تفکر خلاق چیست؟ بهترین راه حل برای خلاق بودن را بشناسیم

آیا برای حل مشکلاتتان موفق به کشف راه حل های جدید شده اید؟ یا برای مقابله با چالش ها و موضوعات مختلف از همان راه حل های قدیمی یا الگوهای ذهنی پیشین خود استفاده می کنید؟

می دانید حل مسائل و مشکلات سخت یک نوع فعالیت فکری است که به تفکر خلاق شناخته می شود؟ تفکر خلاق همان فرآیندی است که ما را در خلق و ابداع چیزهای جدید کمک می کند.

اگر دوست دارید بدانید تفکر خلاق (Creative Thinking) چیست و بهترین راه حل ها برای خلاق بودن را بشناسید، در این مقاله همراه ما باشید. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

تفکر خلاق چیست؟

قبل از تعریف تفکر خلاق(Creative Thinking)، بهتر است اشاره ای کوتاه به خلاقیت داشته باشیم. خلاقیت به خودی خود فرآیندی با ارزش است؛ خلاقیت به ما کمک می کند تا ایده های جدید، اثر هنری یا یک وسیله جدید خلق کنیم. اما تفکر خلاق!  بر خلاف تفکر منطقی، تفکر خلاق از هیچ قاعده، ساختار یا قانونی پیروی نمی کند و دقیقا نمی توانیم بگوییم چگونه باید تفکر خلاق داشته باشیم.

با وجود نظریه پردازی های مختلف در مورد تفکر خلاق، هنوز هم تعریف واحدی در مورد تفکر خلاق وجود ندارد و همین مسئله باعث می شود زمانی که می خواهیم به یک متفکر خلاق تبدیل شویم، با چالش هایی روبه رو شویم!

تفکر خلاق، راهکاری تازه برای نگاه کردن به مسائل و مشکلات و پیدا کردن راه حل های جدید و تازه است. تفکر خلاق را می توان خاستگاه ایده های جدید در هر رشته و موضوعی در نظر گرفت. تفکر خلاق باعث می شود قوانین و مقررات از پیش تعیین شده را کنار بگذاریم و ایده های جدید خلق کنیم.
برخی از معیارهای تفکر خلاق، شامل موارد زیر می شود:

• انعطاف پذیری
• تناسب و سازگاری
• اصالت و بدیع بودن

پس تفکر خلاق را می توان توانایی متفاوت فکر کردن برای بررسی مسائل و مشاهده موضوعات از زوایا و دیدگاه جدید، تعریف کرد. تفکر خلاق به ما در پیدا کردن راه حل های جدید برای حل چالش ها کمک می کند. در برخی موارد تفکر خلاق باعث می شود ما متوجه شویم بعضی از مشکلات لزوما با راه حل های قدیمی حل نمی شوند.

تاریخچه تفکر خلاق

از گذشته تا به امروز، نظریه پردازان بزرگ، در مورد خلاقیت نظریات متفاوتی را ارائه داده اند و هر کدام از دیدگاه خودشان خلاقیت را بررسی و توصیف کرده اند. گانیه، گیلفورد، ویلیام جیمز، مزلو، فروید، آزوبل، آلبرشت و غیره از جمله این افراد بودند.

اما تحقیقات در مورد تفکر خلاق را باید به سال 1951 و اگر دقیق تر بخواهیم بگوییم به ماه آپریل نسبت دهیم. قبل از این تاریخ، تحقیقات زیادی در مورد تفکر خلاق یا خلاقیت فکری انجام نشده بود. در سال 1951، تفکر خلاق در آزمایشگاه روان شناسی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت.

سپس در سال 1967، گیلفورد تعدادی فرضیه در مورد تفکر خلاق مطرح کرد و آزمون هایی را در رابطه با آن انجام داد. در نتیجه تحلیل عاملی که بر روی این متغیر انجام شد، پنج عاملی که با تفکر خلاق بیشتر در ارتباط بود مشخص شد. این عوامل عبارت اند از:

• توانایی درک و دریافت مسائل از دیدگاه های مختلف
• روانی در تولید اندیشه های جدید
• روانی در بیان کلمات جدید
• اصالت جویی در اصلاح و بازسازی
• انعطاف پذیری در گذر از یک موضوع به موضوعی دیگر

شناخت عملکرد مغز جهت آگاهی از عملکرد تفکر خلاق

خوب می دانیم که مغز دارای ساختار و عملکرد پیچیده است؛ هر کدام از نیم کره های مغز کار خاصی را انجام می دهند. آیا در مورد عملکرد نیم کره راست مغز چیزی می دانید؟ من به شما خواهم گفت! تمرکز اصلی در نیم کره راست بر، خلاقیت، نوآوری و آشفتگی است.
پس شناخت عملکرد مغز برای آگاهی از عملکرد تفکر خلاق، منطقی به نظر می رسد! حالا نتایج تحقیقات در مورد عملکرد مغز و تفکر خلاق به ما چه می گویند؟

• مغز ما از سادگی دوری می کند و به پیچیدگی علاقه دارد؛ علاقه به پیچیدگی در ما ذاتی است می دانید چرا؟ چون حتی زمانی که نوزاد هستیم به چیزهای پیچیده و در حال تغییر توجه می کنیم تا چیزهای ساده و ثابت!
• یادگیری باعث یادگیری بیشتر می شود؛ هر بار که در مورد یک موضوع می خواهیم چیزی را یاد بگیریم، مغز اطلاعات بیشتری برای ساخت تصاویر و اطلاعات دارد و برای دریافت اطلاعات بیشتر و ترکیب اطلاعات قبلی با جدید، تمایل به جذب الگوها و ساختارها دارد. زمانی که بتوانیم میان اطلاعات مختلف، رابطه برقرار کنیم، تفکر خلاق را در خود تقویت می کنیم.
• مغز دوست دارد بر اساس اطلاعات موجود فرضیه بسازد یا به اصطلاح میان بر بزند؛ اگر مغز فکر کند که می داند دارد چه کار می کند یا چه اتفاقی می افتد، به جای کشف راه حل جدید به مدل ذهنی قدیمی رجوع می کند. این مسئله از تفکر خلاق جلوگیری می کند و ما را در بند تجربیات گذشته نگه می دارد.
• مغز به ارتباطات و الگوها علاقه مند است؛ مثال بزنیم؟ همه ی ما به هنگام حفظ یک شعر، ترجیح می دهیم شعر قافیه دار حفظ کنیم تا شعر سپید؛ این موضوع تمایل ما به الگویابی را نشان می دهد. الگویابی باعث می شود هر چیزی را راحت تر یاد بگیریم و به خاطر بسپاریم.
  تمایل به الگویابی باعث دیدگاه جدید می شود. می دانستید علت توهم توطئه همین عادت مغز به الگویابی است؟
• مغز به دلیل علاقه به پیدا کردن الگوها، بازی را دوست دارد؛ پس جدول حل کردن، پازل چیدن، بازی با کلمات می تواند به تفکر خلاق کمک کند.

• از مغز خود مراقبت کنید؛ اگر در موقعیت خوبی نباشید، مغز درست کار نخواهد کرد. تغذیه، ورزش، استراحت، استرس کم، بر عملکرد بالای مغز کاربرد دارد.

چرا تفکر خلاق مهم است؟

فرقی نمی کند دکتر باشید یا مهندس یا یک دانشجوی در حال تحصیل، داشتن تفکر خلاق برای همه خوب است؛ به نظر می رسد بررسی موضوعات از زوایا مختلف، تلاش برای پیدا کردن راه حل های جدید برای همه ی ما خوب باشد و بر میزان موفقیت و تلاش برای مقابله با چالش های زندگی موثر باشد.

تفکر خلاق مهم است، چون:

• باعث خلق ایده های جدید می شود.
• باعث ایجاد آزادی می شود.
• خودآگاهی ما را ارتقا می دهد.
• زمینه را برای پیشرفت شغلی و تحصیلی فراهم می کند.
• باعث بهبود روند حل مسئله می شود.
• به رشد شخصی کمک می کند.
• و..

انواع تفکر خلاق

تفکر خلاقانه در هر موقعیتی ممکن است به وجود بیاید و انواع مختلفی دارد؛ برخی از انواع تفکر خلاقانه شامل موارد زیر است:

• تفکر خلاق در کلام
• تفکر خلاق در موسیقی
• تفکر خلاق در تجسم
• تفکر خلاق در مکانیک
• تفکر خلاق در نویسندگی
• تفکر خلاق در هنر
• و ....

ابعاد تفکر خلاق

شما در هر محیطی ممکن است نیاز به تفکر خلاق داشته باشید، یک دانشجو ممکن است در دانشگاه برای حل یک موضوع نیاز به تفکر خلاق داشته باشد و از طرفی یک کارمند برای انجام وظایف شغلی اش به تفکر خلاق نیاز دارد؛ پس شناخت ابعاد تفکر خلاق می تواند به شما کمک کند. ابعاد تفکر خلاق چیست؟

توانایی تحلیل

لازمه تفکر خلاقانه، درک موضوع است؛ پس پیش از تفکر خلاقانه باید یک مسئله را به صورت دقیق، بررسی، ارزیابی، تحلیل، تفسیر و درک کنیم. مسئله ای که ما در مورد آن فکر می کنیم می تواند هر چیزی باشد.

ذهن باز و روشن

برای داشتن تفکر خلاق، در قدم اول باید روشن فکر بود. لازمه روشن فکری، حذف پیش داوری، قضاوت و رد فرضیات ذهنی است. یک فرد روشن فکر می تواند از زوایای مختلف به موضوعات نگاه کند و به صورت خلاقانه آن ها را حل کند.

توانایی حل مسئله

حل مسئله دیگر بعد مهم، تفکر خلاق است. اگر می خواهید در محیطی مشغول به کار شوید، باید یک کارمند خلاق باشید تا زمانی که به یک مشکل بر می خورید بتوانید با روش خود موانع و مشکلات را از میان بردارید.

سازماندهی

یکی از ملزومات تفکر خلاق، داشتن نظم است؛ درست است به هنگام یافتن ایده های جدید کمی بی نظمی و آشفتگی را تجربه می کنید اما در نهایت باید به ایده های خود نظم و سر و سامان بدهید تا بتوانید بهترین راه حل را پیدا کنید.

تعامل و برقراری ارتباط

داشتن ایده های خلاقانه، مستلزم بیان آن ها است. اگر ایده های خوبی داشته باشید اما نتوانید با دیگران ارتباط برقرار کنید و ایده های خود را با آن ها به اشتراک بگذارید، تفکر خلاقانه فایده ای نخواهد داشت.

تفاوت تفکر خلاقانه و نقادانه

پیش از بررسی تفاوت میان این دو شیوه تفکر، کمی در مورد تفک انتقادی صحبت می کنیم.
تفکر انتقادی فرآیند تجزیه و تحلیل فعال، تفسیر، ترکیب، ارزیابی اطلاعات جمع آوری شده از طریق مشاهده، تجربه یا ارتباطات است. این تفکر به شیوه ای روشن، منطقی، مستدل و تأمل برانگیز برای قضاوت و یا تصمیم گیری آگاهانه مورد استفاده قرار می گیرد.

تفکر انتقادی شامل توانایی های زیر می شود:

• سوال پرسیدن
• استفاده از منطق
• تمایل به عینیات
• ارزیابی
• تحلیل
• تفسیر
• دلیل آوردن
• تامل کردن

حالا که معنای تفکر انتقادی را متوجه شدید، بهتر است به بررسی تفاوت این دو شیوه تفکر بپردازیم:

• تفکر خلاق سعی می کند چیز جدیدی خلق کند در حالی که تفکر انتقادی به دنبال ارزیابی ارزش یا اعتبار چیزهایی است که از قبل وجود داشته است.
• تفکر خلاق مولد است، در حالی که تفکر انتقادی تحلیلی است.
• تفکر خلاق واگرا است، در حالی که تفکر انتقادی همگرا است.
• تفکر خلاق بر چیزهای ممکن متمرکز است در حالی که تفکر انتقادی بر احتمالات متمرکز است.
• تفکر خلاق با نادیده گرفتن اصول پذیرفته شده محقق می شود، در حالی که تفکر انتقادی با به کارگیری اصول پذیرفته شده صورت می گیرد.
• تفکر انتقادی نیاز به تلاش و برنامه ریزی حساب شده دارد، در حالی که تفکر خلاق می تواند در هر زمانی در مغز شما اتفاق بیفتد.
• در تفکر انتقادی، شما با تمرکز کامل و کلامی با دقت فکر می کنید، اما در تفکر خلاق، افکار شما پراکنده و بصری می باشد.
• شما می توانید ایده های نامحدودی را در تفکر خلاق تصور و خلق کنید، اما این موضوع در تفکر انتقادی جواب نمی دهد.
• تفکر انتقادی سازمان یافته است؛ بدین معنا که وقتی انتقادی فکر می کنید، از قسمت چپ مغز استفاده می کنید، در حالی که متفکر خلاق از سمت راست مغز استفاده می کند و از هیچ نظمی پیروی نمی کند.
• تفکر انتقادی انتخابی است، در حالی که تفکر خلاق انتخابی نیست.
• تفکر انتقادی کاملاً عینی است، به این معنی که شما در حال انتخاب هستید. در مقابل، یک متفکر خلاق، پذیرای ایده های مختلف و بدون قضاوت است؛ او می تواند ایده های جدیدی داشته باشد و در هر چیزی کاوش کند.

بیشتر بدانید

در تفکرا واگرا خلاقیت وجود دارد؛ بر اساس تفکر واگرا ما با دیدگاه متفاوت به مسائل نگاه می کنیم و هرچیزی را به راحتی نمی پذیریم اما در تفکر همگرا، امور و پدیده ها را همان طور که هست می بینیم و کمتر به خلق چیزهای جدید می پردازیم.

مراحل تفکر خلاقانه

تفکر خلاقانه با طی کردن برخی مراحل به وجود می آید؛ این مراحل شامل موارد زیر است:

• آمادگی؛ برای دستیابی به تفکر خلاق باید دقت خود را به جزئیات بیشتر کنیم و موضوعات مختلف بیشتر فکر کنیم.
• مطالعه؛ برای درک ارتباط میان پدیده ها باید چیزهای مختلف را یاد بگیریم و یادگیری با مطالعه حاصل می شود.
• تغییر؛ در تفکر خلاق مدل ذهنی پیشین خود را تغییر می دهیم و باید سوال های مختلفی را مطرح کنیم و سپس به بررسی آن ها بپردازیم.
• پختگی؛ در این مرحله از مراحل قبلی و ابتدایی گذر کردیم و در نهایت به شناخت عمیق دست پیدا می کنیم.
• اشراق؛ کلماتی مانند بالاخره راه حل را پیدا کردم یا به موضوع جدید دست پیدا کردم، در این مرحله اتفاق می افتد. اشراق مرحله یافتن پاسخ های ناگهانی است.
• بررسی و وارسی؛ در این مرحله ایده های قبلی و جدید را بررسی می کنیم تا صحت و درستی آن را متوجه شویم.
• اجرا؛ مرحله آخر در تفکر خلاق اجرا است؛ حالا باید ایده های درست و منطقی را به حالت اجرا در بیاوریم.

ویژگی افراد دارای تفکر خلاق

افرادی که تفکر خلاق دارند، دارای ویژگی های زیر هستند:

• تمایل به جستجو و کشف راه حل های تازه
• تمایل به پیدا کردن ایده های نو و جدید
• بررسی تمام ابعاد و جوانب یک موضوع
• تمرکز بالا در حل مسائل
• داشتن فکرهای بکر و ایده های نوین
• بررسی راه حل های بی اهمیت از نظر دیگران
• برقراری ارتباط میان ایده های جدید و قدیمی
• بیان افکار و عقاید شخصی به راحتی
• استقبال از افکار و نظرات دیگران
• تلاش برای رسیدن به نتایج دلخواه
• آزادی عمل و محدود نکردن خود به نظرات دیگران
• کنجکاوی برای یادگیری
• مثبت نگری
• انرژی بالا
• آمادگی برای پاسخ دادن به سوالات دیگران
• پرسیدن سوالات عجیب و غریب
• و...

تکنیک های تفکر خلاق

به کار بردن تکنیک های تفکر خلاق، در محیط های مختلف نتایج مثبت زیادی را به همراه خواهد داشت؛ شاید در ابتدا که قصد انجام این تکنیک ها را دارید، انجام تکنیک ها کارآمد به نظر نرسند، اما در نهایت پس از انجام آن ها به نتایج خوبی دست پیدا خواهید کرد.
برخی از تکنیک های تفکر خلاق عبارت اند از:

تکنیک طوفان فکری

طوفان فکری تکنیکی است برای تولید ایده های بسیار برای حل مسائل مختلف؛ برای استفاده از این تکنیک در یک محیط کنترل شده، افراد گرد هم جمع می شوند و به صورت آزاد اندیشانه ایده های خود را مطرح می کنند. در نهایت مجموعه وسیعی از ایده ها تولید می شود که افراد می توانند بهترین ایده را انتخاب و میان ایده های مختلف ارتباط برقرار کنند.

تکنیک ارتباط اجباری

گاهی اوقات برقراری رابطه اجباری میان دو گروه از اطلاعات یا پدیده هایی که خیلی با یکدیگر مرتبط نیستند، می تواند منجر به خلاقیت و یافتن ایده های نو شود.

تکنیک چرایی

آیا یادتان هست زمانی که کودک بودیم در مورد همه چیز از والدینمان سوال می پرسیدم و دلمان می خواست علت و چرایی هر چیزی را بدانیم؟ تکنیک چرایی به همین مسئله اشاره می کند. برای ارتقا تفکر خلاق می توانیم اندیشه های خود را زیر سوال ببریم و از خودمان در مورد چرایی یک چیز سوال کنیم.

تکنیک توهم خلاق

آیا آنچه ما فکر می کنیم، همیشه درست و بر اساس واقعیت است؟ تکنیک توهم خلاق به ما می گوید گاهی باید به مسائل و واقعیت ها به شیوه دیگر و با قدرت توهم نگاه کنیم تا متوجه خطاهایی که می کنیم، بشویم.

تکنیک do it

تکنیک دو ایت مخفف کلمات، تعریف کردن، بازکردن، شناسایی کردن و تبدیل کردن است؛ این تکنیک به ما می گوید، برای حل یک چالش باید اول مشکل را شناسایی کنیم، آن را درک کنیم، ذهنمان را برای پیدا کردن راه حل های جدید آماده کنیم و در نهایت مشکل را حل کنیم.

تکنیک درهم شکستن مفروضات

می دانید چه چیزی مانع تفکر خلاقانه می شود؟ ایده ها  مفروضات قدیمی که در ذهن ما نقش بسته است. بنابراین برای دستیابی به تفکر خلاق، باید مدل های ذهنی پیشین را تغییر داد و با کسب اطلاعات و تجربیات جدید تصمیم گیری کرد.

تکنیک استخوان ماهی

این تکنیک توسط پرفوسور کائور ایشکاوا از دانشگاه توکیو طراحی شده است؛ این تکنیک به شناخت مسئله و حل آن کمک می کند. این تکنیک که یک تکنیک علت و معلولی است، تمام عوامل احتمالی برای یک موضوع را در نظر می گیرد.

نقشه ذهنی

این تکنیک توسط تونی بوزان مطرح شد؛ بر اساس این تکنیک یک کلمه واحد در وسط نوشته می شود و سپس هر ایده و مسئله ای که به آن مربوط می شود با خط های مختلف به آن وصل می شود. آفرین دقیقا مثل کاری که کارآگاهان به هنگام تلاش برای یافتن سر نخ انجام می دهند.

تکنیک تصاویر غنی

بر اساس این تکنیک سعی می کنیم از تصاویر، نمودارها، نماد ها و انواع رنگ ها برای کسب اطلاعات جدید و یافتن راه حل استفاده کنیم.

موانع رشد تفکر خلاق

برخی از رفتارها و اعمالی که باعث می شود شما تفکر خلاق نداشته باشید، عبارت اند از:

• منفی نگری و بدبینی
• عدم پذیرش ایده های دیگران و انتقاد به نظرات آن ها
• عدم باور به توانایی های خود
• اعتماد به نفس نداشتن در بیان ایده های نو
• عدم باور به خلاقیت خود
• تمایل به حل مشکلات بر اساس عادات و تجربیات پیشین
• کنترل بیش از حد بر روی افکار
• ترس از قضاوت، مورد تمسخر و انتقاد قرار گرفتن
• حق به جانب بودن 

راه های تقویت تفکر خلاق

خوشبختانه تفکر خلاق قابل اکتساب و ارتقا است؛ اگر دوست دارید تبدیل به یک متفکر خلاق شوید، می توانید از راهکارهایی که در ادامه ذکر می کنیم، بهره ببرید:

• ورزش کنید؛ ورزش کردن با تاثیری که بر عملکرد مغز دارد، باعث ایجاد و بهبود تفکر خلاق می شود.
• در زمان خستگی فکر کنید؛ خلاقانه ترین ایده ها زمانی به ذهن ما می رسد که خسته هستیم! پس اگر در حین خستگی ایده ای به ذهنتان رسید به آن توجه کنید و در زمان بهتر بر روی آن ایده کار کنید.
• به روابط علت و معلولی فکر کنید؛ یافتن رابطه میان چیزهای مختلف می تواند به خلاقیت بیشتر منجر شود.
• سفر کنید؛ کسب تجربیات تازه و دستیابی به اطلاعات مختلف، باعث تفکر خلاقانه می شود.
• در مکان هایی با نور کم قرار بگیرید؛ نور کم باعث رهایی ناخودآگاه می شود و با خلق ایده های جدید در ارتباط است.
• محدودیت ایجاد کنید؛ بعضی افراد به هنگام قرار گرفتن در محدودیت ها، ایده های ناب به ذهنشان خطور می کند؛ پس محدودیت همیشه هم بد نیست.
• تجربیات جدید کسب کنید؛ انجام فعالیت های مورد علاقه و فعالیت های جدید باعث خلاقیت بیشتر می شود.
• موارد الهام بخش را جستجو کنید؛ تمرکز بر ایده های جدید باعث خلاقیت بیشتر می شود. سعی کنید مواردی که برایتان جالب و الهام بخش است را پیدا کنید.
• الگوبرداری کند؛ شما می توانید برای شروع کار از یک فرد موفق الگوبرداری کنید.
• و...

چطور در کارهای روزمره تفکر خلاق داشته باشیم؟

اگر به دنبال تقویت تفکر خلاق هستید و می خواهید آن را ارتقا دهید، فقط کافی است:

• روابط اجتماعی خود را بیشتر کنید و تعاملات گسترده تری با دیگران داشته باشید.
• از فرصت ها استفاده کنید و سعی کنید مهارت ها و چالش های جدید را تجربه کنید.
• تفکرات بدیهی و کلیشه ای خود را به چالش بکشید و نو فکر کنید.
• به هنر، موسیفی، فیلم و تئاتر و مطالعه کتاب رو بیاورید.

چه مشاغلی به تفکر خلاقانه نیاز دارند؟

داشتن خلاقیت و مهارت در دنیای کسب و کار مهم است؛ برخی از مشاغلی که نیاز به تفکر خلاقانه دارند، عبارت اند از:

• گرافیست و طراح
• نقاش
• طراح لباس
• نویسنده
• بازاریابی
• طراحان بازی

هدف از تفکر خلاق چیست؟

• تقویت حس جستجوگری
• تقویت حس كنجكاوی
• توانایی نوع دیگر دیدن و ارائه ایده های نو
• افزایش توانایی پیگیری
• افزایش دقت و توجه
• تقویت حس انتقاد سازنده و خلاق
• تحمل بی نظمی تا رسیدن به نظم جدید (تحمل ابهام)

کارکردهای تفکر خلاق

تفکر خلاق دارای کارکردهای متنوع می باشد؛ برخی از کارکردهای آن عبارت اند از:

• بازاریابی
• تجارت
• تبدیل احساس منفی به مثبت به هنگام تجربه سختی ها
• تصمیم گیری بهتر
• حل مسئله
• بررسی پیامدهای هر موضوعی
• سازگاری و انعطاف پذیری بیشتر
• بررسی مسائل از زوایای مختلف

تکنیک 6 کلاه تفکر ادوارد دوبونو

تکنیک شش کلاه که توسط ادوارد دوبونو طراحی شده است، در اتاق های فکر کاربرد زیادی دارد. مهم ترین مزیت این تکنیک، فراهم کردن موقعیتی برای تفکر دوباره و ایجاد تغییر در موضوعی است که برای فرد پذیرفته شده نیست و فرد نسبت به آن موضوع گارد دارد. بر اساس این تکنیک فرد باید دیدگاه گذشته خود را کنار بگذارد و بر اساس دیدگاه جدید صحبت کند.

تکنیک شش کلاه، یک ابزار ارتباطی و استدلالی است؛ شما با استفاده از تفکر جانبی از این تکنیک برای بررسی موضوعات از دیدگاه های جدید استفاده می کنید.
ادوارد دو بونو اکنون 84 ساله است، اما هنوز فعال است. این روانشناس و استاد دانشگاه آکسفورد، میراث گران بهایی را در دنیای خلاقیت به ما داده است. میراث او به ویژه بر مدیریت و رهبری تأثیر گذاشته است.

تکنیک شش کلاه تفکر یک پویایی کلاسیک برای تشویق ارتباطات در مشاغل است، اما به عنوان تمرینی در دانشگاه ها و کلاس های مدارس ابتدایی برای آموزش به کودکان در مورد اینکه چگونه بهتر فکر کنند یا به صورت گروهی تصمیم بگیرند، نیز رایج است.

چیزی که دو بونو بر آن تأکید می کند این است که همه ما باید یاد بگیریم بهتر فکر کنیم. پذیرای دیدگاه دیگران بودن، یادگیری انعطاف پذیر و داشتن دیدگاه اصیل از دیگر مواردی است که دو بونو به آن تاکید دارد.

در این تکنیک ما شش کلاه داریم که هر کلاه بیانگر یک قالب فکری است؛ هر فرد هر کلاهی را که بر سر بگذارد باید بر اساس قالب همان کلاه صحبت کند. نکته این است که زمانی که کلاه را بر سر می گذارید باید، الگوی ذهنی پیشین خود را رها کنید.

هر کلاه چه معنی دارد؟

• کلاه سیاه؛ کلاه سیاه تفکر منفی می سازد؛ فردی که کلاه سیاه را بر سر می گذارد باید در مورد جنبه منفی هر موضوعی صحبت کند.
• کلاه قرمز؛ نشان دهنده تفکر احساسی، هیجانی و عاطفی در مورد آن موضوع است.
• کلاه سبز؛ نشان دهنده تفکر خلاقانه و نوآورانه در مورد موضوع است.
• کلاه زرد؛ نشان دهنده نکات مثبت و خوش بینانه یک موضوع است.
• کلاه آبی؛ فردی که کلاه آبی را بر سر می گذارد مسئولیت هدایت و مدیریت جلسه را بر عهده دارد.
• کلاه سفید؛ فردی که کلاه سفید را بر سر می گذارد باید با ارائه دلیل، مستندات و آمار صحبت کند.

تفکر خلاق در کودکان

تفکر خلاق یک مهارت ضروری برای کودکان است؛ تفکر خلاق به فرزندان شما کمک می کند تا:

•  مهارت های اجتماعی را توسعه دهند و یاد بگیرند که احساسات خود را مدیریت کنند.
• مفاهیم جدید را یاد بگیرند و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می کنند.
• از نظر جسمی و ذهنی قوی و توانا شوند.
• حافظه و مهارت های حرکتی آن ها بهبود پیدا کند.
• نظرات خود را بیان کنند و خودشان را به راحتی ابراز کنند.
• احساس شادکامی بیشتری داشته باشند.
• خلق و خوی مثبت تری داشته باشند.
•  مهارت حل مسئله کودکان را تقویت کنند.
• با توجه به تفکر خلاق، فرزندان شما نیز مهارت های تفکر انتقادی را توسعه می دهند.
• رشد همه جانبه داشته باشند. 

گاهی اوقات به دلیل مشغله و تکالیف زیاد فرصتی برای ایجاد تفکر خلاق باقی نمی ماند و این موضوع به شما به عنوان یک والد بستگی زیاد دارد. شما باید تفکر خلاق را در کودک خود پرورش دهید و حتما لازم نیست که این کار را به واسطه تمرین های سخت، رسمی یا کسل کننده انجام دهید.
شما می توانید با پیدا کردن بازی ها و روش های سرگرم کننده، مهارت تفکر خلاق را در کودک خود تقویت کنید.

تفکر خلاق با رهیافت تفکر جانبی

یک رویکرد دیگر که به تقویت تفکر خلاق کمک می کند و توسط ادوارد بونو طراحی شده است، رویکرد تفکر جانبی می باشد؛ در این رویکرد به فکر کردن در مورد مسائل از زوایای مختلف پرداخته می شود. این شیوه از تفکر باعث گسترش مرزهای فکری می شود و مرز بندی های ذهنی را تغییر می دهد.

برای رسیدن به تفکر جانبی باید:

• تفکر خود را تغییر دهید و به ایده های جدید فکر کنید.
• از محدودیت ها فاصله بگیرید و خود را از قید و بندها رها کنید.
• به دنبال ایده های جدید باشید.
• از اطلاعات و داده های جدید و متنوع استفاده کنید.
• فراتر از گزینه های موجود را ببینید و بررسی کنید.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد تفکر خلاق صحبت کردیم. تفکر خلاق به معنای تلاش برای یافتن راه حل های جدید و کشف ایده نو است و با تفکر انتقادی تفاوت دارد. خوشبختانه تفکر خلاق مهارتی قابل یادگیری است. شما با به کار بردن راهکارهای مختلف، می توانید تفکر خلاقانه را در خود بهبود ببخشید.

آیا شما یک متفکر خلاق هستید؟ برای ارتقا و بهبود تفکر خلاق در خود از چه راهکارهایی استفاده کرده اید؟ لطفا نظرات، دیدگاه ها و تجربیات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول