سندروم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟ علائم، تشخیص و درمان آن

آیا تا به حال با افرادی برخورد داشته اید که از درد های شکمی شدید رنج می برند، به پزشک مراجعه کرده اند اما دلیلی برای دردهای خود پیدا نمی کنند؟

یکی از رایج ترین تشخیصی که این افراد دریافت می کنند، بیماری سندروم روده تحریک پذیر است.

سندروم روده تحریک پذیر (Irritable Bowel Syndrome) یک اختلال گوارشی جدی است که نه تنها منجر به ناراحتی فرد شده بلکه عملکرد فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار می دهد.
در این مقاله در مورد سندروم روده تحریک پذیر (IBS)، علائم، تشخیص و درمان آن صحبت خواهیم کرد.

آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

سندروم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟

سندروم روده تحریک پذیر که با عنوان IBS هم شناخته می شود یک بیماری مزمن گوارشی است که مشخصه اصلی آن دردهای شکمی شدید می باشد. نشانه های این اختلال به مرور زمان و بنابر شرایط ممکن است کمتر شود.

این بیماری جز بیماری های خطرناک یا صعب العلاج نبوده و با رعایت برخی نکات می توان از شدت علائم آن کم کرد و آن را تحت کنترل در آورد.

ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر در زنان شایع تر از مردان است و این بیماری می تواند در هر سنی به وجود بیاید.

اگر جایی نام بیماری کولیت عصبی، اسپاسم روده بزرگ، کولون عصبی یا کولیت مخاطی را شنیدید، بدانید منظور از این بیماری ها سندروم روده تحریک پذیر بوده و علت نام گذاری این بیماری به این نام ها دردی است که در اطراف روده بزرگ تجربه می شود.

سندروم تحریک پذیر به هیچ عنوان مسری نبوده، باعث سرطان نمی شود، با رژیم غذایی قابل کنترل است، استرس، اضطراب، تنش بر افزایش یا کاهش علائم تاثیر دارد و درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد!

سندروم روده تحریک پذیر چقدر شایع است؟

ابتلا به این بیماری در جامعه ایرانی به نسبت رایج و شایع است اما بر اساس آمار های منتشر شده، میزان شیوع این اختلال در سراسر جهان به عنوان شایع ترین بیماری دستگاه گوارش، 10 تا 15 درصد است.

انواع سندروم روده تحریک پذیر

دسته بندی انواع سندروم روده تحریک پذیر بر اساس، شدت و علائم این بیماری ممکن است؛ بر همین اساس، سه نوع سندروم روده تحریک پذیر داریم:

• سندروم روده تحریک پذیر با الگوی مدفوع متناوب؛ فرد هم یبوست و هم اسهال را تجربه می کند.
• سندروم روده تحریک پذیر همراه با اسهال که درد های معده، نیاز به توالت رفتن در سریع ترین زمان مکرر، اجابت مزاج مکرر.
• سندروم روده تحریک پذیر همراه با یبوست که ناراحتی معده، نفخ شکم، تاخیر در دفع مدفوع از نشانه های آن است.  

علائم سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

پیش از شرح علائم باید بگوییم که علائم روده تحریک پذیر در افراد مختلف متفاوت بوده و میزان آن در افراد متفاوت است. برخی علائم این بیماری شامل موارد زیر است:

• دردهای شکمی شدید در ناحیه روده
•  گرفتگی یا نفخ شکمی که به دفع مدفوع مرتبط می شود.
• یبوست یا اسهال
• تغییر در ظاهر حرکت روده
• تغییر در دفعات دفع مدفوع
• تخلیه ناقص مدفوع
• افزایش گاز
• احساس خالی نبودن روده پس از دفع
• عبور مخاط از راست روده

علائم این بیماری ممکن است پس از گذشت چند روز کاملا محو یا شدید شود؛ نشانه ها در افراد مختلف متفاوت بوده اما اغلب مبتلایان مشکلات گوارشی را تجربه می کنند.

برخی علائم کمتر شایع این بیماری شامل موارد زیر می شود:

• دوره های قاعدگی نامنظم
• دردهای مفصلی یا عضله ای
• تکرر ادرار
• بوی بدن دهان
• خستگی مداوم
• رابطه جنسی دردناک در زنان
• اضطراب و افسردگی

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر هستند؟

بر اساس مطالعات صورت گرفته، برخی افراد نسبت به این بیماری آسیب پذیری بیشتری دارند؛ این افراد چه کسانی هستند؟

• افرادی که در معرض بیماری هایی همچون افسردگی، استرس و فوبیا می باشند.
• زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض این اختلال هستند.
• افراد جوان نسبت به افراد مسن بیشتر احتمال دارد که دچار این بیماری شوند.
• افرادی که عفونت های گوارشی یا روده ای را تجربه می کنند.
• افرادی که تجربه رویدادهای استرس زا در دوره کودکی را داشته اند.
• افرادی که وقایع آسیب زایی را در دوره کودکی تجربه کرده اند.
• کسانی که نسبت به برخی غذاها آلرژی دارند.
• افرادی که بیش از اندازه آنتی بیوتیک مصرف می کنند.
• کسانی که پدر و مادرشان مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر هستند.

علت ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر

علت دقیق ابتلا به بیماری سندروم روده تحریک پذیر هنوز مشخص نیست اما متخصصان بر این عقیده هستند که برخی عوامل در ایجاد این بیماری تاثیر دارد و این عوامل:

• انقباضات عضلانی در روده: دیواره‌های روده‌ها با لایه‌هایی از ماهیچه پوشانده شده‌اند که با حرکت غذا در دستگاه گوارش منقبض می‌شوند. انقباضات قوی تر و طولانی تر از حد معمول می توانند باعث گاز، نفخ و اسهال شوند. انقباضات ضعیف می تواند عبور غذا را کند کرده و منجر به مدفوع سفت و خشک شود.
• سیستم عصبی: مشکلات مربوط به اعصاب بر سیستم گوارشی تاثیر می گذارد و باعث ایجاد ناراحتی در شکم به هنگام دفع مدفوع یا گاز می شود؛ هماهنگی ضعیف سیگنال‌های بین مغز و روده‌ها می‌تواند باعث شود بدن شما نسبت به تغییراتی که معمولاً در فرآیند گوارش رخ می‌دهد واکنش بیش از حد نشان دهد و این می تواند منجر به درد، اسهال یا یبوست شود.
• عفونت شدید: IBS می تواند پس از اسهال شدید ناشی از باکتری یا ویروس که به آن گاستروانتریت می گویند، ایجاد شود. IBS همچنین ممکن است با رشد بیش از حد باکتری در روده همراه باشد.
• استرس اولیه زندگی: افرادی که در معرض رویدادهای استرس زا به خصوص رویدادهای آسیب زا دوره کودکی هستند، احتمال بیشتری دارد که به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا شوند.
• تغییرات در میکروب های روده: تغییرات در میکروب های روده شامل تغییرات در میزان باکتری ها، قارچ ها و ویروس هایی است که به طور معمول در روده ها ساکن می باشند و نقش کلیدی در سلامت دارند. نتیجه تحقیقات نشان می دهد که میکروب های روده در افراد مبتلا به IBS ممکن است با میکروب های روده افرادی که IBS ندارند، متفاوت باشد.

نحوه تشخیص سندروم روده تحریک پذیر

در صورتی که تغییرات مداوم و مکرر را در عادات روده دیدید یا متوجه دیگر علائم سندروم روده تحریک پذیر شدید، باید به پزشک مراجعه کنید.

توجه داشته باشید، علائمی مانند کاهش وزن، اسهال در شب، خونریزی از رکتوم، استفراغ بی دلیل، نارسایی در کمبود آهن یا دردهای شکمی شدید که با دفع گاز یا اجابت مزاج تسکین پیدا نمی کنند، ممکن است نشانه ای از ابتلا به بیماری جدی تری همچون سرطان روده بزرگ باشد.

بنابراین در صورت مشاهده هرگونه نشانه دردهای شکمی به پزشک مربوطه به منظور تشخیص زودتر بیماری مراجعه کنید.

آزمایشات تشخیص سندروم روده تحریک پذیر

انجام آزمایش خون یکی از راهکارهایی است که به پزشکان در تشخیص این بیماری کمک می کند.

فرد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر به هنگام مراجعه به پزشک ابتدا باید به سوالاتی همچون، آیا درد یا ناراحتی در قسمت شکم تجربه می کنید؟ هر چند وقت یکبار شکم شما نفخ دارد؟ آیا در عادات روده شما، یبوست یا اسهال دیده می شود؟

پاسخ بیمار به این سوالات به پزشک کمک می کند تصمیم گیری بهتری در مورد تشخیص این اختلال داشته باشد و بنابر شرایط، آزمایش های زیر را برای بیمار تجویز کند:

• آزمایش خون
• آزمایش مدفوع
• غربالگری سرطان روده بزرگ
• تست حساسیت به لاکتوز
• کولونوسکوپی و سیگموئیدسکوپی

راه های پیشگیری از سندروم روده تحریک پذیر

متاسفانه هیچ راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارد چرا که دلیل مشخص و شناخته شده ای برای این بیماری وجود ندارد! در صورت مشاهده علائم این بیماری در خود یا دیگری بهترین کار انجام اقداماتی در جهت جلوگیری از پیشرفت این بیماری است.

بهبود و اصلاح برنامه غذایی و رعایت یک رژیم غذایی خاص، به کاهش علائم این بیماری و جلوگیری از شدت علائم کمک می کند.

درمان سندروم روده تحریک پذیر

سندروم روده تحریک پذیر درمان مشخصی ندارد! شناخته شده ترین درمانی و راه پیشگیری از افزایش شدت علائم رعایت رژیم غذایی که توسط پزشک تجویز می شود، می باشد.

البته تغییر سبک زندگی و انجام اقداماتی در زمینه بهبود کیفیت زندگی می تواند در کاهش علائم و بهبود این بیماری تاثیر بگذارد.

برخی از مهم ترین راهکارهای درمانی سندروم روده تحریک پذیر شامل موارد زیر است:

درمان های روان شناختی

تجربه تنش و اضطراب بیش از اندازه می تواند منجر به سندروم روده تحریک پذیر شود و تجربه دردهای شکمی و دیگر نشانه های این بیماری ممکن است بر روان فرد تاثیر منفی بگذارد.

در این حالت انجام برخی تکنیک های درمانی همچون هیپنوتیزم درمانی، درمان شناختی رفتاری، تکنیک های آرام سازی، مدیتیشن، ورزش و ... می تواند به فرد مبتلا کمک کند.

دارو درمانی

برخی داروهای ضد اسپاسم که به کاهش درد عضلات روده و گرفتگی شکم کمک می کند، داروهای ملین که به رفع یبوست کمک می کند، داروهای ضد تحریک که منجر به کاهش علائم اسهال می شود به کاهش نشانه ها این بیماری کمک می کند.

رعایت رژیم غذایی

عدم نوشیدن الکل و نوشیدنی های الکلی عدم نوشیدن نوشابه های گازدار عدم مصرف برخی میوه ها و سبزیجات نوشیدن آب کافی در طول روز  پرهیز از مصرف گلوتون مصرف غذاهایی با جو پرک عدم مصرف برخی آدامس ها و شیرینی های حاوی قند

درمان خانگی سندروم روده تحریک پذیر

اگر به دنبال درمان خانگی سندروم روده تحریک پذیر هستید، می توانید:

دمنوش های زیر را دم کرده و بنوشید:

• دمنوش بابونه؛ این دمنوش به آرامش اعصاب، سلامت دستگاه گوارش، جلوگیری از نفخ کمک می کند.
• دمنوش نعنا؛ این دمنوش برای درمان مشکلات گوارشی و درد های شکمی خوب است.
• دمنوش چای سبز؛ این دمنوش برای تقویت مشکلات گوارشی و جلوگیری از اسپاسم های گوارشی کمک می کند.
• دمنوش رازیانه؛ تسکین درد شکمی، از بین بردن نفخ و اسپاسم روده، شل کردن عضلات روده و دفع یبوست از مزایای نوشیدن این دمنوش است.

دیگر خوراکی هایی که به کاهش علائم سندروم روده تحریک پذیر کمک می کنند، شامل موارد زیر می شود:

• زنجبیل
• آلوئه ورا
• زردچوبه
• هویج
• کنگر فرنگی
• جوی دوسر
• عسل
• دارچین
• مصرف پروبیوتیک ها به اندازه کافی

غذاهای مضر برای سندروم روده تحریک پذیر

اگر مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر هستید، باید از خوردن غذاها و خوراکی های زیر اجتناب کنید:

• کلم بروکلی و گل کلم
•  سیر و پیاز
• الکل
• آب نبات و شکلات
• غذاهای فراوری شده و غذاهای حاوی مواد افزودنی 
• شیرین کننده های بدون قند مانند آنچه در آدامس و ... موجود است.
• نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه
• لوبیا و سایر حبوبات
• غذاهای سرخ شده
• لبنیات به دلیل لاکتوز موجود در آن
• مواد غذایی حاوی گلوتن
• مواد غذایی حاوی فیبرهای نامحلول 
• میوه به دلیل فروکتوز موجود در آن
• و...

بیماری های مرتبط با سندروم روده تحریک پذیر

برخی از بیماری های مرتبط با سندروم روده تحریک پذیر شامل، یبوست، اسهال و مدفوع متناوب می شود.

آیا سندروم روده تحریک پذیر منجر به سرطان می شود؟

نتایج تحقیقاتی که در زمینه ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر و سرطان انجام شده است، حاکی از آن است که، سندروم روده تحریک پذیر علی رغم دردها و ناراحتی هایی که برای فرد مبتلا ایجاد می کند، آسیبی به دستگاه گوارش وارد نمی کند.

مبتلایان به این بیماری، نسبت به افرادی که سالم بوده ناهنجاری های ساختاری مرتبط با روده بزرگ را ندارند و این افراد در معرض خطر ابتلا به بیماری هایی همچون سرطان روده یا پولیپ پیش سرطانی قرار ندارند اما در صورت مشاهده و تجربه علائم سندروم روده تحریک پذیر، بهترین کار مراجعه به پزشک و دریافت رژیم غذایی مناسب برای کاهش نشانه های این بیماری است.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد سندروم روده تحریک پذیر، نشانه ها و درمان آن صحبت کردیم. سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری مزمن گوارشی بوده که مشخصه اصلی آن دردهای شکمی شدید می باشد. این بیماری درمان مشخصی ندارد و فقط با رعایت برخی نکات در رژیم غذایی قابل کنترل است.

آیا شما مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر هستید؟ یا فردی را می شناسید که به این بیماری مبتلا باشد؟ لطفا نظرات، دیدگاه و تجربیات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول