اختلال شخصیت و انواع آن

در این مقاله قصد داریم تا به طور خلاصه و مفید در رابطه با اختلال شخصیت و انواع آن صحبت کنیم. ما ملاک های تشخیص اختلالات شخصیت را در بخش DSM-5 که راهنمای اختلالات روانی است آورده ایم. در این بخش فقط می خواهیم به زبان ساده دسته بندی این اختلالات را بیاوریم. در صورتی که می خواهید توضیحات تکمیلی را در مورد هر اختلال ببینید در زیر هر بخش لینک مربوط به علائم اصلی و علمی آن را برای مطالعه بیشتر گذاشته ایم.

شخصیت چیست؟

در علم روانشناسی به شخصیت و موضوعات مرتبط با آن بسیار پرداخته شده است؛ چرا که شخصیت، کشف و اندازه گیری آن جز موضوعات محبوب روان شناسان بوده است. هر فردی دارای شخصیت منحصر به خود می باشد و شخصیت عامل تمایز انسان ها از یکدیگر می باشد.

به سبب مطالعات و تحقیقات بسیاری که در زمینه شخصیت وجود دارد، تعاریف متعددی نیز برای آن وجود دارد و نمی توان به یک تعریف واحد برای آن بسنده کرد.

اما به طور کلی، تعریفی که بیشتر روان شناسان برای شخصیت به کار می برند، عبارت اند از:

" یک الگوی کلی و نسبتا ثابت در خصوص رفتار، ارتباطات، باورها و عملکرد افراد."

اختلالات شخصیت چیست؟

قبل از اینکه بگوییم که اختلال شخصیت چیست باید بدانیم که شخصیت به چه معناست. شخصیت ویژگی های نسبتا ثابتی است که باعث می شود با نوع خاصی رفتار کنیم. وقتی شخصیت از روند آسیب زا یا غیر طبیعی پیروی کند می گوییم دچار اختلال یا بدعملکردی شده است.

بنابراین اختلالات شخصیتی، الگوهای پایدار تفکری و رفتاری هستند که منجر به مشکلاتی در روابط بین فردی می شود و ممکن است باعث آسیب یا درماندگی در فرد دارای اختلال شود.

اختلال شخصیت دسته از از اختلالات روان شناختی است که خود انواع مختلفی دارد؛ این اختلال که شخصیت افراد را هدف قرار می دهد، جز اختلالاتی است که بر عملکرد فرد در زندگی روزمره و در ابعاد مختلف شغلی، تحصیلی، روابط درون و برون فردی تاثیر منفی می گذارد و درمان آن کمی سخت است.

اختلال شخصیت الگویی ناسالم و غیر طبیعی از تفکر، عملکرد و رفتار است؛ وجه اشتراک تمامی اختلالات شخصیت، ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران است.

افرادی که به اختلال شخصیت مبتلا می شوند، نسبت به اختلال خود بینش ندارند، یعنی فکر می کنند که بیمار نیستند و دیگران را به دلایل مختلف سرزنش می کنند. اختلال شخصیت باعث تغییر تفکر درباره خود و دیگران می شود، نحوه پاسخگویی احساسی، نحوه ارتباط با دیگران و تغییر روش کنترل رفتار می شود.

اختلال شخصیت احتمالا ترکیب مخربی از ویژگی های شخصیتی مانند خودشیفتگی شدید یا ناخوشایند است که سازگاری با دیگران را بسیار مشکل می کند یا باعث می شود فرد رفتار بسیار ضعیفی با دیگران داشته باشد. عملا، اگرچه اختلالات شختصیتی معمولا در قالب مجموعه ای از علائم و نشانگان تعریف می شوند ولی آسیب یا مشکلی که از نهاد فرد نشات می گیرد را منعکس می کند.

در راهنمای آماری و تشخیص اختلالات روانی که به اختصار به آن DSM می گوییم اختلال شخصیت شامل 10 مورد می شود که در 3 دسته اصلی گروه بندی می شود. در ادامه سعی می کنیم تا به اختصار به این 10 مورد بپردازیم. اگر تمایل دارید که علائم و نکات مهمتری در مورد هر اختلال شخصیت بدانید توضیحات کامل آن را زیر هر بخش آورده ایم. با مراجعه به هر قسمت می توانید علائم و نکات مهم هر اختلال را بر اساس راهنمای بین المللی آن اختلال مطالعه نمایید.

علائم اختلال شخصیت

به طور کلی، همان طور که پیش تر گفتیم، ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران، ویژگی مشترک تمامی اختلالات روان شناختی است؛ اختلالات شخصیت با توجه به انواعی که دارد، دارای علائم مختلف می باشد که در ادامه در مورد هریک از آن ها توضیح می دهیم.

پیشنهاد می کنیم به لینک های مرتبط با هر اختلال مراجعه کنید و اطلاعات تکمیلی، علمی و دقیقی در مورد هر اختلال به دست بیاورید.

علل ابتلا به اختلالات شخصیتی

علی رغم تحقیقات بسیاری که در زمینه شخصیت انجام شده است، هنوز علت قطعی ابتلا به اختلالات شخصیتی مشخص نیست اما سه عامل تاثیر گذار بر بروز اختلال شخصیتی عبارت اند از:

• عامل زیستی؛ ژنتیک و تغییرات هورمونی و انتقال دهنده های عصبی
• عامل روانی؛ ویژگی های شخصیتی و آسیب پذیری در مقابل بیماری
• عامل اجتماعی؛ جامعه و انتظارات، سبک زندگی، تربیت والدین، سبک فرزند پروری و...

تشخیص اختلالات شخصیت

شناخت نشانه های اختلالات شخصیت به تشخیص بهتر این اختلال کمک می کند؛ هیچ کس به اندازه متخصصان سلامت روان قادر به ارزیابی نشانه های اختلالات شخصیت نیست و آن ها در زمینه تشخیص می توانند از تست های روان شناختی معتبر استفاده کنند.

برخی از تست های تشخیص اختلالات شخصیت و دیگر اختلالات روانی عبارت اند از:

• تست اختلالات روانی SCL-9؛ یکی از معروف ترین  تست ها برای بررسی علائم اختلالات روانشناختی است. این تست قادر به ارزیابی افسردگی، حساسیت در روابط، وسواس اجبار، نشانه های جسمانی، روان پریشی، افکار پارانوئیدی، ترس مرضی، پرخاشگری، اضطراب می باشد.
• تست وسواس فکری مادزلی (MOCI)؛ این تست قادر به ارزیابی وسواس چک کردن، وسواس شستشو، وسواس کندی و تکرار و وسواس تردید و وظیفه شناسی می باشد.
• تست میلون ۴ (MCMI-IV)؛ این تست می تواند الگوهای بالینی شخصیت که خود 12 الگو می باشد، آسیب های شدید شخصیت که خود در برگیرنده 3 آسیب است و مقیاس های بالینی شدید را ارزیابی کند.
• تست شخصیت شناسی MMPI فرم 370 سوالی و 567 سوالی؛ این تست 10 شاخص بالینی مانند پارانویا، اسکیزوفرنی، هیپومانیا، هیستری و ... را ارزیابی می کند.

تمامی تست های نام برده شده را می توانید در سایت ای سنج انجام دهید و یک ارزیابی جامع و دقیق و علمی از خود به دست بیاورید و تفسیر پیشرفته و منحصر به فرد ای سنج را دریافت کنید.

درمان اختلالات شخصیت

درمان اختلال شخصیت با توجه به نوع اختلال، شدت اختلال و وضعیتی که اختلال برای فرد به وجود آورده است، انتخاب می شود و متخصص سلامت روان با توجه به رویکرد درمانی که دارد، سعی بر درمان اختلال شخصیت می کند.

روان درمانی و دارو درمانی دو گزینه درمان اختلال شخصیت هستند.

انواع اختلال شخصیت

همانطور که گفتیم ما 10 نوع اختلال شخصیت داریم که در سه دسته اصلی تقسیم می شوند. این سه دسته و موارد هر بخش در زیر آمده است:

 دسته اول یا کلاستر A

دسته اول با الگوهای تفکری غیر عادی یا عجیب شناخته می شود. احتمالا حاوی شک دائمی یا عدم تمایل نسبت به رابطه با دیگران یا دیدگاه های غیر عادی می باشند که بهتر است در دسته اختلال روانی مانند اسکیزوفرنی قرار بگیرند. این دسته شامل سه نوع از اختلالات شخصیت می شود:

•  اختلال شخصیت پارانوئید 
• اختلال شخصیت اسکیزوئید
• اختلال شخصیت اسکیزوئید

 اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

اختلال شخصیت پارانوئید، عدم اعتماد به دیگران در بخش های مختلف زندگی است. علائم بالقوه شامل شک غیر منطقی است که تحت تاثیر دیگران بوده و نشان می دهد که بقیه غیر قابل اعتماد هستند یا دیگران، تهدید یا توهین های مخفی نسبت به فرد دارند.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت پارانوئید بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

 اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

اختلال شخصیت اسکیزوئید، الگوی گسیختگی از روابط اجتماعی بصورت کلی از نظر ابراز هیجانات در محیط های اجتماعی است. ممکن است حاوی فقدان تمایل به روابط صمیمانه، ترجیح بیش از حد انزوا، نگرانی در مورد تعریف و تمجید یا انتقاد باشد.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت اسکیزوئید بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

 اختلال شخصیت اسکیزوتایپال چیست؟

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال شامل ناراحتی یا ظرفیت محدود برای داشتن روابط صمیمانه همراه با ناهنجاری های شناختی یا ادراکی  است  که شامل باورهای عجیب مانند ذهن خوانی است. این اختلال رفتار و باورهای غلطی را ایجاد می کند که باعث می شود که باعث می شود آن ها غیرطبیعی به نظر برسند.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت اسکیزوتایپال بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

 دسته دوم یا کلاستر B

دسته دوم اختلالات شخصیتی با حالت های هیجانی بی ثبات و رفتارهای نامتعادل شناخته می شوند. افرادی با این اختلال ها، تمایل به رفتارهای خشونت آمیز یا فرمان دادن به دیگران، همراه با رفتارهای دیگر می تواند منجر به آسیب عمده در روابط بین فردی شود. این دسته شامل چهار نوع از اختلال شخصیت می باشد:

•  اختلال شخصیت ضد اجتماعی
•  اختلال شخصیت مرزی
•  اختلال شخصیت نمایشی
•  اختلال شخصیتی خودشیفته

 اختلال شخصیت ضد اجتماعی چیست؟

اختلال شخصیت ضد اجتماعی، الگوی نادیده گرفتن حقوق دیگران است که در رفتارهایی مانند فعالیت های خلافکارانه ی دائمی، دعوا کردن یا دروغگویی، تمایل به رفتار خشونت آمیز و شکست در اجرای کارها و عدم پشیمانی، بروز می کند.  سایکوپاتی و ضد اجتماعی، در حالیکه دقیقا مشابه بهم نیستند ولی در مفاهیم شخصیتی مرتبط اند.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت ضد اجتماعی بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

 اختلال شخصیت مرزی چیست؟

 اختلال شخصیت مرزی با عدم تعادل در روابط فرد، خود پنداره و حالت هیجانی و خشونت (مانند رفتار جنسی خطرناک یا عدم سوء مصرف مواد) تعریف می شود. افرادی با این اختلال ممکن است دارای پیش زمینه مشکل دار و نوسان بین دیدگاه های کاملا منفی و مثبت نسبت به دیگران باشند.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت مرزی بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

 اختلال شخصیت نمایشی چیست؟

اختلال شخصیت نمایشی با بروز هیجانات و جلب توجه افراطی مشخص می شود. این مورد احتمالا شامل رفتار ناشایست و تحریک آمیز، نیرنگ و ناراحتی از عدم مرکز توجه بودن می باشد. به طور کلی افراد نمایشی اغواگر بوده و می توانند دیگران را به خود جلب کنند. با این حال این افراد احساسات سطحی داشته و نسبت به روابط خود پایبند نمی باشند.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت نمایشی بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

 اختلال شخصیتی خودشیفته چیست؟

فردی با اختلال شخصیتی خودشیفته، در دوره های مختلف زندگی، حس خود بزرگ بینی از خود و نیاز به تحسین همراه با فقدان همدلی دارد. ممکن است رفتار غرورآمیز، سوء استفاده گرایانه و باوری داشته باشد که دیگران را ملزم به آن کند. به طور کلی افراد خودشیفته نیز به دیگران اهمیت نمی دهند و دوست دارند که مرکز توجه باشند.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت خودشیفته بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

 دسته سوم یا کلاستر C

اختلال های شخصیتی دسته سوم شامل روش های استرس گونه تفکر و ارتباط با دیگران است که با ترس و اضطراب عجین شده است. این اختلالات شامل 3 مورد زیر می باشند:

•  اختلال شخصیتی اجتنابی
•  اختلال شخصیتی وابسته 
• اختلال شخصیتی وسواس فکری

 اختلال شخصیتی اجتنابی چیست؟

فردی با اختلال شخصیت اجتنابی در برابر صمیمیت با دیگران مقاومت می کند (که می تواند شریکان عاطفی را هم شامل شود) و از ارزیابی های منفی دیگران می ترسد. پتانسیل طرد یا کم روئی و بی کفایتی خیالی از جمله نگرانی های دائمی این افراد هستند.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت اجتنابی بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

 اختلال شخصیتی وابسته چیست؟

اختلال شخصیتی وابسته شامل نیاز افراطی به توجه از طرف دیگران ( مثلا تصمیم گیری از طرف دیگران یا پذیرفتن مسئولیت آنها) که منجر به ترس از جدایی می شود. فردی با این اختلال ممکن است تلاش کند با شریک عاطفی اش مخالفت کند یا بصورت سلطه گرایانه ای رفتار کند که رابطه در خطر نیفتد.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت وابسته بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

 اختلال شخصیتی وسواس فکری چیست؟

اختلال شخصیتی وسواس فکری بوسیله ی کمال طلبی و کنترل شناخته می شود که می تواند بوسیله ی پایبندی اسیب آور به قوانین و جزئیات و دلبستکی به شغل به نمایش درآید. این اختلال باعث می شود که فرد به طور افراطی اعمال یا رفتاری را انجام دهد.

برای اطلاعات بیشتر به بخش اختلال شخصیت وسواسی بر اساس DSM-5 مراجعه نمایید.

برای سنجش اختلالات شخصیتی، می توانید تست میلون را انجام دهید.

 جمع بندی ای سنج

همانطور که در این مقاله با هم مرور کردیم اختلالات شخصیت وجود ویژگی های غیر عادی در رفتار هستند که الگوی ثابت و پایداری را نشان می دهند. این اختلالات شامل 10 مورد می باشند که در 3 گروه اصلی یا کلاستر قرار می گیرند.

اختلالات شخصیت از جمله بیماری های روانی به شمار می روند که زندگی با آن ها ممکن است دشوار باشد و با توجه به اینکه نسبت به درمان مقاوم هستند ممکن است به سختی به روانشناس مراجعه کنند.

 نظر شما در رابطه با اختلال شخصیت و علائم آن چیست؟ تجربه ها و سوالات خود در این مورد را با ما به اشتراک بگذارید.   

سوالات متداول