ترس از موفقیت چیست؟

آيا تا به حال برايتان پيش آمده است كه موقعيت خوبي كه مي توانستيد درآن موفق بشويد به شما پيشنهاد شده است اما از آن اجتناب كرده ايد؟

آيا از موفق شدن در آن ميترسيديد؟!

فکر میکنید چه دلیلی باعث شد تا از این فرصت خوب زندگیتان بگذرید؟

امروزه نظریه پردازان و پژوهشگران روانشناسی اجتماعی توجه ویژه اي به حيطه روان شناسی شخصيت داشته اند. سال های طولانی است که محققین، برای توصیف چگونگی شکل‌گیری انگیزه برای پیشرفت و رسیدن به موفقیت در زنان و مردان پژوهش هایی انجام دادند و براساس مدل های مختلف برای توصیف اینکه چگونه انگیزه و تلاش برای رسیدن به موفقیت در افراد شکل میگیرد، ارائه کرده اند. این مدل ها کمک های غیر قابل انکار و مهمی برای توصیف و تبیین رفتارهای  مختلف در زنان و مردان کرده اند اما در عین حال نتوانسته اند یکسری ابهاماتی را در مورد رفتار افراد برطرف کنند. یکی از این ابهامات اجتناب و ترس از موفقیت و نتایجی است که به دنبال آن می آید. بنابراین در ادامه می خواهیم براساس فهرست مطالب زیر به این موضوع بپردازیم:

ترس از موفقيت 

ترس از موفقيت (Fear of success) يكي از سازه هاي انگيزشي است كه به شيوه هاي مختلفی در رويكرد هاي روان تحليل گري، انسانگرایی، نظریه هاي جامعه شناختی و نظریه‌هاي انگيزشی توصيف شده است. زيگموند فرويد، بنيان گذار مكتب روانكاوي،‌ در نوشته هايش به مراجعيني اشاره كرده بود كه از موفقيت اجتناب مي كردند و از نتايج رسيدن به موفقيت ترس و هراس داشتند. بعد از آن مفهوم "ترس از موفقیت" از طریق تحقیقات منظمي كه ماتینا هورنر در  سال ۱۹۶۸ انجام داد،‌ مورد بررسي قرار گرفت. او این ساختار را برای توضیح رفتار اجتناب از موفقیت زنان ارائه داد و معتقد بود كه برخلاف مردان، زنان در موقعیت های رقابتی از موفقیت خود جلوگیری می كنند! همچنين هورنر بيان كرد كه اين اجتناب مي تواند شامل ترس از دست دادن زنانگی و ترس از انزوای اجتماعی از دیگران و طرد شدن توسط آنها باشد. هورنر پديده ايي بنام "نوروز رقابت" را مطرح کرد كه در آن افراد از موفقيت و برنده شدن و نتايج حاصل از موفقيت هراس داشتند.

چرا بايد از موفقيت بترسيم؟

پژوهشگران ريشه ي اصلي ترس و هراس از موفقيت را ناشي از نحوه ايي كه هويت اجتماعي فرد مي آموزد ربط ميداند. به اين معنا كه معتقد بودنند محيطي كه به كودك مي آموزد هميشه بايد برنده باشد اما توانايي هاي كودك را مورد توجه قرار نمي دهد،‌ موجب مي شود اضطراب در بزرگسالي در فرد بروز پيدا كرده و پيامد هاي منفي رواني را براي فرد بوجود بياورد كه در نهايت باعث ايجاد ترس از موفقيت در فرد مي شود. همچنين مازلو در نظریه انسان گرایانه خود و در توصيف هرم سلسله مراتبی نيازها (همانطور در تصوير پايين مشخص است)، اشاره میکند که در فرهنگ هاي فردگرا، يعني فرهنگ هایي كه فرد در مركز توجه است و ارزش بيشتري دارد و نياز هاي فرد در اولويت بالاتري از نياز هاي گروه قرار دارد، بعضی افراد از رسيدن به موفقيت می ترسند که به آن عقده یون (یوحنا) میگوید. به نظر مازلو، این ترس، حرکت به سوي بالاي هرم سلاله مراتب نيازها را مشکل می سازد و منجر به اجتناب از پذیرش مسئوليت و ترس از شناخته شدن به عنوان انسان موفق میگردد.

 دو غول ترس از موفقيت

عوامل محيطي و اجتماعي بسياري مي توانند بر اينكه فرد از موفقيت هراس پيدا كند تاثيرگذار باشند كه به طور خلاصه به آنها اشاره شد، مانند هويت اجتماعي كه والدين به كودكان مي دهند. اما ۲ عامل مهم در ترس از موفقيت وجود دارد كه لازم است به طور دقيق تري آنها مورد بررسي قرار دهيم. 

وانمود گرايي (سندروم ایمپاستر)

كلانس و ايمز براي اولين بار بر اساس مشاهدات خود، پديده ايي به نام وانمود گرايي را مطرح نمودند. آنها با مراجعيني رو به رو شده بونند كه با وجود آنكه در مدارج علمي و شغلي، موفقيت هاي بسياري كسب كرده بودنند اما موفقيت را به شانس نسبت مي دانند و احساس مي‌كردنند كه رفتارهاي آنها در كسب موفقيت فريبكارانه و وانمودگرايانه بوده و درنتيجه خود را لايق و شايسته ي موفقيت نمي دانستند.

گزارش آماری

پژوهش ها نشان داد كه وانمود گرايي يكي از عوامل مهم در ترس و هراس از موفقيت است و از آن جايي كه افراد داراي وانمود گرايي مجموعه اي از ترس از ارزيابي و عدم تكرار موفقيت هاي تحصيلي و شغلي را از خود نشان دهند،‌ از موفقيت اجتناب ميكنند. اين رفتارها در دانشجويان دانشگاه در مدارج عالي تحصيلي و در كاركنان و مديران سازمان ها در مدارج عالي شغلي ممكن است بروز كنند. 

كليشه هاي جنسيتي

تحقيقات و پژوهش ها نشان ميدهد كه ترس از موفقيت در زنان شايع تر است. يكي از عوامل بسيار مهم در اين پديده، كليشه هاي جنسيتي است. بدين ترتيب كه موفقيت زنان با نتایج منفی و پيامدهاي آزاردهنده اجتماعی براي آنان همراه خواهد بود. به اين دليل كه اگر زنان در مشاغل و حيطه هاي اجتماعی موفق شوند آنگاه محبوبيتشان را از دست خواهند داد. زيرا مجبور ميشوند كه ويژگي ها و خصايص زنانه ي خود را زيرپا بگذارند و به همين علت از جامعه طرد مي شوند. این حقيقت به نظریه پرستش زنانگی اشاره دارد که در جامعه باید ویژگی هاي زنانه را پرستش نمود و اگر زنی از ویژگی زنانه خود تخطی نمود طرد میگردد. هورنر، ترس از موفقيت در زنان را یك مشخصه درونی شده از ارزش هاي کليشه اي جامعه می‌دانست که در آن موارد زیر با نقش و هویت‌ زنان ناهمخوان است:
سلطه طلبی
استقلال خواهی
رقابت‌جویی
در این مواقع زنان با یك دوگانگی روبرو هستند زیرا موفقيت و پيشرفت با نقش و هویت جنسی و اجتماعی آنها در تضاد است. به طور كل محققان معتقند كه افراد با شرايطي مواجه مي شوند كه حس شايستگي و هويت جنسيتي خود را مورد تهديد مي بينند،‌ به همین خاطر در قبول مسئوليت و موفقيت اجتناب ميكنند.

ارائه راهکار برای کاهش ترس از موفقيت

شناخت مساله

مي توان گفت اولين و مهم ترين قدم براي اينكه بتوانيم ترس از موفقيت را كاهش دهيم شناخت اين مسئله، آگاهي از آن و دلايل خودمان است. ريشه يابي مي تواند كمك كند كه دريابيد كه چه اتفاقي افتاده است كه به اين مشكل رسيده ايد.

ارتباط با دیگران

برقراري ارتباط به شما كمك ميكند كه تنها نباشيد و درنتيجه احساس طرد شدگي هم نيز نداشته باشيد.

مرور گذشته

مي توانيد اتفاقي كه اخيرا يا در دوره های قبل برايتان بوجود آمده و با موفقيت آن را به اتمام رسانده اييد را به ياد بياوريد و احساسي كه از آن پيدا كرده اييد را حس كنيد.

نوشتن

نوشتن می تواند به شما کمک کند با احساسات خود در ارتباط باشید و پیشرفت خود را بسنجید.

معنای موفقیت

موفقيت را براي خودتان معني كنيد و بدانيد كه چه ميخواهيد و تمام جوانب آن چه مثبت و چه منفي آن را در نظر بگيريد. همچنين تمام پيامد هايش را در نظر بگيريد و راه هاي مقابله با مشكلات احتمالي را د رنظر بگيريد.

بیشتر بخوانید

با توجه به مطالب بالا پیشنهاد می گردد مقاله ای تحت عنوان «ترس از موفقیت و روش عملی شناسایی آن» را حتما مطالعه نمایید.

جمع بندی ای سنج

در اين مقاله سعي شد تا تعريفي از ترس از موفقيت، دلايل آن و راهكار هايي براي مقابله براي آن ارائه شود. همانطور كه گفته شد ترس از موفقيت مي تواند به دليل اجتناب از دريافت پيام هاي منفي از جانب اطرافيان، طرد اجتماعي، ترس از ايفاي نقش هاي مردانه و از دست دادن هويت زنانه باشد.

آیا تا به حال ترس از موفقیت را تجربه کرده اید؟ لطفا دیدگاه و نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.