اثر دارونما چیست؟

این مقاله به توصیف اثر دارونما می پردازد.

دارونما در بیشتر اوقات در تحقیقات پزشکی برای کمک به پزشکان جهت کشف و درک بهتر اثرات فیزیولوژیکی و روانی داروهای جدید مورد استفاده قرار می گیرد.

در ادامه براساس فهرست مطالب زیر بیشتر به این موضوع می پردازیم:

دارونما و ذهن انسان

ذهن و روان می تواند تأثیر قوی بر بدن داشته باشد و در برخی موارد حتی می تواند به بهبود درد در بدن کمک کند.

حتی گاهی اوقات ذهن می تواند شما را فریب بدهد که باور کنید یک درمان جعلی و غیر واقعی، نتایج درمان واقعی را به همراه دارد، پدیده ای که به عنوان اثر دارونما شناخته می شود. 

توجه

در بعضی موارد، دارونما به حدی می تواند قدرتمند باشد که اثرات درمان های پزشکی واقعی را تقلید کند.

اما اثر دارونما چیزی  بیشتر از مثبت اندیشی است.

هنگامی که در استفاده از دارونما  پاسخی رخ می دهد، بسیاری از مردم حتی نمی دانند که پاسخی که در بدن در اثر مصرف دارو رخ داده است در واقع مربوط به اثر داروی واقعی است یا دارونمایی که مثلا در اصل یک "قرص قند" است. 

کشف دارونما توسط چه کسی بود؟

استفاده از واژه دارونما از سال 1772 مرسوم بود و دارونما در طول تاریخ و دهه های مختلف توسط پزشکان و حتی کشیک های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است و مقالات متفاوتی در مورد آن منتشر شده است. اما دارونما برای اولین بار توسط پزشکی به نام جان هیگارت در سال 1799 مورد استفاده و معرفی قرار گرفت.

او با تحقیق بر یک روش درمانی محبوب در زمان خود که تراکتورهای پرکینز نام داشت، موفق به کشف دارونما شد. پس از او در سال 1920 و برای اولین بار تی سی گریوز در مقاله ای به نام لنست در مورد اثر دارونما تحت عنوان آشکارا اثر درمانی واقعی بر روان ایجاد شده باشد، صحبت کرد.

اثر دارونما چیست؟

اثر دارونما به عنوان پدیده ای توصیف می شود که در آن، برخی از افراد پس از تجویز یک ماده یا درمان غیرفعال "شبیه به هم و شبیه به درمان اصلی" از مزایایی برخوردار می شوند.

این ماده که به عنوان دارونما استفاده می شود، هیچ اثر پزشکی شناخته شده ای ندارد.

گاهی اوقات دارونما به شکل قرص (قرص قند) است، اما می تواند تزریقی (محلول نمک) یا مانند مایع مصرفی هم باشد.

در بیشتر موارد، فرد نمی داند درمانی که دریافت می کند در واقع نوعی دارونما است. به جای آن، این افراد بر این باورند که دریافت کننده درمان واقعی هستند.

دارونما به گونه ای طراحی شده است که دقیقاً شبیه درمان واقعی می باشد، اما این ماده هیچ تاثیری بر وضعیت مورد نظر برای درمان فردی که تحت درمان قرار گرفته است، ندارد.

پلاسیبو در مقابل نوسیبو

نوسیبو نقطه مقابل پلاسیبو می باشد؛ زمانی که دارونما منجر به بدتر شدن حال فرد شود، اثر نوسیبو اتفاق میوفتد، دقیقا متضاد پلاسیبو! چون همان طور که می دانید اثر پلاسیبو اشاره به استفاده از دارونما و بهتر شدن حال فرد دارد.

علل

به نظر شما چرا مردم در نتیجه درمان هایی که واقعی نیستند و در واقع دارونما هستند، تغییرات واقعی را تجربه می کنند؟

در حالی که پژوهشگران می دانند که اثر دارونما، یک اثر واقعی است، اما هنوز به طور کامل نمی دانند که چگونه و چرا این اثر در افراد رخ می دهد. تحقیقاتی در مورد اینکه چرا برخی از افراد حتی زمانی که فقط دارونما دریافت می کنند دچار تغییرات می شوند، وجود دارد.

عوامل مختلفی ممکن است در این پدیده نقش داشته باشند.

 پاسخ هورمونی

یک توضیح احتمالی این است که، مصرف دارونما باعث ترشح اندورفین می شود.

اندورفین ها ساختاری مشابه مورفین و سایر مسکن های افیونی دارند و به عنوان مسکن طبیعی مغز عمل می کنند.

محققان با استفاده از اسکن های مغزی توانسته اند که اثر دارونما را در عمل بر روی افراد نشان دهند و بر اساس تحقیقاتی نشان داده اند که، مناطقی در مغز که حاوی گیرنده های افیونی زیاد هستند در هر دو گروه آزمایشی که دارونما و درمان دریافت کرده اند، فعال شده اند.

نالوکسان که یک آنتاگونیست افیونی است که هم اندورفین طبیعی و هم داروهای مخدر را در مغز مسدود می کند. در افرادی که نالوکسان دریافت کرده بودند، تسکین درد دارونما کاهش یافته بود.

 شرطی سازی

سایر توضیحات احتمالی که برای اثر دارونما ها بیان می شوند، عبارت اند از: شرطی سازی کلاسیک، یا هنگامی که بین دو محرک ارتباطی ایجاد می شود که منجر به پاسخ آموخته شده در فرد می شود.

در بعضی موارد، می توان دارونما را با یک درمان واقعی همراه و اجرا کرد تا زمانی که اثر مورد نظر را در فرد ایجاد و برانگیخته کند.

برای مثال، اگر شما برای درمان و تسکین درد مفاصل تان از قرص آرتریت به طور منظم استفاده می کنید، ممکن است در ذهن خود ارتباطی با تسکین درد و مصرف این قرص برقرار کنید؛ در این زمان اگر داروی مشابه همین قرص آرتریت به شما داده شود، به علت اثر شرطی سازی ممکن است که شما بر این باور باشید که این قرص که در واقع دارونماست با عث تسکین درد در شما می شود.

 انتظارات

طبق تحقیقات انجام شده، وقتی ما انتطار وقوع یک چیز را داریم، آن چیز اثرگذاری بهتری برای ما خواهد داشت.

کسانی که انگیزه بالایی دارند و انتظار دارند که درمانی که استفاده می کنند نتایج خوبی برای شان به همراه داشته باشد، در صورت مصرف دارونما اثرات بهتری را تجربه خواهند کرد.

این نکته را هم در نظر بگیرید که نحوه برخورد پزشک نیز بر روند درمان تاثیر دارد. اگر پزشک رفتار خوبی با بیمار داشته باشد، احتمالا درمان تاثیرات مطلوب تری خواهد داشت و احتمال اینکه بیمار از مزایای دارو و درمان بهره بیشتری ببرد، بیشتر هم می شود.

این موضوع نشان می دهد که، حتی زمانی که بیمار از داروهای واقعی برای درمان بیماری استفاده می کند، ممکن است اثر دارونما مشاهده شود.

نشانه های کلامی، رفتاری و اجتماعی هم می توانند به انتظارات فرد در مورد تأثیر دارو کمک کنند.

•  رفتاری: مصرف قرص یا تزریق دارو برای بهبود وضعیت بیماری شما. 
• اجتماعی:  زمانی که زبان بدن، تماس چشمی و گفتار پزشک یا پرستار با بیمار خوب است. 
• شفاهی: سخنان مثبتی که پزشک حین درمان و در جریان توضیح درمان به کار می برد.

 ژنتیک

ژن ها همچنین می توانند بر نحوه واکنش افراد به درمان های دارونما تأثیر گذار باشند. برخی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد پاسخ بیشتری به دارونماها می باشند. 

گزارش آماری

طبق یک مطالعه و تحقیق، افرادی که دارای ژن های متفاوتی هستند که، سطوح بالاتری از دوپامین را در مغز دریافت می کنند، بیشتر از افرادی که  دوپامین کمتری دارند، مستعد اثربخشی بیشتر دارونماها هستند. هم چنین کسانی که دوپامین بیشتری دارند،درک بالاتری از درد و همچنین خواهان پاداش های مغزی بیشتری هستند.

انواع دارونما

دارونما ها می توانند به دلایل متفاوتی همچون کنترل در تحقیقات پزشکی یا روان شناسی یا به عنوان بخشی از مراقبت های کلینیکی مورد استفاده قرار بگیرند. بنابراین بنا به هدفی که برای استفاده از آن وجود دارد، انواع مختلفی دارند.

دارونماها چگونه در تحقیقات به کار می روند؟

از دارونما ها در تحقیقات روان شناسی و پزشکی استفاده می کنند؛ در این تحقیقات ممکن است گروهی از افراد یا بیماران تحت درمان دارونما دریافت کنند و هدف از ارائه دارونما به این افراد تعیین اثر داروهای واقعی بر بیماران است؛ بدین صورت که اگر فردی داروی واقعی دریافت کند و حال او نسبت به فردی که دارونما دریافت کرده بهتر باشد، می تواند گفت داروی مصرف شده تاثیرگذار است.

البته عوامل مختلفی می تواند بر تاثیرگذاری دارونماها اثر داشته باشد؛ مواردی همچون نوع بیماری، قدرت باور و تلقین فرد، نوع پاسحی که بیمار انتظار دارد پس از مصرف دارو دریافت کند، سخنان و پیام مثبتی که توسط پزشک به بیمار منتقل می شود و ژنتیک فرد.

مزایای استفاده از دارونما چیست؟

هنگام ارزیابی داروی جدید، مزیت اصلی استفاده از دارونما می تواند تأثیری باشد که انتظارات می تواند بر تضعیف یا حذف نتیجه داشته باشد.

اگر پژوهشگران انتظار نتیجه ی خاصی را داشته باشند، ممکن است ناخودآگاه سرنخ هایی در مورد نحوه رفتار به شرکت کنندگان  بدهند و همین مورد می تواند بر نتیجه ی مطالعه تأثیراتی بگذارد.

برای به حداقل رساندن این تاثیر بر نتایج، محققان مطالعاتی تحت عنوان تحقیق دوسرکور انجام می دهند.

در تحقیقات مبتنی بر دو سر کور، نه شرکت کنندگان در مطالعه و نه محققان نمی دانند چه کسی دارونما دریافت می کند و چه کسی درمان واقعی را دریافت می کند.

با به حداقل رساندن خطای سوگیری های کوچک که بر مطالعات اثراتی دارند، محققان بهتر می توانند اثرات دارو و دارونما را بررسی کنند.

نکته

دارونما ها می توانند بر احساس افراد تاثیر بگذارند، اما تاثیری بر بیماری های زمینه ای ندارند و این نکته پس از بررسی 150 مورد کیس بالینی به اثبات رسیده است  و هم چنین طبق گزارش های بیمارانی که دارونما دریافت کرده بودند، دارونما تاثیری بر حالت تهوع و درک درد در این بیماران نداشت.

اثر دارونما چقدر قدرت مند است؟

مطالعاتی که در زمینه دارونما و تاثیرات آن انجام شده است به ما نشان می دهند، دارونماها علی رغم تاثیری که بر احساس بیماران می گذارند، تاثیر بالینی زیادی به جهت درمان ندارند. در نهایت اگر دارونماها به درستی استفاده شوند، می تواند تاثیرات مثبت درمانی و پژوهشی بر بیمار داشته باشد.

محدودیت های اثر دارونما

پژوهش های متفاوتی در زمینه دارونما انجام شده است؛ یک مقاله مروری در سال 2011 به بررسی بیش از دویست مطالعه در مورد گروه هایی که دارونما دریافت کرده بودند و دریافت نکرده بودند، انجام داد. در نهایت نتایج منتشر شده از این مطالعه بدین صورت بود که، درمان های برمبنای دارونما تاثیر زیادی بر بیماران ندارند اما در برخی مواقع در بهبود علائم درد یا حالت تهوع موثر بوده است.
مطالعاتی که در آن بیماران از مصرف دارونما آگاه نبودند، بر اساس گزارش های آزمودنی ها تاثیر دارونما بیش از سایر مطالعات بوده است.

خطاهای پژوهشی در مطالعه دارونما

در هر پژوهشی اگر تاثیر برخی عوامل کنترل نشود، می تواند نتیجه پژوهش را تغییر دهد. در پژوهش هایی که از دارونما استفاده می شود، باید به تاثیر دیگر عوامل بر نتیجه پژوهش توجه شود.
زمان مصرف دارونما و مصرف دیگر دارو ها، رویدادهای و اتفاقاتی که در زمینه مصرف دارونما رخ می دهد، بهبود و تغییر علائم به دلایل دیگری جز مصرف دارونما، باور فرد به نوع درمان، گزارش شخصی فرد از وضعیتی که در آن قرار دارد، پاسخ های توام با سوگیری که بیمار به سوالات پژوهشگران در مورد وضعیت خودش می دهد، استفاده از درمان های بالینی دیگر بدون اطلاع دادن به پزشک توسط بیمار چرا که معتقد است درمان اثربخش نبوده است، انصراف از ادامه تحقیق و ناتمام ماندن شرایط و... جز عواملی است که بر نتیجه پژوهش تاثیر می گذارد.

چالش های اخلاقی دارونما

در هر مطالعه بالینی که با انسان ها در ارتباط است باید به ملاحظات اخلاقی توجه شود؛ در این پژوهش ها باید خطرات و عوارض احتمالی که ممکن است برای انسان پیش بیاید توجه شود و تمام عوامل احتمالی تاثیرگذار بر سلامت فرد مورد توجه و بررسی قرار بگیرد.

به منظور استفاده از دارونما در تحقیقات بالینی باید به مواردی توجه داشت؛ استفاده از دارونما فقط در موارد زیر مجاز است:

• شواهدی از اثربخشي بيشتر درمان استاندارد نسبت به دارونما وجود نداشته باشد.
• درمان استاندارد به خاطر محدوديت های هزينه يا عدم تأمين پايدار آن در دسترس نباشد.
• چنانچه جامعه ی بيماران مورد مطالعه نسبت به درمان استاندارد دارای مقاومت بوده و درمان استاندارد جايگزين براي آنان وجود نداشته باشد.
•  در شرايطي كه هدف كارآزمايي باليني بررسي تأثير توأم يك درمان همراه با درمان استاندارد باشد و به هر دليلي كليه ی افراد مورد مطالعه، درمان استاندارد را دريافت كرده باشند.  
• در صورتي كه بيماران درمان استاندارد را تحمل نكنند و اگر بيماران روی درمان استاندارد نگه داشته شوند، عوارض مرتبط با درمان و زيان های غيرقابل برگشت با هر شدتی برای آن ها ایجاد شود.
•  زماني كه يک روش پيشگيري، تشخيص يا درمان براي يک وضعيت خفيف مورد بررسي قرار مي گيرد و بيمارانی كه دارونما دريافت مي كنند تحت خطر اضافي شديد يا غيرقابل برگشت قرار نمي گيرند.

چه رفتارهای درمانی می تواند تاثیرات دارونما را ایجاد کند؟

رفتارهایی از قبیل رفتارهای همدلانه، گوش دادن فعال، ایجاد هماهنگی میان چشم و لمس مناسب، انواع سبک ارتباطی و پذیرش افراد از نظر روانی و جسمانی.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد اثر دارونما بحث شد. در نهایت درست است که دارونما ها اثراتی بر احساس افراد نسبت به درد دارند ولی مهم است بدانید که تاثیری بر بیماری های زمینه ای ندارند و نباید برای درمان این بیماری ها مورد استفاده قرار بگیرند.

اگر پزشکی برای بیمار از دارونما استفاده می کند غیر اخلاقی است که او را در جریان درمان و استفاده از دارونما قرار ندهد.

 آیا شما تا به حال از دارونما استفاده کرده اید؟ نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول