سبک های فرزندپروری را بهتر بشناسیم

در این مقاله درباره انواع سبک‌های فرزندپروی و تاثیراتی که هر کدام از این سبک‌ها، می تواند بر روی ویژگی های کودکان (از جمله پرخاشگری منفعلانه، اعتماد به نفس، استرس، اضطراب و ... ) بگذارد صحبت خواهیم کرد.  در ادامه براساس فهرست زیر به بررسی  موضوع مورد بحث می پردازیم:

اهمیت سبک تربیتی

فرض کنید جادویی وجود دارد که می‌توانید به کمک آن، آینده فرزندتان را تغییر دهید و او را به انسانی موفق و رهبری توانا  تبدیل کنید، آیا از آن استفاده نمی‌کنید؟ شیوی فرزند پروری صحیح، همان جادویست که می‌تواند این تغییر را در آینده فرزندتان ایجاد کند. اعتماد به نفس، احساس ارزشمندی، مسئولیت پذیری، مهارت‌های اجتماعی... همه و همه تحت تاثیر تربیت شما در فرزندتان شکل میگیرد و او را به انسانی موفق یا فردی ناکام تبدیل خواهد کرد.  

هنری هوم

 

یك روش غیر قابل جبران برای بدبخت كردن فرزند تان، تأمین کردن تمام خواسته های او می باشد.

سبک فرزند پروری چیست؟

 به طور کلی روش تربیتی والدین و نوع برقراری ارتباط آنها با فرزندان‌شان را سبک فرزند پروری می‌گویند. برای مثال، اینکه والدین چقدر با کودک‌شان صمیمی و نزدیک هستن و یا چطور آنها را تنبیه و تشویق می‌کنند، همگی به روش فرزند پروری والدین بر می‌گردد.

انواع سبک فرزند پروری

سبک های فرزند پروری از نظر میزان توقعی که پدر و مادر از فرزندان خود دارند و میزان حمایتی که از آنها به عمل می‌آورند، به چهار دسته تقسیم می شوند:

• فرزند پروری مستبدانه
•  فرزند پروری سهل‌گیرانه
•  فرزند پروری طرد کننده
•  فرزند پروری مقتدرانه

 فرزند پروری مستبدانه

در فرزند پروری مستبدانه، اصل تربیتی بر روی قوانین سفت وسختی است که والدین آن را وضع می کنند و کودک باید بدون چون و چرا آن را انجام دهد. والدین دلیلی نمی‌بینند که درباره  قوانینشان توضیح منطقی به کودک خود بدهند:

کودک: چرا باید این کارو انجام بدم؟
والدین: چون من بهت میگم.

از برنامه ریزی برای آینده تا انتخاب دوست و همبازی، والدین باید کنترل همه امور فرزندشان را به  دست بگیرند و در آن دخالت داشته باشند. محبت در این سبک فرزند پروری هیچ جایی ندارد و در عوض  تنبیه (عمدتاً بدنی) جزئی از اصل این شیویی تربیتی محسوب می‌شود. روانشناسان معتقد هستند، والدین مستبد خودشان نیز دردوران کودکی، پدر و مادری مستبدی داشته‌اند و این روش تربیتی به نوعی در آنها تثبیت شده است.

خصوصیات فرزندان والدین مستبد

عدم اعتماد به نفس؛ بیشترین تاثیر فرزندپروری مستبدانه در کودکان است. در واقع تنبیه و سرزنش بیش از اندازه در این کودکان، باعث شکل گیری این ذهنیت در آنها می‌شود که آن ها نمی‌توانند کاری را به درستی انجام دهند. این کودکان به توانایی های خود اعتقادی ندارند و برای انجام هر کاری احتیاج به نظر و تایید والدین‌شان دارند.

 ناتوانی در نه گفتن؛ فرزندان والدین مستبد هیچگاه مهارت نه گفتن را نمی‌آموزند، زیرا آنها قادر نیست دو رفتار متفاوت را از خود نشان دهد، یعنی در داخل خانه مطیع امر والدین باشند و در خارج از خانه به درخواست دیگران نه بگوید. باید توجه داشت، عدم توانایی کودک در نه گفتن می تواند برای هر والدینی یک مشکل جدی محسوب شود، همه ما می دانیم خارج از محیط خانواده آسیب هایی( تعرض‌های جنسی و  رفتارهای پر خطر همسالان...) وجود دارد که کودک برای حفظ سلامت خود باید به آنها نه بگویید.

هشدار

 

عدم توانایی کودک در نه گفتن می تواند برای هر والدینی یک مشکل جدی محسوب شود، همه ما می دانیم خارج از محیط خانواده آسیب هایی( تعرض‌های جنسی و  رفتارهای پر خطر همسالان ...) وجود دارد که کودک برای حفظ سلامت خود باید به آنها نه بگویید.

 ناتوانایی در حل مشکلات؛ این کودکان هیچگاه فرصت این را ندارند تا برای مشکلاتشان، آزادانه دنبال راه‌ حل مناسب بگردنند، اشتباه کنند و دوباره تلاش کنند تا مهارت‌های حل مسئله را درزندگی‌شان بیاموزند، در عوض باید همیشه بدون فکر و دلیل، دستورات والدینشان اجراء کنند تا مبدا اشتباهی رخ دهد.

 پرخاشگری منفعل؛ بخاطر سرکوب احساسات این کودکان توسط والدین، آنها هیچگاه نمی تواند به صورت مناسب خشم خود را ابراز کند و در عوض سعی می‌کند از راههای دیگر اعتراض خود را نشان بدهند که برایشان کم هزینه تر باشد، مانند لج بازی، خرابکاری، قهر کردن و سکوت...

 دروغگویی و پنهان‌کاری؛ فرزندان والدین مستبد می‌دانند که هر اشتباهی میتواند به تنبیه ختم شود، پس  با پنهانکاری و دروغ گفتن کم دردسر ترین راه را برای خود انتخاب می‌کنند و از تنبیه والدین خلاص می‌شوند. باید توجه داشت دروغگویی و زیر بار اشتباهات خود نرفتن، رفتاری است که میتواند به بی مسئولیتی در بزرگسالی بی انجامد.

 اضطراب  و ترس؛ کودکی که محل امن خانواده، برایش مانند پادگان خشک و  مقرارتی است و هر روز بدون هیچ منطق و انعطافی، تنبیه و یا سرزنش می‌شود، همیشه در معرض انواع اضطراب و ترس قرار دارد.

ویژگی های این فرزندان به صورت خلاصه:

• وابستگی آن ها به والدین خود ناایمن است.
• اعتماد به نفس و عزت نفس پایینی دارند.
• مشکلات رفتاری آن ها زیاد است.
• عملکرد تحصیلی آن ها خوب نیست.
• استقلال آن ها کم است.
• مهارت های اجتماعی آن ها ضعیف است.
• احتمال ابتلای آن ها به آسیب های روان شناختی زیاد است.
• مهارت های مقابله ای آن ها خوب نیست.
• احتمال ابتلای آن ها به اعتیاد و مصرف مواد مخدر زیاد است.

 فرزند پروری سهل گیرانه

والدین آسان گیر بر خلاف والدین مستبد، کودک خود را غرق در محبت می کنند و اجازه می‌دهند آنها هر کاری که دوست دارند را انجام دهند. در این روش تربیتی هیچ خبری از قوانین سفت و سخت نیست  و در عوض والدین تلاش می کنند خواسته های کودک خود را به سرعت برآورده کنند.

این والدین هم مانند والدین مستبد، در گذشته دارای پدر و مادری سخت گیر و مستبدی بوده‌اند، ولی با  این تفاوت که آنها سعی می‌کنند کمبود‌های عاطفی که در زمان کودکی داشته اند را برای فرزندانشان به صورت افراطی جبران کنند.

خصوصیات فرزندان والدین سهل گیر

 لوس و پرتوقع؛ فراهم بودن امکانات و گوش به فرمان بودن والدین به دستورات‌شان، باعث شده که این کودکان تصور کنند فرد خاصی هستند که با دیگران تفاوت دارند و نیازهای‌ آنان بر نیازهای دیگران اولویت دارد. این افراد کنترلی بر روی خواسته هایشان ندارند و معمولاً تکانشی عمل می‌کنند (هر چیزی را که می خواهند باید به سرعت  برایشان محیا شود).

 بی مسئولیت؛ وقتی والدین بی چون و چرا از فرزند خود حمایت می‌کنند و اجازه نمی‌دهند که، او از اشتباهات و تصمیمات ضعیفش درس گرفته و با عواقب کار خود روبرو شوند، ناخواسته او را به سمت بی مسئولیتی و بی مبالاتی سوق می دهند.

 افسردگی؛ کودکان والدین آسان گیر، معمولاً در بین همسالان خودمحبوبیتی چندانی ندارد. خودخواه و پرتوقعی بودنشان باعث شده افراد چندانی برای دوستی با آنها داوطلب نشوند. این ناتوانی در ایجاد ارتباط با دیگران و تنهایی حاصل از آن، به اضطراب و افسردگی در این کودکان می‌انجامد.

خصوصیات این فرزندان به صورت خلاصه:

• خود کنترلی آن ها ضعیف است.
• خود محور و خودخواه هستند.
• در روابط خود با دیگران چالش های مختلف را تجربه می کنند.
• در پیروی از قوانین و هنجارها ضعف دارند.

 فرزندپروری طرد کننده

در این نوع فرزند پروری نه خبری از وضع قوانین سفت و سخت است نه محبت فراوان، والدین طرد کننده کودک را به حال خود رها می کنند و در زندگیشان دخالتی نمی‌کنند. آنها  اطلاعات کمی از وضعیت فرزند خود دارند و به نیازهایش بی توجه‌اند. به نظر میرسد این والدین به خاطر درگیر بودن با مشکلات مالی و کاری و یا مبتلا بودن به بیماری های جسمی و روانی، از کودک خود غافل می‌شوند و نسبت به آن بی توجهی می‌کنند.

خصوصیات فرزندان والدین طرد کننده

 رفتارهای پرخطر؛ به علت عدم نظارت و توجه کافی والدین طردکننده، همیشه بستر بروز رفتارهای پرخطر (مصرف مواد مخدر، مصرف مشروبات الکلی دزدی و خشونت) برای این کودکان فراهم است.

 افسردگی و اضطراب؛ این کودکان مانند فرزندان والدین مستبد بخاطر نداشتن رابطه صمیمی و پیوند های عاطفی با والدین خود، بیشتر از کودکان دیگر در معرض افسردگی و اضطراب قرار دارند.

ویژگی های این فرزندان به صورت خلاصه:

• مهارت های تنظیم هیجان در آن ها ضعیف است.
• تکانشی رفتار می کنند.
• احتمال ابتلای آن ها به مشکلاتی چون بزهکاری و اعتیاد زیاد است.
• احتمال ابتلای آن ها به آسیب های روانی زیاد است.

 فرزندپروری مقتدرانه

در این روش تربیتی، والدین، مانند سبک مستبدانه، قوانینی دارند که کودک و همه افراد خانواده باید آن را رعایت کنند و سرپیچی از آن، می تواند منجر به تنبیه آنها شود، اما در این روش تربیتی، قوانین منصفانه و معقول است و سختگیری بیش از اندازه ای در آن دیده نمی شود. والدین منطق پشت قوانین را به روشنی برای کودک توضیح می دهند و تبعات اجرا نکردن آن را برایش بازگو می‌کنند. این والدین توقعات و انتظارات معقولی دارند که متناسب با توانایی کودک است و او میتواند از عهده انجام آن برآِید.

خصوصیات فرزندان والدین مقتدر

 اعتماد به نفس بالا؛ موفقیت کودک در حل مشکلات که با حمایت و کمک والدین همراه است، باعث شکل گیری این ذهنیت در کودک می شود، که می تواند از پس کارهای مربوط به خود و مشکلاتش بربیاید.

 دلبستگی ایمن؛ پیوندعاطفی و رابطه صمیمی که در این شیوه فرزند پروری، میان والدین(مخصوصاً مادر) و فرزندان در جریان است، دلبستگی ایمن را در این کودکان به وجود می آورد. دلبستگی ایمن می‌تواند احساس اعتماد به دیگران را در فرزندان تقویت و پاسخ دهی آنها را به مشکلات ارتباطی افزایش بدهد.

هوش هیجانی بالا؛ کودکانی که توسط والدین مقتدر تربیت می شوند، از هوش هیجانی بالا و  مهارت های اجتماعی خوبی برخوردار هستند. این کودکان به راحتی میتوانند احساسات و هیجانات خود را بفهمد و آن را به شکل صحیح کنترل کنند. آنها  می‌توانند درک درستی از احساساست دیگران داشته باشند و با آنها همدلی کنند. کودکان با هوش هیجانی بالا، همچنین میدانند چطور با شکست ها و موانع در زندگی خود کنار بیایند و خود به سرعت بازیابند.

خصوصیات این فرزندان به صورت خلاصه:

• وابستگی آن ها به والدین خود ایمن است.
• استقلال عمل دارند.
• زندگی شادی دارند.
• تعامل خوبی با همسالان دارند.
• سلامت روان آن ها خوب است.
• نشانه های خشونت و پرخاشگری در آن ها کمتر دیده می شود.

چگونه رابطه صمیمی خود با فرزندمان را تقویت کنیم؟

باید بدانید رابطه والدین با فرزندان خود، تاثیر مستقیم بر فرآیند رشد و آینده آن ها در زندگی بزرگسالی دارد. بنابراین رابطه والد یا فرزند و کیفیت این رابطه مهم است و والدین باید نسبت به رابطه خود با فرزند آگاه باشند. انتخاب سبک فرزند پروری درست و متناسب، به بهبود و تقویت مثبت رابطه میان والد و فرزند کمک می کند.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد سبک های فرزندپروری صحبت شد. همان طور که اشاره شد والدین با شیوه های متفاوتی فرزندان خود را تربیت می کنند که هر یک از این شیوه ها باعث تربیت کودکان متفاوتی می شود که می توانند در جامعه کارکردها و تاثیرات متفاوتی داشته باشند. لازم به ذکر است که از بین سه شیوه متفاوت فرزندپروری، "سبک اقتدارگرایانه" به خاطر افزایش اعتماد به نفس و هوش هیجانی و ایجاد دلبستگی در بین کودکان، بهترین سبک تربیتی به شمار می رود. 

 و در آخر شما هم می توانید با کامنت ها و ثبت نظر خود، سبک فرزندپروری خود و یا فرزندانتان را با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول