گذری بر معنویت

در این مقاله میخواهیم در مورد معنویت و مباحث مرتبط به آن صحبت کنیم. معنویتی که در این روزها هم حامی دارد و هم مخالف.  معنویتی که این روزها جای خالی اش در خیلی مکان ها حس می شود و در خیلی از جاهای دیگر به خاطر سواستفاده های مختلف دچار کژکارکرد شده است. به همین خاطر در این مقاله  می خواهیم کنکاشی در عرصه معنویت داشته باشیم که ببینیم بالاخره مسیر معنویت چه کارکردهای مثبت و منفی ای دارد. در ادامه براساس فهرست زیر به موضوع مورد بحث می پردازیم:

معنویت چیست؟

 معنویت همان اعتقاد به چیزی فراتر از خود می باشد. که این می تواند هم شامل سنت های مذهبی شود و هم یک باور کلی فرد در ارتباط با کل جهان هستی. معنویت یک جهان بینی ارائه می دهد که نشان می دهد زندگی بیش از آن چیزی هست که مردم در سطح حسی و جسمی تجربه می کنند . در واقع این امر نشان می دهد که چیز بزرگی وجود دارد که همه موجودات را به یکدیگر و به خود جهان متصل می کند. همچنین نشان می دهد که پس از مرگ  زندگی جدید ادامه دارد. همچنین معنویت تلاش می کند تا به سوالات مربوط به معنای زندگی، چگونگی ارتباط افراد با یکدیگر، حقایق مربوط به جهان و دیگر اسرار وجودی انسان پاسخ دهد. معنویت و فعالیت های مرتبط به آن از قبیل فعالیت های مذهبی، سبب آسایش و رهایی از استرس برای بسیاری از مردم شده است.

درواقع تحقیقات نشان داده است کسانی که مذهبی تر یا معنوی تر هستند و از معنویت خود برای مقابله با چالش های زندگی استفاده می کنند، مزایای زیادی برای سلامتی و رفاه خود دارند. در هر صورت مردم از آیین ها و مسیرهای مختلفی برای یافتن خدا یا بیان معنویت خود استفاده می کنند.

نشانه های معنویت

معنویت یک مسیر واحد یا یک سیستم اعتقادی نیست که دارای رسم و رسوم خاص خود باشد. یعنی روش های زیادی برای تجربه معنویت و رسیدن به مزایای یک تجربه معنوی وجود دارد. برای برخی از افراد، این روش شاید شامل اعتقاد به یک قدرت بالاتر یا یک عمل خاص دینی باشد همچنین برای افراد دیگر، ممکن است شامل احساس ارتباط متقابل با بقیه انسانها و طبیعت باشد. برخی از نشانه های معنویت می تواند شامل موارد زیر باشد:

پرسیدن سوالات عمیق در مورد موضوعاتی مانند رنج و آنچه بعد از مرگ اتفاق می افتد

احساس ترحم و همدلی با دیگران

احساس ارتباط و بهم پیوستگی جهان

احساس ترس و حیرت

جستجوی خوشبختی فراتر از داشته های مادی یا سایر پاداش های خارجی

جستجوی معنی و هدف در دنیا

باور به این جمله که می خواهم دنیا را به مکانی بهتر تبدیل کنم

لازم به ذکر است که همه افراد معنویت را به یک شکل تجربه یا بیان نمی کنند. برخی از افراد ممکن است در هر جنبه از زندگی خود به دنبال تجربیات معنوی باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است تحت شرایط خاص یا در مکان های خاص این احساسات را داشته باشند. به عنوان مثال، برخی از افراد ممکن است بیشتر درمساجد، کلیساها یا دیگر معابد مذهبی معنویت را تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر امکان دارد هنگام لذت بردن از طبیعت این احساسات را داشته باشند.

انواع معنویت

معنویت انواع مختلفی دارد، از سنت های دینی گرفته تا رویکردهای دنیوی تر. برخی از اشکال عمده معنویت عبارتند از:

بودایی

مسیحیت

هندوئیسم

اومانیسم

اسلام

یهودیت

معنویت عصر جدید

توجه

لازم به یادآوری است که بسیاری از سنت های معنوی دیگر نیز در سراسر جهان وجود دارد، از جمله اعمال معنوی سنتی آفریقایی و بومی. چنین اعمال معنوی می تواند به ویژه برای گروه هایی از مردم که تحت تأثیر استعمار قرار گرفته اند ، مهم باشد.

نگاهی به کاربردهای معنویت

تعدادی از دلایل مختلف وجود دارد که باعث می شود افراد به معنویت روی بیاورند ، از جمله:

برای یافتن هدف و معنی 

کشف معنویت می تواند به افراد کمک کند تا به سوالاتی که درباره فلسفه زندگی از قبیل "معنای زندگی چیست؟" و "زندگی من چه هدفی را دنبال می کند؟" را پاسخ دهد.

برای کنار آمدن با احساس استرس ، افسردگی و اضطراب

  تجارب معنوی می تواند هنگام کنار آمدن با استرس های زندگی مفید باشد. 

برای بازگرداندن امید و خوش بینی

 معنویت می تواند به مردم کمک کند تا چشم انداز امیدوار کننده تری نسبت به زندگی داشته باشند.

برای یافتن احساس حمایت اجتماعی 

از آنجا که سنت های معنوی غالباً شامل ادیان یا گروههای سازمان یافته می شوند، عضویت در چنین گروهی می تواند به عنوان منبع مهم حمایت اجتماعی باشد.

تأثیر معنویت

همچنان که می دانیم معنویت و مسائل مرتبط با آن یک امر ایمانی و اعتقادی می باشد. در حالی که پژوهشگران و محققین در مطالعات خود یک سری از مزایای معنوی را عنوان کرده اند که حتی خود معنوی گرایان و مذهبیون را شگفت زده کرده است. در واقع این نتایج نشان داده است که به لحاظ علمی معنویت برای افراد سودمند می باشد حال در ادامه نگاهی به تاثیرات معنویت بر سلامت جسم و روان آدم ها می اندازیم: 

دین و معنویت می تواند به مردم کمک کند تا با اثرات استرس روزمره کنار بیایند. یک مطالعه نشان داد که تجربیات معنوی روزمره به افراد مسن کمک می کند تا بهتر با احساسات منفی کنار بیایند و احساسات مثبت را تقویت کنند. 

 زنان مسن نسبت به مردان مسن بیشتر سپاسگزار خدا هستند.

طبق تحقیقات ، کسانی که دارای گرایش مذهبی ذاتی هستند، صرف نظر از جنسیت، نسبت به افرادی که دارای گرایش مذهبی بیرونی هستند، واکنش فیزیولوژیکی کمتری نسبت به استرس از خود نشان دادند.  کسانی که ذاتاً گرایش به مذهب و معنویت داشتند، زندگی خود را وقف خدا یا یک "قدرت بالاتر" کردند، در حالی که افراد دیگر از دین برای اهداف بیرونی مانند دوست یابی یا افزایش جایگاه اجتماعی جامعه استفاده می کردند.

همچنین در پژوهش هایی دیگر نشان داده شده است که نماز و معنویت به موارد زیر پیوند خورده است و نکته جالب این است که نتایج و تاثیرات  معنویت در همه دوره های سنی تقریبا تا حدودی یکسان می باشد درادامه به برخی از نتایج این پژوهش اشاره می شود:

سلامت بهتر

رفاه روانشناختی بیشتر

افسردگی کمتر 

فشار خون پایین

استرس کمتر، حتی در مواقع سخت 

احساسات مثبت تر

توانایی برتر برای کنترل استرس

مصطفی ملکیان

بنا به نظر ملکیان معنویت به معنای پذیرش ۳ گزاره می باشد که در ادامه آورده می شود:

 ۱- جنبه معرفت شناسانه: جهان منحصر به آنچه عقول ما ادراک می کند نیست و اموری در عالم هست که به فهم ما در نمی آید.

۲- جنبه وجودشناسانه: جهان منحصر در حوزه قوانین فیزیک و شیمی و زیست شناسی نیست.

۳- جنبه روانشناختی: باور به اینکه روان من روان مطلوب نیست و ما باید برای رسیدن به روان مطلوب تلاش کنیم.

نقد معنویت

معنویت هم مثل خیلی از مسائل و موارد دیگر می تواند به بی راهه برود و یا این که از آن استفاده نادرست شود یا به قول جامعه شناسان دچارکژکارکرد شود. به عبارتی می توان گفت این استفاده نادرست از معنویت همان "دور زدن معنوی" است یعنی تمایل به استفاده از معنویت به عنوان راهی برای جلوگیری یا کنار زدن مشکلات، احساسات یا درگیری ها است.

به عنوان مثال ، به جای عذرخواهی برای نوعی زخم عاطفی که به شخص دیگری وارد کرده اید، ممکن است مشکل یا عذر خواهی کردن را کنار بگذارید و مسائل معنوی را بهانه کنید و بگویید که قسمت و تقدیر این بوده یا این که خدا خواسته است که این اتفاق و بلا بیفتد. در هر صورت هر بلا و مشکلی که ایجاد می شود همه را به مسائل اخروی نسبت بدهیم و این می تواند بزرگترین آفت مسائل معنوی باشد و به نوعی می تواند سواستفاده معنوی خطاب شود.

به همین خاطر است که جامعه شناسی به نام کارل مارکس(Karl Marx) در تعریف خود از دین میگوید که دین افیون توده هاست و به شدت از دین فاصله می گیرد. در هر صورت با توجه به مزایای زیادی که معنویت برای انسان دارد حیف است که این معنویت در جامعه مدرن کمرنگ شود به همین خاطر لازم است با کسانی که از دین و معنویت سواستفاده های فراوانی می کنند به شدت برخورد شود تا افراد در آینده کمتر به سمت مکاتبی چون نیهیلیستی  و خداناباوری بروند. 

هشدار

معنویت می تواند زندگی شما را غنی کند و به مزایای زیادی منجر شود ، اما بسیار مهم است که احتیاط کنید و اجازه ندهید که آرمانهای معنوی منجر به دامهایی مانند جزم اندیشی یا دلیلی برای نادیده گرفتن نیازهای دیگران شود.

جمع بندی ای سنج

همچنان که در این مقاله صحبت کردیم معنویت می تواند مزایا و کارکردهای مثبت زیادی در جامعه داشته باشد. علی الخصوص در دنیای جدید امروز به خاطر مشکلات و ناامنی های فراوان و به دنباله ی آن وجود فشارهای زیاد روانی از قبیل استرس، ترس و اضطراب و... شدیدا نیاز به یک منبع انرژی برای آرامش وجود دارد به همین خاطر ضرورت وجودی معنویت بر خیلی از افراد روشن است اما عده ای دیگر با سواستفاده های گوناگون از دین و معنویت در پی رسیدن به اهداف شخصی خود هستند که این می تواند یک اتفاق ناگوارو برچسب بد برای معنویت باشد به همین خاطر لازم است که در این رابطه اقدامات اساسی صورت بگیرد قبل از این که معنویت در جامعه کم رنگ شود. 

 و در آخر شما هم می توانید با کامنت ها و ثبت نظر خود کارکردهای مثبت و منفی معنویت در جامعه مدرن را با ما به اشتراک بگذارید.