رفتار پرخاشگرانه منفعلانه چیست؟

پرخاشگری منفعلانه نوعی رفتار مبتنی بر خشونت است؛ فردی که پرخاشگری منفعلانه را تجربه می کند احساس منفی اش همچون عصبانیت و پرخاشگری را به شکلی زیرکانه و نامحسوس در رفتار و اعمالش نشان می دهد و از ابراز پرخاشگری به صورت مستقیم جلوگیری می کند. این نوع رفتارها می تواند پیامدهای به شدت بدی  بر روابط بین فردی افراد در خانواده، روابط عاشقانه و حتی روابط فرد در محل کار با همکارانش داشته باشد. 

در این مقاله قصد بررسی نوعی رفتار که تحت عنوان رفتار پرخاشگرانه منفعلانه شناخته می شود را داریم. در ادامه براساس فهرست مطالب زیر بیشتر به این موضوع می پردازیم:

پرخاشگری منفعلانه چیست؟

پرخاشگری منفعلانه نوعی رفتار مبتنی بر خشونت است؛ فردی که پرخاشگری منفعلانه را تجربه می کند احساس منفی اش همچون عصبانیت و پرخاشگری را به شکلی زیرکانه و نامحسوس در رفتار و اعمالش نشان می دهد و از ابراز پرخاشگری به صورت مستقیم جلوگیری می کند.

مهم ترین پیامد پرخاشگری منفعلانه آن است که باعث می شود فرد رفتار و عملش با یکدیگر متضاد باشد. به عنوان مثال، کارمندی را در نظر بگیرید که با نظر کارفرمایش مخالف است اما به جای اینکه موافقتش را ابراز کند در ظاهر با کارفرمایش موافقت کرده اما در عمل سعی می کند برنامه خودش را پیش ببرد، کار رئیسش را به موقع تحویل ندهد و در نهایت برنامه کاری کارفرمایش را خراب کند؛ این رفتار نمونه ای از رفتار پرخاشگری منفعلانه است.

رفتار پرخاشگرانه منفعلانه 

رفتارهایی که تحت عنوان رفتار پرخاشگرانه منفعلانه نام گذاری و شناخته می شوند، شامل رفتارهای غیرمستقیم پرخاشگرانه به جای رفتار مستقیم پرخاشگری هستند.

افرادی که پرخاشگر منفعل می باشند، در برابر خواسته ها و نیاز ها و درخواست اعضای خانواده یا دوستان و آشنایان خود، مقاومت دارند، سعی می کنند سرسختی یا تعلل و خشونت غیر مستقیم از خود نشان دهند.

مثال هایی کاربردی برای رفتار پرخاشگرانه ی منفعلانه 

رفتار پرخاشگرانه منفعلانه ممکن است به طرق مختلفی در افراد بروز پیدا کند. به عنوان مثال:

• ممکن است یک فرد برای اجتناب کردن از اشخاص خاصی مکرراً بهانه هایی بیاورد و این بهانه ها  راهی برای ابراز نارضایتی یا خشم خود نسبت به این افراد  باشد.
•  ممکن است فردی که رفتار پرخاشگرانه ی منفعل دارد، درست در زمانی که عصبانی و پر از خشم است، ادعا کند که آرام است و حالش خیلی خوب می باشد. حتی اگر در ظاهر او خشم و عصبانیت کاملا نمایان باشد.
  این افراد با انکار احساسات خود و امتناع از بیان و بازگو کردن احساساتشان، ارتباطشان را با دیگران قطع و کم می کنند و از بحث در مورد احساساتشان اجتناب و خودداری می کنند.

•  یکی دیگر از خصوصیات افرادی که دارای رفتار پرخاشگرانه ولی منفعل می باشند، به تعویق انداختن کار ها و مسائل مختلفی است که علاقه مند به آن ها نمی باشند.

  برای مثال اگر این افراد علاقه مند به ملاقات کردن شخصی که از او خوششان نمی آید باشند، دائما قرار ملاقات را به تعویق می اندازند و زمان آن را بارها عوض می کنند. در واقع و به اصطلاح این افراد دائما پا پس می کشند.

 مثلا اگر در محیط کار از آنان کاری خواسته شود که این افراد علاقه مند به انجام این کار نباشند، تا دقایق و ثانیه های آخر این کار را به عقب می اندازند؛ گویی با این کار قصد تنبیه و مجازات کسی که این وظیفه را برای آنان تعیین کرده است، دارند.

علل رفتار پرخاشگرانه منفعلانه 

 تربیت

بعضی افراد بر این باورند که رفتار پرخاشگرانه منفعل ممکن است ناشی از تربیت فرد در محیطی باشد که در این محیط بیان مستقیم احساسات از سوی افراد جایز نبوده و منع شده است.

افراد ممکن است احساس کنند که نمی توانند احساسات واقعی خود را به صورت آشکارا بیان کنند؛ بنابراین ممکن است در عوض راه هایی را برای هدایت منفعلانه عصبانیت یا سرخوردگی خود پیدا کنند.

 ویژگی های موقعیتی

 موقعیت همچنین بر رفتارهای پرخاشگرانه منفعل تأثیر می گذارد. زمانی که افراد در موقعیتی قرار می گیرند که نمایش پرخاشگری از نظر اجتماعی قابل قبول نیست، مثلاً در مشاغل تجاری یا خانوادگی، در این حالت ممکن است وقتی کسی شما را عصبانی می کند، تمایل بیشتری برای پاسخگویی به صورت مخفیانه داشته باشید.

 انتخاب آسان ترین راه

بیان احساسات در قالب کلمات و به صورت آشکار کارآسانی نیست. در این صورت پرخاشگری منفعلانه راهی آسان تر برای مقابله با احساسات می باشد.

نشانه های پرخاشگری منفعلانه

نشانه های پرخاشگری منفعلانه در رفتار و احساسات فرد قابل تشخیص و شناسایی است؛ برخی از نشانه های پرخاشگری منفعلانه شامل موارد زیر می شود:

میان حرف و عمل و رفتار فرد تفاوت وجود دارد. رفتار فرد باعث رنجش و عصبانیت دیگران همچون اعضای خانواده و همکاران می شود. ممکن است فرد از رفتارهای خودش آگاهی نداشته باشد. فرد خلق تحریک پذیری دارد و در مورد مسائل مختلف مخالفت خود را ابراز می کند. اغلب اوقات از دیگران انتقاد می کند. در انجام دادن کارها تعلل دارد. رفتار خصمانه از خود نشان می دهد. لجباز و یک دنده است. دیگران را سرزش می کند. دائما فکر می کند دیگران قدران او نیستند. در مقابل خواسته های دیگران سریعا واکنش نشان می دهد و رنجیده خاطر می شود.

تشخیص رفتار منفعل پرخاشگر

رفتار منفعل پرخاشگر یک اختلال روان شناختی محسوب نمی شود؛ بنابراین تشخیص پزشکی برای آن وجود ندارد اما این رفتار می تواند سلامت روان فرد را تحت تاثیر قرار دهد و به همین منظور، باید رفتار منفعل پرخاشگر در فرد شناسایی و پس از آن درمان شود.

شناخت ویژگی ها و نشانه های این رفتار می تواند به درمان این رفتار آسیب رسان کمک کند. متخصص سلامت روان با بررسی ویژگی ها و نشانه های این رفتار می تواند تشخیص رفتار منفعل پرخاشگر را مطرح کند و پس از آن بهترین راهکار درمانی را به کار ببرد.

چگونه با کسی که رفتار پرخاشگرانه منفعلانه دارد، مقابله کنیم؟

وقتی با یک دوست، همکار یا حتی همسرتان که مرتباً درگیر پرخاشگری منفعل است، مواجه می شوید، چه کاری می توانید انجام دهید؟

در این موقعیت ها اولین قدم شناخت علائم چنین رفتاری می باشد. تحقیر، تحسین و تشویق دروغین، به تعویق انداختن، کناره گیری و امتناع و اجتناب از برقراری ارتباط همگی از نشانه های پرخاشگری منفعل می باشد.

زمانی که طرف مقابل شما از چنین روش هایی استفاده کرد، فقط کافیست سعی کنید که خشم خودتان را کنترل کنید.

در عوض، احساسات طرف مقابل را به گونه ای بیان کنید که بدون قضاوت و در عین حال واقعی باشد. اگر با کودکی برخورد می کنید که به وضوح از انجام کارهای خانه ناراحت است، می توانید به آرامی و لطافت به او بگویید" به نظر می رسه که ناراحت به نظر میای، من فقط خواستم که کمی کمکم کنی و اتاق خودت رو تمیز کنی!"

نکته 

واقعیت این است که مردم معمولاً خشم خود را انکار می کنند. در این مرحله، ایده خوب این است که عقب نشینی کنید و به آن ها فرصت دهید تا با احساساتشان در لحظه کنار بیایند و بتوانند احساساتشان را بیان کنند.

رفتارهای خود را بشناسید

اغلب اوقات تشخیص پرخاشگری منفعل در دیگران آسان تر است، اما اگر خود شما درگیر این الگوهای رفتاری باشید، چه کار می کنید؟ سعی کنید قدمی به عقب بردارید و با دیدگاهی بی طرفانه به رفتار خود نگاه کنید و رفتار خود را بررسی کنید.

•  آیا اغلب اوقات وقتی از شخص دیگری ناراضی هستید، احساس ناراحتی دارید؟
•  آیا از افرادی که از آن ها ناراحت هستید، دوری می کنید؟
•  آیا تا به حال وقتی از کسی عصبانی بودید، صحبت کردن با او را متوفق کرده اید؟ 
• آیا انجام کارها را به عنوان راهی برای تنبیه دیگران به تعویق انداخته اید؟
•  آیا گاهی از طعنه و کنایه برای جلوگیری از مشارکت در گفتگوهای معنی دار استفاده کرده اید؟

اگر احساس می کنید رفتار پرخاشگرانه منفعل به روابط شما آسیب می رساند، می توانید برای تغییر نحوه ارتباط با دیگران گامی بردارید و از روش های استفاده کنید.

در اینجا چند روش برای بررسی رفتار خود آورده شده است.

•  خودآگاهی خود را افزایش دهید.
•  به خودتان زمانی برای تغییر بدهید.
•  بیان احساسات در قالب کلمات را با خود تمرین کنید.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد رفتار پرخاشگرانه منفعلانه مطالبی را مرور کردیم. رفتار پرخاشگرانه منفعل می تواند بسیار مخرب باشد، اما به احتمال زیاد همه ی ما گاهی اوقات در هنگام عصبانیت از چنین روش هایی استفاده می کنیم.

با درک علت چنین رفتار هایی و نحوه برخورد با این رفتارها، نه تنها می توانید این رفتار ها را در خود کمتر کنید بلکه آسیب های احتمالی به روابط خود را نیز به حداقل برسانید.

 آیا شما هم رفتارهای پرخاشگرانه منفعل داشته اید؟ برای کاهش این رفتار ها چه اقداماتی انجام داده اید؟ نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول