مدت مطالعه: 6 دقیقه 
ای سنج
06 دی 1399
مدت مطالعه: 6 دقیقه ابعاد 4 گانه عزت نفس
به منظور تأمل بیشتر در مقوله عزت نفس، بحث و بررسی ابعاد مختلف آن مفید به نظر می رسد. از ابعاد عزت نفس می توان اجتماعی، تحصیلی، خانوادگی، جسمانی را نام برد. مجموع این جنبه های عزت نفس می تواند عزت نفس کلی را نشان دهد. در این مقاله به طور کامل به هر 4 مورد خواهیم پرداخت:
عزت نفس اجتماعی
عزت نفس اجتماعیعزت نفس در انزوا ایجاد نمی شوند. ما با تصورات خودمان متولد نمی شویم، خجالتی، علاقه مندی و یا خیرخواهی همگی ویژگی هایی هستند که در اتباط با دیگران شکل می گیرند. اینکه ثروتمند یا فقیر هستید؟ زیبا یا زشت؟ این سؤالات فقط با مقایسه خودمان با افراد اطرافمان قابل پاسخ است. نفس فقط در چارچوب اجتماعی معنا دارد و این اشتباه نیست که بگوییم وضعیت اجتماعی خودپنداره و عزت نفس ما را تعریف می کند[1].
خودپنداره و عزت نفس تا حد زیادی از طریق فرآیند مقایسه اجتماعی مشخص می شوند[2]. عزت نفس اجتماعی عبارت است از احساسی که یک شخص در مورد خودش به عنوان یک دوست برای دیگران دارد[3]. مقایسه اجتماعی وقتی اتفاق می افتد که در مورد توانایی ها و مهارت های خود، در مورد مناسب بودن و اعتبار عقایدمان و وضعیت اجتماعی نسبی در مقایسه نگرش ها، عقاید و رفتارهای خود با دیگران رفتار کنیم. این مقایسه ها می تواند با افرادی باشد که می شناسیم و با آنها ارتباط برقرار می کنیم یا با مواردی که در تلویزیون می بینیم یا با هر کس دیگری که به نظر ما مهم است[4].
همچنین عزت نفس اجتماعی به این برمی گردد که دیگران او را چگونه دوست دارند. آیا دیگران او را دوست دارند، به عقایدش احترام می گذارند، او را در فعالیت هایشان شریک می سازند و آیا او نسبت به واکنش ها و ارتباطاتش با همسالان و دوستان احساس رضایت می کند. در واقع احساس اطمینان و امنیت شخصی از معیارهای مهم، زمینه های اجتماعی هستند. مطالعاتی که در مورد مشاغل، نژادها و مذاهب، انجام یافته حاکی از آن است که مسائل اجتماعی به شخصیت افراد تأثیر دارند. مثلاً اگر شخصی یک افتخار اجتماعی کسب کند بدین وسیله به رتبه بالاتری ارتقاء یابد، انتظار می رود که عزت نفس او بیشتر شود چرا که ارزیابی فرد از خود، مستلزم ارزشیابی دیگران از اوست.
عزت نفس تحصیلی
عزت نفس تحصیلیعزت نفس تحصیلی یک فرد از احساس تواناییهای تحصیلی خود و درک دیگران در مورد آن ناشی می شود. این اعتقاد عمومی است که عزت نفس تحصیلی در تلاش کودک برای ابتکار عمل نقش دارد که به نوبه خود باعث افزایش موفقیت فرد در زمینه های مختلف به ویژه در زمینه تحصیل می شود. عزت نفس پایین غالباً به عنوان منبع نهایی پیشرفت تحصیلی ضعیف و رفتار خود مخرب ذکر می شود[5]. براندن ادعا می کند که همه مشکلات، به جز مشکلاتی که منشأ بیولوژیکی دارند ، مربوط به عزت نفس است[6].
آندرس معتقد است كه كودكان در مدرسه شكست می خورند و به نظر می رسد این شکست ها که عزت نفس تحصیلی را تحت تاثیر قرار می دهند یادگیری مانع یادگیری و پیشرفت می شوند[7]. اگر فرد دارای عزت نفس پایین باشد، منجر به عدم تعادل عاطفی می شود و بنابراین اثرات منفی در عملکرد تحصیلی ایجاد می کند[8].
این نوع عزت نفس صرفاً یک ارزیابی از توانایی و پیشرفت تحصیلی نیست و به راحتی نمی توان جایگاه تحصیلی یک فرد را مشخص کرد، مگر اینکه فاصله او با دیگران را محاسبه نمود. اگر فرد خود را با معیارهای مطلوب تحصیلی منطبق بداند و استانداردهای پیشرفت تحصیلی خود را برآورده سازد طبیعتاً استانداردها به وسیله خانواده، معلمان و دوستان شکل گرفته است، دارای عزت نفس تحصیلی مثبت خواهد بود. یعنی اگر ملاک و یا معیار پیشرفت تحصیلی برای او قبول شدن در یک ترم تحصیلی باشد وی بتواند به چنین معیاری دست یابد، دارای عزت نفس تحصیلی مثبت است. البته برخی از جمله بندورا، عزت نفس تحصیلی را معادل خودکارآمدی تحصیلی در نظر می گیرند. این واژه به توانایی درک شده داشن آموزان و دانشجویان برای مدیریت رفتارهای یادگیری خود، تسلط بر مطالب و تحقق انتظارات تحصیلی اشاره دارد[9]. خودکارآمدی تحصیلی یا عزت نفس تحصیلی هرچه باشد به حدی است که دانش آموزان بر این باورند که می توانند در مدرسه موفق شوند و به عنوان یک پیش بینی کننده مثبت از عملکرد تحصیلی در رشته های مختلف شناخته شده است[10].
عزت نفس خانوادگی
عزت نفس خانوادگیخانواده ، به عنوان اساسی ترین واحد جامعه و به طور سنتی اولین و مهمترین شکل دهنده فرایندهای ذهنی اعضای خود ، یک مجموعه بی نظیر است و عملکردها، ساختارها و نیازهای خاص خود را دارد[11]. اگر خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی نقش های خود را با دقت انجام دهد ، نه تنها افراد سالم و عادی را در اختیار جامعه قرار می دهد، بلکه بیشترین تأثیر مثبت را در سایر نهادهای اجتماعی دارد[12].
مطالعات متعددی نشان داده است که محیط خانواد ، عملکرد خانواده و الگوهای والدین بر شکل گیری عزت نفس نوجوانان و جوانان تأثیر می گذارد. عملکرد خانواده بر سایر جنبه های عزت نفس از جمله عزت نفس جسمی و اجتماعی کودکان تأثیر می گذارد[13]. در حقیقت، آنچه در یک خانواده و عملکردهای آن اتفاق می افتد می تواند یک عامل اصلی در ایجاد عزت نفس فرد باشد[14].
عزت نفس خانوادگی احساسات کودک را نسبت به خود به عنوان عضوی از خانواده منعکس می سازد کودکی که احساس می کند عضو باارزشی از خانواده خود است وظیفه خود را به نحو احسنت انجام می دهد و به لحاظ محبت و احترامی که از والدین، خواهران و برادرانش دریافت می کند، احساس امنیت کرده و اقدام به خود مثبتی در این زمینه پیدا می کند. در زمینه خانوادگی عزت نفس، احساسات فرد درباره خود، به عنوان عضوی از خانواده منعکس می شود. اگر او در خانواده مورد علاقه و محبت افراد دیگر باشد احساس امنیت کرده و می توان گفت عزت نفس او مثبت است. فردی که احساس می کند عضو ارزشمند از خانواده می باشد و به احترامی که از اعضاء خانواده می گیرد مطمئن است، عزت نفس بالایی خواهد داشت. در همین رابطه یک تحقیق نشان داده که بین نوع همبستگی اعضای خانواده و میزان عزت نفس فرد رابطه معنادار وجود دارد.
عزت نفس جسمانی
عزت نفس جسمانیعزت نفس جسمانی مفهومی پیچیده و چند جانبه از خود است و مسلماً یکی از مهمترین جنبه های تصویر بدن و عزت نفس در کشورهای غربی احساس فرد بر بدن خود می باشد. به طور خاص، تصویر بدن و عزت نفس پیش بینی کننده قوی از تصویر جهانی بدن و اعتماد به نفس است. وقتی افراد از عزت نفس جسمانی بالایی دارند به این معنی که در مورد فیزیک ، فرم و عملکرد جسمانی خود احساس خوبی را تجربه می کنند[15].
تصویر بدن و عزت نفس، که به عنوان یک ارزش خود جسمی یا تصویر جسمی و عزت نفس جسمی نیز شناخته می شود، به عنوان ارزشیابی در مورد ظاهر و عملکرد بدن فرد تعریف می شود[16]. نظريه پردازان معتقدند كه تصوير بدن و عزت نفس در نتيجه ادراكات ارزيابي ناشي از حوزه هاي مختلف ، از جمله شايستگي ورزش ادراك شده ، وضعيت جسمي، جذابيت و نگرش وزن بوجود مي آيد[17].
بنابراین عزت نفس جسمانی ترکیبی از ظاهر جسمانی و قابلیت های بدنی است. احترام به خود کودک در این زمینه، براساس رضایت خاطر او از این امر است که بدنش چگونه به نظر می رسد، عمل می کند. نوعاً دخترها بیشتر نگران ظاهر خود هستند و پسرها نگران توانایی ورزشی. البته این امر ضرورتاً در مورد تمام بچه ها صدق نمی کند. امروزه نقش های سنتی در مورد کودکان در حال تغییر است. در واقع عزت نفس جسمانی بر رضایت فرد از وضعیت فیزیکی و قابلیت های جسمانی خود آنگونه که به نظر می رسد مبتنی می باشد.
ارزیابی مثبت از قدرت بالای بدن به نوبه خود باعث تقویت تصویر بدن و عزت نفس می شود. از طرف دیگر ، ارزیابی های منفی از شایستگی جسمانی باعث می شود که تصویر بدنی و عزت نفس بدن کاهش یابد[18]. علاوه بر این، استدلال شده است که اگرچه ممکن است تصویر بدن و عزت نفس در طول زمان نسبتاً پایدار باشد ، اما ارزیابی های خاص خود ممکن است بسته به نشانه های موقعیتی در نوسان باشد. ممکن است فرد بعد از دویدن 10 مایل احساس بهتری نسبت به استقامت جسمی شخصی داشته باشد[19].
جمع بندی ای سنج
همانطور که در این مقاله دیدیم چهار نوع عزت نفس وجود دارد که هرکدام به جنبه خاصی اشاره دارد. عزت نفس اجتماعی از روابط اجتماعی حاصل می شود. عزت نفس تحصیلی به توانایی های فرد در سیستم آموزشی بر می گردد. عزت نفس خانوادگی به تصویر فرد در خانواده اشاره داشته و تحت تاثیر سیستم ارتباطی خانواده است. عزت نفس جسمانی نیز به چگونگی برداشت فرد از وضعیت جسمانی خود بر می گردد. این چهار عزت نفس به شدت با سلامت روان رابطه داشته و هرگونه ضعف در آن ها می توانند به اختلالات روانی بیانجامد.
نظر شما در رابطه با ابعاد چهارگانه عزت نفس چیست؟ دیدگاهتان در رابطه با این تقسیم بندی را با ما به اشتراک بگذارید.
[1] Gebauer, J. E., Sedikides, C., & Neberich, W. (2012). Religiosity, social self-esteem, and psychological adjustment: On the cross-cultural specificity of the psychological benefits of religiosity. Psychological Science, 23(2), 158-160.
[2] Vogel, E. A., Rose, J. P., Roberts, L. R., & Eckles, K. (2014). Social comparison, social media, and self-esteem. Psychology of Popular Media Culture, 3(4), 206.
[3] Cramer, E. M., Song, H., & Drent, A. M. (2016). Social comparison on Facebook: Motivation, affective consequences, self-esteem, and Facebook fatigue. Computers in Human Behavior, 64, 739-746.
[4] Lewallen, J., & Behm-Morawitz, E. (2016). Pinterest or thinterest?: Social comparison and body image on social media. Social Media+ Society, 2(1), 20563
[5] Yousef, M., Shaher, W., & Bellamy, A. (2015). The impact of cyberbullying on the self-esteem and academic functioning of Arab American middle and high school students. Electronic Journal of Research in Educational Psychology.
[6] Mruk, C. J. (2013). Self-esteem and positive psychology: Research, theory, and practice. Springer Publishing Company.
[7] Afari, E., Ward, G., & Khine, M. S. (2012). Global Self-Esteem and Self-Efficacy Correlates: Relation of Academic Achievement and Self-Esteem among Emirati Students. International Education Studies, 5(2), 49-57.
[8] Zuffianò, A., Alessandri, G., Gerbino, M., Kanacri, B. P. L., Di Giunta, L., Milioni, M., & Caprara, G. V. (2013). Academic achievement: The unique contribution of self-efficacy beliefs in self-regulated learning beyond intelligence, personality traits, and self-esteem. Learning and individual differences, 23, 158-162.
[9] Di Giunta, L., Alessandri, G., Gerbino, M., Kanacri, P. L., Zuffiano, A., & Caprara, G. V. (2013). The determinants of scholastic achievement: The contribution of personality traits, self-esteem, and academic self-efficacy. Learning and individual Differences, 27, 102-108.
[10] Kim, S., & Lee, S. (2015). The Influence of Job-seeking Stress, Career Decision-making Self-efficacy, Self-esteem and Academic Achievement on Nursing Students' Happiness. Korean Journal of Adult Nursing, 27(1).
[11] Wei, M., Yeh, C. J., Chao, R. C. L., Carrera, S., & Su, J. C. (2013). Family support, self-esteem, and perceived racial discrimination among Asian American male college students. Journal of counseling psychology, 60(3), 453.
[12] Krauss, S., Orth, U., & Robins, R. W. (2019). Family environment and self-esteem development: A longitudinal study from age 10 to 16. Journal of Personality and Social Psychology.
[13] Shi, X., Wang, J., & Zou, H. (2017). Family functioning and Internet addiction among Chinese adolescents: the mediating roles of self-esteem and loneliness. Computers in Human Behavior, 76, 201-210.
[14] Orth, U. (2018). The family environment in early childhood has a long-term effect on self-esteem: A longitudinal study from birth to age 27 years. Journal of Personality and Social Psychology, 114(4), 637.
[15] Brausch, A. M., & Decker, K. M. (2014). Self-esteem and social support as moderators of depression, body image, and disordered eating for suicidal ideation in adolescents. Journal of abnormal child psychology, 42(5), 779-789.
[16] Tylka, T. L. (2011). Positive psychology perspectives on body image.
[17] Koyuncu, M., Tok, S., Canpolat, A. M., & Catikkas, F. (2010). Body image satisfaction and dissatisfaction, social physique anxiety, self-esteem, and body fat ratio in female exercisers and nonexercisers. Social Behavior and Personality: an international journal, 38(4), 561-570.
[18] Oh, E., Song, E., & Shin, J. (2017). Individual factors affecting self-esteem, and relationships among self-esteem, body mass index, and body image in patients with schizophrenia. Archives of psychiatric nursing, 31(6), 588-595.
[19] Grift, T. C., Cohen-Kettenis, P. T., de Vries, A. L., & Kreukels, B. P. (2018). Body image and self-esteem in disorders of sex development: A European multicenter study. Health Psychology, 37(4), 334.
