مراقبت های روانشناختی سرطان

آیا می دانستید بیمار مبتلا به سرطان، برای مبارزه با بیماری و شکست آن، چه استرس و فشاری را تحمل می کند؟ علی رغم اینکه بیماری سرطان یک بیماری جسمانی می باشد و سلامت جسمانی را تحت تاثیر قرار می دهد، نقش مهمی در به وجود  آمدن آسیب های روان دارد.

بیمار مبتلا به سرطان، هم از لحاظ جسمانی و هم از بعد روانی، متحمل آسیب می شود. بنابراین فرد مبتلا به سرطان علاوه بر مراقبت های پزشکی برای درمان بیماری، به مراقبت های روانشناختی هم نیاز دارد.

در این مقاله قرار است، یک بررسی کلی در مورد مراقبت های روانشناختی سرطان داشته باشیم. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

سایکوانکولوژی چیست؟

در فرآیند درمان بیمار مبتلا به سرطان، کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان، مانند روانشناس، روان پزشک و... حائز اهمیت بسیار می باشد. در همین رابطه، متخصصانی به نام سایکوانکولوژیست وجود دارند که در کنار کادر درمانی، برای بهبود سلامت روان بیماران مبتلا به سرطان تلاش می کنند.

سایکوانکولوژی یکی از موضوعات میان رشته ای در علم روانشناسی می باشد؛ در این رشته، سبک زندگی و مباحث روان شناختی در مورد بیماری سرطان مورد بررسی قرار می گیرد. روان شناسانی که در این رشته فعالیت دارند، دارای یک رویکرد جامع درمانی هستند.

در سایکوانکولوژی به جنبه های روانی، اجتماعی، رفتاری و اخلاقی سرطان پرداخته می شود.

سایکوانکولوژیست ها در فرآیند درمان بیماری سرطان، به بیماران برای کاهش پیامد بیماری سرطان بر سلامت روان تلاش می کنند و در حین بیماری و پس از پایان دوره درمان، فرد مبتلا را همراهی می کنند.

رشته سایکوانکولوژی نیاز به تخصص در زمینه های زیر دارد:

•  رشته های بالینی (جراحی، پزشکی، اطفال، رادیوتراپی)
•  اپیدمیولوژی ایمونولوژی غدد درون ریز 
• زیست شناسی 
• آسیب شناسی 
• اخلاق زیستی
•   مراقبت های تسکینی
•  توانبخشی 
• تحقیقات آزمایشات بالینی و تصمیم گیری
•   روانپزشکی و روانشناسی

اهمیت توجه به سلامت روان در بیماران سرطانی

شنیدن کلمه سرطان و ابتلا به این بیماری از زبان پزشک برای فرد مبتلا سخت و سهمگین است! سرطان علاوه بر تاثیر منفی که بر سلامت جسم دارد، سلامت روان را هم به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. فرد مبتلا به سرطان تنش، استرس، اضطراب زیادی را تجربه می کند، ممکن است به افسردگی مبتلا شود یا به دلیل درد جسمانی و تغییر ظاهر جسمانی از دیگران دوری کند و این موارد خود بر روند درمان موفقیت آمیز این بیماری تاثیر می گذارد.

فرآیند درمان سرطان، یک فرآیند درمان پر فراز ونشیب و سخت است که نیازمند روحیه بالا و انگیزه است؛ بنابراین حفظ سلامت روان بیمار و کمک به ارتقای آن از طریق کمک گرفتن از روان شناس یا سایکوانکولوژیست اهمیت بسیاری دارد.

پیامد های روانشناختی سرطان

سرطان همزمان با تحت تاثیر قرار دادن سلامت جسمانی، سلامت روان فرد را هم به خطر می اندازد. فرد مبتلایی که از نظر جسمانی با درد، رنج، ضعف و ... دست و پنجه نرم می کند، از لحاظ روانی هم متحمل آسیب های روان و بحران می شود.

برخی از عوارض سرطان بر سلامت روان، عبارت اند از:

•  اعتماد به نفس فرد بیمار به مخاطره می افتد.
•  مختل شدن تعاملات بین فردی به دلایلی همچون، مبهم بودن آینده برای فرد و عدم اطمینان او از آینده ای که پیش رو دارد.
• مکانیسم های سازگاری و انطباق در بیمار تحت تاثیر قرار می گیرد.
• ایجاد احساس تنهایی و انزوا به دلیل ضعف جسمانی و بستری شدن های مداوم در بیمارستان.
• خطر ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی افزایش پیدا می کند.
• فرد به دلایل متفاوتی همچون ریزش مو، لاغری و ... مبتلا به افسردگی می شود.
• سرطان در به وجود آمدن استرس و اضطراب نقش مهمی دارد.
• سرطان منجر به ایجاد خشم و ترس می شود.
• آشفتگی و پریشانی های ذهنی در بیماران مبتلا به سرطان به خوبی دیده می شود.
• و ...

مراقبت های روانشناختی بیماری سرطان

همان طور که پیش تر هم اشاره کردیم، بیماری جسمانی سرطان، با بحران و تنش های روانی برای فرد همراه است. بنابراین یکی از بهترین راهکارهایی که می توان برای افراد مبتلا به سرطان، در پیش گرفت، به کار بردن مراقبت های روانشناختی می باشد.

از مراقبت های روانشناختی سرطان می توان برای، فرد مبتلا به سرطان، خانواده و دوستان نزدیک او استفاده کرد. مراقبت های روانشناختی سرطان، طیف وسیعی از مراقبت های روانی را شامل می شود.

بیشتر بدانید

 مراقبت های روانشناختی تاثیر و اهمیت ویژه ای در بهبود سلامت روان  بیماران مبتلا به سرطان دارد و منجر به افزایش آگاهی، ارتقا سلامت روان، کاهش تنش و کاهش بیماری های روان می شود.

برخی از مراقبت های روانشناختی بیماری سرطان، شامل موارد زیر می شود:

 روان درمانی و درمان فردی

اگر فردی مبتلا به سرطان تشخیص داده شود، بسیار طبیعی است که در وهله ی اول شوکه شود و استرس و اضطراب زیادی را تجربه کند. یک مصداق بارز از نحوه واکنش افراد به بیماری سرطان، در زنانی است که تشخیص سرطان پستان را دریافت کرده اند و نشانه هایی از اختلال افسردگی در آن ها دیده شده است.
بیمار مبتلا به سرطان، قبل از شروع روند درمان، باید از نظر روانی برای شروع روند درمان خود آماده باشد؛ بنابراین این بیمار نیاز به آگاهی و حمایت دارد.

روان درمانی، مشاوره و درمان فردی، کمک بزرگی به بیماران مبتلا به سرطان می کند. در اینگونه مشاوره ها، به بیماران اطلاعات کلی در مورد بیماریشان داده می شود و روانشناس سعی می کند، نگاه بیمار به بیماری اش را عوض کند و یک دیدگاه جدید برای مقابله با بیماری به او ارائه دهد. 

کمک به افزایش انگیزه و روحیه در این بیماران به کمک روانشناسان و در جلسات روان درمانی صورت می گیرد.

 مشاوره کودک

پذیرش بیماری سرطان در کودکان و خانواده ی آن ها سخت و ناراحت کننده است. روان شناسان برای تسهیل پذیرش بیماری در کودکان و والدین و کاهش اضطراب آن ها نقش مهمی ایفا می کنند.

در روند درمان کودکان، خانواده ی کودک نقش پر رنگی دارد، چرا که اگر خانواده در کمال آرامش فرآیند درمان فرزندشان را بپذیرند، این آرامش به کودکشان هم منتقل خواهد شد.
در بسیاری از موارد کودک مبتلا به سرطان، بیماری خودش را پذیرفته و از روند درمان آگاهی دارد اما تحت تاثیر خانواده و اضطراب آنان قرار می گیرد و این موضوع به سلامت روان کودک آسیب می زند.

 بازی درمانی

این نوع مراقبت روان شناختی، مناسب برای کودکان مبتلا به سرطان می باشد. روان شناسان متخصص در این حوزه، با کمک بازی سعی می کنند کودک را آماده برای انجام مراحل درمانی، تشویق کودک، بالا بردن انگیزه و روحیه کنند.

 برگزاری جلسات گروهی

یکی دیگر از انواع مراقبت های روانشناختی سرطان، برگزاری جلسات گروهی می باشد. این جلسات از روان شناس، فرد مبتلا و خانواده او تشکیل شده است. شرکت در این جلسات فرصت خوبی را برای بیماران و خانواده های آنان فراهم می کند. جلسات گروهی بر دو بخش اصلی متمرکز است:

•  دادن اطلاعات و آماده کردن بیماران برای فرآیند درمان و صحبت های دوستانه در مورد بیماری
•  به اشتراک گذاشتن تجربیات بیماران با یکدیگر، همدلی، همدردی، ایجاد حمایت و ...

 زوج درمانی

گاهاً مدیریت بحران و تعارضات ناشی از بیماری سرطان برای زوجین، سخت و طاقت فرسا می شود. زوج درمانی می تواند به زوجینی که:

•  فرزند مبتلا به سرطان دارند، 
• یا زوجینی که یکی از آن ها مبتلا به سرطان است، 
• یا زوجی که هر دو به سرطان مبتلا هستند 
• و زوجینی که یکی از اعضای خانوادشان با سرطان درگیر است، کمک کند.

در زوج درمانی به بهبود روابط زناشویی، حل تعارضات، کاهش تنش و استرس و ... کمک می شود.

 سکس تراپی

سرطان تاثیر زیادی بر روابط زناشویی می گذارد. فرد مبتلا به سرطان ممکن است، در اثر بیماری و آسیب های جسمانی، توانایی برقراری رابطه جنسی نداشته باشد. در این صورت زوجی که با این مشکل سر و کار دارند، می توانند از یک درمانگر متخصص در این حوزه راهنمایی بگیرند.

 مشاوره سوگ و فرآیند مرگ

متاسفانه، بیمارانی که در مراحل پایانی سرطان قرار میگیرند، ممکن است هرگز روند بهبودی نداشته باشند. دانستن این نکته هم برای بیمار مبتلا و هم برای خانواده او، با درد و رنج زیادی همراه است. یک سایکوانکولوژیست می تواند همراه خوب و اگاهی برای بیمار مبتلا و خانواده ی او در این زمینه باشد.

یک متخصص می تواند به بیمار و خانواده اش برای داشتن آرامش روانی، پذیرش فرآیند مرگ، مواجهه با واقعیت و .. کمک کند.

 گروه درمانی برای نجات یافتگان از سرطان

تشکیل گروه ها درمانی و حمایتی برای افرادی که موفق به شکست سرطان شده اند، می تواند گزینه ی خوبی برای ادامه روند زندگی و بهبودی باشد. در این گروه ها افراد در مورد تجربه خود از شکست بیماری، روش های کنار آمدن با بیماری، خود مراقبتی و ... با یکدیگر گفتگو می کنند.

گروه درمانی مدیریت استرس

مدیریت استرس با شرکت در جلسات گروهی و به اصطلاح جلسات گروه درمانی مدیریت استرس در بیماران مبتلا به سرطان ممکن است. در این جلسات درمانی، مبتلایان به بیماری هایی همچون سرطان که وضعیت مشابه یکدیگر دارند، در جلسات گروهی و حمایتی شرکت کرده و برای غلبه و مدیریت استرس با همراهی یکدیگر تلاش می کنند.

مراقبت های روانشناختی در منزل

مراقبت های روان شناختی راهکار درمانی و حمایتی است که به مبتلایان سرطان در منزل ارائه می شود. در این شیوه درمانی به مبتلا و اعضای خانواده کمک می شود که فرآیند درمان را طی کرده و هر کجا که نیازمند کمک یا حمایت بودند از یک متخصص آگاه کمک بگیرند.

این درمان، طیف وسیعی از درمان را دربر می گیرد و شامل همراهی با بیمار تا زمان فوت خواهد بود.

جلسات مراقبت از خانواده

درست است که بیمار مبتلا به سرطان رنج و درد زیادی را تحمل می کند اما اعضای نزدیک خانواده که از او مراقبت می کنند هم تحت فشار و ناراحتی زیادی هستند و آن ها هم نیاز به مراقبت و توجه دارند.

در جلسات مراقبت از خانواده، به اعضای خانواده در جهت رفتار بهتر با بیمار، داشتن عملکرد بهتر در جلسات درمانی و آگاهی از روند بیماری بیمار، نحوه تقسیم وظایف و... کمک می شود.

معنویت درمانی

معنویت درمانی دیگر درمانی است که به فرد مبتلا به سرطان در جهت مقابله بهتر با بیماری و شرایطش کمک می کند. در این درمان به بیمار کمک می شود که از سیستم های اعتقادی فردی کمک بگیرد و به درجات بالاتری از ایمان برسد.
این درمان برای افرادی که ارتباط عمیقی با یک قدرت برتر و متعالی دارند، کمک کننده است.

مراحل روان درمانی بیماران سرطانی

فرد مبتلا سرطان زمانی که متوجه می شود به این بیماری مبتلا شده است، احساسات و عواطف مختلفی را تجربه می کند. شرکت در جلسات روان درمانی برای این افراد کمک کننده خواهد بود. اغلب بیماران مبتلا به سرطان در ابتدا، با بحران پذیرش بیماری خود روبه رو می شوند و در ابتدا دوست ندارند که بپذیرند بیمارند.

در قدم دوم، بیماری خود را انکار می کنند و امید دارند که شاید نتایج آزمایش یا تشخیص پزشک اشتباه باشد. در مرحله بعدی بیمار دچار چانه زنی و به اصطلاح بالا و پایین کردن شرایط شده و سعی می کند وضعیت و شرایطی که در آن قرار دارد را بپذیرد. در گام بعدی بیمار ممکن است دچار استرس، تنش و حتی افسردگی شود اما در نهایت شرایط خود را پذیرفته و برای درمان اقدام می کند.

به بیمار مبتلا به سرطان چه بگوییم؟

بیمار مبتلا به سرطان، از نظر روانی، آسیب پذیر است و نیاز به حمایت درست و منطقی دارد؛ اگر با بیمار مبتلا به سرطان، در ارتباط هستید، مراقب حرف هایی که به او می زنید باشید و از مثبت اندیشی سمی دوری کنید.

برخی از جملاتی که می توانید به بیمار مبتلا به سرطان بگویید عبارت است از:

•  به جای اینکه دائما به بیمار گوشزد کنید که نگران او هستید، به او بگویید تو برای من اهمیت داری و من به تو اهمیت می دهم. 
• به جای اینکه به بیمار بگویید حالا زمان زیادی برای استراحت داری، به او بگویید، من فیلم های خوبی برای دیدن و کتاب های خوبی برای خواندن دارم.(مثال) 
• هرگز به بیمار نگویید من متاسفم و حرفی برای گقتن ندارم، در عوض به او بگویید، من نمی دانم دقیقا چه چیزی باید بگویم. 
• هرگز نگویید برای درمان سرطان راه های زیادی وجود دارد؛ می توانید به او بگویید، من در فرآیند درمان، چگونه می توانم به تو کمک کنم؟
•  به بیمار نگویید نگران نباش تو قوی و شجاعی، بگویید من تو را درک می کنم و از اتفاقی که برای تو افتاده است، عمیقا ناراحتم.
•  هرگز به بیمار نگویید چند وقت است که سرطان داری، می توانید به او بگویید اگر دلت خواست می توانیم در مورد بیماریت با یکدیگر صحبت کنیم.
•  هرگز به بیمار نگویید آنقدر هم که فکر می کنی سرطان سخت نیست؛ به او بگویید به درمان بیماریت با قدرت ادامه بده
•  هرگز از بیمار سوال نپرسید، آیا به خاطر سیگار کشیدن یا .. سرطان گرفته ای، به او بگویید تو سزاوار بهترین ها هستی و حتما از عهده بیماری بر می آیی.
•  هرگز به بیمار نگویید اتفاقا من هم دلم می خواهد موهای سرم را بتراشم؛ به او بگویید هر بیماری عوارض و مشکلات خودش را دارد.
•  هرگز نگویید اگر یک نفر بتواند سرطان را شکست دهد آن یک نفر تویی؛ به او بگویید، متاسفم برای اینکه باید این مسیر را بروی ولی تو قدرتمندی.

 جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد مراقبت های روانشناختی سرطان صحبت کردیم. همانطور که گفته شد بیمار مبتلا به سرطان، نیازمند حمایت و مراقبت های روانشناختی می باشد.

در کنار مراقبت از سلامت جسم، باید مراقب سلامت روانِ بیماران مبتلا به سرطان باشیم؛ زیرا سرطان علاوه بر آسیب جسمانی، تاثیر زیادی بر سلامت روان فرد مبتلا می گذارد.

 آیا در اطرافیان نزدیک خود، فردی که از نجات یافتگان سرطان باشد سراغ دارید؟ لطفا از تجربیات ارزشمند آن ها با ما در میان بگذارید. 

سوالات متداول