدن
•  پوشیدن لباس ها بدون کمک

 رشد اجتماعی و عاطفی

کودک شما از خودمحوری فاصله می گیرد و متوجه می شود دنیا از دیدگاه دیگران آنگونه که او می بیند و درک می کند، نیست! کودک شما در این سن احساسات دیگران را درک می کند، می تواند احساساتش را ابراز کند. کودکان در این دوره سنی:

•  از بازی کردن با دیگر کودکان لذت می برند.
•  نوبت را رعایت می کند، قوانین بازی را متوجه می شود. 
• به جای ابراز خشم به صورت فیزیکی به صورت کلامی آن را ابراز می کند. 
• تفاوت بین داستان های ساختگی و واقعی را متوجه می شود.

تربیت جنسی کودکان

تربیت جنسی کودک خود را پشت گوش نیندازید! کودک شما با توجه به سنی که دارد باید از لحاظ جنسی تربیت شود؛ منظور از تربیت جنسی انتقال اطلاعات و آموزش برخی مسائل جنسی متناسب با سن و سال  به کودک است.

کودکان در حدود سنین سه تا پنج سالگی در مورد جنسیت خود کنجکاو می شوند؛ شما می توانید در این دوره اطلاعاتی را در مورد آناتومی بدن دختران و پسران، تفاوت های ظاهری دختران و پسران به او بدهید و به سوالات او در مورد جنسیت پاسخ دهید.

فراموش نکنید، وقتی کودک از شما در مورد اندام جنسی یا هرچیز مرتبط با جنسیت سوال می پرسد، دوست دارد از شما پاسخی دریافت کند؛ اگر از پاسخ دادن به سوال او طفره بروید، او را به خاطر سوالی که دارد سرزنش یا دعوا کنید، فقط کودک خود را کنجکاو تر کرده اید؛ بنابراین تمام تلاش خود را برای پاسخ به سوالات او به شیوه ای منطقی به کار بگیرید و متناسب با فهم و درک کودک به سوالات او پاسخ دهید.

 توجه: در صورت واضح نبودن تصویر اینجا را کلیک کنید. 

نکات تربیت کودک 4 تا 5 ساله

شما به عنوان یک والد می توانید نکاتی را برای تربیت کودک خود در این دوره سنی به صورت هر روزه به کار ببرید:

توجه به نیاز های کودک

کودک شما نیازهای مختلفی دارد که باید توسط والدینش مورد توجه قرار بگیرد. شما به عنوان یک والد باید به نیازهای فیزیولوژیکی و روان شناختی کودک خود توجه داشته باشید.
برخی از مهم ترین نیازهای کودک شامل، نیاز به غذا، سرپناه، امنیت، احترام، محبت و عشق، آموزش و یادگیری، آموختن انواع مهارت ها مانند مهارت های اجتماعی و... می شود.

 زمانی را برای صرف بازی های حرکتی در نظر بگیرید

فعالیت هایی مانند توپ بازی، تاب سواری فعالیت های مفیدی در این دوره سنی هستند. بازی ها به کودکان کمک می کنند احساسات مختلفی مانند غم، شادی، خشم و .. را تجربه و ابراز کنند.

بازی های مختلفی مانند شن بازی، گل بازی، خانه سازی و .. بازی هایی است که ممکن است کودک شما از انجام آن ها لذت ببرد. این بازی ها مهارت های حرکتی را در کودکان ارتقا می دهند.

 برای انجام بازی های تخیلی و خلاقانه با کودک خود وقت بگذارید

این بازی ها انواع مختلفی دارند، بازی هایی مانند نقاشی، طراحی و درست کردن کاردستی و غیره جز این بازی ها هستند. بازی های موزیکال را فراموش نکنید؛ رقصیدن و آواز خواندن همیشه برای کودکان دلنشین است. 

 با سپردن کارهای خانه به فرزند خود مسئولیت بدهید

البته توجه داشته باشید که انجام کارها باید متناسب با سن کودک باشد. به عنوان مثال، اگر اتاق کودک پر از اسباب بازی بود، از او بخواهید خودش اسباب بازی هایش را جمع کند. سپردن وظایف مختلف به کودکان کمک می کند مسئولیت پذیر تر بزرگ شوند. 

 معنای نماد های مختلف را به کودک خود یاد بدهید

به کلمات رایج، نماد ها و تابلو ها در خیابان و کتاب ها اشاره کنید و سعی کنید این موارد را به کودک خود یاد بدهید و ذهن او را یاد گرفتن نمادهای مختلف به چالش بکشید.

 کتاب بخوانید

هر روز برای کودک خود کتاب بخوانید؛ از او بخواهید داستانی که برایش خواندید را برایتان تعریف کند و در پایان، از کودک بخواهید برداشت و نتیجه گیری اش را از داستان برای شما بازگو کند.

 خلاقیت را پرورش دهید

برخی از روزها همراه کودکتان، با استفاده از چسب و کاغذ رنگی کاردستی درست کنید و با این کار خلاقیت را در او پرورش دهید.

 با کودک خود صحبت کنید

هر زمان که فرصت داشتید با کودکتان صحبت کنید؛ از او در مورد علایق و سلایقش بپرسید؛ از او بخواهید اتفاقاتی که در طول روز برایش اتفاق افتاده را برای شما توضیح دهد.

صحبت کردن با کودک علاوه بر اینکه باعث ایجاد صمیمیت می شود، توانایی های شناختی و مهارت های زبانی او را تقویت می کند.

 با کودک خود آشپزی کنید

آشپزی به کودک یاد می دهد با مواد غذایی جدید آشنا شود و در این صورت دایره لغات او افزایش پیدا می کند، با آشپزی مفاهیم ریاضی مانند نصف، یک چهارم قاشق غذا خوری و زمان را یاد می گیرد.

از کودک خود بخواهید فعالیت های خیلی ساده مانند چیدن گوجه بر سالاد و فعالیت هایی از این دست را بر عهده بگیرد.

با کودک خود به انجام بازی هایی بپردازید که مفاهیم اشتراک گذاری و نوبت گرفتن را به او یاد می دهد؛ مثلا در حین بازی جملاتی مانند:" الان نوبت منه که بخوام برج  و بسازم." را تکرار کنید یا به کودک بگویید" تو از بلوک های قرمز به من بده و من از بلوک های آبی به تو می دهم."

فرآیند اشتراک گذاری اشیا در این سن هنوز برای کودکان کمی سخت است. پس اگر کودک شما این فرآیند را به درستی انجام داد، او را تشویق و تحسین کنید.

 در یادگیری مهارت های جدید با فرزند خود همراه شوید

به کودک خود یاد بدهید که بر یک مهارت مسلط شود و سپس به سراغ مهارت دیگری برود. مثلا به او دوچرخه سواری را یاد بدهید و زمانی که او این فعالیت را به خوبی یاد گرفت و از اشتباهاتش درس گرفت، به سراغ فعالیت جدید مورد علاقه او بروید.

یک نکته مهم را به یاد داشته باشید، کودکان باید فعالیت هایی را انجام دهند که برایشان خوشایند و لذت بخش است در این صورت آن ها هیچ لذتی از انجام یادگیری مهارت جدید نمی برند.

مهارت هایی مانند کنترل خشم را با کودک خود تمرین کنید. از او بخواهید هر زمان ناراحت است و یا عصبانی می باشد، در مورد دلیل عصبانیت و خشمش با شما صحبت کند.

 عادات مناسب در کودک ایجاد کنید

از همین دوره سنی، عادات مناسبی را در کودک خود پرورش دهید؛ خواب زیاد، ورزش کردن، خوردن غذای سالم برای هر فردی لازم و برای کودکان ضروری تر است.

قرار نیست کودک خود را برای ورزش کردن مجبور به انجام فعالیت های سخت ورزشی کنید؛ ساعاتی از روز او را به بیرون از منزل ببرید و اجازه بدهید در پارک یا مکان های خلوت بدود و بازی کند.

یک نکته مهم دیگر که باید به آن توجه داشته باشید، ارتباط غذاها و خلق و خوی کودکتان است. مثلا ممکن است کودک شما با خوردن شکر و شکلات انرژی زیادی بگیرد پس مصرف این مواد باید درست و به اندازه باشد. همچنین به آلرژی و حساسیت غذایی کودک خود توجه داشته باشید.

 اجازه بدهید کودکان با مشکلات خود کنار بیایند

برای اینکه کودک شادی داشته باشید نباید همواره هر کاری برای شاد بودن کودک خود انجام دهید. اجازه دهید کودکان احساساتی مانند غم و ناراحتی را تجربه کنند و از تجربه این احساسات به شادی برسند.

کودکان نیز مانند بزرگسالان باید به درکی از ناراحتی برسند، آن را تحمل کنند و در نهایت یاد بگیرند که با آن کنار بیایند.

یادگیری مقابله با نا امیدی ها و شکست های اجتناب ناپذیر زندگی برای شادی آینده فرزند شما بسیار مهم است. بچه ها یاد می گیرند که هر اتفاقی هم بیفتد، می توانند راه حلی پیدا کنند.

البته یادتان باشد که شما به عنوان والد، نباید کودک خود را تنها بگذارید بلکه هر زمان که لازم است با کمک کردن برای پیدا کردن راه حل به او کمک کنید.

 اما در مورد استفاده از تکنولوژی چه کارهایی باید انجام دهید؟

پزشکان در مورد استفاده از تکنولوژی، تلوزیون، تلفن هوشمند، رایانه و تبلت به شما پیشنهاد می کنند:

• وسایل تکنولوژی را از اتاق کودک دور نگه دارید.
•  زمان استفاده از تلوزیون یا تبلت را به یک ساعت در روز با برنامه های با کیفیت و با محتوا محدود کنید. 
• در مورد آنچه که با هم تماشا می کنید صحبت کنید و نظر کودک را در این باره جویا شوید.

 به نگرانی و اضطراب کودک توجه کنید

اگر فکر می کنید کودکان به این دلیل که درک کمتری از محیط دارند یا هنوز کم  سن و سال هستند، چیزی آن ها را نگران نمی کند یا مضطرب نمی شوند، اشتباه می کنید. کودکان هم دچار نگرانی هایی می شوند.

مثلا در این دوره سنی، شاید در مورد رفتن به مدرسه یا مهد کودک ترس داشته باشند یا نگران باشند. لازم است به شما بگوییم، با کمی دقت در رفتار کودک می توانید علائم اضطراب و نگرانی را در او ببینید.

ناخن جویدن، شب ادراری، بد خلقی یا لجبازی و غیره برخی از نشانه های اضطراب و نگرانی در کودک است. کاری که شما باید انجام دهید، گفتگو با کودک به صورت صمیمانه است؛ او را ترغیب کنید در مورد نگرانی هایش با شما صحبت کند و در مقابل با مهربانی سعی کنید در مورد ترسش با او صحبت کنید. 

 به کودک اجازه دهید برای انجام کارهای مختلف به شما کمک کند

عیبی ندارد اگر گاهی اوقات کودک خود را در انجام کارهای خانه درگیر کنید. کودکان اغلب در این سن علاقه مند به کمک کردن به مادر یا پدر هستند. زمانی که به کودک اجازه می دهید در انجام امور منزل با شما همراه شود، مهارت انجام کار گروهی و احساس استقلال را در او تقویت می کنید.

اگر قرار باشد دائما کودک خود را کنترل کنید و اجازه ندهید هیچ کاری را طبق میل و خواسته اش انجام دهد، کودکی با اعتماد به نفس کم و عزت نفس پایین تربیت خواهید کرد.

نشان بدهید و بگویید 

والدین عزیز باید بدانید برای تربیت کودک ابتدا باید خودتان را تربیت کنید! رفتار شما بهترین آموزش است!  والدین آینه کودکان هستند و کودکان با مشاهده رفتار والدین خیلی چیزها را یاد می گیرند. اگر فکر می کنید کودک شما از راه توصیه و نصیحت تربیت می شود، اشتباه می کنید. او رفتار پدر و مادرش را در موقعیت های مختلف مشاهده کرده و شیوه رفتار با دیگران را یاد می گیرد.
بنابراین با رفتار خود نکات تربیتی را به فرزندتان نشان داده و یادآوری کنید.

بدانید کی باید به رفتار کودکتان واکنش نشان دهید

هر کودکی در یک دوره زمانی ممکن است مجموعه رفتارهای ناپسندی را از خودش نشان دهد که گاها عمدی و گاهی سهوی هستند؛ شما باید بدانید در مقابل رفتارهای کودک چه واکنش هایی باید نشان دهید.

پیش از هرچیز، از رفتارهای زشت پیش از شروع آن جلوگیری کنید و به کودک خود رفتارهای زشت و پیامد های این رفتارها را بیاموزید. سعی کنید رفتارهای خوب را با تحسین یا تشویق در آن ها تقویت کنید. برخی رفتارهایی که آسیب رسان نیستند را نادیده بگیرید و با واکنش های هیجانی بیش از اندازه کودک را به این رفتارها حساس نکنید.

همچنین باید به کودک در مورد رفتارهای ناپسندش هشدار دهید و او را از عواقب کارهایش آگاه کنید.

واکنش های بیش از حد هیجانی، فریاد و عصبانیت های بی مورد هرگز واکنش های منطقی به رفتارهای کودک نبوده و باعث نمی شود که کودک رفتارش را دوباره تکرار نکند.

تنبیه بدنی هرگز

والدین عزیز؛ تنبیه بدنی نه تنها کارساز نیست بلکه مخرب هم هست. هیچ کودکی با تنبیه بدنی تربیت نمی شود و تنبیه بدنی هرگز گزینه مناسبی نخواهد بود!

تنبیه بدنی تاثیرات جبران پذیری بر سلامت جسم و روان کودک خواهد داشت؛ تاثیراتی که تا زمان بزرگسالی همراه او خواهد بود.

تنبیه بدنی منجر به استرس و اضطراب می شود، عزت نفس کودک را تحت تاثیر قرار می دهد، به کودک احساس رهاشدگی و طرد القا می کند، از دیگر سو منجر به یادنگرفتن مهارت های حل مسئله شده و خشونت را در کودک تقویت می کند.

نشانه های احتمالی تاخیر رشدی در کودک چهار یا پنج ساله

اگر تمایل دارید بدانید تاخیر رشدی به چه معناست، باید بگوییم پزشکان تاخیر رشدی را برای توضیح بازه زمانی به کار می برند که کودک علی رغم سنی که دارد  از نظر رشدی به سطح رشدی متناسب با سن خود نرسیده است.
تاخیر رشدی ممکن است در حیطه های مختلف مشاهده شود؛ مثلا تاخیر در کلام، تاخیر در مهارت های حرکتی ظریف و درشت، تاخیر در مهارت های ارتباطی، درک و...

تاخیر رشدی می تواند به دلایل مختلفی همچون ژنتیک، زایمان زودرس، ابتلا به سندروم داون، ضربه و آسیب و ... به وجود بیاید. برخی نشانه هایی که ممکن است بیانگر تاخیر رشدی در کودک شما باشد، شامل موارد زیر می شود:

نشانه های تاخیر در رشد زبان و کلامی؛ استفاده نادرست از ضمایر، عدم توانایی در جمله سازی، عدم توانایی در بیان نام و نام خانوادگی، عدم ناتوانی در صحبت کردن از برنامه روزانه و...

نشانه های تاخیر در مهارت های حرکتی؛ عدم توانایی در نگهداشتن توپ بالای سر، نمی تواند مداد رنگی را در دست بگیرد، عدم توانایی در پریدن، عدم توانایی در دوچرخه سواری، عدم توانایی در شستشوی دست و ....

نشانه های تاخیر در رشد مهارت های اجتماعی؛ عدم برقراری ارتباط با دیگران، جدا شدن با گریه و ناراحتی زیاد از والدین، عدم واکنش به حضور افرادی که عضو خانواده نیستند، ضربه زدن به اشیا، ناتوانی در لباس پوشیدن و خوابیدن به تنهایی، خجالت، ترس و غم و خشم، عدم تمایل به بازی کردن با سایر کودکان و ...

نشانه های تاخیر رشدی شناختی؛ عدم توانایی در تمرکز و توجه، خونسردی بیش از اندازه، واکنش های دیرهنگام، عدم تمایل به بازی های تعاملی و خیالی و....

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد بهترین روش برای تربیت کودکان 4 تا 5 ساله صحبت کردیم. برای داشتن کودکانی شاد، سلامت و امیدوار باید به تربیت کودکان حساس بود و نکات تربیتی متناسب با سن آنان را رعایت کرد.

بنابراین، والدینی که کودک دارند، باید نسبت به اهمیت تربیت فرزندان آگاهی داشته باشند و برای تربیت کودکان تلاش کنند.

 شما برای تربیت کودک 4 تا 5 ساله خود، چه نکات تربیتی را به کار می برید؟ لطفا نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول