علائم فراموشی، انواع فراموشی و علت های آن را بشناسید

بسیاری از ما تجربه فراموش کردن چیزهای مختلف، احساس سردرگمی و به یاد نیاوردن اطلاعات به صورت درست در لحظه را داریم. فراموشی ممکن است به دلایل مختلفی مثل استرس، حواس پرتی، شلوغی ذهن، آسیب به مغز و خیلی دلایل دیگر رخ بدهد.

بسیاری از مردم از فراموشی می ترسند چرا که فکر می کنند، فراموشی نشانه ای از بروز آلزایمر است اما هر فراموشی به آلزایمر منجر نمی شود.

در این مقاله قرار است در مورد فراموشی، علائم فراموشی، انواع فراموشی و علت های فراموشی صحبت کنیم. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

فراموشی چیست؟

بر اساس یک تعریف ساده و آسان باید بگوییم فراموشی (forgetfulness) حالتی است که در اثر نقص حافظه یا ناتوانی در بازیابی اطلاعات ذخیره شده در مغز، به وجود می آید. فراموشی ممکن است بخش طبیعی از روند پیری باشد یا ممکن است در اثر بیماری خاص، آسیب به مغز یا عارضه دارویی به وجود بیاید.

مغز به عنوان یکی از پیچیده ترین اندام های بدن، مسئولیت فرآیند های پیچیده ای مانند ذخیره کردن اطلاعات یا کمک به بازیابی خاطرات را در بدن را بر عهده دارد.

می دانیم که خاطرات و اطلاعاتی که در ذهن داریم، نقش مهمی در یادگیری دارند؛ خاطرات منجر به غنی شدن زندگی ما می شوند، باعث برقراری ارتباطات معنادار شده و هویت فرد را آشکار می کنند. زمانی که خاطرات ما دچار مشکل شود، عملکرد ما مختل می شود.

فراموشی می تواند روند به خاطر آوردن خاطرات را با مشکلات جدی رو به رو کند. 

فراموشی چقدر طول میکشد؟

فراموشی ممکن است:

• موقتی باشد و در اثر ضربه به سر یا مصرف دارویی خاص ایجاد شود و پس از مدت زمان بهبود پیدا کند.
• دائمی و بدون تغییر باشد و در اثر یک بیماری جدی مانند آنسفالیت یا سکته مغزی به وجود بیاید.
• پیشرونده باشد و به تدریج بدتر شود؛ مانند حالتی که پس از بیماری های پیش رونده مانند زوال عقل برای فرد روی می دهد.

فراموشی در حالت بسیار شدید و نادر می تواند عملکرد فرد را به طور کلی مختل کند و منجر به فراموشی عملکردی شود.

آیا فراموشی برگشت پذیر است؟

پاسخ این سوال مشخص نیست! درمان فراموشی بسته به علائم، شدت، نوع و نشانه های آن متفاوت است. در صورت تشخیص به موقع نشانه ها و استفاده از بهترین راهکار درمانی می توان فراموشی را درمان کرد و در این صورت فراموشی برگشت ناپذیر می شود.

اگر فراموشی درمان نشود و فرد نسبت به نشانه های آن بی توجه باشد ممکن است پس از از بین رفتن موقت نشانه ها، فراموشی او عود کند و برگردد.

علائم فراموشی کدام اند؟

فراموشی با وجود برخی نشانه ها قابل تشخیص است. اگر هرکدام از نشانه های زیر را برای مدت زمان طولانی تجربه کرده اید، بهتر است به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید؛ برخی از مهم ترین نشانه های فراموشی شامل موارد زیر می شود:

• ضعف یا نقص حافظه کوتاه مدت
• ناتوانی در به خاطر سپردن نام ها یا چهره ها
• گم شدن در مکان های آشنا
• تجربه احساس گیجی
• نقص عملکرد به صورت تدریجی در مهارت های زندگی
• گفتار نامفهوم یا از دست دادن توانایی در برقراری ارتباط
• صحبت کردن در مورد اطلاعات مشخص به صورت تکرار شونده
• پرسیدن سوالاتی با پاسخ مشخص 
• مشکل در دنبال کردن مسیرهای مختلف
• یادگیری ضعیف
• تغییرات ناگهانی در رفتار یا خلق و خو
• عدم توانایی در تفکیک کلمات مثلا بشقاب را قاشق می نامد
• فراموش کردن جای وسایل یا جای پارک ماشین
• فراموش کردن پرداخت قبوض یا اجاره ماهیانه سر موعد مقرر
• فراموش کردن روزهای هفته، تاریخ یا سال
• فراموش کردن نام افرادی که به تازگی با آن ها ملاقات داشته اند
• و...

علت فراموشی چیست؟

برخی از علل ایجاد فراموشی عبارت اند از:

مشکلات مرتبط با وضعیت پزشکی

علل مرتبط با وضعیت پزشکی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• زوال عقل؛ زوال عقل یک اصطلاح است که برای بیماری های مختلف استفاده می شود. زوال عقل با اختلال در حافظه و تفکر همراه است. فرد مبتلا به زوال عقل استقلال خودش را از دست می دهد و در انجام فعالیت های روزانه با مشکلات جدی رو به رو می شود.
• مشکلات مرتبط با تیروئید؛ تیروئید اگر عملکرد درستی نداشته باشد بر حافظه تاثیر می گذارد، منجر به افسردگی می شود و خواب فرد را مختل می کند.
• مصرف دارو؛ برخی داروها مانند داروهای سرما خوردگی، داروهای آلرژی،داروهای ضد افسردگی، داروهای فشار خون به ایجاد فراموشی و سردرگمی کمک می کنند.
• سکته
• تشنج
• تومور مغزی
• آنوکسی یا کمبود اکسیژن
• کمبود ویتامین B1 و B12
• کهولت سن
• بیماری پارکینسون
• بیماری هانتینگتون
• سندروم ورنیکه کوساکف که در اثر نوشیدن بیش از اندازه الکل به وجود می آید.

مشکلات روانی

برخی از مشکلات روانی که ممکن است منجر به فراموشی شود، شامل موارد زیر می باشد:

• افسردگی؛ احساس ضعف ناشی از افسردگی می تواند باعث فراموشی، سردرگمی و سایر مشکلات شود.
• اضطراب؛ افرادی که مکررا نگران هستند ممکن است دچار مشکلات حافظه شوند.
• استرس؛ استرس مزمن و طولانی مدت خطر ابتلا به فراموشی را افزایش می دهد. مشکلات خانوادگی، شغلی، تحصیلی، فردی و... در ایجاد استرس نقش دارند.

مشکلات محیطی

علل محیطی فراموشی ممکن است با عادات یا رویدادهای خاصی مرتبط باشد:

• ضربه یا آسیب به سر؛ هر موقعیتی که منجر به ضربه به سر شود می تواند علائم از دست دادن حافظه را ایجاد کند.
• کمبود خواب؛ استراحت شبانه خوب و کافی به بهبود عملکرد مغز کمک می کند. کمبود خواب می تواند مغز را دچار مشکل کند و اگر مغز دچار مشکل شود حافظه آسیب می بیند.
• الکل و نوشیدنی های الکلی؛ الکل تاثیر منفی بر حافظه کوتاه مدت دارد؛ اعتیاد مزمن به الکل سبب ساز مشکلات حافظه در طولانی مدت می شود.

انواع فراموشی

تا به اینجای این مقاله، متوجه شدیم که فراموشی چیست و چرا به وجود می آید و چه نشانه هایی دارد؛ در این بخش می خواهیم یک بررسی کوتاه از انواع فراموشی داشته باشیم. افراد مختلف به دلایل متفاوتی ممکن است دچار فراموشی شوند و همین موضوع اشاره به آن دارد که فراموشی انواع مختلفی دارد:

• فراموشی پیش گستر؛ این نوع از فراموشی در اثر آسیب یا ضربه به سر ایجاد می شود و فرد پس از آسیب دیدگی، توانایی ثبت خاطرات جدید و نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه مدت را ندارد. لازم است بدانید، فرد به راحتی اطلاعات قبل از آسیب را به یاد دارد و فقط توانایی به خاطر سپردن اطلاعات جدید را ندارد.
• فراموشی پس گستر؛ این فراموشی همان طور که از نامش مشخص است، نقطه مقابل فراموشی پیش گستر بوده و از قضا در اثر آسیب یا ضربه به سر به وجود می آید. در این نوع فراموشی فرد نمی تواند خاطرات و اطلاعاتی که قبل از آسیب داشته را به یاد بیاورد.
  اگرچه اطلاعات جدید و پس از آسیب هم می تواند در معرض فراموشی باشد اما خاطرات قدیمی و دوران کودکی بیشتر به ذهن فرد می ماند.
  امکان ایجاد فراموشی پیش و پس گستر به صورت همزمان کم است.
• فراموشی حادثه ای؛ این نوع فراموشی با کاهش هوشیاری و حالت اغما و کما همراه است و در اثر آسیب شدید به سر به وجود می آید. فرد مبتلا به این فراموشی بر اساس شدن و نوع ضربه طول دوره بهبودی متفاوتی را تجربه می کند. این فراموشی می تواند دائمی و موقتی باشد و مشکلاتی برای حافظه ایجاد کند.
• فراموشی گذرا کلی؛ این فراموشی موقتی، کوتاه مدت و گذراست و فرد مبتلا توانایی به خاطر آوردن اطلاعات جدید را ندارد. اصولا افراد میانسال و مسن به دلیل مسدود شدن رگ های مغزی این فراموشی را تجربه می کنند.
• یادزدودگی تجزیه ای؛ این فراموشی نوعی اختلال است و فرد مبتلا به آن در اثر یک رویداد آسیب زا و شدید چون توان مقابله روانی با رویداد را ندارد، دچار فراموشی می شود. در این نوع فراموشی فرد حتی هویت خودش را به یاد نمی آورد و به کل همه چیز را در مورد خودش فراموش می کند.
• سندروم ورنیکه کورساکوف؛ این نوع فراموشی در اثر سو مصرف الکل به وجود می آید و حافظه پیش گستر و پس گتر را مختل می کند. فردی که کمبود ویتامین B1 دارد هم ممکن است این اختلال را تجربه کند.

فراموشی جهانی گذرا (TGA) چیست؟

پیش تر در مورد این فراموشی صحبت کردیم. فراموشی جهانی گذرا (Transient global amnesia) نوعی فراموشی بوده که منجر به از دست دادن ناگهانی و موقتی بخشی از حافظه می شود. فرد مبتلا به این فراموشی در یک دوره زمانی توانایی به خاطر آوردن وقایع را از دست می دهد و نمی داند دقیقا چه کسی است و چرا به این جا رسیده و حتی دیدگاهی نسبت به آینده هم ندارد.
این نوع فراموشی بیشتر در افراد میانسال و مسن دیده می شود و ممکن است پس از گذشت دوره زمانی بهبودی حاصل شود و فرد خاطرات گذشته را دوباره به یاد بیاورد.

علت حواس پرتی و فراموشی در جوانی

علت حواس پرتی و فراموشی در جوانی یکی از دغدغه های ذهنی جوانان است. چه چیزی باعث می شود یک فرد در اوج جوانی و شادابی دچار حواس پرتی یا فراموشی شود و بسیاری از مسائل را فراموش کند؟
بر اساس تحقیقات صورت گرفته، چند عامل مهم ممکن است بر فراموشی و حواس پرتی جوانان تاثیر بگذارد و این عوامل عبارت اند از:

• کمبود خواب و خواب نامنظم
• مصرف برخی داروها
• مصرف الکل و مواد مخدر
• کم کاری تیروئید
• استرس و اضطراب
• افسردگی
• انجام چندین کار و فعالیت به طور همزمان
• ضربه یا آسیب به سر
• کمبود ویتامین b12
• بیماری های مرتبط با مغز
• سکته
• بیماری های مثل پارکینسون یا هانتینگتون
• مصرف مواد غذایی ناسالم
• استفاده بیش از اندازه از وسایل مرتبط با تکنولوژی و فناوری
• و...

مشکلات و عوارض جانبی فراموشی کدام اند؟

فراموشی می تواند برای فرد مبتلا و اعضای نزدیک خانواده او کمی دردسرساز باشد؛ البته فراموشی نمی تواند به صورت مستقیم منجر به مرگ شود اما می تواند تاثیرات منفی بر زندگی قرد بگذارد. فراموشی با افزایش سن و به صورت تدریجی امری طبیعی است اما اگر به صورت ناگهانی رخ دهد و سرعت آن بالا باشد، حتما باید بررسی شود و درمان مناسب با آن شروع و پیگیری شود.

برخی مشکلاتی که ممکن است در اثر فراموشی ایجاد شود، شامل موارد زیر می شود:

• عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران
• مشکل در غذا خوردن
• ناتوانی در مصرف دارو و غذا
• عدم توانایی در مراقبت از خود
• گم شدن
• کاهش توانایی فرد در بینش و قضاوت
• گسترش سرطان، عفونت و بیماری
• ناتوانی در رعایت بهداشت فردی
• و...

اهمیت تشخیص فراموشی

خوب می دانیم که از دست دادن حافظه با مشکلات بسیاری همراه می شود و زوال عقل و فراموشی نه تنها فرد را با مشکلاتی رو به رو می سازد بلکه خانواده فرد را هم با چالش هایی مواجه می کند. پنهان کردن فراموشی از اعضای خانواده و نادیده گرفتن آن توسط اعضای خانواده می تواند مشکل آفرین باشد و این مسئله به اهمیت تشخیص فراموشی اشاره می کند.

بنابراین تشخیص فراموشی بسیار مهم است و به درمان و مداخله به هنگام کمک می کند؛ تشخیص فراموشی به شروع درمان و مدیریت علائم، برنامه ریزی برای درمان، فراهم کردن اقدامات درمانی مناسب و خرید تجهیزات درمانی یا دارو  و در نهایت به تامین و برآورد هزینه ها کمک می کند. 

چه زمانی باید برای رفع مشکل فراموشی اقدام کرد؟

زمانی که احساس کردید فراموش کار شده اید و تعداد دفعاتی که چیزهای مختلف را فراموش می کنید یا ساده ترین مسائل را به سختی به یاد می آورید، بهترین کار مراجعه به پزشک است. البته در صورت مشاهده هرکدام از این رفتارها در اعضای خانواده به خصوص افراد میانسال و سالمند سریعا با یک پزشک مشورت کنید.
پزشک شرایط و موقعیت را بررسی می کند و در نهایت بهترین تصمیم را اتخاذ می کند.

روش های درمان فراموشی

جدا از روش های درمان پزشکی که توسط پزشک ارائه می شود، برخی راهکارهای درمانی ساده وجود دارد که به درمان فراموشی کمک می کنند.

یک فهرست یا چک لیست از کارهایی که باید در طول روز انجام دهید، تدوین کنید و حتی کوچکترین و کم اهمیت ترین کارها را در آن یادداشت کنید. چک لیست شما می تواند در تلفن همراه یا یک دفترچه یادداشت صبح زود یا شب پیش از خواب نوشته شود.

یادداشت برنامه های روزانه در تقویم و علامت زدن آن می تواند به جلوگیری از فراموشی کمک کند. زنگ هشدار تنظیم کنید؛ کارهای مهم خود را در تلفن همراه یادداشت کنید و برای آن زنگ هشدار تنظیم کنید

.
برگه های کاغذ کوچک و نصب آن روی درب یخچال یا جاهایی که در معرض دید شماست، می تواند به شما در کاهش فراموشی کند.   

نکاتی برای پیشگیری از فراموشی و بهبود حافظه

تقویت و بهبود حافظه به کاهش فراموشی کمک می کند؛ راهکارهای بسیار ساده ای برای بهبود حافظه وجود دارد که در طول روز می توانید آن ها را انجام دهید و در نهایت تاثیر آن ها را مشاهده کنید.

انجام بازی های فکری مانند سودوکو، مکعب روبیک، جدول یا پازل، انجام بازی های ویدئویی که به افزایش دقت و تمرکز کمک می کنند، گوش دادن به  موسیقی که از استرس می کاهد و میان بدن و ذهن تعادل ایجاد می کند، مدیتیشن و یوگا، ورزش کردن و داشتن تغذیه سالم و ... می تواند به بهبود حافظه کمک کند و در نهایت از فراموشی جلوگیری کند.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد فراموشی، انواع فراموشی و نشانه های فراموشی صحبت کردیم. زمانی که حافظه دچار آسیب شود، فراموشی اتفاق میوفتد. فراموشی ممکن است به علل گوناگون مانند بیماری، مشکلات روانی و ... به وجود بیاید. فراموشی در صورت تشخیص به موقع کاملا قابل درمان است.

آیا تا به حال تجربه فراموشی را داشته اید؟ لطفا نظرات، دیدگاه و تجربیات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول