دارو درمانی برای بیماران مبتلا به اختلال وسواس

اختلال وسواس فکری- عملی در بچه ها و بزرگسالان، اختلال شایعی است كه در صورت عدم درمان مزمن خواهد شد. درمان برای اختلال وسواس فکری- عملی غیر قابل پیش بینی است، بسیاری از بیماران پاسخ خیلی ناچیزی به درمان می دهند. درمانهای استاندارد کنونی دارو درمانی و رفتاردرمانی.

از جمله درمان های رایج برای اختلال وسواس می توان به دارو درمانی، درمان های شناختی ودرمان های رفتاری اشاره نمود. در این مقاله می خواهیم به بررسی درمان های دارویی بپردازیم:

رفتار درمانی و دارو درمانی چگونه باعث بهتر شدن اختلال وسواس می شود؟

پیش تر اشاره کردیم، رفتار درمانی و دارو درمانی دو درمان اثربخش اختلال وسواس می باشد؛ از آنجایی که مبتلایان به این اختلال، برخی تغییرات مغزی داشته اند یعنی کارکرد هسته دم دار در مغز آن ها تفییر کرده است، اینگونه درمان ها می تواند به بهبود کارکرد مغزی و کاهش نشانه های این بیماری کمک کند.

بر اساس آنچه نتایج تحقیقات نشان می دهد، پس از شروع هر روش درمانی مانند دارو درمانی یا رفتار درمانی، بهبود علائم 2 تا 3 ماه بعد مشهود خواهد بود و فرد مبتلا پس از گذشت این زمان، کنترل بیشتری بر رفتارهای خود خواهد داشت.

به طور کلی تاثیر رفتار درمانی مثبت تر و پایدارتر از دارو درمانی است چرا که مبتلا تکنیک های درمانی مختلفی را برای درمان این بیماری فرا می گیرد اما این بدان معنا نیست که دارو درمانی نمی تواند وسواس را کنترل یا تا حد زیادی درمان کند.

زمانی که دارو درمانی آغاز می شود، میزان سروتونین که بهبود دهنده خلق است و در بیماران مبتلا به وسواس پایین است، افزایش پیدا می کند. رفتار درمانی در کنار دارو درمانی  می تواند به بهبود نشانه های وسواس کمک کند.

دارو درمانی و وسواس

اثر بخش بودن درمان دارویی برای اختلال وسواس فکری- عملی در چندین آزمایه بالینی به اثبات رسیده است. تمام داروهایی را كه برای درمان اختلالات افسردگی یا سایر اختلالات روانی به كار می برند، به مقدار مصرف معمولشان در درمان اختلال وسواس فکری- عملی هم می توان به كار برد.
اثرات اولیه داروها عموماً پس از چهار تا شش هفته درمان دیده می شود اما برای كسب حداكثر نفع درمانی؛ معمولاً هشت تا شانزده هفته وقت لازم است. درمان با داروهای ضد افسردگی هنوز مورد مناقشه  است، اما بخش قابل توجهی از بیماران مبتلا به اختلال وسواس فکری- عملی كه به درمان با ضد افسردگی ها پاسخ می دهند، به نظر می رسد با قطع دارو دچار عود اختلال می شوند. رهیافت استاندارد آن است كه نخست درمان را با یكی از مهار كننده های اختصاصی باز جذب سروتونین (مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین) یا با كلومی پرایمین شروع  كنیم، بعد اگر این دارو موثر نبود به راهبرد دارویی دیگری بپردازیم. با پیدایش داروهای سروتونرژیك درصد بیماران مبتلا به اختلال وسواس فکری- عملی كه احتمال دارد به درمان پاسخ دهند، افزایش یافته و به حدود 50 تا 70% رسیده است[1].

برای اینکه بدانید به وسواس فکری مبتلا هستید یا خیر، می توانید تست وسواس فکری مادزلی را انجام دهید.

داروهای ضد افسردگی

این دارو ها بازدارنده انتخابی بازجذب سروتونین یا SSRI می باشد که جز داروهای ضد افسردگی رایج بوده که برای درمان وسواس کاربرد دارد.
این داروها به افزایش سروتونین در مغز کمک می کند. برخی از مهم ترین داروها عبارت اند از:

• فلوکسامین
• پاروکستین
• فلوکستین
• سرترالین

داروهای SSRI؛ سروتونین

پژوهش های اخیر مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین برای درمان اختلال وسواس فکری- عملی تایید كرده است[2]. اگرچه مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین  عوارض جانبی کمتری نسبت به ضد افسردگیهای سه حلقه ای دارند،  برخی افراد ممكن است با شروع درمان عوارضی مثل آشفتگی خواب، تهوع، اسهال، سردرد، اضطراب و بی قراری را تجربه كنند، اما این عوارض اغلب گذرا است.

حدود 15 تا 20 درصد بیمارانی که مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین مصرف می کنند به اختلال بی خوابی مبتلا می شوند. ازعوارض دیگر این داروها بد عملکردی است.

هولاندر[3] و همکاران اودر پژوهشی دریافتند كه در 65  الی 70 % بیماران در مان شده با مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین نشانگان شان 30 تا 60% بهبودی را نشان می دهد. مطالعات تصویربرداری عصبی زیادی تایید کرده اند که 40 تا 60 درصد بیماران مبتلا به اختلال وسواس فکری- عملی با داروهای مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین بهبود می یابند.

از بین مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین سرترالین عوارض و تداخل داروئی کمتری دارد و سالمتر می باشد. مطالعات نشان داده اند که سرترالین در دوز 50 و 200 میلی گرم کاملا موثر است. از فواید دیگر سرترالین این است که نیمه عمرش کوتاه است یعنی سریع تر از بدن دفع می شود.

داروهای سه حلقه ای؛ كلومی پرامین

 از میان همه داروهای سه حلقه ای  و چهار حلقه­ای، انتخابی ترین دارو از نظر تاثیر بر باز جذب سروتونین در مقایسه با تاثیر بر باز جذب نوراپی نفرین، كلومی پرامین است كه از این نظر فقط مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین بر آن غلبه دارند[4]. قدرت كلومی پرامین از نظر اثر بر باز جذب سروتونین فقط از قدرت سرترالین و پاروكستین كمتر است.

كلومی پرامین اولین دارویی بود كه اداره مواد غذایی و داروئی برای درمان اختلال وسواس فکری- عملی تایید كرد. مقدار آن را باید در عرض 2 تا 3 هفته بالا برد تا عوارض گوارشی و افت وضعیتی فشار خون بر اثر آن ایجاد نشود. این دارو نیز مثل سایر سه حلقه­ای­ ها اثرات رخوتزا و ضد كولینرژیك چشمگیری شامل خشكی دهان، تاری دید، یبوست، عرق كردن، سرگیجه و انزال دیررس دارد.

در  مطالعه دیگر مشخص شد كه 89% بیماران درمان شده با كلومی پرامین (آنافرانیل) بعد از قطع دارو، بیماریشان عود می کند. پژوهشگران از 25 مطالعه دارویی دریافتند كه موثرترین درمان دارویی اختلال وسواس فکری- عملی (كلومی پرامین) در مقیاس یل براون اثر درمانی اش به طور متوسط 10/64(با انحراف استاندارد بهبودی 1/33) می باشد. در حالی كه در مطالعات فلوئوكستین اثر درمانی با همان مقیاس 5/4 بود. آنها بیان کردند كه هر چه مصرف داروی كلومی پرامین بیشتر ادامه یابد اثرات بهبودی كلومی پرامین كمتر می شود. بیماران  مسن تر، بهبودی كمتری با كلومی پرامین داشتند[5].

داروهای آنتی سایکوتیک

برای درمان اختلال وسواس از دو نوع داروی نسل اول و نسل دوم آنتی سایکوتیک استفاده می کنند. داروهای نسل دوم به عنوان داروهای آنتی سایکوتیک آتیپیک شناخته می شود که SSRIs ها را تقویت می کند.
برخی از داروهای آنتی سایکوتیک آتیپیک موثر عبارت اند از:

• آریپی پرازول
• ریسپریدون
• کوتیتیاپین
• اولانزاپین

از داروهای نسل اول، هالوپریدول برای درمان وسواس به کار می رود و اثربخش است. توجه داشته باشید، پس از مصرف دارو نباید انتظار بهبودی سریع داشته باشید و نشانه های بهبودی چند هفته پس از شروع دارو نمایان خواهد شد.

داروهای آنتی سایکوتیک تقویتی

همه افرادی که داروی SSRI برای درمان وسواس مصرف می کنند، به این درمان پاسخ مثبت نمی دهند؛ بنابراین پزشک از یک داروی کمکی در کنار این داروها تحت عنوان داروی آنتی سایکوتیک تقویتی استفاده می کند.

 سایر داروها

اگر درمان با كلومی پرامین با یكی از مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین توفیقی به همراه  نداشته باشد، خیلی از درمانگران با افزودن لیتیم، والپروات، یا كاربامازپین[6]  به تقویت همان دارو می پردازند.

داروهای دیگری كه در درمان اختلال وسواس فکری- عملی می توان  امتحان كرد:

• ونلافاكسین
• پیندولول
• و مهار كننده های منو آمین اكسیداز به ویژه فنلزین 

داروهای دیگری كه برای درمان بیماران غیر پاسخده مطرح است عبارت است از:

• بوسپیرون
• 5- هیدروكسی تریپتامین (5-HT)
• ال– تریپتوفان
• كلونازپام

هشدار

مواردی که در اینجا گفته شد بیشتر جنبه علمی و پژوهشی دارد و به هیچ عنوان برای درمان وسواس پیشنهاد نمی گردد. بنابراین اکیدا توصیه می کنیم که جهت استفاده از هرگونه دارو با پزشک متخصص خود مشورت بگیرید. 

عوارض جانبی داروهای وسواس

عوارض جانبی مصرف داروهای وسواس عبارت اند از:

• تجربه اضطراب و استرس
• لرزش اندام ها
• تجربه گیجی و آشفتگی
• اسهال یا یبوست
• احساس ضعف، خستگی، مریضی
• مشکلات مرتبط با خواب؛ بی خوابی
• سردرد
• کاهش میل جنسی
• تعریق
• حالت تهوع و سرگیجه
• و...

جمع بندی ای سنج

موفقیت مهارکننده های انتخابی جذب مجدد سروتونین نسبت به داروهایی که سیستم انتقال دهنده عصبی غیر از سروتونین  را هدف قرار می دهند، نشان می دهد که این داروها ممکن است در اصلاح علائم OCD نقشی داشته باشند. با وجود اثربخشی مستند این روش های درمانی، تغییرات در نوروشیمی در داخل بدن همراه در بیماران OCD، از جمله تغییرات در سیستم سروتونرژیک، هنوز نامشخص است. به نظر می رسد کار بر روی دارو و شواهد تجربی بررسی ان نیاز به مطالعه بیشتر دارد.

نظر شما در رابطه با استفاده از دارو برای بمیاران مبتلا به وسواس چیست؟ کامنت های ارزشمند خود را با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول