شایع ترین اختلالات سیستم ایمنی بدن را بشناسید

اگر قرار باشد از نظر جسمانی در وضعیت خوبی قرار بگیریم و کمتر مریض شویم، باید سیستم ایمنی قوی داشته باشیم. در مقالات قبلی در مورد راهکارهای تقویت سیستم ایمنی و اشتباهاتی که سیستم ایمنی را تضعیف می کند، صحبت کردیم.
اما آیا می دانستید، سیستم ایمنی بدن که وظیفه مبارزه با بیماری ها و محافظت از بدن را بر عهده دارد، می تواند عامل بروز بیماری در فرد شود؟

در این مقاله قرار است در مورد بیماری هایی صحبت کنیم که در اثر نقص کارکرد سیستم ایمنی به وجود می آیند. این مقاله اختصاص به شایع ترین اختلالات سیستم ایمنی دارد. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

اختلال در سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی بدن که شامل اندام های مختلفی می باشد، وظیفه ی محافظت از بدن را بر عهده دارد. این سیستم مانند یک سپر ایمنی عمل کرده و اجازه ورود ویروس و باکتری را به بدن نمی دهد.

اگر عملکرد سیستم ایمنی با مشکل مواجه شود، بیماری هایی در اثر نقص عملکرد سیستم ایمنی به وجود می آید. نقص عملکرد سیستم ایمنی منجر به ایجاد سه نوع اختلال می شود:

• نقص ایمنی
• بیماری های خود ایمنی
• بیش فعالی سیستم ایمنی

سیستم ایمنی بدن شامل چیست؟

سیستم ایمنی بدن، از اجزای مختلفی تشکیل شده است. اجزای تشکیل دهنده سیستم ایمنی عبارت اند از:

•  غدد لنفاوی؛ غدد لنفاوی جز سیستم لنفاوی بوده و با عفونت و بیماری در بدن مبارزه می کنند.
•  مغز استخوان؛ در تولید گلبول سفید خون نقش دارند. 
• طحال؛ وظیفه محافظت از بدن در برابر عفونت را بر عهده دارد. همچنین مانند یک فیلتر میزان گلبول های قرمز و خون ذخیره شده در بدن را کنترل می کند. 
• تیموس؛ این اندام کوچک در تولید، سلول های T  ایمنی نقش دارند. 
• گلبول سفید؛ با گردش در جریان خون وظیفه تشخیص بیماری ها را بر عهده دارد.
•  لنفوسیت؛ وظیفه دفاع از بدن در مقابل بیماری را بر عهده دارند.

ایمنی در بدن چه تفاوتی با نقص ایمنی دارد؟

مشخصا زمانی که ایمنی در بدن وجود داشته باشد، عملکرد ایمنی بدن بالا است و نقص ایمنی در بدن وجود ندارد؛ زمانی که بدن دچار نقص ایمنی می شود، به عبارتی سیستم ایمنی با مشکلات جدی مواجه می شود و به جای محافظت از بدن در مقابل میکروب و موجودات بیگانه، به سلول های خود بدن حمله می کند و آن ها را از بین می برد.
در این حالت نقص ایمنی به وجود می آید و سیستم ایمنی دچار خطا می شود.

چرا سیستم ایمنی به بدن حمله می کند؟

حمله سیستم ایمنی به بدن در نتیجه یک خطا در سیستم ایمنی به وجود می آید؛ وقتی سیستم ایمنی دچار نقص شود توانایی تشخیص سلول بیگانه از سلول بدن را از دست می دهد و در این حالت به بدن حمله می کند.

علائم بیماری خود ایمنی

بیماری های خود ایمنی انواع مختلفی دارند و بنابر نوع آن نشانه های مختلفی دارند. اما به طور کلی علائم مشترک در انواع بیماری های خود ایمنی شامل موارد زیر است:

• ریزش مو
• مشکل در تمرکز
• درد عضلانی
• ضایعه پوستی
• التهاب و قرمزی
• بی حس شدن دست و پا
• و...

انواع اختلالات سیستم ایمنی

اختلالات سیستم ایمنی به چند نوع مختلف تقسیم می شوند. انواع اختلالات سیستم ایمنی عبارت اند از:

 نقص سیستم ایمنی اولیه

اگر فرد در زمانی که به دنیا می آید، با یک سیستم ایمنی ضعیف متولد شود، دارای نقص سیستم ایمنی اولیه می باشد.

 بیماری خود ایمنی

در این حالت، سیستم ایمنی بدن به جای اینکه به بیماری ها و عوامل بیماری زا حمله کند، به قسمت های مختلف بدن حمله ور می شود.

 سیستم ایمنی بیش فعال

فعالیت سیستم ایمنی در این حالت بسیار زیاد بوده در نتیجه فرد ممکن است بیماری، آلرژی یا حساسیت را تجربه کند.

 نقص ایمنی اکتسابی

فرد بیمار شده و در اثر تجربه بیماری، سیستم ایمنی بدنش ضعیف می شود. در این حالت سیستم ایمنی توانایی مبارزه با بیماری را ندارد.

 نقص ایمنی اکتسابی موقت

زمانی که سیستم ایمنی بدن در اثر استفاده از داروی خاصی تضعیف شود. به عنوان مثال زمانی که فرد دوره شیمی درمانی را می گذاراند یا به علت پیوند اعضا دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی دریافت می کند.

آیا بیماری خود ایمنی خطرناک است؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم بیماری خود ایمنی اگر تشخیص داده نشود و درمان نشود، ممکن است سلامت فرد را تحت تاثیر قرار دهد و خطرناک شود.

طول عمر بیماران خود ایمنی

بیماری های خود ایمنی انواع مختلفی دارند؛ علی رغم پیشرفتی که در زمینه درمان بیماری های خود ایمنی حاصل شده است، حقیقت ماجرا آن است  که بیماری های خود ایمنی بر امید به زندگی فرد مبتلا تاثیر می گذارد و در نتیجه کیفیت زندگی فرد را کمتر می کند.
نمی توان به طور دقیق طول عمر بیماران مبتلا به خود ایمنی را تعیین کرد اما می توان گفت طول عمر این افراد می تواند تحت تاثیر بیماری که دارند، کمتر شود. در نهایت رعایت رژیم غذایی خاص، بهبود سبک زندگی، پیگیری روند درمان می تواند به درمان بیماری های خود ایمنی کمک کند.

شایع ترین اختلالات سیستم ایمنی

در ادامه به بررسی رایج ترین اختلالات مرتبط با سیستم ایمنی می پردازیم.

 بیماری نقص ایمنی ترکیبی شدید( SCID)

این بیماری در اثر نقص سیستم ایمنی به وجود می آید. نام دیگر این بیماری، بیماری پسر حباب می باشد. زمانی که کودک به دنیا می آید، دائما در معرض عفونت قرار می گیرد؛
عفونت هایی که از ویروس، قارچ یا باکتری نشئت می گیرد. این بیماری که اکثرا در کودکان دیده می شود، با از دست دادن مهم ترین گلبول های قرمز مشخص می شود.

 ایدز

بیماری ایدز در اثر یک ویروس به وجود می آید؛ در این بیماری گلبول های سفید خون از بین می رود و به همین دلیل سیستم ایمنی ضعیف می شود.

زمانی که فرد به این بیماری مبتلا شود، توان مقابله با بیماری هایی که اکثر افراد می توانند با آن ها مقابله کنند را نخواهد داشت و دلیل آن ضعف سیستم ایمنی است.

 کم خونی مزمن

این بیماری جز بیماری های خود ایمنی می باشد. کم خونی مزمن در افراد مسن رایج است. در این بیماری سلول های معده که پروتئین مخصوصی را برای جذب ویتامین B-12 می سازد، با مشکل مواجه شده و چون این پروتئین در بدن ساخته نمی شود فرد دچار کم خونی مزمن می شود.

 علائم کم خونی مزمن: 

•  خستگی و ضعف
•  سرگیجه و حالت تهوع
•  ضعف عضلانی 
• رنگ پریدگی 
• عدم تعادل در حرکت
•  سوزن سوزن شدن دست ها و پاها
•  تغییرات خلقی 
• ضربان قلب نامنظم

 دیابت نوع 1

این بیماری جز بیماری خود ایمنی است. در دیابت نوع یک، سلول هایی که در لوز المعده مسئول تولید انسولین هستند، مورد حمله سیستم ایمنی قرار می گیرد. اگر قند خون افزایش پیدا کند، به قلب، چشم، کلیه، اعصاب و رگ های خونی آسیب می زند.

 علائم دیابت نوع 1: 

•  احساس خستگی
•  احساس گرسنگی 
• کاهش وزن
• تحریک پذیری خلق
•  و ...

 آنتروپاتی حساس به گلوتون

این بیماری با نام هایی همچون سلیاک و اسپری سلیاک نیز شناخته می شود. فرد مبتلا به این بیماری، با خوردن گلوتون در روده کوچکش پاسخ ایمنی ایجاد می کند و هر چه زمان بگذرد، لایه های روده کوچک آسیب می بینند و در نتیجه جذب مواد مغذی در بدن با مشکل رو به رو می شود.

برای کنترل این بیماری، باید از رژیم های غذایی فاقد گلوتون پیروی کرد، زیرا هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد.

 علائم آنتروپاتی حساس به گلوتون:

• نفخ شکم
•  یبوست
•  اسهال
•  خستگی و ضعف
•  درد در ناحیه شکم
•  کاهش وزن
•  حالت تهوع و استفراغ

  آرتریت روماتوئید (RA)

اگر سیستم ایمنی به جای مبارزه با عوامل بیماری زا به مفاصل حمله کند، این بیماری به وجود می آید. این بیماری ممکن است از سن 30 سالگی یا کمتر در فرد بروز پیدا کند و در نتیجه مفاصل فرد ملتهب، دردناک و سفت می شوند.

 علائم آرتریت روماتوئید:

•  کاهش تحرک
•  قرمزی و تورم مفصل
•  درد مفصل و عضله
• کاهش شدید انرژی و احساس ضعف
• عدم اشتها و خستگی
• و ...

 پسوریازیس

این بیماری که با نام آرتریت پسوریازیس شناخته می شود یک بیماری خود ایمنی بوده که رشد سلول های پوستی را با مشکل رو به رو می کند.

در حالت عادی سرعت رشد سلول های پوستی نرمال است، زمانی که فرد مبتلا به پسوریازیس باشد، سلول های پوستی بیش از اندازه در بدن تکثیر شده و باعث التهاب می شوند. این بیماری نیز همانند آرتریت روماتوئید با درد، التهاب و سفتی مفصل همراه است.

 مولتیپل اسکلروز

این بیماری را با نام MS می شناسیم؛ غلاف میلین مانند یک پوشش محافظ عملکرده و از سلول های عصبی محافظت می کند. اگر غلاف میلین از بین برود، باعث می شود پیام ها بین مغز و نخاع با سرعت مناسبی منتقل نشوند.

در نتیجه فرد با مشکلاتی همچون ضعف، بی حسی، عدم تعادل و نقص توانایی در راه رفتن، مواجه خواهد شد.

سرعت رشد این بیماری در افراد مختلف متفاوت است. طبق بررسی های صورت گرفته، پنجاه درصد از افرادی که مبتلا به ام اس هستند، پس از گذشت یک دوره زمانی 15 ساله در راه رفتن به مشکل می خورند و نیاز به کمک دیگران دارند.

 توجه: در صورت واضح نبودن تصویر اینجا را کلیک کنید.

 آسم

آسم در اثر بیش فعالی سیستم ایمنی به وجود می آید. زمانی که مجاری تنفس باریک، پر از مخاط و متورم شود، فرد با سرفه های شدید، خس خس سینه،تنگی نفس، دست و پنجه نرم می کند که این موارد نشانه های بیماری آسم می باشد. هنوز درمان مشخصی برای بیماری آسم پیدا نشده اما با به کار گیری راهکارهایی می توان این بیماری را کنترل کرد.

آسم ممکن است خفیف یا شدید باشد و در صورتی که شدت آن زیاد باشد، عملکرد روزانه فرد مختل می شود.

 اگزما

اگزما هم مانند آسم در اثر فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی رخ می دهد و یک عارضه پوستی است. شاید بیشتر ما تجربه اگزما را داشته باشیم. نشانه های اصلی اگزما خارش یا ملتهب شدن پوست است.

اگزما فقط در یک دوره سنی مشخص روی نمی دهد.

 تب یونجه

تب یونجه که به آن رینیت آلرژیک هم گفته می شود در اثر فعالیت بیش از اندازه سیستم ایمنی بروز پیدا می کند.

این نوع آلرژی در اثر واکنش به برخی محرک های آلرژن به وجود می آید و عموما فصلی می باشد. گرد و غبار، بزاق گربه، موی حیوان، خاک و ... از جمله مواردی هستند که رینیت آلرژیک ایجاد می کنند.

 لوپوس

در شایع ترین حالت، این بیماری می تواند بر اندام های مختلفی همچون کلیه، مغز، قلب و مفصل تاثیر منفی بگذارد. خستگی، درد مفصل ها و بثورات از شایع ترین نشانه های بیماری لوپوس می باشد.

 علائم اولیه: 

•  خستگی و ضعف
•  تورم مفاصل
• تب
• خشکی چشم
• خشکی دهان
• ریزش مو

 التهاب روده

همان طور که مشخص است، این بیماری منجر به ایجاد التهاب در بافت های داخلی روده می شود. این بیماری چند نوع مختلف دارد که هر نوع بر یک قسمت دستگاه گوارش تاثیر می گذارد.

 آدیسون

غدد آدرنال در بدن هورمون هایی مانند، کورتیزول، آلدسترون و آندروژن تولید می کند. در بیماری آدیسون فعالیت غدد آدرنال به مشکل می خورد.

اگر سطح کورتیزول کم شود، استفاده و ذخیره قند و کربوهیدرات با مشکل رو به رو می شود و اگر آلدسترون در بدن کم شود، سدیم و پتاسیم از بین می رود. در نتیجه بدن با ضعف، خستگی مفرط، کاهش قند خون و وزن پایین مواجه می شود.

 علائم بیماری آدیسون:

• احساس تشنگی
•  احساس ضعف عضلانی
•  کاهش وزن و اشتها به صورت ناخواسته
• کمبود انرژی
• و ...

  گریوز

بدن فرد مبتلا به این بیماری به غده تیروئید در گردن حمله می کند و درنتیجه عملکرد این غده تحت تاثیر قرار می گیرد و تولید هورمون تیروئید بیش از حد می شود. در این حالت فرد بیشتر عصبانی است، وزنش کاهش خواهد یافت، توانایی تحمل گرما را ندارد و ضربان قلبش بالاست.

 هاشیموتو

این بیماری که به تیروئید هاشیموتو شناخته می شود، با کاهش ترشح هورمون تیروئید مشخص می شود. در نتیجه، فرد افزایش وزن پیدا خواهد کرد، ریزش مو خواهد داشت، زود خسته می شود و به سرما واکنش نشان می دهد و در نتیجه تورم گواتر در این بیماری مشاهده می شود.

 سندروم شوگرن

در بدن برخی غدد مسئولیت مرطوب نگه داشتن چشم و دهان را بر عهده دارند. در سندورم شوگرن سیستم ایمنی به این غدد حمله می کند و در نتیجه فرد دچار خشکی چشم و دهان می شود.

 میاستنی گراویس

هدف سیستم ایمنی در این بیماری مختل کردن ارتباط عصب به عضله می باشد. در نتیجه تکانه های عصبی تحت تاثیر قرار می گیرد و فرد دچار ضعف عضلانی می شود.

اگر فرد استراحت کافی داشته باشد، علائم این بیماری کمتر خودش را نشان می دهد و اگر فعالیت بیش از اندازه شود، ضعف عضلانی را شاهد خواهیم بود.

در این بیماری عضلاتی که در صورت هستند، مانند عضلات بلع، حرکت چشم، باز و بسته شدن پلک تحت تاثیر قرار می گیرد.

روماتیسم مفصلی

روماتیسم مفصلی بیماری خود ایمنی است که مفاصل بدن را هدف قرار می دهد؛ فرد مبتلا به این بیماری درد های مفصلی زیادی را در ناحیه گردن، انگشتان، زانو و ... تجربه می کنند و مفاصل بدن آسیب می بینند.
دردهای مبهم عضلانی، کاهش اشتها، احساس خستگی و ناتوانی، تب و لرز، التهاب تاندون های اطراف مفاصل از نشانه های روماتیسم مفصلی می باشد.

سلیاک

سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که در اثر حساسیت به گلوتن ایجاد می شود؛ گلوتن ماده ای است که در نان، گندم و برخی غلات وجود دارد. فرد مبتلا به سلیاک باید از یک رژیم غذایی فاقد گلوتن پیروی کند و از مصرف سلیاک پرهیز کند.

چه عواملی در ایجاد بیماری های خود ایمنی نقش دارند؟

طبق بررسی های صورت گرفته، عوامل زیر در به وجود آمدن این اختلالات سهم دارند:

•  ژنتیک؛ سابقه خانوادگی در ایجاد این بیماری نقش دارند. بیماری های مانند لوپوس و ام اس در اثر ژنتیک نیز به وجود می آیند.
•  مصرف برخی دارو های خاص؛ نوعی لوپوس در اثر مصرف دارو های آنتی بیوتیک و دارو های فشار خون ایجاد می شود.
•  وزن؛ اضافه وزن درصد ابتلا به بیماری روماتیسم و آرتریت پسوریازیس را افزایش می دهد.
•  استعمال دخانیات؛  بر بیماری هایی همچون لوپوس، آرتریت روماتوئید، ام اس و پرکاری تیروئید تاثیر منفی می گذارد.
•  و ...

تشخیص اختلالات سیستم ایمنی

تشخیص بیماری هایی که در اثر نقص عملکرد سیستم ایمنی به طرق مختلف به وجود می آید، به علت شبیه بودن نشانه ها با دیگر بیماری ها، باید بر عهده پزشک متخصص گذاشته شود.

اگر نشانه های هرکدام از این بیماری ها در خود یا فرد دیگری مشاهده کردید، بهترین راهکار این است که به پزشک متخصص مراجعه کنید.

پزشک با انجام معاینه، تجویز آزمایش یا استفاده از راهکارهایی همچون MRI یا سی تی اسکن، بیماری شما را تشخیص داده و به شما در روند درمان بیماری کمک می کند.

عوامل تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن

برخی عوامل بر عملکرد سیستم ایمنی تاثیر منفی می گذارد و منجر به تضعیف سیستم ایمنی می شود و ضعف سیستم ایمنی وضعیت سلامت جسمانی را تحت تاثیر قرار می دهد. برخی عواملی که بر ضعف سیستم ایمنی تاثیر می گذارد، شامل موارد زیر می شود:

• کمبود خواب
• کمبود ویتامین D
• استعمال سیگار
• مصرف الکل
• نخوردن میوه و سبزیجات
• مصرف برخی داروهای خاص
• نداشتن رابطه جنسی
• رژیم غذایی چرب
• ورزش نکردن و نداشتن تحرک بدنی
• غم و اندوه زیاد
• تجربه استرس و اضطراب مزمن
• انزوا و عدم معاشرت با دیگران

در صورت تمایل می توانید مقاله، بزرگترین اشتباهاتی که باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدنتان می شود را در مجله ای سنج مطالعه کنید.

راه های پیشگیری از بیماری های خود ایمنی

اغلب بیماری های خود ایمنی وراثتی هستند اما این بدان معنا نیست که نمی توان آن ها را کنترل کرد؛ مراجعه سالیانه  به پزشک، انجام مکرر و منظم آزمایش و چکاپ سالیانه می تواند به کنترل این بیماری ها کمک کرد.

راه های درمان بیماری های خود ایمنی

بیماری های خود ایمنی به طرق مختلف کنترل و درمان می شوند؛ مراجعه به پزشک، تشخیص بیماری و به کار بردن شیوه درمانی مناسب و ادامه روند درمان بیماری می تواند به فرد مبتلا کمک کند. دارو درمانی، درمان های طب سنتی، رعایت رژیم غذایی و... برخی راه های درمان بیماری های خود ایمنی می باشد.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد شایع ترین اختلالات سیستم ایمنی صحبت کردیم. سیستم ایمنی وظیفه حفاظت از بدن در مقابل بیماری ها را برعهده دارد.

اگر عملکرد سیستم ایمنی به هر دلیلی مختل شود، ممکن است فرد به بیماری های مرتبط با سیستم ایمنی مبتلا شود. در این مقاله بررسی مختصری در مورد انواع این بیماری ها داشتیم.

 آیا تجربه ی اختلالات سیستم ایمنی را در خود یا افراد دیگر داشته اید؟ از چه راهکار درمانی برای این بیماری استفاده کردید؟ لطفا نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول