فنون و روش های درمان هیجان مدار

درمان هیجان مدار یکی از مداخلات روانشناسی است که فرض می کند کمك به مراجعان در تغییر روشی که آنها از هیجانات خود استفاده کرده و در یك ارتباط مراقبتی و همدلانه خالص به آن دسترسی می یابند منجر به تغییر در طرحواره های هیجانی و سازماندهی خود آنان که تحت عملکردهای روانشناختی مشکل ساز قرار دارد می شود.

در این مقاله می خواهیم چند مورد از فنون این روش را برایتان توضیح دهیم.

انواع فنون درمان هیجان مدار

در درمان هیجان مدار درمانگر از مداخلات تجربی که شامل بازتاب تلقینی، سوالات مهیج، اعتبار دادن، بسط هیجانات مختلف و گمانه زنی های همدلانه(تلقینی) است، استفاده می کند. در اینجا به برخی از این فنون اشاره می شود:

انعکاس (Reflection)

درمانگر بر هیجانات تلخ کنونی مراجع توجه و تمرکز می کند و آن ها را انعکاس می دهد. درمانگر چگونگی فهم مراجع از تجربه را نقل می کند و توجه مراجع را به آن تجربه هدایت می کند. انعکاس در این جا فقط بیان کلمات مراجع همانطور که خودش بیان کرده است نیست بلکه نیاز به تمرکزی مشتاقانه از سوی درمانگر و جذب همدلانه در تجربه مراجع دارد.

درمانگر تجربه ی مراجع را پیگیری می کند، تجربه اش را با کمک مراجع پردازش می کند و از این که چطور مراجع این احساس خاص را لحظه به لحظه ایجاد کرده است، آگاه می شود.

یک انعکاس خوب اولین قدم است در این که تجارب مراجع روشن، محسوس، یکپارچه، مشخص و فعال باشد و اگر ماهرانه انجام شود، مراجع احساس می کند دیده و پذیرفته شده است و  آنگاه جلسات درمانی مکانی امن و درمانگر به عنوان یک دوست دیده می شود.

 اعتباربخشی (Validation)

اعتبار بخشی به ویژه در جلسات نخست حائز اهمیت است. درمانگر به انتقال این پیام می پردازد که هیجان و پاسخ های افراد مشروع و قابل فهم بوده و پاسخ های آن ها بهترین پاسخ به مشکلات در سایه ی تجربیات فردیشان است. این پذیرش فعال هر یک از افراد برای برقراری یک اتحاد نیرومند و فرایند EFT حائز اهمیت است.

انعکاس همدلانه اگر با احترام و دقت انجام شود، این پیام را می رساند که من هر دو جنبه را می بینم و همچنین به آن ها کمک می کند تا احساس کنند که فهمیده شده اند.

درمانگر تصدیق می کند و امنیت با این پذیرش خلق می شود، این فن به مانند پادزهری عمل می کند برای سطح کلی استرس و جو عدم صلاحیت و عدم حمایت گری که مشخصه آشفتگی ها است.

این پذیرش همچنین به عنوان پادزهری است برای تجارب محدود شده و ارائه محدود خود، که نتیجه ای است از خودانتقادی یا قضاوت هایی که از دیگران دارند. انعکاس همدلانه و اعتبار دادن بیمارن را برای این که بیشتر با تجاربشان درگیر شوند، تشویق می کند، تا اینکه این تجارب گسترش پیدا کنند و متبلور شوند.

کارکردهای عمده: معقول سازی پاسخ‌ها، به ویژه نیازهای دلبستگی و ترس‌ها، تقویت مراجعان برای ادامه کشف اینکه چطور تجارب و تعاملاتشان را شکل دهند و همچنین تقویت و ایجاد اتحاد.

پاسخ دهی برانگیزاننده (Motivating response)

درمانگر بر جنبه های تجربی، ناآشکار یا پدیداری تجارب افراد تمرکز می کند و کشف و درگیری با هیجانات را تشویق می کند. کلمه مهیج از کلمه لاتین(evocate ، to call) گرفته شده است.

درمانگر با پرسیدن سوالات، هیجانات اولیه را در مراجع فرا می خواند و سعی می کند به طوری صریح کیفیت و الزامی بودن عناصر این تجربه راکشف کند و اغلب بوسیله استفاده از تصویرهای مهیج به طوری تجربی، بعضی از تجارب را گسترش دهدو این امر به مراجعان برای خلق تجربیاتشان در یک روش بسیار واضح و متفاوت کمک می کند.

این انعکاس ها به صورت تجربی، برای مراجعان ارائه می شوند نه به عنوان یک جمع بندی ماهرانه از پاسخ هایشان بلکه برای این که هیجاناتشان را امتحان کنند، تصحیح کنند و دوباره شکل دهی کنند.

انعکاس ها ممکن است بر این که چگونه این اشارات درک می شوند و پردازش می شوند تمرکز کنند، عناصر تلخ و تیزتر از پاسخ های هیجانی و یا پاسخ های بدنی، امیال و آرزوها که از یک پاسخ خاص برمی آیند، عناصر ناسازگار (مبارزه گر، متضاد، کشمکش جو) در درون این پاسخ ها، یا فعالیت های گرایشی (عمل گرایانه) یا منظوری که در درون تجربه هیجانی است. درمانگر مراجع را به سمت هدایت عمیق تجاربشان هدایت می کند و آن ها را برای انجام سایر قدم ها در شکل دهی و نماپردازی تجارب دعوت می کنند.

مثال عملی:

درمانگر: زمانی که آن را می شنیدی، قسمتی از بدن تو، قسمتی که سوءظن دارد، می خواست به تو بگوید، دوباره هرگز به تو اجازه نمی دهم که به من آسیب برسانی. درست است؟

از این قبیل سؤالات: چه احساسی داشتی وقتی شنیدی که...؟ همانطور که تو گفتی.... . شبیه به چه چیزی است برای تو...؟ چه اتفاقی در درون تو افتاد وقتی که...؟ یا به طور مستقیم از مراجع بخواهیم که آگاهی اش را از تجربه فعلی اش با تمرکز بر الان و بر تجارب درونی یا بر فرایند ارتباط متقابل بسط دهد.

سؤالات مهیج شامل سؤالاتی می شود مانند: شبیه چه چیزی بود برای تو زمانی که....؟ یا چه اتفاقی درون تو می افتد وقتی میشنوی او این را می گوید؟

مثال عملی:

درمانگر: شبیه چه چیزی است احساس دوست داشتنی نبودن و نادیده انگاشته شدن؟.

 کارکردهای عمده: گسترش عناصر تجربه به منظور تسهیل سازماندهی مجدد تجربه، ساختاردهی عناصر مبهم و نامشخص تجربه، تشویق اکتشاف و مدیریت هیجانی.

تشدید (Heightening)

درمانگر به تشدید پاسخ های هیجانی دست می زند تا آن ها را زنده تر و پویاتر نموده و در نتیجه درگیری مراجعان با آن ها را تسهیل نماید. درمانگر همچنین دست به تشدید موضع گیری تعاملی می زند که منعکس کننده این پاسخ ها بوده است(به طور مداوم آن ها را خلق می کند).

در اینجا چند روش برای دست یافتن به این موضوع بیان می شود:

یک عبارت را برای پررنگ کردن تأثیراتش تکرار می کنند.

تشدید تجارب به وسیله این که چطور چیزی بیان می شود. درمانگر EFT به صداهای پیش رونده، خیلی کوتاه یا بلند زمانی که یک پاسخ نرم و یا خیلی آسیب پذیر را پررنگ می کنند، تکیه می کند.

استفاده از تصاویر روشن و تلخ و زننده و استعاره ای که تجارب را متبلور کرده است.

بیمارن را برای تصویب پاسخ هایشان و برای سودمند کردن تجربه به سمت پیام های بین فردی هدایت می کنند.

نگه داشتن تمرکزی خاص و گاهی اوقات بیرحم. درمانگر خروجی ها یا تغییرات را در روند تجربه که احتمالا برای گوش دادن به فزونی هیجانات در لحظه وجود دارد، مسدود می کند.

مثال عملی:

درمانگر: ماری! اگر ممکنه یکبار دیگه این بخش از صحبتت که گفتی "من به تو اجازه نمیدم که تحقیرم کنی" رو تکرار کن.

 کارکردهای عمده: تصریح تجربه‌های کلیدی، که پاسخگویی به بیمار را سازماندهی می‌کند و ایجاد فرمول بندی جدید که تعاملات را دوباره سازماندهی می‌کنند.

درک همدلانه (Empathetic understanding)

در این مداخله، درمانگر بر اساس نشانه های غیرکلامی، تعاملی و زمینه ای مراجع به حال و هوا و تجربه ی فعلی او اشاره می کند تا به مراجع کمک کند تجربه اش را شکل دهد.

در اینجا هدف اظهار نظر روی علت ها یا کمک به مراجع برای تفسیر تجربه اش به یک شیوه بهتر نیست، بلکه هدف گسترش و روشن کردن آن تجربه است، تا معنای جدید به طور طبیعی آشکار شود و اثر عادی این مداخله این است که یک یا هر دو نفر با بعضی جنبه های داستان، همانند سازی کنند و شروع به مرتبط کردن آن با تجارب خودشان می کنند.

گمانه های همدلانه که درمانگر درباره نیاز مراجع ایجاد می کند استنتاج می شوند تا فرد یک دلبستگی ایمن داشته باشد. درمانگر از این استنتاجات استفاده می کند تا تجربه ی مراجع را گسترش و توسعه دهد و ابزاری جدید را با توجه به شرایط ارتباطی و تعریف خود شکل دهد.

کارکردهای عمده: روشن‌سازی و شکل‌دهی معانی جدید به ویژه در مورد تعاملات و راهبردهای مشارکت با دیگران که از درگیری هیجانی جلوگیری می‌کنند. این حدس‌ها همیشه برای تصحیح و اصلاح آنها از طرف مراجع کاملا باز هستند.

خودافشایی (Self disclosure)

خود افشایی یک بخش عمده از قلمرو فعال یک درمانگر EFT را به ویژه در قیاس با سایر رویکردهای تجربی انسان گرا اشغال نمی کند. به طور کلی زمانی که اهدافی خاص، مانند برقراری یک اتحاد درمانی و اعتباربخشی به پاسخ های مراجع، یا به عنوان یک شکل از الحاق به مراجعین برای کمک به آنها برای روشن سازی عناصر نهفته در تجربه خودشان مورد نظر باشد، خودافشایی راهگشا خواهد بود[1].

برخی از تکنیک های خاص در درمان هیجان مدار

تکنیک های خاصی هم در درمان هیجان مدار وجود داردکه درمانگران EFT در تنگناهای سخت درمانی استفاده می کنند.

ارائه تجسم های تشخیصی و حکایت هایی از روابط متقابل و موقعیت های بیماران با روشی که این تنگناها را روشن می کند و بیمارن را با نتایج این تنگناها برای روابطشان مواجه می کند.

هدایت جلسات شخصی برای کاوش موانع خاص در فرایند درمان. این موانع ممکن است شکلی از آسیب های دلبستگی باشند[2].

جمع بندی ای سنج

در این مقاله سعی کردیم تا چند مورد از فنون درمان هیجان مدار را مورد بحث قرار دهیم. این روش به صورت گروهی و فردی برای افراد با مشکلات مختلفی به کار می رود. اما به طور کلی به نظر می رسد بیش از همه برای تعارضات زناشویی و مشکلات بین فردی مورد استفاده قرار گرفته است.

نظر شما در رابطه با درمان هیجان محور چیست؟ می توانید تجارب و نظرات ارزشمند خود را با ما و خوانندگان ای سنج به اشتراک بگذارید.