مکانیسم عمل چیست؟

در این مقاله می خواهیم در مورد اصطلاحی که در حوزه ی پزشکی و البته روان شناسی و روان پزشکی استفاده می شود، مطالبی را بیان کنیم.

این اصطلاح، مکانیسم عمل نام دارد. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

کارکرد مکانیسم عمل

اصطلاح "مکانیسم عمل" یک اصطلاح پر کاربرد دارویی است که، معمولاً هنگام بحث در مورد داروها یا موارد پژشکی استفاده می شود.

مکانیسم عمل، به نوع عملکرد دارو در سطح مولکولی در بدن اشاره می کند.

از سوی دیگر، اصطلاح "حالت عمل"، گاهاً برای توصیف واکنش کلی یا اثر دارو، برای مثال، آنچه شخص هنگام مصرف دارو احساس می کند، به کار می رود.

نکته

مکانیسم عمل و حالت عمل گاهی اوقات به جای یکدیگر استفاده می شوند، اگرچه اصطلاح حالت عمل را می توان در اصطلاحات کلی تری نیز استفاده کرد.

در ادامه یک توضیح کلی در مورد مکانیسم عمل و یا اصطلاح حالت عمل به ارائه می شود، تا اگر در کنار پزشک تان و یا در هر جای دیگری این اصطلاح شنیده شد، با معنای آن آشنایی کامل داشته باشید و درک آن برای تان سخت نباشد.

تعریف مکانیسم عمل

کسانی که در حوزه ی درمان و پزشکی فعالیت دارند، مانند پزشکان، داروسازان و روان پزشکان، اغلب هنگام صحبت در مورد دارو از اصطلاح مکانیسم عمل استفاده می کنند.

اگر در مورد دارویی که برای شما تجویز شده است با یک پزشک صحبت می کنید، احتمالا او سخنان خود را با توضیح اینکه دارو قرار است چه کاری برای شما انجام دهد، شروع می کند.

بیشتر بخوانید

به طور کلی، مکانیسم عمل به یک فرایند بیوشیمیایی اشاره دارد که طی این فرآیند، یک دارو اثر خود را در بدن ایجاد می کند.

برای درک بهتر این موضوع، این مثال را در نظر بگیرید: مثلا شما به یک نوع عفونت باکتریایی مبتلا هستید و پزشک شما ممکن است به شما بگوید که، به آنتی بیوتیک نیاز دارید.

پزشک ممکن است توضیح دهد که آنتی بیوتیک خاصی را برای شما تجویز می کند؛ زیرا این آنتی بیوتیک در هدف قرار دادن باکتری های خاصی که باعث بیماری شما می شوند، بسیار خوب و کارامد است.

مکانیسم عمل چگونه تعیین و مشخص می شود؟

با استفاده از مثال آنتی بیوتیک، هنگامی که دانشمندان در حال آزمایش درمان های آنتی بیوتیکی در آزمایشگاه ها هستند، می توانند مشاهده کنند که، داروهای مختلف چقدر در مبارزه با باکتری های خاص موثر هستند.

دانشمندان در آزمایشگاه ها، از نزدیک بر روی سلول ها مطالعه می کنند و نحوه تعامل آن ها را با یک دیگر مشاهده می کنند.

مشاهدات دانشمندان نشان می دهد که چگونه دارو به باکتری حمله کرده و باکتری ها را از بین می برد.

دقیقا زمانی که دانشمندان درباره نحوه عملکرد دقیق دارو بر روی هدف خود بحث و بررسی می کنند، از این فعالیت به عنوان مکانیسم عمل دارو، یاد می شود.

داروها به گیرنده هایی که در سطح سلول ها یا درون سیتوپلاسم (ماده ای ژله مانند در داخل سلول) قرار دارند، متصل می شوند. پس از اتصال گیرنده ها به سلول، دارو می تواند دو نقش را بر عهده بگیرد. این دو نقش عبارت اند از:

•  آگونیست
•  آنتاگونیست

 آگونیست ها در مقابل آنتاگونیست ها؛ این دو اصطلاح چه معنایی دارند؟

داروهایی که آگونیست هستند گیرنده هایی را که به آن ها متصل می شوند فعال می کنند. این پیوند باعث افزایش یا کاهش فعالیت درون سلولی می شود. داروهای آنتاگونیست برعکس آگونیست ها عمل می کنند.

آنتاگونیست ها گیرنده ها را مسدود کرده و از اتصال آگونیست های طبیعی بدن جلوگیری می کنند. بیشتر داروها به نوع خاصی از گیرنده متصل می شوند (که به عنوان انتخاب گیرنده شناخته می شود).

توانایی اتصال یک دارو به گیرنده خاص، توسط ساختار شیمیایی منحصر به فرد آن دارو تعیین می شود.

مثال ها

•  هنگامی که فردی برای درمان بیماری اش، دارویی مصرف می کند، مکانیسم عمل که فرآیند بیولوژیکی خاصی است که از طریق آن دارو مشکل اساسی را درمان می کند و یا علائم را در فرد کاهش می دهد.

  گاهی مکانیسم اثر یک دارو مشخص است، در موارد دیگر، ممکن است که اصلا مکانیسم عمل دارو مشخص نشده باشد. به عنوان مثال، مکانیسم عمل  دارو های بازدارنده های بازجذب سروتونین (SSRIs) به خوبی درک و شناسایی شده است.

  SSRI ها مانع از بازجذب سروتونین در مغز می شوند، که  همین مورد باعث افزایش سطح انتقال دهنده عصبی می شود. اگر میزان سروتونین بالا باشد به کاهش علائم افسردگی و بهبود روحیه فرد کمک می کند.

•  گاهی مکانیسم عمل دارو درک و شناسایی نشده است. دانشمندان می توانند مطالعه و اندازه گیری کنند که یک دارو چگونه می تواند اثر گذاری داشته باشد، اما گاها نمی توانند شناسایی کنند که یک دارو چگونه کار می کند.

  به عنوان مثال، لیتیوم  که، یک تثبیت کننده خلقی برای درمان اختلال دوقطبی می باشد، تأثیر واضحی بر علائم نشان می دهد، اما فرآیند بیولوژیکی آن، که این اثر را اعمال می کند هنوز مشخص نیست.

•  بعضی از داروها، بیش از یک مکانیسم عمل شناخته شده دارند. طبق مطالعات مشخص شده است که، کافئین بر بیش از یک گیرنده در مغز تأثیر می گذارد، که  می تواند به سیستم های مختلف بدن تأثیر بگذارد.

  برای مثال، نوشیدن یک فنجان قهوه ممکن است ضربان قلب شما را افزایش بدهد و همچنین انقباضات روده را تحریک کند.

کاربرد مکانیسم عمل

اصطلاحات مکانیسم عمل و حالت عمل گاهی اوقات برای توصیف درمان های غیر دارویی، به ویژه هنگام بحث در مورد اختلالات سلامت روان، نیز استفاده می شود.

 به عنوان مثال، هنگام توصیف یک مداخله روانی - اجتماعی، مانند روان درمانی، مکانیسم عمل مداخله خاصی خواهد بود که باعث تغییر در علائم و نشانه های فرد می شود.

همچنین، این مداخلات پیچیده هستند و معمولاً با مکانیسم های متعدد دیگری از طرف شخص درمانگر تعیین می شوند.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد مکانیسم عمل صحبت شد. اینکه در مورد مفهوم کل یک اصطلاح مواردی را بدانید، مثلا همین اصطلاح مکانیسم عمل، وقتی از زبان پزشک خود آن را بشنوید با عث می شود که روند بیماری و درمان خود را درک کرده و حس بهتری به آن داشته باشید.

در نهایت سعی کنید اگر سوالی در مورد مکانیسم عمل دارو ها دارید به راحتی از پزشک خود بپرسید.

شاید توصیف آن اندکی دشوار باشد، اما درکی که شما از آن خواهید داشت در روند درمانی بسیار موثرتر خواهد بود. 

 آیا مطلب فوق برای شما مفید واقع شد؟ نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول