اختلال چند شخصیتی (DID) چیست؟

در ای مقاله می خواهیم در مورد اختلال چند شخصیتی (DID) صحبت کنیم. حتما شما هم بار ها و بار ها در مکالمات روزمره خود از زبان دیگران شنیده اید که گفته اند، فلانی چند شخصیتی است و اصلا نرمال نیست.

شاید هیچ کدام از ما اصلا از خودمان نپرسیده باشیم این چند شخصیتی بودن اصلا چه معنایی دارد؟ اگر فردی چند شخصیتی است آیا واقعا چند شخصیت متفاوت و جداگانه دارد؟ اصلا مگر ممکن است؟

احتمالاً صحبت در مورد چند شخصیتی بودن شاید در گفتگو های عادی و روزمره معنایی متفاوت تر از اختلال چند شخصیتی (DID) داشته باشد. مثلا وقتی میگوییم فلانی چند شخصیتی است شاید اشاره به این نکته داریم که رفتار و خلق و خویش در شرایط مختلف دائما عوض می شود.

اما از لحاظ روان شناختی وقتی می گوییم فلانی اختلال چند شخصیتی دارد، دقیقا منظورمان چیست؟ در ادامه براساس فهرست مطالب زیر بیشتر به این موضوع می پردازیم:

در ادامه داستان یک کیس و یا مراجعه کننده ی دارای اختلال چند شخصیتی را به اتفاق می خوانیم. توصیف این مراجع با حفظ نام و هویت توسط روانشناس متخصص صورت گرفته است.

 توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

 صحبت های روانشناس بالا توصیف اندکی از فرد مبتلا به این اختلال بود. پس از خواندن این متن از شما دعوت می کنم که به مطالعه ی ادامه ی این مقاله بپردازید.

اختلال چند شخصیتی چیست؟

این اختلال که هم اکنون با نام اختلال هویت تجزیه ای شناخته می شود، یک اختلال روانی نادر است که در آن یک فرد دارای دو یا چند هویت متمایز از یکدیگر می باشد. در این اختلال شخصیت های مختلف به صورت متناوب کنترل رفتار فرد را در دست می گیرند و هر شخصیت، دارای ویژگی های منحصر به خودش می باشد.

اختلال چند شخصیتی جز کدام دسته از اختلالات روانی طبقه بندی می شود؟

اختلال هویت چندگانه یا همان چند شخصیتی در دسته اختلالات مربوط به اختلالات تجزیه ای طبقه بندی می شود. اختلالات تجزیه ای به اختلالات گسستنی هم شناخته می شود.

ویژگی مشترک اختلالات طبقه بندی شده در اختلال تجزیه ای چیست؟

خصوصیت اصلی اختلالات تجزیه ای، در واقع گسست و وجود اشکالاتی در حوزه هوشیاری و حافظه و ادراک در محیط است.

این گسیختگی و گسست چگونه روی می دهد؟

نمی توان پاسخ قطعی به این سوال داد، اما این گسیختگی می تواند ناگهانی و تدریجی باشد و یا مزمن و گذرا برای فرد رخ دهد.

نکته

 روان پزشک مشهور، ریچارد کلافت نقش مهمی را در بررسی و تحقیقات و ارائه اطلاعات در مورد این اختلال داشت.

 اختلال چند شخصیتی به چه نام های دیگری شناخته می شود؟

این اختلال که در عموم مردم به اختلال چند شخصیتی شناخته می شود، در کتابچه راهنمای تشخیصی که مرجع روان شناسان برای تشخیص است، اختلال هویت تجزیه ای نام گذاری شده است و نام قبلی آن در نسخه های قدیمی تر، اختلال شخصیت چندگانه بوده است.

علائم اختلال چند شخصیتی

علائم و نشانه های این بیماری شامل مواردی از قبیل:

• تجربه احساس جدا بودن از خود و احساسات
• تصورات تحریف شده و غیر واقعی از افراد و چیزهای اطراف
• تجربه یک حس هویتی مبهم
• از دست دادن حافظه مربوط به دوره های زمانی خاص، برخی رویدادها، اطلاعات شخصی
• استرس و تجربه مشکلات قابل توجه در روابط
• ناتوانی در کنار آمدن با استرس شغلی و هیجانی
• ابتلا به دیگر اختلالات روان شناختی مانند افسردگی، اضطراب و رفتارهای خودکشی
• تجربه اضطراب، توهم، آشفتگی و سرگردانی
• سو مصرف مواد یا الکل

جالب است بدانید زمانی که شخصیت های متفاوت بر فرد غالب می شود، نوع و لحن صحبت کردن تغییر می کند و هر شخصیت رفتارهای متفاوت از خودش نشان می دهد.
حتی ممکن است یک شخصیت سیگار بکشد اما شخصیت دیگر از سیگار کشیدن بیزار باشد؛ یا یک شخصیت کنترل گر و شخصیت دیگر پرخاشگر باشد.

ویژگی اصلی اختلال چند شخصیتی چیست؟

فردی که به این اختلال مبتلاست، دارای دو یا حتی چندین حالت شخصیتی متفاوت است که، این حالات شخصیتی به صورت مکرر و مداوم کنترل رفتار فرد را بر عهده می گیرند و همراه با آن فرد اطلاعات مهم شخصی خودش را فراموش می کند.

جالب است که بدانید هر کدام از این حالات شخصیتی کاملا منسجم هستند و می توانند زندگی نسبتا پایدار خودشان را هم داشته باشند!

 توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

فراموشی ای که در اختلال چند شخصیتی برای فرد روی می دهد، چگونه است ؟

فراموشی ای که در این اختلال با روی کار آمدن هر شخصیت ممکن است روی دهد، با فراموشی معمولی متفاوت است و فرد در این نوع فراموشی حتی رویداد های روزمره خودش را هم به یاد نمی آورد. و صرفاً به فراموشی بعد از یک رویداد آسیب زا منحصر نمی شود.

پس این نوع از فراموشی مانند فراموشی های زود گذر هم نیست. خوب است بدانید که، این اختلال شگفت انگیز ترین و حیرت آور ترین آسیب و اختلال روانی است. 

شخصیت ها در اختلال هویت چندگانه چه ویژگی هایی دارند؟

اول از همه باید بدانید که فرد مبتلا به این اختلال می تواند دو تا شانزده شخصیت مختلف را داشته باشد. شخصیت هایی که اصلا از یک دیگر خبر ندارند.

در نظر بگیرید که در این فرد می تواند شخصیتی وجود داشته باشد که بسیار پرخاشگر است، یا شخصیتی که بسیار آرام است و در محیط های اجتماعی محبوب همه است، یا شخصیتی که از کودکان بدش می آید ولی شخصیت دیگر عاشق کودکان است.

این شخصیت ها از لحاظ داشتن موارد زیر با یکدیگر متفاوت می باشند:

• عقاید 
• گرایش های سیاسی و اجتماعی
•  گرایش های جنسی 
• آرزو ها 
• تمایلات
•  توانایی یادگیری 
• اصول اخلاقی
•  سن
•  آهنگ کلام
•  نمرات آزمون های شخصیت و استعداد

علاوه بر این، شاخص های فیزیولوژیک مثل ضربان قلب، فشار خون و نوار مغزی در این شخصیت ها متفاوت است!

توجه

زنان مبتلا به اختلال هویت چندگانه گزارش می دهند که، آن ها در هر ماه چندین دوره ی قاعدگی را تجربه می کنند؛ چرا که هر شخصیت دوره ی قاعدگی منحصر به خودش را دارد. سوای وضعیت جسمانی، شخصیت ها از لحاظ سلامت روان هم باهم تفاوت هایی دارند.

تعداد شخصیت ها در زنان و مردان مبتلا به اختلال چند شخصیتی به چند شخصیت می رسد؟

خوب است بدانید که اغلب شخصیت حاکم شخصیت سالم تری است. متوسط تعداد شخصیت ها و به طور میانگین در هر فرد مبتلا به  پنج تا ده شخصیت می رسد.

میانگین شخصیت ها در مردان، 8 شخصیت و در زنان 15 شخصیت اعلام شده است. اصولا دو تا سه شخصیت در حالت عادی مشهود است و بقیه ی شخصیت ها در روند درمان کشف می شوند.

آیا شخصیت ها در اختلال چند شخصیتی از وجود هم آگاهی دارند؟

البته نکته این جاست که، گاهی شخصیت های فرعی از وجود هم آگاهی دارند ولی شخصیت اصلی و میزبان از شخصیت های دیگر هیچ گونه آگاهی و اطلاعاتی ندارد.

عوامل به وجود آورنده اختلال چند شخصیتی

مانند هر اختلال دیگری، متخصصان در زمینه علت رخداد این اختلال هم تحقیقاتی کرده اند. و در نهایت دو نظریه برای علت به وجود آمدن این اختلال مطرح کرده اند:

 نظریه پس از سانحه

در این نظریه فرض می شود که فرد مبتلا به اختلال هویت چندگانه یک آسیب و یا ترومایی را در دوران کودکی خود چه از لحاظ جسمی و چه جنسی تجربه کرده است. برای اثبات این ادعا تقریبا همه ی افراد مبتلا گزارش هایی را مبنی بر آزار و آسیب های جسمی و جنسی ارائه داده اند.

 نظریه ی اجتماعی شناختی

نظریه اجتماعی شناختی این اختلال را مبنی بر ایفای نقش می داند و اظهار دارد فرد در این اختلال علاقه به ایفای نقش های اجتماعی مختلف دارد.

 توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

فرضیه مشهور بلیس در مورد اختلال چند شخصیتی

•  اول: فرد در دوران کودکی و تقریبا در حدود چهار تا شش سالگی دچار یک مشکل و آسیب و ترومای هیجانی می شود.نود و هفت درصد از افراد گزارش داده اند که در کودکی مورد تعرض و بهره کشی جسمی و جنسی قرار گرفته اند. پس فرد برای کنار آمدن با این آسیب شخصیت جدیدی رو به وجود می آورد. 
• دوم: فرد چون خیلی آسیب پذیر است به اصطلاح روان شناسان ایگو و خود ضعیفی دارد و مستعد خود هیپنوتیزمی می باشد. می تواند خودش را در حالت خلسه قرار بدهد. 
• ثالثا: پس فردی که در خود هیپنوتیزمی مهارت دارد هر موقع که با آسیبی روبه رو شود به جای مقابله و حل کردن مشکلش دست به خود هیپنوتیزمی میزند و شخصیت دوباره و جدیدی رو خلق می کند.

اولین نشانه های بروز اختلال هویت تجزیه ای چیست؟

•  با ضمیر اول شخص و سوم شخص مفرد و جمع به خودش اشاره می کند. 
• ممکن است در اشاره به خودش از اسم کوچکش اسفاده کند.
•  هنگام توصیف خودش و دیگران از عبارات خود ارجاعی اما فاقد شخصیت استفاده کند؛ مانند بدن.
• گاهی بیمار فرد را با ویژگی غالبش صدا میزند مانند عصبانی یا نامزد. 
• بیمار ممکن است به صورت ناگهانی به به جای دخترم بگوید دخترش.

میزان شیوع اختلال هویت تجزیه ای چقدر است؟

از آن جایی که این اختلال، اختلال نادری است، آمار دقیقی از این اختلال وجود ندارد؛ اما طبق یک سری از تحقیقات نرخ شیوع و ابتلای این اختلال در زنان نسبت به مردان بیشتر است و میزان ابتلا در زنان تقریبا پنج به یک تا نه به یک مورد ابتلا نسبت به مردان گزارش شده است.

فرد مبتلا به اختلال شخصیت هویت چندگانه، معمولا صفات شخصیتی افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری و اختلال وسواسی جبری را دارد. اختلال شخصیت وسواسی جبری با اختلال وسواسی جبری متفاوت است.

 توجه: در صورتی که تصویر واضح نیست اینجا را کلیک کنید.

تشخیص اختلال هویت تجزیه ای

تشخیص اختلال هویت تجزیه ای به دلیل شباهت این اختلال به برخی اختلالات و نبود تست برای ارزیابی آن کمی سخت است.

متخصص سلامت روان با بررسی سابقه و علائم نشانه های فرد می تواند این اختلال را تشخیص دهد.

علائم این اختلال در دوره کودکی و بین سنین 5 تا 10 سالگی نمایان می شود و با شناسایی این اختلال می توان نسبت به درمان آن اقدام کرد.

تشخیص اختلال هویت چندگانه به تشخیص کدام یک از اختلالات دیگر شبیه است ؟

•  اختلالات عاطفی 
• اختلالات عصبی
•  اختلالات شبه جسمی
•  اختلالات روان پریشی
•  اختلالات اضطرابی
•  اختلالات ساختگی 
• اختلالات شخصیت
•  اختلال استرس پس از سانحه
•  اختلالات شناختی

تفاوت اختلال چند شخصیتی با اسکیزوفرنی

علی رغم تفاوت چشم گیری که میان این اختلال با اختلال اسکیزوفرنی وجود دارد، این دو اختلال در تشخیص گذاری با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند. اسکیزوفرنی یک اختلال روان پریشی مزمن است که دارای نشانه هایی چوت توهم و هذیان می باشد و مبتلایان به آن دارای چند شخصیت متفاوت نیستند.
یکی از شباهت هایی که در این دو اختلال دیده می شود، در معرض خودکشی بودن هر دو مبتلا است و اینکه آمار خودکشی در این دو اختلال بالا است.

پیش آگهی اختلال چند شخصیتی چگونه است؟

لازم به ذکر این مورد است که اگر فرد مبتلا همزمان با این اختلال موارد زیر را هم داشته باشد پیش آگهی او برای درمان و بهبودی منفی است و درمان خیلی موفقیت آمیز نخواهد بود:

•  اختلال روان پریشی
•  اضطراب  
• استرس
•  بیماری عضوی و جسمی شدید
•  سو مصرف مواد و الکل
•  داشتن پرونده ارتکاب به جرم
•  رفتار های ضد اجتماعی 

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به بیماری چند شخصیتی قرار دارند؟

علی رغم پژوهش هایی که در این زمینه صورت گرفته است، کماکن علت واحد و مشخصی برای ابتلا و شکل گیری اختلال چند شخصیتی ذکر نشده است اما گفته می شود، این اختلال می تواند به دلیل پاسخ به فشار ها و تنش های بین فردی و محیطی به وجود بیاید و تجربیات آسیب زای دوره کودکی ( سو استفاده عاطفی، جنسی، جسمی) هم بر شکل گیری آن تاثیر دارد.
همچنین بی توجهی و طرد می تواند در شکل گیری این اختلال موثر باشد.

درمان اختلال چند شخصیتی

تکنیک های درمانی برای درمان اختلال چند شخصیتی چیست؟

برای درمان این اختلال می توان از تکنیک های درمانی مختلفی استفاده کرد. اما موضوعی که حائز اهمیت است، درمانگر و متخصص روان شناس است که برای درمان این اختلال باید با تکنیک های مختلف روان درمانی آشنا باشد و برای ساختار بخشیدن به درمان فعالانه تلاش کند. اما درمان های موثر برای این اختلال عبارت اند از:

•  درمان روان پویشی و روانکاوی 
• درمان شناختی 
• دارو درمانی 
• درمان با شوک الکتریکی
•  تکنیک مداخلات هیپنوتیزم
•  گروه درمانی 
• خانواده درمانی 
• کار درمانی 
• گروه های خودیاری
•  هنر درمانی
•  و ...

طرز برخورد با افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی

اگرچه احتمال ابتلای به این اختلال نادر است اما شاید برای شما سوال شود با یک فرد مبتلا به اختلال هویت تجزیه ای چگونه باید برخورد کرد؛ در پاسخ باید بگوییم بهترین راه و اولین راه، تشویق فرد برای مراجعه به متخصص سلامت روان و پیگیری روند درمان است.

سعی کنید یک رابطه محبت آمیز و توام با احترام با او تشکیل دهید و اعتماد فرد را به خود جلب کنید.

سعی کنید یک محیط آرام و به دور از استرس برای او فراهم کنید و او را تشویق به انجام فعالیت های لذت بخش کنید و او را با فعالیت هایی که دوست دارد، سرگرم کنید.

 چه زمانی باید با روانپزشک خود در مورد DID تماس بگیریم؟

اگر شما یا شخصی که می شناسید مبتلا به اختلال شخصیت تجزیه ای است و هر یک از علائم زیر را دارد، فورا به پزشک مراجعه کنید:

• خودآزاری
• افکار خودکشی
• رفتار خشونت آمیز

 جمع بندی ای سنج

آنچه در این مقاله شرح داده شد، توصیفی کوتاه اما کامل از اختلال چند شخصیتی و هویت چندگانه بود.

با توجه به آمار که درصد کمی از ابتلا را در میان افراد گزارش می کند، اما امکان ابتلای این اختلال کماکان وجود دارد. این اختلال حاکی از آن  بود که فرد مبتلا، دارای چندین حالت شخصیتی متفاوت است که، این حالات شخصیتی به صورت مکرر و مداوم کنترل رفتار فرد را بر عهده می گیرند. در نهایت می توان از تکنیک های درمانی مختلف برای درمان این نوع از اختلال اقدام کرد. 

 آِیا تا به حال با افراد چند شخصیتی ارتباط داشته اید؟ آن ها دارای چه ویژگی هایی می باشند؟ لطفا تجربیات ارزشمند خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول