افسردگی بعد از زایمان چیست؟ علائم و درمان آن

فرقی نمی کند برای بار اول مادر شده اید یا سومین فرزند خود را به تازگی به دنیا آورده اید، مادر شدن یک تجربه خوشایند و شگفت انگیز است. نوزاد تازه به دنیا آمده باعث تغییراتی در زندگی مادر و پدر می شود و همین مسئله مادر و پدر را با چالش هایی مواجه می کند.

آیا می دانستید، 80 درصد مادرانی که به تازگی بچه دار شده اند، نوسانات خلقی، احساس غم و اندوه را تجربه می کنند؟ اغلب این احساسات دو تا سه هفته بعد از بین می رود اما تقریبا در 15 درصد مادران این احساسات نه تنها از بین نمی رود بلکه بدتر هم می شود و اگر گفتید در این شرایط مادران با چه وضعیتی رو به رو می شوند؟ درست است! افسردگی پس از زایمان.
در این مقاله به بررسی موضوع افسردگی پس از زایمان می پردازیم. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

افسردگی بعد از زایمان چیست؟

یکی از انواع افسردگی که متوجه زنان تازه مادر شده می شود، افسردگی پس از زایمان است. زایمان در مادران باعث تغییر دیدگاه و تجربه احساسات و عواطف مختلف می شود.
مادر مبتلا به افسردگی پس از زایمان، در برقراری ارتباط با نوزادش مشکل دارد، دائما با احساساتی که تجربه می کند در جدل است، از دوستان و اعضای خانواده دوری می کند، در مورد توانایی های خود در تربیت کودک تردید دارد و سازگاری با شرایط جدید برایش دشوار است.

از جمله علائمی که مادران در این دوره تجربه می کنند؛ اضطراب، نا امیدی و تحریک پذیری می باشد. اگر حالت بیبی بلوز در مادران از بین نرود، تبدیل به افسردگی پس از زایمان می شود.

افسردگی پس از زایمان کاملا قابل درمان است. اما یک توصیه مهم: همسر و اعضای نزدیک خانواده باید از مادر تازه زایمان کرده در مقابل علائم افسردگی پس از زایمان مراقبت و نگهداری کنند. هرگز مادر را با چالش هایی که با آن رو به رو است تنها نگذارید و از او حمایت کنید.

بیشتر بدانید

یک حالت خلقی شبیه به افسردگی پس از زایمان به نام " بیبی بلوز " یا اندوه ناشی از تولد نوزاد وجود دارد که از افسردگی پس از زایمان خفیف تر است. در این حالت، مادر در چهار، پنج روز اول پس از زایمان احساساتی نظیر غم و اندوه و تجریک پذیری و نوسان خلقی را تجربه می کند اما با گذشت 10 تا 14 روز این احساسات به کلی از بین می روند. از هر 5 مادر، 4 مادر پس از زایمان  این احساس را تجربه می کنند.

زمان شروع افسردگی پس از زایمان

برای پاسخ دادن به این سوال باید به نتایج پژوهش های علمی انجام شده در این زمینه استناد کنیم؛ حدود 26.5 درصد علائم پی از بارداری شروع می شود؛ حدود 33.4 درصد علائم در زمان بارداری و 40.1 درصد از علائم پس از زایمان نمایان می شود.
که از این آمار تنها 15 درصد از زنان پیگیر روند درمان می شوند.

انواع مختلف افسردگی بعد از زایمان

انواع افسردگی پس از زایمان، شامل موارد زیر می شود:

• ناراحتی پس از بارداری؛ این نوع ناراحتی بیشترین شایع ترین نوع ناراحتی، آشفتگی و بهم ریختگی پس از باراداری است که 85 درصد از زنان را پس از بارداری تحت تاثیر قرار می دهد.
  ناراحتی پس از بارداری خفیف ترین نوع اضطراب و ناراحتی پس از بارداری است. این نوع ناراحتی تنها چند روز پس از انتقال کودک به خانه بروز پیدا می کند و ممکن است چند ساعت تا چند روز طول بکشد.
  ناراحتی پس از زایمان حدودا چهارده روز پس از زایمان ناپدید می شود؛ این نوع ناراحتی زود از بین می رود و عوارض جانبی کمی دارد و تاثیر زیادی بر خانواده نمی گذارد.
• اضطراب پس از بارداری؛ یک نوع اختلال اضطرابی پس از بارداری است که منجر به آشفتگی ذهنی به علت بچه دار شدن می شود.
  این نوع اضطراب اغلب تشخیص داده نمی شود چرا که اغلب بی قراری مادران پس از زایمان امری طبیعی انگاشته می شود. این نوع اضطراب با ناراحتی، استرس و ناآرامی همراه است.
• اختلال وسواس اجباری پس از بارداری؛ این اختلال پس از بارداری به وجود آمده و منجر به تحریک پذیری خلق و سردرگمی می شود. این اختلال 3 تا 5 درصد زنان را پس از زایمان تحت تاثیر قرار می دهد.
  تفکرات آشفته و تهاجمی و ناخوشایند، مانند فکر به صدمه زدن به کودک از نشانه های این وضعیت است. افکار فقط در ذهن مادر وجود دارند و عملی نمی شوند.
• اختلال وحشت زدگی پس از بارداری؛ که درجاتی از ناراحتی را شامل می شود و به دنبال اضطراب زیاد در زنان رخ می دهد. حدودا 10 درصد خانم ها پس از بارداری این بیماری را تجربه می کنند. حملات مکرر اضطراب از ویژگی های این اختلال است.
• اختلال استرس پس از سانحه پس از بارداری؛ این وضعیت نوع جالب اضطراب پس از بارداری می باشد که 9 درصد خانم ها پس از بارداری آن را تجربه می کنند. اگر مادر حین زایمان یا پس از زایمان دچار آسیب یا اذیت شود، ممکن است به این وضعیت روان شناختی مبتلا شود.
  انتقال کودک به بخش مراقبت های ویژه، به دنیا آمدن کودک به سختی و... ممکن است منجر به ایجاد این وضعیت شود.  

چه موقعی افسردگی بعد از زایمان اتفاق می افتد؟

علی رغم نامی که این اختلال دارد، افسردگی پس از زایمان می تواند حتی کمی قبل از زایمان شروع شود. متخصصی به نام دکتر بنت می گوید، هر علامتی که ممکن است پس از زایمان به وجود بیاید، ممکن است قبل از آن هم به وجود بیاید.

اگرچه هیچ دلیل مشخصی برای افسردگی پس از زایمان وجود ندارد، کارشناسان معتقدند کاهش شدید هورمون‌های استروژن و پروژسترون پس از زایمان ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند.

به گفته متخصصان، افسردگی پس از زایمان حدودا سه هفته پس از زایمان آغاز می شود. افسردگی زایمان با استفاده از درمان حرفه ای و راهکارهای درمانی قابل بهبود است. اگر افسردگی پس از زایمان درمان نشود، می تواند به یک بیماری سخت در طولانی مدت تبدیل شود.

 توجه: در صورت واضح نبودن تصویر اینجا را کلیک کنید.

علائم افسردگی بعد از زایمان

تجربه سرگیجه، حالت تهوع، خستگی، سردرگمی در مادری که به تازگی زایمان کرده است، طبیعی می باشد. اما زمانی که این علائم شدت پیدا کنند و بر عملکرد مادر در مادری کردن و مراقبت از نوزاد تازه متولد شده، تاثیر بگذارد، می توان به  وجود علائم افسردگی پس از زایمان در مادر شک کرد.

نشانه های افسردگی پس از زایمان را می توان به سه بخش تقسیم کرد:

مادرانی که دچار بیبی بلوز یا اندوه ناشی از نوزاد می شوند:

علائم شامل تحریک پذیری خلق، گریه، نوسانات خلقی، اضطراب غم، تمرکز، مشکل خواب و اشتها بوده و معمولا چند روز تا دو هفته پس از زایمان اتفاق افتاده و سپس نشانه ها از بین می روند.

مادرانی که دچار افسردگی پس از زایمان می شوند:

•  گریه بی دلیل
•  تجربه غم و اندوه غیر قابل توضیح
•  خستگی و ضعف 
• ناتوانی در خوابیدن
•  تغییر در الگوی اشتها
•  شکایت از درد های بدنی بدون دلیل
•  تغییرات ناگهانی در خلق و خو 
• احساس قطع ارتباط با نوزاد
• احساس گناه در مورد شادی نکردن و مراقبت از نوزاد
•  مشکل در تمرکز، تصمیم گیری 
• عدم علاقه به انجام فعالیت هایی که قبلا برای مادر لذت بخش بوده است.
•  دوری و کناره گیری از دوستان
•  تحریک پذیری خلق
•  اضطراب
•  فراموشی و مشکل در به خاطر سپردن امور
•  احساس ناامیدی
•  درماندگی، بی قراری و سردرگمی
•  افکار خودکشی 
• افکار مرتبط با آزار رساندن به خود یا نوزاد
•  و ...

مادرانی که دچار نشانه های سایکوز یا روان پریشی  پس از زایمان می شوند:

• هذیان و توهم
• اختلالات خواب
• گیجی و عدم آگاهی
• امتناع از غذا خوردن
• انرژی و پرخاشگری زیاد
• تفکرات وسواسی یا ترس نسبت به نوزاد
• توهم توطئه و تلاش برای آسیب به خود و نوزاد

به خاطر داشته باشید علائم در هر فردی به صورت متفاوت خودش را نشان می دهد و تمام مادرانی که افسردگی بعد از زایمان دارند، علائم مشابه را تجربه نمی کنند.
علائم افسردگی پس از زایمان معمولا چند هفته بعد از زایمان خودشان را نشان می دهند. گاها ممکن است به صورت موقتی از بین بروند و دوباره ظاهر می شوند.

تشخیص افسردگی بعد از زایمان

اگر علائم افسردگی پس از زایمان را تجربه می کنید، هیچ فردی مانند یک متخصص سلامت روان نمی تواند به شما کمک کند. در صورت مشاهده این علائم در همسر خود، او را تشویق کنید تا به یک روان شناس مراجعه کند.

روان شناس با ارزیابی وضعیت و علائم بهترین راهکار درمانی را به شما پیشنهاد می دهد.

یکی از ابزار هایی روان شناس برای ارزیابی افسردگی پس از زایمان مورد استفاده قرار می دهد، پرسشنامه مقیاس افسردگی پس از زایمان ادینبورگ است.
لازم است بدانید گاهی اوقات علائم بیماری هایی مانند تیروئید منجر به بروز علائم افسردگی می شود؛ در این صورت پزشکان وضعیت جسمانی شما را هم مورد ارزیابی قرار می دهند.

تاثیر افسردگی بعد از زایمان بر روی نوزاد

بر اساس تحقیقی که در زمینه افسردگی بعد از زایمان و تاثیر آن بر نوزاد انجام شد، محققان به این نتیجه رسیده اند که افسردگی مداوم و افسردگی شدید پس از زایمان، خطر پیامدهای نامطلوب را در کودکان افزایش می‌دهد.

تحقیقات ارتباط بین افسردگی پس از زایمان و تاخیر در رشد شناختی و زبانی، دلبستگی نامنظم یا ناایمن، نرخ بالاتر مشکلات رفتاری و نمرات پایین‌تر درسی را فهرست گزارش داده اند.

علاوه بر این، بین افسردگی پس از زایمان و میزان بالاتر افسردگی در کودکان در سال های آخر نوجوانی (16 تا 18 سالگی) ارتباط وجود دارد. پس بهتر است مادرانی که پس از زایمان افسردگی پس از زایمان را تجربه می کنند، نسبت به درمان این اختلال حساس باشند تا از اثرات منفی آن در آینده کم کنند.

اجتناب از افسردگی پس از زایمان

یک سوالی که ممکن است با مطالعه این مقاله به ذهن شما خطور کند، این است که چگونه باید از افسردگی پس از زایمان جلوگیری کنیم؟

پاسخی که می توانیم به این سوال بدهیم این است که لزوما نمی توانید به طور کامل از بروز این نوع افسردگی جلوگیری کنید اما می توانید اقداماتی در جهت کاهش احتمال وقوع آن انجام دهید؛ اما چه اقداماتی؟

•  تا جایی که می توانید سبک زندگی سالم را پیش بگیرید؛ از یک رژیم غذایی خوب و سالم پیروی کنید، به اندازه کافی بخوابید، ورزش و تحرک داشته باشید.
•  برای بارداری برنامه ریزی کنید و با آمادگی کامل اقدام به بارداری کنید.
•  قبل از زایمان موقعیت را برای بچه دار شدن فراهم کنید؛ موقعیت مالی، شرایط مطلوب برای ورود فرزند به زندگی و.. 
• از حمایت اطرافیان از خودتان بعد از زایمان اطمینان حاصل کنید. 

پیشگیری از افسردگی پس از زایمان ممکن است؟

پیشگیری از افسردگی پس از زایمان از چند طریق ممکن است:

اگر سابقه ابتلا به افسردگی یا دیگر اختلالات خلقی را دارید؛ پیش از اقدام به بارداری با یک متخصص زمان و متخصص سلامت روان مشورت کنید.
در دوران بارداری زیر نظر پزشک باشید و علائم افسردگی را دائما چک کنید و از یک روانشناس کمک بگیرید. پس از تولد نوزاد، علائم و نشانه های افسردگی پس از زایمان را به دقت در خود بررسی کنید و در صورت لزوم، تحت نظر پزشک و متخصص سلامت روان، داروهای ضد افسردگی را آغاز یا در جلسات روان درمانی شرکت کنید.

علت افسردگی بعد از زایمان

هیچ دلیل مشخصی برای ابتلا به افسردگی پس از زایمان وجود ندارد اما طبق بررسی محققان چند عامل خطر در بروز این اختلال نقش دارند؛

احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان در مادرانی که در گذشته تجربه دوره هایی از افسردگی یا دیگر اختلالات اضطرابی را داشته اند یا در دوره بارداری یک رویداد آسیب زا مانند از دست دادن عزیزان را تجربه کرده اند، بیشتر است.

هم چنین مادرانی که سو مصرف الکل و مواد مخدر دارند، از باردار شدن مطمئن نبوده اند و از شبکه حمایتی قوی مانند همسر حامی یا خانواده حامی، امنیت مالی  برخوردار نیستند، درآمد کمی دارند، تعارض در رابطه زناشویی را تجربه می کنند، مهاجر هستند و سن کمی دارند در مقابل افسردگی پس از زایمان آسیب پذیر تر می باشند.
یک نکته مهم وجود دارد، حتی زمانی که برای بارداری برنامه ریزی کرده باشید و آمادگی کافی داشته باشید باز هم ممکن است به افسردگی پس از زایمان مبتلا شوید. اما هنوز می توانید برای درمان این بیماری اقدامات موثری انجام دهید.

ریسک فاکتورهای افسردگی پس از زایمان

منظور از ریسک فاکتور عواملی است که احتمال ابتلای به افسردگی پس از زایمان را بالا می برد؛ برخی از این عوامل عبارت اند از:

• سابقه افسردگی، چه در دوران بارداری چه زمان‌های دیگر
• ابتلا به اختلال دو قطبی
• تجربه افسردگی پس از زایمان در بارداری های قبلی
• سابقه افسردگی یا دیگر اختلالات خلقی در خانواده
• تجربه رویداد های آسیب زا و حوادث پراسترس، مانند عوارض بارداری و زایمان (ازجمله بی اختیاری ادرار، کم خونی، تغییرات فشار خون و تغییرات متابولیسم)
• ابتلا به بیماری یا از دست دادن موقعیت شغلی و تحصیلی به دلیل بارداری
• تجربه مشکلات مربوط به شیردهی
• ابتلا نوزاد به بیماری یا وضعیت سلامتی خاص
• مادر دارای فرزند دوقلو، سه قلو یا سایر چند قلویی‌ها
• تجربه مشکلاتی در روابط با همسر یا افراد مهم دیگر
• نداشتن حامی و سیستم حمایتی ضعیفی
• داشتن مشکلات مالی
• بارداری بدون برنامه ریزی یا ناخواسته

افسردگی پس از زایمان پدران یا زایمان پدری چیست؟

شاید برایتان جالب باشد اما مردان هم می توانند دچار افسردگی پس از زایمان شوند؛ نتایج مطالعات نشان نی دهد که حدود 10 درصد پدران پس از به دنیا آمدن فرزندشان، افسردگی پس از زایمان را تجربه می کنند و این اتفاق زمانی رخ می دهد که 4 تا 6 ماه از تولد نوزاد گذشته است.

نشانه های افسردگی پس از زایمان در پدران شامل، احساس خستگی و ضعف، احساس بی قراری و آشفتگی، تغییر الگوی خواب و اشتها و غیره می باشد.

اما کدام پدران بیشتر در معرض افسردگی پس از زایمان هستند؟

• پدران جوان
• پدرانی با سابقه قبلی افسردگی
• پدرانی که با همسر خود مشکل دارند.
• پدرانی که مشکلات مالی و اقتصادی را تجربه می کنند.

در این حالت، پدرانی که افسردگی پس از زایمان دارند هم نیاز به حمایت دارند.

بیماری های همراه با افسردگی بعد از زایمان

افسردگی پس از زایمان ممکن است به تنهایی یا همراه با بیماری دیگری در مادر تجربه شود؛ برخی از بیماری هایی که ممکن است همراه با افسردگی پس از زایمان تجربه شوند، عبارت اند از:

• اضطراب
• اختلالات اضطرابی
• افکار وسواسی 
• اختلال وسواس اجباری
• تنگی نفس
• حملات وحشت زدگی
• و...

آمار افسردگی پس از زایمان

 توجه: در صورت واضح نبودن تصویر اینجا را کلیک کنید.

درمان افسردگی بعد از زایمان

خوشبختانه افسردگی پس از زایمان یک بیماری غیر قابل درمان نیست و راهکارهای درمانی متفاوتی برای آن وجود دارد. برخی از بهترین راهکارهای درمانی افسردگی پس از زایمان عبارت اند از:

 دارو درمانی

استفاده از داروهای ضد افسردگی که به شما در بهبود علائم کمک می کنند و اثرات آن پس از چند هفته از مصرف قابل مشاهده خواهد بود.
مصرف دارو حتما باید با تجویز پزشک صورت بگیرد و از مصرف سر خود آن باید اجتناب شود.

 روان درمانی

روان درمانی انواع مختلفی دارد و شما بر حسب نظر پزشک می توانید از، درمان های شناختی رفتاری، درمان فردی، درمان گروهی و .. برای کاهش و بهبود علائم افسردگی کمک بگیرید.

خود مراقبتی

یکی از راهکارهای درمانی افسردگی پس از زایمان خود مراقبتی است؛ با مراقبت از خود خیلی راحت می توانید نشانه های افسردگی پس زایمان را کاهش دهید. خودمراقبتی شامل مجموعه فعالیت هایی است که به بهبود وضعیت روان شما کمک می کند.

ورزش و تحرک بدنی، معاشرت با دوستان و دوری از انزوا، رعایت رژیم غذایی سالم، دوش آب گرم به هنگام تجربه استرس یا کلافگی، روشن کردن عود، گوش دادن به موسیقی مورد علاقه و... برخی از فعالیت های اثرگذار بر کاهش نشانه های افسردگی است.

کمک همسر، خانواده و دوستان

به دنیا آمدن نوزاد با چالش های زیادی همراه است، مخصوصا اگر نوزاد به دنیا آمده اولین فرزند مادر باشد. به همین منظور یکی از کارهایی که می توان برای درمان افسردگی پس از زایمان و پیشگیری از آن انجام داد، کمک گرفتن از همسر و تعامل در انجام کارهای مربوط به نوزاد با همراهی یکدیگر، کمک گرفتن از اعضای خانواده مانند مادر خود یا مادر همسر و دوستانی است که تجربه مادر بودن و بزرگ کردن بچه را داشته اند، می باشد.

شما می توانید با کمک گرفتن از مادر یا همسر، ساعاتی از روز را صرف استراحت کنید، بیرون از خانه بروید و برای خودتان وقت بگذارید. در این صورت عملکرد بهتری در نگهداری از فرزند و مقابله با چالش ها خواهید داشت.

هورمون درمانی

یکی از درمان های پیشنهادی برای افسردگی پس از زایمان هورمون تراپی است؛ البته هنوز شواهد علمی دقیقی مبنی بر موثر بودن این درمان وجود ندارد. این درمان به افرادی که تجربه لخته شدن خون را دارند، پیشنهاد نمی شوند.

دیگر روش های درمانی برای درمان افسردگی پس از زایمان

اگر مبتلا به افسردگی پس از زایمان هستید، چند نکته مهم درمانی دیگر را در نظر داشته باشید:

• سعی کنید یک شیوه زندگی سالم برای خود داشته باشید؛ آهسته و تدریجی ورزش را در برنامه روزانه خود قرار دهید و حتی شده برای چند دقیقه در روز پیاده روی در فضای باز را تجربه کنید.
  خواب کافی و برنامه غذایی سالم داشته باشید.
• انتظارات واقع بینانه از خود داشته باشید؛ نوزاد شما تازه به دنیا آمده است و برای سازگاری با شرایط جدید نیاز به زمان دارید؛ پس به خودتان سخت نگیرید.
• سعی کنید تنها نمانید و از انزوا دوری کنید.
• از افراد با تجربه مانند مادر یا مادر همسر کمک بگیرید.
• هر زمان که نیاز به کمک داشتید، خواسته خود را بیان کنید و حتی برای زمان های کوتاه نوزاد را به یک فرد با تجربه سپرده و زمانی را برای خودتان در نظر بگیرید.
• ریلکسیشن و یوگا انجام دهید.

چند نکته در مورد نحوه مقابله با افسردگی بعد از زایمان

مهم ترین نکته ای که باید در مورد افسردگی پس از زایمان به خاطر داشته باشید این است که این اختلال را نادیده نگیرید و نسبت به نشانه های آن بی توجه نباشید. در صورت مشاهده علائم افسردگی پس از زایمان بهتر است که با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید و  بهترین درمان پیشنهادی را به کار بگیرید. همچنین توجه به راهکارهای خود مراقبتی و راهکارهای خانگی درمان افسردگی هم می تواند به بهبود وضعیت فرد مبتلا کمک کند.

 جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد افسردگی پس از زایمان صحبت کردیم. مادر شدن و تولد نوزاد جدید در خانواده با تغییرات و چالش هایی همراه است.

اگر فکر می کنید علائم افسردگی پس از زایمان را تجربه می کنید، حتما با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید. بهره گیری از انواع راهکارهای درمانی می تواند به شما در بهبود علائمتان کمک کند.
اگر علائم افسردگی پس از زایمان را در همسر خود مشاهده کرده اید، لطفا از او حمایت کنید و او را در جلسات روان درمانی همراهی کنید.

 آیا تجربه افسردگی پس از زایمان را داشته اید؟ لطفا نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول