وسواس تقارن | علائم، روش کنترل و درمان

اختلال وسواس تقارن یا وسواس قرینگی یکی از چندین نوع وسواسی است که هر شخصی ممکن است به آن دچار شود. وسواس تقارن نوعی اختلال روانی است که فرد مبتلا تمایل شدیدی برای نظارت و چیدن اشیا مطابق با آنچه خود احساس می کند دارد.

افراد مبتلا به این وسواس زمان بسیاری را صرف می کنند تا هر چیزی را که می بینند به نوعی در کنار هم قرار دهند که منظم و قابل قبول باشند.

شاید در ابتدا تصور کنید که خب این وسواس که بد نیست و در این صورت همه چیز مرتب می شود! اما اگر یکی از این افراد در نزدیکی خود داشته باشید قطعا نظرتان تغییر می کند! میزان این وسواس به قدری شدید و غیر منطقی است که به مرور به اختلال تبدیل می شود و برای سایرین خسته کننده و آزار دهنده است.

اما خوشبختانه راه های درمانی متنوعی وجود دارد و می توان گفت که این وسواس قابل درمان است. در این مطلب از سایت ای سنج قصد داریم تا به صورت کامل در خصوص علل، علائم، تشخیص و درمان وسواس تقارن صحبت کنیم و جزئیات مربوط به این بیماری را برای شما آورده ایم.

بنابراین اگر خود یا یکی از نزدیکانتان به این وسواس دچار است و می خواهید اطلاعات بیشتری در مورد آن به دست آورید توصیه می کنیم حتما تا انتها همراه ما باشید.

وسواس تقارن (OCD) چیست؟

همان طور که در ابتدا اشاره کردیم این وسواس نوعی بیماری روانی است که می تواند هر شخص در هر گروه سنی را درگیر کند.

همه ما ممکن است فکر های خاص و مزاحمی داشته باشیم یا در طول روز بر روی یک موضوع خاص تمرکز کنیم؛ تا اینجا طبیعی است، اما افراد مبتلا به وسواس در این مورد غیر طبیعی عمل می کنند و میزان تمرکز آن ها بر روی یک موضوع خاص به حدی است که روند طبیعی زندگی آن ها تحت تاثیر قرار می دهد.

شدت این افکار مزاحم در این دسته افراد به قدری شدید است که موجب اضطراب، ناراحتی و به هم ریختگی حال طبیعی می شود.

اما وسواس تقارن زیر مجموعه ای از وسواس هایی است که موضوع اصلی مقاله ما می باشد، در حالت ساده تعریف تقارن قرار گیری قطعات دقیقا مشابه به روی به روی هم می باشد.

افراد مبتلا به وسواس تقارن این تعریف را برای هر چیزی به صورت کاملا غیر ارادی و غیر منطقی احساس می کنند. در ادامه مثال هایی از علائم این وسواس برای شما آورده ایم که به درک دقیق تری از آن می رسید.

وسواس تقارن چه نشانه هایی دارد؟

برخی از رایج ترین نشانه های وسواس تقارن شامل موارد زیر می باشد:

میل به مرتب کردن و نظم دادن به وسایل

فردی که دارای این نوع OCD است میل شدیدی برای مرتب کردن اشیاء به روشی متقارن احساس می کند.

برای مثال، آنها ممکن است لباس‌ها را در کمد، بالش‌ های روی تخت، اشیاء روی قفسه، غذا در یخچال یا اقلام داخل کشو را مرتب کنند.

آنها ممکن است این هوس ها را در خانه خود، خانه دوست، محل کار، رستوران، سوپرمارکت، و غیره تجربه کنند.افراد مبتلا به این نوع فرعی OCD ممکن است احساس کنند که نیاز دارند اقلام را به روشی خاص یا به ترتیب خاصی لمس کنند یا آنها را بردارند.

نیاز به تعادل

افراد مبتلا به OCD متقارن نیز ممکن است نیاز به ایجاد احساس تعادل در رفتارهای خود داشته باشند.

به عنوان مثال، اگر آنها در حال راه رفتن هستند، ممکن است احساس کنند که باید فشار یکسانی را روی هر پا وارد کنند، یا اگر پشت میز خود نشسته باشند و یک پا را حرکت دهند، ممکن است میل شدیدی برای حرکت دادن پای دیگر خود در پا داشته باشند.

مثال‌های دیگر می‌تواند شامل بستن نوع بند پای راست باشد تا با بند های کفش در پای چپ مطابقت داشته باشد و انواع موارد این چنین.

ترس و اضطراب شدید

افرادی که وسواس ‌های متقارن را تجربه می ‌کنند معمولاً با ترس و اضطراب شدید مواجه می‌شوند، یعنی اگر یک شی ناهموار یا ناقص باشد. آنها می ترسند اگر به وسایل نظم لازم را ندهند یا در محل درست قرار ندهند ممکن است است اتفاق وحشتناکی برای خودشان یا کسی که دوستشان دارند رخ دهد!

ناراحتی با هر چیز نامتقارن

شاید عجیب به نظر برسد، اما این دسته از افراد در صورت دیدن وسایل نامتقارن و خصوصا زمانی که نتوانند تقارن لازم را در آن ها ایجاد کنند به سادگی ناراحت می شوند.

احساس ناقص بودن

برخی از افراد مبتلا به OCD متقارن نیز زمانی که عدم تقارن را تجربه می کنند، احساس ناقص بودن یا نادرست بودن می کنند.

آنها یک احساس آزاردهنده و مداوم را تجربه خواهند کرد که همه چیز بهم ریخته یا ناقص است، بنابراین میل به انجام اجبارها و متقارن کردن چیزها را احساس می کنند.

با توجه به این که تمامی این احساس ها موجب می شود تا فرد از حالت طبیعی خود خارج شود؛ بنابراین این افراد شروع به مرتب کردن وسایل می کنند و به این گونه احساس درون آن ها آرام می شود.

انجام مجدد کارها

شک داشتن به خود یکی از نشانه های رایج در افراد مبتلا به وسواس تقارن می باشد. یعنی این دسته افراد زمانی که یک کار را انجام می دهند، مجدد برای اطمینان از صحت روند کار، تمامی مراحل را تکرار می کنند. این کار در بیشتر موارد به این دلیل است که فرد به حافظه خود اطمینان ندارد و در صورت عدم تکرار تصور می کند که تقارن در گزینه مورد نظر اجرا نشده است.

علائم کلی وسواس تقارن

مهم ترین شاخصه ای که نشان می دهد فردی به وسواس قرینه دچار است، میل شدید به متقارن کردن اشیا مختلف است، یعنی افراد مبتلا به این عارضه ممکن است ساعت ها وقت صرف کنند تا اشیاء را به صورت کاملاً متقارن بچینند حتی نتوانند از خانه خارج شوند مگر اینکه همه چیز دقیقاً متقارن باشد! سایر علائم OCD متقارن عبارتند از:

• اجتناب از اشیاء یا موقعیت های نامتقارن
• اضطراب شدید در مورد متقارن کردن وسایل
• کمال گرایی
• صرف زمان زیادی برای چیدمان اشیا به صورت متقارن
• ناتوانی از خروج از خانه مگر اینکه همه چیز متقارن باشد
• به طور مداوم بررسی می کنید تا مطمئن شوید که وسایل متقارن هستند
• مشکل تمرکز بر چیزی غیر از تقارن
• افکار وسواسیدر مورد تقارن
• تنظیم مجدد اجباری اشیا برای رسیدن به تقارن
• نیاز شدید به تعادل
• افزایش اضطراب و نگرانی در مورد وسایل هایی که به طور نامنظم نگه داشته می شوند

چرا به وسواس قرینگی دچار می شویم؟

تاکنون هیچ دلیل قطعی برای بروز این وسواس عنوان نشده است، اما چند عامل وجود دارد که درصد بروز آن را افزایش می دهد.

اولین مورد جنسیت است، وسواس نظم و تقارن در مردان بیشتر زنان دیده می شود؛ پس از آن مربوط به سن است، اگر شما در سنین پایین تر به این وسواس دچار شوید با شدت و علائم بیشتری روبرو می شود.

اما از نظر علمی نیز نظریه هایی وجود دارد، برخی شواهد علمی نشان داده است که انتقال دهنده عصبی دوپامین نقش بسیاری در بروز وسواس تقارن دارد. یعنی در صورت ترشح دوپامین در سطح زیاد، علائم وسواس قرینگی ظاهر می شود.

در آخر مسئله ژنتیک است، درصد بسیاری از افراد در افراد نزدیک خود یا والدین این وسواس دیده شده است.

آیا تمایل به قرینه بودن اشیا نوعی اختلال است؟

خیر، طبیعی است که در برخی مواقع ما علاقه مند شویم تا اشیا را مرتب و قرینه کنیم؛ اما باید ببینیم که زمان دیدن متقارن نبودن چه احساسی داریم؟ آیا این کار را با وسواس انجام می دهیم؟ یا تنها از روی بیکاری یا سرگرمی؟

مهم ترین عامل برای تشخیص وسواس، احساس شما در انجام آن کار می باشد. بنابراین علائم وسواس تقارن را مطالعه کنید و ببینید که زمان مرتب کردن اشیا چند مورد این علائم را دارید، اگر بیشتر از دو مورد باشد یعنی شما به وسواس تقارن دچار هستید.

اجبار در وسواس تقارن

اجبارها رفتارها یا کارهایی هستند که افراد مبتلا به  وسواس تقارن در پاسخ به وسواس انجام می دهند. افراد این اجبارها را برای سرکوب اضطراب و خنثی کردن ترس خود انجام می دهند.

حتی اگر فرد آگاه باشد که اجبارهایش منطقی نیست، باز هم مجبور است آنها را انجام دهد!

یکی از رایج ترین اجبار ها در اختلال تقارن مربوط به ترتیب است.

ترتیب اساساً به این معنی است که اطمینان حاصل شود که موارد یا کلمات به طور مساوی یا متعادل هستند و رفتارها یکسان هستند. که می تواند شامل سازماندهی اقلام بر اساس رنگ، اندازه، تعداد، یا چیدمان اقلام برای مطابقت با زیبایی خاصی باشد.

به مثال های زیر توجه کنید:

• قرار دادن اقلام به گونه ای که به همان میزان فاصله بین آنها وجود داشته باشد
• سفارش چیدمان کتاب در قفسه بر اساس رنگ یا اندازه
• سازماندهی اقلام در قفسه سوپرمارکت برای مطابقت با استانداردهای آنها
• بستن کفش ها به طوری که از هر دو طرف به یک اندازه تنگ باشند
• اگر چیزی به زانوی راست برخورد کرد، زانوی چپ را لمس کنید تا متقارن شود
• نوشتن تعداد دقیق کلمات در هر خط در صفحه
• شمردن قدم ها، تا دقیقاً به همان تعداد با پای راست قدم بردارند که با پای چپ راه رفته اند.
• تنظیم کتاب ها در قفسه کتاب، به طوری که گوشه های کتاب همه یک خط مساوی تشکیل دهند.

نکاتی برای مدیریت و درمان وسواس نظم و تقارن

اگر با وسواس تقارن دست و پنجه نرم می کنید، کارهایی وجود دارد که می توانید برای مدیریت علائم خود انجام دهید و کنترل زندگی خود را دوباره به دست آورید؛ در ادامه به صورت دقیق تر در این مورد توضیح داده ایم:

در اینجا چند نکته و ترفند برای شما آماده کردیم که می توانید خودتان آن ها را تمرین کنید.

یک روتین ایجاد کنید

داشتن یک برنامه منظم می تواند به کاهش اضطراب مرتبط با OCD کمک کند، سعی کنید هر روز کارها را به یک ترتیب انجام دهید و به زمان مشخصی برای فعالیت ها پایبند باشید.

باورهای خود را به چالش بکشید

 یکی از موثرترین درمان ها برای OCD درمان شناختی رفتاری است، این درمان به افراد کمک می کند تا افکار وسواسی خود را به چالش بکشند و تفکر واقع بینانه تری را جایگزین آن کنند.

خود را در معرض محرک ها قرار دهید

مواجهه درمانی یکی دیگر از درمان های موثر برای وسواس تقارن است. که شامل قرار گرفتن تدریجی خود در موقعیت ها یا اشیایی است که علائم وسواس شما را تحریک می کند؛ انجام این کار مقاومت شما را تقویت کرده و شدت علائم شما را کمتر می کند.

مراجعه نزد روانشناس

اگر برای مدیریت وسواس خود با تکنیک های خودیاری تلاش می کنید، بهتر است در کنار آن به صورت تخصصی تر نیز اقدام کنید. با مراجعه نزد روانشناس تلاش می شود تا در ابتدا ریشه و علل وسواس شناسایی شود و با بررسی این موضوع به حل مشکل کمک می شود.

درمان خانواده محور

 درمان خانواده محور نوعی درمان است که همه اعضای خانواده را درگیر درمان می کند. یعنی علاوه بر خود شما، سایر اعضای خانواده نیز باید کارهایی انجام دهند تا به حل علائم کمک شود.

دارو درمانی

دقت کنید که هیچ دارویی به تنهایی برای درمان وسواس معرفی نشده است و اساسا مصرف دارو به عنوان یک روش درمانی شناخته نمی شود؛ اما اگر علائم یا واکنش های شما شدید باشد با کمک دارو می توان به کنترل آن ها کمک کرد تا روند درمان بهتر طی شود.

وسواس تقارن در کودکان

همانند بزرگسالان در کودکان نیز وسواس تقارن موضوعی رایج است، در مورد کودکان داشتن عادات و افکار وسواس گونه گاهی بسیار اذیت کننده می شود و استرس بسیاری را در آن ها ایجاد می کند.

در این میان کودکانی که استرس دارند و یا زندگیشان تحت تاثیر مشکلاتی بزرگ قرار گرفته است، بیشتر به انواع وسواس ها دچار می شوند. از جمله مهم ترین عوامل موثر در ایجاد وسواس تقارن در کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ویژگی های خانوادگی
• وراثت
• روش های تربیتی
• مشکلات سیستم عصبی

تاثیر وسواس تقارن بر روی زندگی روزمره

در ابتدا لازم است این موضوع را عنوان کنیم که شدت وسواس تقارن در تمامی افراد یکسان نمی باشد. یعنی برای گروهی کنترل علائم آسان تر است و از طرفی دیگر برخی افراد با دیدن کوچک ترین نا متقارنی علائم را از خود نشان می دهند.

اگر میزان وسواس شدید باشد و فرد نتواند کنترلی بر روی افکار و کارهای خود داشته باشد ممکن است تمامی زندگی او را تحت تاثیر قرار دهد. به طور مثال این دسته افراد تمرکزی بر روی کارهای لحظه ای خود نخواهند داشت.

یعنی زمانی که سر کار هستند، با تلفن حرف می زنند، خرید می کنند یا هرکار دیگری، در صورت مشاهده محرک ها اختیار خود را از دست می دهند و روند فعالیت آن ها تغییر می کند.

بنابراین بسیار دیده شده است که این دسته افراد از اجتماع فاصله می گیرند و حتی در صورت تمایل وقتی برای معاشرت با دیگران ندارند! که خود این موضوعات نیز اختلال های روانی بسیاری در پی دارد که شامل عدم اعتماد به نفس و احساس سردرگمی می باشد. به همین جهت مهم است که این افراد حتما تحت درمان قرار بگیرند و بیاموزند که در موقعیت های مختلف چگونه علائم خود را کنترل کنند.

کلام آخر

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با وسواس تقارن و تمامی جزئیات مربوط به آن آشنا کنیم. در آخر این مورد را در نظر داشته باشید که اگرچه این اختلال در ابتدا ساده به نظر می رسد اما در صورت عدم درمان می تواند عوارض بسیاری به همراه داشته باشد، بنابراین حتی اگر کوچک ترین علائمی دارد بازهم نسبت به کنترل علائم و درمان اقدام کنید.

امیدواریم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد، در صورت داشتن هرگونه سوال در این زمینه در بخش نظرات برای ما بیان کنید.

سوالات متداول