هوش اخلاقی

هوش اخلاقی یکی دیگر از انواع هوش است که در افراد مختلف به میزان متفاوت وجود دارد؛ این نوع هوش توسط گاردنر معرفی شد و جز هوش های 10 گانه می باشد.  در این مقاله مختصر توضیحی در خصوص هوش اخلاقی و موارد مرتبط به آن ارائه می دهیم. همراه ما باشید!

هوش اخلاقی چیست؟

بوریا هوش اخلاقی (moral intelligence)  را به عنوان توانایی درک درست از اشتباه، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و رفتار به سوی آنها و رفتار درست تعریف می کند. هوش اخلاقی به معنای توجه به زندگی و طبیعت، رفاه اقتصادی و اجتماعی، ارتباطات آزاد و صادقانه و حقوق شهروندی است.

هوش اخلاقی از نظر گاردنر ظرفیت و توانایی درک درست از اخلاقیات، اعتقادات اخلاقی، عمل و رفتار صحیح و درست می باشد. از نظر وی زمانی که افراد از هوش اخلاقی استفاده می کنند، عملکرد شخصی بهتری داشته و بر اساس ارزش ها و اصول و اهداف رفتار می کنند. 

كسي داراي هوش اخلاقي است كه از باورهاي اخلاقي راسخ و قوي و توانايي عمل كردن به آنها برخوردار باشد، به گونه اي كه فرد به شيوه اي صحيح و محترمانه رفتار كند.

هوش اخلاقی به این واقعیت اشاره دارد که ما به طور ذاتی، اخلاقی یا غیر اخلاقی متولد نشده ایم، اما ما یاد می گیریم که چگونه خوب باشیم. یادگیری خوب، از جمله ارتباطات، بازخورد، اجتماعی شدن و آموزش، هرگز بی پایان نیست.
آنچه که ما باید انجام دهیم، چیزهای درست است، هوش اخلاقی همان است که ما در حال آموختن برای یادگیری عمل هوشمندانه و به دست آوردن بهترین عمل خوب هستیم. در هر بخش از زندگی، ما می توانیم به بهترین اطلاعات ممکن دسترسی پیدا کنیم، ریسک ها را به حداقل برسانیم و در مورد پیامدهای آن خوشبین باشیم.

اخلاق چیست؟

از سوی دیگر اخلاق همچنین به عنوان مجموعه ای از اصول تعریف شده است که اغلب به عنوان یک پیش نیاز برای هدایت استفاده می شود. در حقیقت، مفاهیم اخلاقی یک شکل زندگی انسانی را نشان می دهند و باورها و ارزش های افراد را در تصمیمات آنها توصیف می کنند.
اخلاق به عنوان یک دارایی استراتژیک برای مجموعه های انسانی پیش شرط زندگی اجتماعی کارآمد است. بسیاری از رفتارها و اعمال مردم تحت تأثیر ارزش های اخلاقی قرار می گیرند و از اخلاق ریشه می گیرند؛ بنابراین عدم توجه به اخلاق در زندگی و ضعف اصول اخلاقی می تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند.

تاریخچه هوش اخلاقی چیست؟ 

یکی از مفاهیمی که در دهه های اخیر توسط بوربا در روانشناسی وارد شده است هوش اخلاقی می باشد. البته هوش اخلاقی به قضاوت و استدلال اخلاقی نزدیک است که قبل تر توسط پیاژه و کلبرگ بررسی‌شده است. با این حال تعبیر هوش برای آن می تواند مربوط به ادبیات بعد از آن باشد.
در متون علمی، هوش به عنوان یک مفهوم جهانی که با توانایی ادراکی مرتبط است تعریف می شود. این مفهوم به طور کلی مربوط به توانایی یادگیری و تفکر است و اغلب برای توصیف کاربرد مهارت ها و رویدادها استفاده می شود. افراد از لحاظ هوش متفاوت هستند. این تفاوت به دلیل ترکیبی از متغیرهای ذاتی، ارث و ویژگی های به دست آمده است .

هوش اخلاقی نشان دهنده چیست؟

هوش اخلاقی نشان دهنده ظرفیت ذهنی انسان است تا تعیین کند که اصول انسانی با ارزش ها، اهداف و اقدامات آنها مرتبط است.
همچنین هوش اخلاقی منعکس کننده اشتیاق و توانایی فرد برای ارائه استانداردهای برتر نسبت به منافع خود و حتی مسائلی نظیر اثربخشی در تمرکز واکنش های فردی است.

ابعاد هوش اخلاقی چیست؟ 

 هوش اخلاقی دارای ابعاد و اجزای مختلف است. برخی از روانشناسان معتقدند که هوش اخلاقی شامل چهار بعد اصلی است: یکپارچگی، پاسخگویی، بخشش و محبت می باشد. در مدل دیگری می توان به طور کلی ابعاد هوش اخلاقی را شامل موارد زیر دانست:

• صداقت: این به معنی ایجاد هماهنگی بین آنچه ما به آن اعتقاد داریم و آنچه ما انجام می دهیم. انجام آنچه ما می دانیم درست است و کلمه درست را در همه زمان ها برای آن به کار می بریم نشان دهنده صداقت فکری، بیانی و رفتاری ماست.
•  مسئولیت: فردی با هوش بالا مسئولیت اقدامات و عواقب خود، و همچنین اشتباهات و خطاها را قبول می کند.
• بخشش: آگاهی از کاستی های آنها و تحمل اشتباهات دیگران.
•  دلسوزی: توجه به دیگران را شامل می شود. اگر ما دوستانه و مهربانانه نسبت به دیگران باشیم، آنها هم با ما همگام می شوند.
• سازگاری: افرادی که دارای هوش اخلاقی بالا هستند، کار درستی انجام می دهند، اعمالشان با ارزش ها و ایده هایشان سازگار است، کارایی بالایی دارند و همیشه با اخلاق هماهنگ می شوند. 

به تازگی، محققان هوش اخلاقی به عنوان یک مسئله روانشناختی آن را مدنظر قرار داده اند، زیرا می تواند مرز بین نوع دوستی و خودخواهی را توصیف کند. تحقیقات نشان می دهد که توسعه اخلاقی مردم به طور مستقیم به رفتارهایی که نشان می دهند مرتبط است.

این بدان معنی است که رفتار چند بعدی و رفتارهای متفاوت با سطوح مختلف توسعه اخلاقی مرتبط هستند. محققان دریافتند چگونه مردم از اطلاعات اخلاقی خود برای رسیدن به اهداف شخصی و اجتماعی استفاده می کنند. هوش اخلاقی تنها راه واقعی زندگی نیست، بلکه برای زندگی مفید است. محققان همچنین کشف کردند که چگونه مهارت های اخلاقی در وجود انسان ایجاد می شود و چشم اندازهای روانشناسی را فراهم می کند تا پایه ای برای درک انسان اخلاقی ایجاد کند.

فضیلت های هوش اخلاقی چیست؟

از مهم ترین فضایل هوش اخلاقی عبارت اند از:

• همدلی کردن با دیگران و درک آن ها در شرایط سخت و دشوار
• داشتن وجدان و مقاومت در برابر کارهای ناپسند و وسوسه ها
• خویشتن داری و کنترل خود و هوای نفس
• احترام و توجه به حقوق دیگران و نظرات آن ها
• مهربانی و توجه به دیگران و محبت کردن به آن ها
• تحمل و صبر و تاب آوری بالا در مقابل مشکلات
• انصاف و رعایت عدالت و برخورد به دور از تعصب

ضرورت آموزش هوش اخلاقی چیست؟

آموزش و یادگیری هوش اخلاقی مهم است چرا که این هوش نقطه عطفی برای دیگر انواع هوش می باشد و باعث رفتار، اعمال و کردار درست و منطقی می شود. وقتی هوش اخلاقی وجود داشته باشد، جامعه سالم تر و اخلاق مدارتر می شود. 

هوش اخلاقی در کودکان

نتایج مطالعات جدید در خصوص هوش اخلاقی حاکی از آن است که، یادگیری و اکتساب این نوع هوش در دوره کودکی تاثیرات مثبت به سزایی در زندگی بزرگسالی دارد و باعث رشد شخصیت می شود. 

کودکانی که هوش اخلاقی رشد یافته دارند؛ در مهار امیال خود موفق تر هستند و باورهای درست و هدایت شده دارند؛ آن ها از وجدان برخوردار بوده و در بزرگسالی دارای شخصیت بهنجار می باشند و کمتر از افرادی که هوش اخلاقی ندارند، در معرض خطر قرار می گیرند.

پس والدین باید نسبت به آموزش این هوش به فرزندان خود اقدام کنند و فرصتی را برای آموزش هوش اخلاقی فراهم کنند تا کودکان از دوره کودکی ارزش ها و شایستگی های اخلاقی را یاد بگیرند و در زندگی بزرگسالی آن ها را به کار ببندند.

راهکارهای تقویت هوش اخلاقی در کودکان

هوش اخلاقی قابل اکتساب و تقویت می باشد؛ از حمله مهم ترین مواردی که می تواند هوش اخلاقی را تقویت کند، عبارت اند از:

• آموزش ادب، اخلاق و اصول اخلاقی از سوی خانواده به فرزندان در سنین کودکی
• داشتن رفتار های اخلاقی و آموزش این رفتارها به فرزندان به صورت مستقیم یا غیر مستقیم
• کمک به فرزندان در جهت مستقل شدن و گرفتن تصمیمات درست و اخلاقی
• آموزش مفهوم عدالت به فرزندان و آموزش راهکارهای مقابله با ظلم و بی عدالتی
• الگوی رفتاری و اخلاقی خوب بودن برای فرزند
• خواندن کتاب هایی با محوریت اصول اخلاقی برای فرزند
• تاکید بر ارزش ها، اهمیت مطالعه و درس خواندن و اهمیت تلاش برای رسیدن به اهداف و خواسته ها
• رفتار مودبانه با دیگران و به خصوص همسر
• تشویق فرزند برای انجام دادن کارهای نیک و بخشنده بودن در مقابل دیگران
• آموختن دعا، نیایش و قدردانی به کودک
• آموزش مسئولیت پذیری و متعهد بودن به فرزند
• فرصت دادن به فرزند برای جبران اشتباهات و انجام کار درست
• و...

نکات پرورش هوش اخلاقی از نظر مایکل بوریا

مایکل بوریا به منظور پرورش و رشد هوش اخلاقی در کودکان به چند نکته مهم اشاره کرده است؛ این نکات به صورت مختصر عبارت اند از:

• ایجاد احساس تعهد در راستای ایجاد و پرورش کودکی خلاق
• تلاش برای الگوی خوب بودن در زمینه اخلتق
• شناختن باورها و عقابد خود و سهیم کردن دیگران در آن
• بهره گرفتن از فرصت های آموزش و یادگیری
• به کار گرفتن انضباط به عنوان درس اخلاقی
• داشتن توقعات رفتاری به جا
• واکنش نشان دادن نسبت به تاثیر رفتارها
• تقویت و پاداش دادن به رفتارهای اخلاقی
• اولویت بندی اصول اخلاقی به صورت روزانه
• آموزش رفتارهای اخلاقی در منزل به فرزند(نکته کلیدی)

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در خصوص هوش اخلاقی صحبت کردیم. هوش اخلاقی توانایی درک درست از اشتباه، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و رفتار به سوی آنها و رفتار درست تعریف می شود و دارای ابعاد مهمی از جمله بخشش، دلسوزی، مسئولیت پذیری و غیره می باشد. از آنجایی که این نوع هوش نقطه عطفی برای دیگر انواع هوش است، آموزش آن به کودکان از دوره کودکی پیشنهاد می شود.

آیا مطالعه مقاله فوق برای شما مفید واقع شد؟ لطفا نظرات و دیدگاه ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید. 

سوالات متداول