آپنه یا وقفه تنفسی خواب چیست + درمان

وقفه تنفسی یا آپنه خواب (sleep apnea) یک اختلال خواب است که بر کیفیت خواب تاثیر منفی می گذارد و باعث کاهش یا توقف تنفس برای مدت کوتاه در طول خواب می شود.
در خلال خواب شبانه می تواند ده ها و حتی صدها وقفه تنفسی در خواب ایجاد شود؛ در این مقاله در مورد وقفه تنفسی صحبت خواهی کرد.

در صورت تمایل می توانید مقالات مرتبط به خواب مانند، بختک یا فلج خواب چیست؟، انتقام و تعویق در وقت خواب، خواب چگونه بر سلامت روان تاثیر می گذارد؟، کمبود خواب مزمن چیست؟، همه چیز برای داشتن خواب با کیفیت و ... را در مجله ای سنج مطالعه کنید. 

وقفه تنفسی یا آپنه خواب چست؟

آپنه خواب به شرایطی گفته می شود که فرد در آن دچار اختلال در خواب شده و در خواب وقفه تنفسی را تجربه می کند. آپنه تنفسی باعث کاهش یا توقف تنفس برای مدت کوتاه اما به دفعات زیاد در خواب می شود و هر وقفه می تواند چند ثانیه طول بکشد.
به هر دوره ی وقفه تنفس، آپنه می گویند؛ فرد مبتلا در هر آپنه یا دوره، صداهایی مانند خر خر بلند را تجربه می کند و گاه همراه با این صدا دچار احساس خفگی می شود و در نتیجه با احساس خفگی از خواب بیدار می شود.

علائم آپنه خواب

علائم آپنه خواب به طور کلی شامل موارد زیر است:

• قطع موقتی تنفس و شروع تنفس با صدای خرخر
• خروپف با صدای بلند
• نفس ‌نفس زدن در هنگام خواب
• بیدار شدن با دهان خشک یا گلو درد
• چندین بار در شب بیدار شدن برای ادرار کردن
• سردرد صبحگاهی
• مشکلات خواب مانند بی خوابی
• خواب ‌آلودگی و خستگی بیش ‌از حد روزانه
• مشکل تمرکز در هنگام بیداری
• تحریک ‌پذیری
• سردرد
• سوزش سردل
• کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ

علت آپنه خواب

عوامل مختلفی می تواند در بروز آپنه خواب تاثیر داشته باشد؛ این عوامل عبارت اند از:

• شل شدن عضلات و سایر بافت ‌های دهان و گلو
• گرفتگی بینی
• بافت‌ های ضخیم شده مثلا در اثر ذخیره چربی اضافی در اطراف راه هوایی
• یک مشکل اساسی عصبی
• ابتلا به بیماری و نارسایی قلبی
• لوزه های بزرگ یا متورم
• سرماخوردگی و آلرژی
• عوامل ژنتیکی

انواع آپنه خواب

آپنه خواب دارای سه نوع است و انواع آن عبارت اند از:

• آپنه‌ انسدادی خواب (OSA)؛ انسداد فیزیکی در مجرای هوایی فوقانی ایجاد می شود.
• آپنه مرکزی خواب (CSA)؛ به دلیل مشکل سیگنالیگ در سیستم عصبی به وجود می آید.
• آپنه خواب ترکیبی

در ادامه در مورد انواع آپنه توضیحاتی ارائه خواهیم داد:

آپنه انسدادی خواب چگونه وضعیتی است؟

زمانی که فرد دچار آپنه انسدادی می شود، مجاری هوایی فوقانی به صورتی ناقص یا کامل مسدود شود و باعث می شود که دیافراگم و عضلات قفسه سینه به سختی عمل کنند و هوا نیز به سختی وارد ریه شود، در نتیجه فرد تنفس کم عمق و توقف تنفس را در خواب تجربه می کند و این تجربه می تواند در طول شب و چندین بار اتفاق بیوفتد.
در این حالت فرد با صدای بلند نفس می کشد، حرکات بدنش تند و سریع است و جریان اکسیژندر اندام های حیاتی کاهش پیدا می کند و در نتیجه ضربان قلب به صورت نامنظم می تپد.

علائم آپنه خواب انسدادی خواب

• زمانی که فرد دچار وقفه تنفسی در خواب می شود و به خصوص آپنه خواب انسدادی را تجربه می کند، دچار علائم و نشانه های زیر می شود:
• خواب آلودگی و خستگی در روز
• خشکی دهان و گلو درهنگام بیدار شدن از خواب
• تجربه سردرد صبحگاهی
• اشکال در تمرکز، فراموشی، افسردگی، تحریک پذیری
• عرق شبانه
• بی قراری و نا آرامی در هنگام خواب
• مشکلات جنسی
• خرناس کشیدن
• بیدار شدن ناگهانی و داشتن احساسی مانند خفگی
• سخت بیدار شدن در صبح

علائم آپنه خواب در کودکان که شاید تشخیص آن برای شما سخت باشد، شامل موارد زیر است:

• شب ادراری
• احساس خفگی و سرازیر شدن آب از دهان
• عرق زیاد در شب
• اختلال در یادگیری و رفتار
• مشکلات در مدرسه
• ضعف یا خواب آلودگی
• خرناس کشیدن
• دندان قروچه کردن
• بی قراری در رختخواب
• وقفه یا عدم تنفس در خواب

چه کسانی دچار آپنه انسدادی خواب می شوند؟

معمولا کسانی که:

• دچار اضافه وزن هستند.
• افرادی که چاق هستند.
• کسانی که گردن بزرگ و ضخیم دارند.
• کسانی که راه های هوایی بینی، گلو یا دهان آن ها کوچک تر است.
• کسانی که لوزه های بزرگ دارند.
• کسانی که بافت پشت گلوی بزرگ تری دارند و در نتیجه راه هوای نای آن ها بسته تر است.
• کسانی که زبان بیش از حد بزرگ دارند.
• کسانی که دچار انحراف بینی هستند.
• کسانی که سیگار و دیگر دخانیات مصرف می کنند.
• کسانی که مبتلا به دیابت، فشار خون بالا بوده و در معرض نارسایی های قلبی قرار دارند.

باید بدانید آپنه انسدادی خواب در مردان شیوع بیشتری نسبت به زنان دارد و افزایش سن در ابتلا به این بیماری موثر است.

تشخیص و درمان آپنه انسدادی خواب

در صورتی که علائم ذکر شده را تجربه می کنید، بهتر آن است به یک متخصص ریه مراجعه کنید؛ متخصص سوالاتی را در مورد کیفیت خواب از شما می پرسد و تست هایی مرتبط با تست خواب، میزان سطح اکسیژن خون، میزان جریان هوا، الگوی تنفس، فعالیت الکتریکی مغز، ارزیابی ضربان قلب، فعالیت ماهیچه ها را از شما می گیرد و در نتیجه درمان مناسب را بسته به شرایطی که دارید به شما پیشنهاد می کند که این درمان می تواند شامل، جراحی، کاهش وزن، اجتناب و ترک مصرف سیگار و الکل، استفاده از ابزارهای دهانی مانند استفاده از دستگاه تغییر موقعیت فک پایین (MRD)و CPAP باشد.

آپنه مرکزی خواب چگونه وضعیتی است؟

در نوع دیگر آپنه خواب که آپنه مرکزی خواب نام دارد، در طول دوران خواب به دلیل مختل شدن عملکرد مغز، تنفس منظم دچار مشکل می شود و فرد نمی تواند درست نفس بکشد و حتی تلاشی برای نفس کشیدن کند چرا که مغز به عصلات فرمان تنفس را صادر نمی کند.
مبتلایان به بیماری های مانند آسیب به ساقه مغز، دچار این نوع آپنه خواب می شوند. اگر نوزادان دچار آپنه تنفسی مرکزی شوند، وقفه تنفسی در آن ها بیش از 20 ثانیه زمان می برد.
فراموش نکنید که ساقه مغز مسئولیت کنترل تنفس را بر عهده دارد!

علائم آپنه مرکزی خواب

می دانیم که وقتی آپنه مرکزی رخ می دهد، تنفس به صورت موقت در خواب قطع می شود، در این نوع از آپنه بر خلاف آپنه انسدادی، خر و پف و خرناس دیده نمی شود؛ علائم این نوع آپنه به شرح زیر است:

• تجربه احساس ضعف و خستگی در طول روز
• شب بیداری
• تجربه سردردهای صبحگاهی
• دشواری در تمرکز و توجه
• ضعف در حافظه
• مشکلات مرتبط با خلق و خو؛ نوسان خلقی و تحریک پذیری خلق

چه کسانی دچار آپنه مرکزی خواب می شوند؟

• آپنه مرکزی خواب در افراد بالای 65 سال احتمال شیوع بالاتری دارد.
• افرادی که مبتلا به بیماری هایی همچون کم کاری تیروئید، نارسایی کلیه، نارسایی احتقانی قلب، بیماری های عصبی مانند پارکینسون، آلزایمر و... و آسیب های مغزی مانند آنسفالیت، سکته مغزی و ضربه مغزی هستند احتمال بیشتری دارد که به آپنه مرکزی خواب مبتلا شوند.

تشخیص و درمان آپنه مرکزی خواب

پس از مشاهده نشانه های آپنه مرکزی، به پزشک متخصص مراجعه کنید؛ پزشک با معاینه فیزیکی، سوال از سابقه مصرف دارو و شرح حال در مورد وضعیت خواب، پلی سومنوگرافی که در آن فعالیت الکتریکی مغز، حرکات چشم، فعالیت عضلانی، ضربات قلب، الگوهای تنفس، جریان هوا و سطح اکسیژن خون مورد بررسی قرار می گیرد، آپنه مرکزی خواب را در شما تشخیص می دهد و سپس بسته به شرایطی که دارید، درمان مناسب مانند کاهش وزن، اجتناب از مصرف الکل، خوابیدن به پهلو، استفاده از اسپری بینی، درمان فشار هوای مثبت مداوم و... را به شما پیشنهاد می دهد.

دو درمان موثر دیگر در آپنه مرکزی خواب، درمان دارویی و Remede System می باشد؛ در درمان دارویی از برخی داروهای خواب آور و آرام بخش مانند شامل استازولامید، تئوفیلین استفاده می شود و در درمان Remede System، دستگاهی کوچک تحت جراحی زیر پوست در ناحیه سینه قرار می ‌گیرد که به وسیله آن تحریک اعصابی دیافراگم هنگام تنفس صورت می گیرد و در هنگام خواب سیگنال‌ های تنفسی فرد ارزیابی و به طبیعی شدن الگوهای تنفس کمک می شود.

عوارض ابتلا به وقفه تنفسی یا آپنه خواب

آپنه خواب در صورتی که درمان نشود، می تواند عوارض و پیامدهای منفی به همراه داشته باشد؛ برخی از عوارض آن عبارت اند از:

• پر فشاری خون
• خستگی روزانه
• ابتلا به دیابت نوع دو
• ابتلا به سندروم متابولیک
• خر و پف
• ابتلا به مشکلات کبدی
• سکته مغزی
• نارسایی و حمله قلبی
• بی‌ نظمی ضربان قلب
• ناتوانی جنسی
• تغییر سطح دی اکسید کربن
• هیپوکسی؛ دوره های مکرر کاهش اکسیژن
• افزایش سطح نشانگرهای التهابی.
• کاهش کارایی و بازدهی فرد در امور تحصیلی و شغلی
• افزایش ریسک ابتلا به دیابت تیپ دو
• افزایش بروز اختلال بیش فعالی و کم ‌توجهی در کودکان
• کاهش کیفیت خواب فرد و احساس خستگی و خواب آلودگی شدید در طی روز
• کاهش سطح اکسیژن خون که منجر به فعالیت بیشتر قلب و افزایش فشار خون و همچنین بزرگ شدن قلب می ‌شود.

آیا آپنه خواب خطرناک است؟

واقعیت آن است که خر و پف مداوم، حرکات بدنی زیاد در خواب و تعریق می تواند برای فرد و همراه او ناراحتی ایجاد کند و خود وقفه تنفسی در خواب خطرناک بوده و اگر با بیماری زمینه ای همراه باشد، می تواند خطر بروز سکته قلبی یا مغزی را افزایش دهد و خطر مرگ را در پی داشته باشد؛ پس می توان گفت بله آپنه خواب خطرناک است و عدم درمان آن پیامدهای منفی بسیار به همراه دارد.

پیشگیری از وقفه تنفسی

 به منظور پیشگیری از بروز آپنه خواب و وقفه در تنفس می توانید چند راهکار ساده اما موثر را انجام دهید:

• تناسب اندام و وزن خود را حفظ کنید و از چاقی و اضافه وزن جلوگیری کنید.
• از مصرف الکل اجتناب کنید.
• پیش از خواب داروی آرام بخش مصرف نکنید.
• به پهلو بخوابید.
• آب دهان خود را پیش از خواب قورت دهید تا پشت حنجره شما جمع نشود و مانع تنفس نشود.
• ستون فقرات خود را از اولین مهره گردن تا انتهای کمر (درست قبل از مهره‌ های دنبالچه) در یک خط مستقیم قرار دهید. انحنای ستون فقرات مخصوصاً مهره‌ های گردن باعث باریکتر شدن مجرای تنفس شده و در نهایت وقفه تنفسی می شود.
• ورزش کنید و فعالیت بدنی داشته باشید.
• از دستگاه مرطوب کننده و تصفیه هوا در خانه استفاده کنید.
• از مصرف شیر، کره، پنیر و خامه حداقل دو ساعت قبل از خواب اجتناب کنید.
• از دهان نفس نکشید چرا که تنفس دهانی موجب خشک شدن مخاط دهان و گلو و تشدید خرخر می ‌شود.
• و...

درمان آپنه خواب

پیش تر در خصوص درمان انواع آپنه خواب صحبت کردیم؛ اکنون انواع درمان آپنه خواب را به اختصار توضیح خواهیم داد:

• تغییر سبک زندگی یا درمان های محافظه کارانه؛ که شامل ورزش کردن، کاهش وزن، اجتناب از مصرف سیگار و الکل، رعایت بهداشت خواب و... می شود.
• درمان های مکانیکی که شامل استفاده از دستگاه کمک تنفسی مانند درمان CPAP یا فشار مثبت مداوم راه تنفسی، دستگاه PAP Bi-Level، دستگاه Auto CPAP، دستگاه ASV، محرک عصب هیپوگلوسال می باشد.
  محرک عصب هیپوگلوسال، یک نوع محرک است که زیر پوست سمت راست قفسه سینه همراه با الگترودهایی به عصب هیپوگلوسال در گردن و عصلات بین دنده ای متصل می شود و با حرکت دادن مجرای تنفسی به سمت جلو، مسیر هوا را باز می کند.
• جراحی که شامل عمل برداشتن لوزه، اوولوپالاتوفارنگوپلاستی موسوم به UPPP که بافت‌های نرم پشت گلو و کام برداشته می شود، سیتوپلاستی که باعث رفع انسداد و انحراف بینی می شود، سومنوپلاستی یک روش کم تهاجمی ‌است که از انرژی فرکانس رادیویی برای کاهش بافت نرم در مسیر هوایی فوقانی استفاده می ‌کند، جراحی جلو آوردن فک پایین یا فک بالا که به رفع انسداد گلو کمک می کند.

مدت زمان درمان آپنه خواب

آپنه خواب یک بیماری مزمن است و می تواند با دیگر بیماری ها مانند نارسایی قلبی همراه باشد؛ در هر صورت باید به نشانه های این بیماری توجه شود و درمان مناسب آن انجام شود چرا که عدم درمان این بیماری به معنای همراهی آن با شما تا پایان عمر است.
مدت زمان درمان آپنه خواب در افراد مختلف متفاوت و به شدت نشانه ها و ابتلا به دیگر مشکلات بستگی دارد.

درمان آپنه خواب با داروی گیاهی

اگر علاقه مند به درمان آپنه خواب با داروهای گیاهی هستید، می توانید در طول روز و به صورت مداوم، با روغن گیاهانی مانند، سیر، دارچین، رازیانه، سنبل، نعنا، زنجبیل قرقره گلو انجام دهید.
فقط به تداخل داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی توجه داشته باشید و حتما با پزشک مشورت کنید.

درمان آپنه خواب در طب سنتی

پزشکان طب سنتی بر این باورند که مصرف روزانه برخی دمنوش ها مانند بابونه، اسطوخودوس، سنبل الطیب، بهار نارنج و مصرف زردچوبه، شیر گرم، عصاره تخم کدو حلوایی، روغن گیاه بنفشه به دلیل خاصیت ضد التهایی می تواند به رفع انسداد هوایی کمک ویژه کند.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد وقفه تنفسی یا آپنه خواب صحبت کردیم. آپنه خواب به شرایطی گفته می شود که فرد در آن دچار اختلال در خواب شده و در خواب وقفه تنفسی را تجربه می کند. آپنه تنفسی باعث کاهش یا توقف تنفس برای مدت کوتاه اما به دفعات زیاد در خواب می شود و هر وقفه می تواند چند ثانیه طول بکشد.
آپنه خواب دارای سه نوع آپنه انسدادی، آپنه مرکزی و آپنه ترکیبی می باشد و روش درمان مختلفی همچون، درمان های محافظه کارانه، درمان های مکانیکی و جراحی برای آن وجود دارد.

آیا مطالعه مقاله فوق برای شما مفید واقع شد؟ لطفا نظرات، دیدگاه و تجربیات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید. 

سوالات متداول