تصمیم گیری و مشکلات آن

هر کدام از ما ممکن است در مواقع مختلف نیاز به تصمیم گیری داشته باشیم، از طرفی گاهاً پیش می آید که در حین تصمیم گیری در مورد امور مختلف دچار مشکلاتی شویم؛ ناتوانی و مشکل در تصمیم گیری با پیامد های منفی همراه است. 
در این مقاله قرار است در مورد تصمیم گیری و مشکلات آن مطالبی را انتشار دهیم. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

تصمیم گیری چیست؟

تصمیم گیری فرآیندی است که به وسیله آن، عدم قطعیت، شک و تردید را کاهش می دهیم و به واسطه آن میان گزینه های مختلف انتخاب می کنیم. در تصمیم گیری ما دست به شناسایی و انتخاب گزینه های جایگزین می زنیم و در نهایت بر اساس عوامل مختلف مانند ارزش ها و ترجیحات انتخاب می کنیم.

آنچه در فرآیند تصمیم گیری اهمیت دارد، جمع آوری اطلاعات برای تصمیم گیری است. تصمیم گیری درست و تصمیمی که بر اساس اهداف، خواسته ها، ارزش ها و سبک زندگی باشد، ما را به موفقیت نزدیک می کند.

انواع تصمیم گیری

تصمیم گیری انواع مختلفی دارد؛ برخی از انواع آن عبارت اند از:

تصمیم گیری آیا؛ قبل از انتخاب گزینه های جاگزین باید تصمیم گیری انجام شود؛ این نوع تصمیم گیری با توجیه مزایا و معایب صورت می گیرد.

تصمیم گیری کدام؛ شامل انتخاب میان چند گزینه مختلف می شود و انتخاب های جایگزین را شامل می شود.

تصمیمات احتمالی؛ تصمیماتی هستند که قبلا در مورد آن ها فکر کرده ایم اما زمان تصمیم گیری هنوز مشخص نشده است؛ مثلا فکر کرده ایم که خانه بخریم اما هنوز خانه خریداری نشده است.

گزینه های احتمالی؛ مشابه تصمیم گیری احتمالی است؛ شامل دو یا چند انتخاب می شود که وابسته به شرایط و وضعیت موجود باید دست به انتخاب و تصمیم گیری زد.

مراحل تصمیم گیری

برای یک تصمیم گیری درست و منطقی باید مراحل زیر را طی کنید:

• تصمیمات و اهداف خود را مشخص کنید؛ بدانید چه می خواهید.
• بر مبنای واقعیت ها اطلاعات خود را جمع آوری کنید و واقعیت ها را کشف کنید.
• گزینه های مختلف را در نظر بگیرید و گزینه های جایگزین داشته باشید.
• گزینه هایی که دارید را رتبه بندی و اولویت بندی کنید.
• ریسک، پیامدها و خطرات هر گزینه را بررسی کرده و در نظر بگیرید.
• حالا زمان تصمیم گیری فرا رسیده است.

مشکل در تصمیم گیری ناشی از چیست؟

ما در تمام طول زندگی خود، دائما در حال تصمیم گیری هستیم؛ انتخاب شغل، انتخاب رشته تحصیلی، انتخاب محل زندگی، انتخاب همسر و... برخی از مهم ترین مواردی است که باید برای آن ها تصمیم گیری کنیم. شرایط و موقعیت های مختلف ما را همواره در معرض انتخاب قرار می دهند.
هرچه اطلاعات و آگاهی افراد از شرایط و موقعیت بیشتر، اعتماد به نفس فرد بالاتر و دیدگاه فرد نسبت به شرایط و موقعیت ها منطقی تر باشد، تصمیم گیری برای فرد راحت تر است.

به عقیده برخی روان شناسان، استرس، اضطراب و افسردگی بر نحوه تصمیم گیری تاثیری گذاشته و مشکلاتی را در تصمیم گیری به وجود می آورد.

افسردگی جز آن دسته از اختلالاتی است که بر تصمیم گیری تاثیر منفی می گذارد؛ افراد افسرده غالبا در تصمیم گیری ناتوان هستند و حتی در مورد کم اهمیت ترین مسائل زندگی نمی توانند تصمیمات خوبی بگیرند.

اضطراب دیگر مانع تصمیم گیری درست است؛ فرد مضطرب نمی تواند از تجربیات و اطلاعاتی که دارد در فرایند تصمیم گیری استفاده کند؛ وقتی مضطرب می شویم نمی توانیم درست فکر کنیم و در نتیجه سودمندی خود را از دست یمی دهیم.

اضطراب و استرس باعث می شود، قدرت ریسک پذیری فرد کاهش پیدا کند و فرد در این وضعیت نمی تواند همه جوانب یک کار را ارزیابی کند، پس احتمال تصمیم گیری غلط در این شرایط بیشتر می شود.

ترس از تصمیم گیری چیست؟

ترس از تصمیم گیری یک نوع فوبیا است؛ فرد مبتلا به این نوع فوبیا یک ترس شدید، غیرمنطقی و بیش از اندازه به هنگام تصمیم گیری یا فکر کردن برای تصمیم گرفتن دارد.
والتر کافمن اولین فردی بود که لغت ترس از تصمیم گیری را ابداع کرد.

ترس از تصمیم گیری باعث اجتناب از تصمیم گیری در موقعیت های مختلف می شود.

اهمیت قدرت تصمیم گیری

تصمیم گیری بخش غیر قابل انکار و اجتناب زندگی هر روزه ما است؛ هر کدام از ما در طول روز باید برای مثال جزئی و مثال کلی مهم یا غیر مهم تصمیم گیری کنیم. تصمیماتی که می گیریم بر روند زندگی ما تاثیر می گذارند و زندگی ما را دستخوش تغییرات بزرگی می کند.
گاهی یک تصمیم می تواند مسیر زندگی ما را به طور کلی عوض کند، بنابراین تصمیمات ما با پیامد هایی همراه است و این مسئله اهمیت قدرت تصمیم گیری بر مسائل مختلف را نشان می دهد.

علل ضعف در تصمیم گیری چیست؟

دلایل متفاوتی می تواند باعث شود که ما نتوانیم تصمیمات خوبی بگیریم و به اصطلاح در تصمیم گیری ضعیف عمل کنیم. برخی از دلایلی که باعث ضعف در تصمیم گیری می شود، شامل موارد زیر است:

• ترس از تصمیم گرفتن

• اعتماد به نفس پایین

• مشکلات تربیتی؛ والدین فرصت تصمیم گیری به فرد نداده یا برای او ازادی در عمل و انتخاب قائل نبوده اند.

• ژنتیک

• یادگیری رفتار والدین به هنگام تصمیم گیری

• عزت نفس پایین

• نداشتن دیدگاه عمیق و چند جانبه به مسائل

• تجربه استرس و اضطراب به هنگام تصمیم گیری

• و...

مشکلات تصمیم گیری

هر کدام از ما در طول روز با موقعیت های زیادی برای تصمیم گیری رو به رو می شویم. برخی از این تصمیمات ممکن است تصمیمات کوچکی باشند؛ مانند اینکه امروز چه لباسی بپوشم و یا برای صبحانه چه چیزی بخورم.

اما برخی از تصمیمات ممکن است بزرگ تر و سخت تر باشند؛ تصمیماتی که تاثیر به سزایی در زندگی ما دارند. تصمیماتی مانند اقدام به مهاجرت و یا به دنیا آوردن فرزند می توانند جز تصمیمات سخت تر باشند.

برای برخی از تصمیمات باید مدت بیشتری فکر کنیم در حالی که برای برخی دیگر از تصمیمات باید در چند ثانیه تصمیم بگیریم.

در حالی که ممکن است هر کدام از ما در حین تصمیم گیری راهبرد و راهکارهای متفاوتی را در نظر بگیریم، اما باز هم ممکن است دچار خطا و یا اشتباهاتی در این زمینه بشویم؛ اشتباهاتی از قبیل سو گیری در تصمیمات و یا عدم تصمیم گیری درست.

نکته

سعی کنید اشتباهات رایج در تصمیم گیری را شناسایی کنید و موانعی که بر سر راه تصمیم گیری درست قرار می گیرند را کشف کنید.

 فرآیند اکتشافی

یکی از مشکلات عمده در تصمیم گیری های ما، تکیه و اعتماد بیش از حد به میانبرهای ذهنی که از قضا در گذشته برای ما کارآمد بوده است، می باشد. فرآیند اکتشافی نوعی میانبر ذهنی است و یا مانند یک قانون است؛ ما از این فرآیند در هنگام تصمیم گیری ها و قضاوت هایمان استفاده می کنیم.

این فرآیند اکتشافات به کاهش بار ذهنی هنگام انتخاب و تصمیم گیری به ما کمک می کند، اما همچنان می توانند منجر به خطا هم شوند.

اما فرآیند اکتشاف با چند مزیت هم همراه است. اولین مزیت آن، این است که به ما کمک می کند تا سریع بتوانیم تصمیم بگیریم. دوما اینکه این فرآیند همیشه به ما کمک می کند.

در کنار مزایایی که این فرآیند برای ما به همراه دارد، استفاده از این فرآیند گاهی موجب اشتباه کردن و یا قضاوت نادرست در ما می شود.

دو میانبر رایج ذهنی عبارت است از:

 اکتشاف نمایان

این نوع از اکتشاف، شامل قضاوت در مورد احتمال یک رویداد بر اساس شباهت آن به نمونه های اولیه فعلی از رویدادهایی که تجربه کرده ایم، می باشد.

برای مثال، افراد قمار باز عموماً بر اساس اینکه در آخرین بازی خود پیروز شده اند یا نه، احتمال برنده شدن در بازی بعدی خود را، قضاوت می کنند. در حقیقت این بازی ها به یکدیگر مربوط نیستند و فرد قمار باز فقط در مورد نتیجه بازی قضاوت می کند.

 اکتشاف در دسترس بودن

این نوع از اکتشاف، شامل قضاوت درباره ی احتمال وقوع یک رویداد بر اساس سرعتی است که از رویداد های مشابه به ذهنمان می آید.

برای مثال در مورد سوانحی که برای هواپیما ها رخ می دهد، شما ممکن است این آمار را خیلی بیشتر تصور کنید، زیرا در ذهن خود خیلی سریع می توانید چند نمونه سوانح مربوط به هواپیما را تصور کرده و بعد بیان کنید.

 اعتماد به نفس بیش از اندازه

یکی دیگر از مشکلاتی که می تواند بر تصمیم گیری ها تأثیر بگذارد، تمایل ما به دست بالا گرفتن دانش، مهارت یا قضاوت خود می باشد. در یک مطالعه که توسط محققانی به نام باروخ فیشهوف، پل اسلوویچ و سارا لیختنشتاین انجام شد، محققان به شرکت کنندگان این تحقیق، چند نمونه اظهارات مختلف که هرکدام دو پاسخ متفاوت داشتند را ارائه کردند.

سپس از شرکت کنندگان خواسته شد تا پاسخی را که معتقد بودند صحیح است را انتخاب کنند و سپس میزان اطمینان خود به پاسخ هایشان را مورد ارزیابی قرار دهند. طبق نتایج در میان شرکت کنندگان، فقط 80 درصد از پاسخ هایی که آنان 100 درصد از درستی آن اطمینان داشتند، درست بودند.

پس سوال این جاست: علت این اعتماد به نفس بیش از اندازه در مورد قضاوت ها چیست؟

•  در بسیاری از موارد، ممکن است افراد متوجه نشوند که چقدر نسبت به یک موضوع ویژه و خاص ناآگاه هستند.
•  در موارد دیگر، اطلاعات ما در مورد یک موضوع خاص ممکن است به سادگی اشتباه باشد یا ممکن است از منابع نامعتبر باشد.

 سوگیری واپس نگری

آیا پس از اینکه یک اتفاق برای شما روی دهد، سعی می کنید که دوباره این اتفاق را مرور کنید و بار دیگر نتایج به دست آمده را مد نظر قرار دهید؟ در روانشناسی، این تمایل به نگاه کردن به گذشته و تشخیص آسان همه نشانه‌هایی که منجر به یک نتیجه خاص می‌شوند، به عنوان سوگیری واپس نگری شناخته می‌شود.

گاهی اوقات در این مواقع پدیده ای وجود دارد به نام، من همه چیز را می دانستم، این پدیده می تواند ما را به این باور برساند که، می توانیم عواقب کارها را در موقعیت های مختلف پیش بینی کنیم، حتی موقعیت هایی که وابسته به شانس هستند و بر اساس شانس روی می دهند. همبستگی فریبنده

ما ممکن است در هنگام تصمیم گیری روابطی را مشاهده کنیم که واقعا وجود ندارند. به عنوان مثال، ممکن است باور داشته باشیم که، دو رویداد نامرتبط با هم نوعی رابطه دارند؛ و این باورصرفاً به این دلیل است که این اتفاقات تقریباً در یک زمان اتفاق افتاده اند.

در مواقع دیگر، ارتباط ناگهانی میان دو متغیر مختلف ممکن است ما را به این نتیجه برساند که این دو متغیر به نوعی با یکدیگر مرتبط می باشند. برای مثال ممکن است زمانی که به یک رستوران می روید، با مدیر رستوران بحث کنید، در نتیجه ممکن است شما دید منفی نسبت به همه ی مدیران رستوران داشته باشید.

اگر دوست دارید، 9 عادتی که شما را تبدیل به یک تصمیم گیرنده ی عالی می کند را بدانید، به صفحه مورد نظر مراجعه کنید.

همبستگی وهمی و مشکلات تصمیم گیری

همبستگی وهمی که به آن همبستگی خیالی هم گفته می شود، یکی از مشکلاتی است که برخی افراد به هنگام تصمیم گیری تجربه می کنند. همبستگی وهمی اشاره به در نظر گرفتن روابط و شرایطی دارد که خیالی بوده و اصلا در واقعیت وجود ندارد.
به عنوان مثال، برقراری رابطه میان دو اتفاقی که در یک مقطع زمانی اتفاق افتاده است ولی هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند نوعی همبستگی وهمی است یا مثلا چون در یک رستوران از یک صندوق دار رفتار خوبی ندیدیم تصور کنیم که همه صندوق داران مشکل دارند با اینکه این مسئله یک تعمیم غلط و نادرست است.
همبستگی خیالی تاثیر منفی زیادی بر تصمیم گیری می گذارد و می تواند فرآیند تصمیم گیری را با مشکلاتی مواجه سازد.

چند استراتژی کارآمد برای افرادی که در تصمیم گیری مشکل  دارند

اگر شما هم جز افرادی هستید که تصمیم گیری برایتان سخت و طاقت فرسا است و در مواقعی از زیر بار تصمیم گیری شانه خالی می کنید بد نیست که چند استراتژی کارآمد برای مقابله با مشکل در تصمیم گیری یاد بگیرید.

شما به عنوان یک فرد تصمیم گیرنده باید قبول کنید که نمی توانید همه ی گزینه های انتخابی را با هم داشته باشید و در تصمیم گیری انتخاب های شما محدود می شود؛ به هنگام تصمیم گیری گذشته را رها کند و با در نظر گرفتن زمان حال و آینده بهترین تصمیم را اتخاذ کنید.

استراتژی مهم دیگری که باید در مورد تصمیم گیری بدانید آن است که صرف زمان بیشتر برای فکر کردن لزوما تصمیم گیری بهتری را به همراه نخواهد داشت؛ پیش از تصمیم گیری خوب فکر کنید اما بیش از اندازه فکر نکنید چرا که احتمال اینکه کار برایتان سخت تر شود بیشتر خواهد شد.

اگر قرار است در مورد موضوعی تصمیم بگیرید، تصمیم گیری را به تعویق نیندازید. اهمال کاری در تصمیم گیری و به تاخیر انداختن تصمیم گیری استرس شما را بیشتر  و تصمیم گیری را برای سخت تر می کند و در نهایت مجبور می شوید یک تصمیم عجله ای و ناگهانی بدون در نظر گرفتن پیامد های تصمیم گیری داشته باشید.

به هنگام تصمیم گیری به شهود خود اعتماد کنید و گاهی حرف دلتان را بپذیرید و در نهایت این نکته را در نظر بگیرید که همیشه همه چیز آن طور که شما دوست دارید، پیش نخواهد رفت و گاهی یک رویداد غیر منتظره می تواند تصمیمات شما را تغییر دهد.

عواقب مشکل در تصمیم گیری

در زندگی ناگزیر به انتخاب و تصمیم گیری هستیم؛ هرکدام از ما باید در موقعیت های مختلف زندگی تصمیمات مهمی بگیریم، تصمیماتی که ابعاد مختلف زندگی ما را تحت تاثیر قرار می دهد و آینده ما را دگرگون می کند.

عدم توانایی در تصمیم گیری با برخی پیامدها و مشکلات همراه است؛ مهم ترین عواقب مشکل در تصمیم گیری شامل موارد زیر می شود:

• ترس از مسئولیت پذیری و عواقب تصمیم گیری گاها منجر به فوبیای تصمیم گیری می شود.
• ناتوانی در تصمیم گیری باعث تجربه اضطراب و استرس می شود.
• از دیگر سو ناتوانی در تصمیم گیری می تواند باعث ایجاد وابستگی به دیگران شود؛ فرد به دیگران وابسته شده و انتظار دارد دیگران برای او تصمیم گیری کنند یا دائما در تصمیم گیری برای مسائل مختلف به او کمک کنند.
• ناتوانی در تصمیم گیری می تواند روند پیشرفت و توسعه فرد را کند کند و در زندگی شغلی و تحصیلی او مشکلاتی به وجود بیاورد.
• و دیگر عواقب مشکلات تصمیم گیری. 

درمان ناتوانی در تصمیم گیری

خوشبختانه راه درمان برای ناتوانی در تصمیم گیری وجود دارد؛ برخی راهکارهای درمان ناتوانی در تصمیم گیری شامل موارد زیر می شود:

درمان شناختی رفتاری (CBT)؛ با کمک این درمان فرد می تواند افکار منطقی را جایگزین افکار غیر منطقی کند و افکار غیر منطقی تاثیر گذار بر درمان شناختی رفتاری را شناسایی کند.

درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR)؛ این درمان یک درمان مبتنی بر مدیتیشن و ذهن آگاهی بوده که به فرد در مدیریت استرس و اضطراب کمک می کند. برخی افراد به دلیل تجربه استرس و اضطراب نمی توانند خوب تصمیم گیری کنند در نتیجه درمان و مدیریت استرس می تواند به آن ها کمک کند.

برنامه ریزی عصبی زبانی ( NLP)؛ این درمان روان شناختی راهکارهایی برای رسیدن به اهداف شخصی را شامل می شود. در این درمان به افراد مبتلا به ناتوانی در تصمیم گیری کمک می شود افکار و رفتار خود را شناسایی و درک کنند و سپس با شناسایی افکار منفی و اصلاح آن ها تصمیم گیری بهتری داشته باشند.

رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)؛ در این درمان مجموعه ای از مهارت های مقابله ای به افراد آموزش داده می شود؛ این درمان جز درمان های موثر در ناتوانی تصمیم گیری است.

یوگا و مدیتیشن؛ یوگا و مدیتیشن به ذهنی آگاهی، آرامش بیشتر کمک می کند. این درمان به فرد در کنترل افکار منفی و پریشانی و کاهش اضطراب کمک کرده و باعث تصمیمات بهتر و سازنده تر می شود.

دارودرمانی؛ گاها ناتوانی در تصمیم گیری به دلیل تجربه برخی اختلالات روانی است. دارو درمانی به درمان اختلال روانی و نشانه های آن و کاهش پیامد های آن کمک می کند.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد تصمیم گیری و مشکلات آن صحبت کردیم. همه ی ما ممکن است باور داشته باشیم که تمام تصمیمات ما بر اساس منطق و استدلال است.

اما واقعیت این است که گاهاً در هنگام تصمیم گیری ممکن است مشکلات و خطاهای پیچیده ای برای ما رخ دهد. اگر از این مشکلات آگاهی داشته باشیم، می توانیم در تصمیم گیری های خود بهتر عمل کنیم.

 آیا شما در هنگام تصمیم گیری با مشکلات پیچیده ای روبه رو شده اید؟ لطفا نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول