پست وبلاگی
مدت مطالعه: 8 دقیقه 
ای سنج
05 خرداد 1403
مدت مطالعه: 8 دقیقه طرحواره بی اعتمادی چیست | علائم و راههای درمان
یکی دیگر از طرحوارههای مهمی که وجود دارد طرحواره بی اعتمادی است، خوش بینی بیش از حد به دیگران آسیب زننده است و همینطور بد بینی افراطی هم باعث ایجاد مشکلاتی میشود. طرحواره بی اعتمادی دقیقا به همین موضوع اشاره دارد، اگر شما به صورت افراطی به افراد، بدبین هستید و نمیتوانید اعتماد کنید دچار طرحواره بی اعتمادی هستید.
در این نوشتار از ای سنج به بررسی جامع طرحواره بی اعتمادی، علائم و روشهای کاربردی درمان میپردازیم تا بتوانید با آگاهی کامل، نسبت به درمان این طرحواره اقدام کنید.
فهرست مطالب
طرحواره چیست؟
قبل از اینکه به جزئیات طرحواره بی اعتمادی بپردازیم، نیاز است که با تعریف دقیق طرحواره آشنا شویم.
برای درک بهتر معنای طرحواره بهتر است که با یک مثال، این اصطلاح را توضیح دهیم:
همه ما در بدو تولید، مانند یک صفحه سفید هستیم که به مرور زمان و با تجربه و مشاهده اتفاقات، این صفحه سفید، دچار تغییراتی میشود. اتفاقاتی که در دوران کودکی با آن مواجه هستیم درون این صفحه سفید ذخیره شده و در بزرگسالی، تاثیرات خود را نشان میدهد.
فرض کنید کودکی در محیطی ناامن و پر از آشفتگی بزرگ میشود. این کودک ممکن است طرحوارهای از "جهان مکانی خطرناک است" را توسعه دهد. این طرحواره میتواند در بزرگسالی بر نحوه تعامل او با دیگران و جهان پیرامونش تأثیر بگذارد.
پس طرحوارههایی که در دوران کودکی شکل میگیرند، میتوانند تأثیر عمیقی بر زندگی ما در بزرگسالی داشته باشند. آنها میتوانند بر افکار، احساسات، رفتارها و روابط ما تأثیر بگذارند.
طرحواره بی اعتمادی چیست؟
احتمالا همانطور که متوجه شدید، در طرحواره بی اعتمادی، شخص به صورت افراطی، گمان میکند که دیگران قصد دارند به او ضربه بزنند و به همین دلیل، قابل اعتماد نیستند. پس طرحواره بی اعتمادی و بدرفتاری یک الگوی ذهنی ناسالم است که فرد را به طور مداوم در انتظار آسیب و خیانت از سوی دیگران نگه میدارد. این افراد نسبت به اطرافیان خود بدگمان هستند و تصور میکنند که همه قصد دارند از آنها سوء استفاده کنند، آنها را فریب دهند یا به آنها ضرر برسانند.
ویژگیهای افراد دارای طرحواره بی اعتمادی
میتوان گفت که طرحوارهها در کودکی درون ذهن ما شکل میگیرد و در بزرگسالی، بر تمام ابعاد زندگی ما، تاثیر میگذارد. اگر شما دارای ویژگیهای زیر هستید احتمالا، طرحواره بی اعتمادی درون شما فعال است:
1. سوءظن دائمی
- این افراد به طور مداوم به انگیزه دیگران شک میکنند.
- آنها ممکن است در بیمعنیترین رفتارها نیز نیت سوء پنهان ببینند.
- حتی کوچکترین بیتوجهی یا بیتفاوتی را به عنوان نشانهای از عدم علاقه یا خیانت تلقی میکنند.
2. انتظار خیانت دیدن
- همیشه منتظر هستند که دیگران آنها را رها کنند، به آنها خیانت کنند یا آسیب برسانند.
- در روابط خود دائماً نگران و مضطرب هستند.
- این ترس و اضطراب میتواند منجر به رفتارهای وسواسی و کنترلی شود.
3. دشواری در صمیمیت
- ایجاد و حفظ روابط صمیمی برای این افراد دشوار است.
- آنها ممکن است از صمیمیت با دیگران اجتناب کنند یا در روابط خود به دیگران نزدیک نشوند.
- از برقراری ارتباط عمیق و صمیمی با دیگران میترسند، زیرا این امر آنها را در برابر آسیبپذیری قرار میدهد.
4. حساسیت به انتقاد
- به شدت به انتقاد حساس هستند و آن را به عنوان حمله شخصی تلقی میکنند.
- در برابر بازخورد منفی واکنشهای شدیدی نشان میدهند.
- به جای اینکه از انتقاد برای بهبود خود استفاده کنند، آن را به عنوان تاییدی بر باورهای منفی خود مبنی بر اینکه "من دوستداشتنی نیستم" یا "من لیاقت خوشبختی را ندارم" میبینند.
5. نیاز به کنترل گری
- نیاز شدیدی به کنترل دیگران و محیط اطراف خود دارند.
- ممکن است دائماً در حال چک کردن و نظارت بر دیگران باشند تا از خیانت یا آسیب آنها جلوگیری کنند.
- این رفتارهای کنترلی میتوانند منجر به ناراحتی و آزردگی اطرافیان آنها شود.
6. عزت نفس پایین
- به دلیل تجربیات منفی در دوران کودکی، عزت نفس پایینی دارند.
- خود را دوست ندارند و باور ندارند که لیاقت عشق و احترام را دارند.
- این باورهای منفی میتوانند منجر به افسردگی، اضطراب و سایر مشکلات سلامت روان شوند.
7. خودویرانگری
- ممکن است درگیر رفتارهای مخرب مانند سوء مصرف مواد، پرخوری یا روابط ناسالم شوند.
- آنها این رفتارها را به عنوان راهی برای مقابله با درد و تنهایی ناشی از عدم اعتماد به دیگران میدانند.
- این رفتارها در نهایت به آنها آسیب بیشتری میرساند و چرخه بیاعتمادی و خودویرانگری را تقویت میکند.
8. انزوا و گوشهگیری
- از صمیمیت با دیگران اجتناب میکنند یا در روابط خود به دیگران نزدیک نمیشوند.
- آنها ممکن است ترجیح دهند تنها باشند تا اینکه دوباره توسط کسی که دوستش دارند، آزار ببینند.
- این انزوا میتواند منجر به افسردگی، اضطراب و مشکلات اجتماعی شود.
علل ایجاد طرحواره بی اعتمادی
برای درمان طرحوارهها نیاز است که ریشه ایجاد آن به صورت کامل شناسایی شود، ریشه و علل طرحواره بی اعتمادی به صورت کلی شامل موارد زیر است:
- بدرفتاری والدین: کودکانی که مورد سوء استفاده جسمی، جنسی یا عاطفی قرار میگیرند، بیشتر در معرض ابتلا به طرحواره بی اعتمادی هستند.
- بیتوجهی و غفلت: کودکانی که از مراقبت و محبت کافی توسط والدین خود محروم میشوند، ممکن است احساس عدم امنیت و بیارزشی کنند و در نتیجه به دیگران بیاعتماد شوند.
- طرد شدن: طرد شدن توسط والدین یا همسالان میتواند به کودک احساس تنهایی، بیارزشی و عدم دوستداشتنی بودن بدهد و او را در برابر اعتماد به دیگران آسیبپذیر کند.
- خیانت: خیانت از سوی افراد مورد اعتماد، مانند والدین، دوستان یا نزدیکان، میتواند ضربه عمیقی به کودک وارد کند و باور او را به اینکه "میتوان به دیگران اعتماد کرد" از بین ببرد.
روشهای مقابلهای ما با طرحواره بی اعتمادی
افراد دارای این نوع طرحواره، غالبا با روشهای مقابلهای زیر، با طرحواره بی اعتمادی مواجه میشوند:
سبک مقابلهای اجتناب
- فاصلهگیری از دیگران: افراد با این سبک مقابلهای تا حد امکان از وارد شدن به هر نوع رابطهای اجتناب میکنند.
- ایجاد حصارهای اجتماعی: آنها فاصله اجتماعی زیادی بین خود و دیگران ایجاد میکنند و اجازه نمیدهند دیگران وارد ناحیه امن آنها شوند.
- عدم صمیمیت: این افراد به شدت رازدار هستند و نمیتوانند هیچ سطحی از اعتماد نسبت به دیگران را ایجاد کنند.
- ترس از صمیمیت: آنها از صمیمی شدن با دیگران به شدت میترسند زیرا معتقدند که این امر آنها را در برابر آسیب و خیانت قرار میدهد.
- عدم تمایل به تعهد: افراد با این سبک مقابلهای از تعهد به روابط خودداری میکنند و ترجیح میدهند روابط سطحی و گذرا داشته باشند.
سبک تسلیم
- باور به بیارزشی: افراد با این سبک مقابلهای خود را شایسته سوءاستفاده میدانند و باور به بیارزشی خود دارند.
- عدم اعتماد به نفس: آنها اعتماد به نفس پایینی دارند و خود را قادر به محافظت از خود در برابر آسیب نمیدانند.
- ترس از قضاوت: این افراد از قضاوت و طرد شدن توسط دیگران به شدت میترسند.
- نیاز به تأیید: نیاز شدیدی به تأیید و توجه دیگران دارند و برای جلب رضایت دیگران به هر کاری تن میدهند.
- عدم توانایی در قاطعیت: افراد با این سبک مقابلهای نمیتوانند به طور قاطعانه از خود و نیازهای خود دفاع کنند.
- پذیرش سوءرفتار: سوءرفتار و آزار دیگران را به عنوان بخشی از زندگی خود میپذیرند و تلاشی برای تغییر آن نمیکنند.
جبران افراطی
- آزار دیگران: افراد با این سبک مقابلهای برای کنترل و تسلط بر دیگران و جلوگیری از آسیب دیدن خود، به دیگران آزار و اذیت و سوءاستفاده میکنند.
- رفتار پرخاشگرانه: آنها رفتار پرخاشگرانه و خشونتآمیز از خود نشان میدهند و به طور کلامی یا فیزیکی به دیگران حمله میکنند.
- عدم همدلی: این افراد توانایی همدلی با دیگران را ندارند و احساسات و نیازهای دیگران را درک نمیکنند.
- نیاز به قدرت: آنها نیاز شدیدی به قدرت و کنترل دارند و باید همیشه در موقعیت برتر باشند.
- ترس از وابستگی: افراد با این سبک مقابلهای از وابستگی به دیگران به شدت میترسند و برای حفظ استقلال خود به هر قیمتی تلاش میکنند.
- روابط ناسالم: آنها اغلب وارد روابط ناسالم و سمی میشوند که در آنها قدرت و کنترل بر صمیمیت و عشق غلبه دارد.
اهداف طرحواره درمانی تله بی اعتمادی
خوشبختانه، طرحواره بی اعتمادی قابل درمان است. با صبر، تلاش و کمک تخصصی، میتوان این الگوی ذهنی ناسالم را تغییر داد و به سوی روابط سالم و عزت نفس گام برداشت.
اهداف اصلی درمان طرحواره بی اعتمادی عبارتند از:
1. افزایش اعتماد به نفس
- کمک به فرد برای شناخت و پذیرش نقاط قوت و توانمندیهای خود
- ایجاد باور به ارزشمندی و لیاقت خود
- کاهش خود انتقادی و افزایش عزت نفس
2. بهبود روابط
- یادگیری نحوهی برقراری ارتباط موثر با دیگران
- تقویت مهارتهای حل تعارض
- ایجاد روابط صمیمی و سالم
- کاهش تمایل به انزوا و گوشهگیری
3. کاهش سوءظن و اضطراب
- شناسایی و به چالش کشیدن باورهای منفی و غیرقابل تغییری که در مورد خود و دیگران وجود دارد
- تقویت تفکر واقعبینانه و مثبت
- کاهش اضطراب و ترس از آسیب دیدن
4. تغییر الگوهای رفتاری ناسالم
- شناسایی و درک سبکهای مقابلهای ناسالم مانند اجتناب، تسلیم یا جبران افراطی
- یادگیری راهکارهای سالم برای مقابله با احساسات و مشکلات
- تغییر رفتارهای مخرب مانند پرخاشگری، خودویرانگری و اعتیاد
5. التیام زخمهای گذشته
- پرداختن به تجربیات منفی دوران کودکی و التیام زخمهای عاطفی
- بخشش خود و دیگران
- رهایی از خشم، کینه و نفرت
روشهای درمان طرحواره بی اعتمادی
برای درمان تله بی اعتمادی، بهترین راه، استفاده از یک طرحواره درمانگر و متخصص است، در ادامه به بررسی این موضوع و سایر نگرشها برای مدیریت و درمان طرحواره بی اعتمادی اشاره میکنیم:
نگاه صفر و صدی در تله بی اعتمادی
نگاه صفر و صدی یا سیاه و سفید دیدن دنیا یکی از ویژگیهای بارز تله بی اعتمادی است. افرادی که درگیر این تله هستند، دنیا و افراد را به دو دسته ی قابل اعتماد و غیرقابل اعتماد تقسیم میکنند. این نگاه دو قطبی، مانع از ایجاد روابط سالم و صمیمی با دیگران میشود و فرد را در چرخهای از سوءظن، اضطراب و ترس از آسیب دیدن، گرفتار میکند.
خودآگاه کردن طرحواره بی اعتمادی
افرادی که درگیر این تله هستند، به طور مداوم احساس میکنند که دیگران قصد آسیب رساندن به آنها را دارند و به همین دلیل در ایجاد و حفظ روابط صمیمی با مشکل مواجه میشوند. یکی از راهکارهای مهم برای کمرنگ کردن این تله، یادآوری وجود آن به خود است، با یادآوری وجود تله بی اعتمادی، فرد از الگوهای تفکر و رفتاری خود آگاهتر میشود و میتواند آنها را به طور دقیقتر مورد بررسی قرار دهد.
طرحواره درمانی
طرحواره درمانی، رویکردی هدفمند و اثربخش در درمان مشکلات روانشناختی، از جمله طرحواره بی اعتمادی یا بدرفتاری است.
این روش درمانی با تمرکز بر شناسایی و درک طرحوارهها، الگوهای عمیق و پایدار ذهنی که از دوران کودکی در ما شکل گرفتهاند، به افراد کمک میکند تا ریشه مشکلات خود را بیابند و آنها را از بین ببرند.
طرحواره بی اعتمادی، یکی از رایجترین طرحوارهها، با سوءظن دائمی به دیگران، ترس از خیانت و آسیب دیدن، و دشواری در ایجاد و حفظ روابط صمیمی مشخص میشود.
طرحواره درمانی در مواجهه با این تله ذهنی، گامهای زیر را برمیدارد:
1. شناسایی طرحواره
اولین قدم در طرحواره درمانی، شناسایی طرحوارههای فعال در فرد است. این کار از طریق مصاحبه بالینی، پرسشنامههای تخصصی و بررسی الگوهای رفتاری و تفکر فرد انجام میشود.
2. درک ریشه طرحواره
پس از شناسایی طرحواره بی اعتمادی، درمانگر به فرد کمک میکند تا ریشههای این طرحواره در تجربیات دوران کودکی را درک کند.
این امر به فرد کمک میکند تا متوجه شود که چرا به دیگران بیاعتماد است و چگونه این الگوی ذهنی در او شکل گرفته است.
3. مقابله با طرحواره
در این مرحله، فرد راهکارهایی برای مقابله با طرحواره بی اعتمادی و تغییر الگوهای ذهنی و رفتاری ناسالم خود یاد میگیرد.
برخی از این راهکارها عبارتند از:
- به چالش کشیدن باورهای منفی: فرد یاد میگیرد که باورهای منفی و غیرقابل تغییری که در مورد خود و دیگران دارد را به چالش بکشد.
- تقویت مهارتهای ارتباطی: فرد یاد میگیرد که به طور موثرتر با دیگران ارتباط برقرار کند و صمیمیت عمیقتری با آنها برقرار کند.
- تمرین ذهنآگاهی: ذهنآگاهی به فرد کمک میکند تا افکار و احساسات خود را در لحظه حال بدون قضاوت مشاهده کند و از واکنشهای لحظهای خودداری کند.
- تعیین حد و مرز: فرد یاد میگیرد که برای خود و نیازهایش ارزش قائل شود و حد و مرزهای مشخصی را در روابط خود تعیین کند.
طرحواره بی اعتمادی در رابطه عاطفی
افرادی که با این طرحواره دست و پنجه نرم میکنند، به طور مداوم به دیگران سوءظن دارند، از خیانت و آسیب دیدن میترسند و برقراری روابط صمیمی و عمیق برایشان دشوار است.
در روابط عاطفی، طرحواره بی اعتمادی میتواند خود را به صورتهای مختلف نشان دهد، از جمله:
- شک و تردید دائمی: فرد به طور مداوم نیت و وفاداری شریک زندگی خود را زیر سوال میبرد و حتی با کوچکترین شواهدی به او مشکوک میشود.
- نیاز به کنترل: فرد مبتلا به طرحواره بی اعتمادی نیاز شدیدی به کنترل شریک زندگی خود دارد و دائماً او را چک میکند و از او میخواهد که محل حضورش را به او گزارش دهد.
- ترس از صمیمیت: فرد از برقراری صمیمیت عاطفی با شریک زندگی خود میترسد و از وابستگی به او دوری میکند.
- رفتارهای مخرب: فرد ممکن است در رابطه به رفتارهای مخربی مانند پرخاشگری، خودآزاری یا اعتیاد روی آورد.
- مشکلات در حل تعارض: فرد مبتلا به طرحواره بی اعتمادی در حل تعارضات با شریک زندگی خود دچار مشکل است و به جای گفتگوی سازنده، به پرخاشگری یا سکوت پناه میبرد.
طرحواره بی اعتمادی در کودکان
کودکانی که در معرض این تجربیات آسیبزا قرار میگیرند، دنیا را مکانی ناامن و غیرقابل اعتماد میدانند و به طور مداوم از نیت دیگران سوءظن دارند. این امر منجر به مشکلات متعددی در روابط، عزت نفس و سلامت روان آنها میشود.
نشانههای طرحواره بی اعتمادی در کودکان به صورت زیر است:
- ترس و اضطراب دائمی: این کودکان به طور مداوم نگران هستند که مورد آزار و اذیت قرار بگیرند و احساس امنیت نمیکنند.
- مشکل در برقراری روابط: آنها دشواری زیادی در ایجاد و حفظ روابط صمیمی با همسالان و بزرگسالان دارند.
- رفتارهای مخرب: این کودکان ممکن است به رفتارهای مخربی مانند پرخاشگری، خودآزاری یا دروغگویی روی آورند.
- مشکلات تحصیلی: آنها ممکن است در تمرکز و یادگیری در مدرسه دچار مشکل باشند.
- علائم افسردگی و اضطراب: این کودکان در معرض خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب و سایر مشکلات سلامت روان قرار دارند.
سخن نهایی
ممکن است که شما هم دچار طرحواره بی اعتمادی باشید ولی از به وجود این مشکل آگاه نباشید، در این نوشتار به صورت کامل، همه ابعاد این طرحواره را بررسی کردیم، با استفاده از طرحواره درمانی میتوانید اقدام به درمان این مشکل کنید؛ طرحواره بی اعتمادی میتواند دیدگاه شما را نسبت به همه افراد جامعه، تغییر دهد و نتوانید به دیگر در حد معمول اعتماد کنید.
ما در مجله ای سنج، همه موضوعات مربوط به روانشناسی، اختلال روانی و شغلی را بررسی میکنیم، به شما پیشنهاد میدهیم تا با توجه به نیاز خود، سایر مقالات را مطالعه کنید.
اصطلاحات مهم این مقاله
جهت نمایش بیشتر
اصطلاحات کلیک نمایید
سوالات متداول
-
چه عواملی باعث ایجاد طرحواره بی اعتمادی میشود؟
- طرحواره بی اعتمادی معمولاً ریشه در تجربیات دوران کودکی مانند خیانت، طرد شدن یا غفلت از سوی افراد مورد اعتماد دارد.
-
طرحواره بی اعتمادی چه مشکلاتی ایجاد میکند؟
- طرحواره بی اعتمادی میتواند منجر به مشکلات متعددی در روابط عاطفی، شغلی و اجتماعی شود.
-
درمان طرحواره بی اعتمادی چقدر طول میکشد؟
- مدت زمان درمان طرحواره بی اعتمادی به عوامل مختلفی از جمله شدت علائم، انگیزه شما برای تغییر و نوع درمان بستگی دارد.
