اخلاق حرفه ای چیست؟ ویژگی های مهم اخلاق حرفه ای را بشناسیم

اخلاق حرفه ای دغدغه این روزهای سازمان ها و کسب و کارهای مختلف!

لازمه موفقیت در کار حرفه ای بودن و پایبندی به اصول اخلاقی است؛ اخلاق حرفه ای در هر سازمانی لازم الاجراست و اشاعه آن وظیفه هر مدیری در سازمان است.

اخلاق حرفه ای از این جهت مهم است که به حرفه ای ها مجموعه ای از قوانین مربوط به نحوه رفتار حرفه ای با افرادی که با آن ها ارتباط حرفه ای دارد را یادآوری می کند.

اگر دوست دارید بدانید اخلاق حرفه ای چیست و چه ویژگی هایی دارد، در این مقاله همراه ما باشید.

این مقاله اختصاص به، اخلاق حرفه ای و ویژگی های آن دارد. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

اخلاق حرفه ای چیست؟

اخلاق حرفه ای را با نام حرفه ای گرایی هم می شناسند؛ اخلاق حرفه ای شامل مجموعه رفتارهای اخلاقی و شخصی است که انتظار می رود فرد در محل کار و در سازمانی که در آن فعالیت می کند، آن را رعایت کند.

جالب است بدانید، اخلاق حرفه ای از زمان یونان باستان و امپراتوری روم مورد توجه بوده است. اخلاق حرفه ای و آیین نامه های رفتاری برای اولین بار در سوگندنامه بقراط مطرح شد.

در این سوگند نامه یک سری قوانین و اصول اخلاقی در زمینه پزشکی برای افرادی که در این حوزه می کنند، مطرح شده بود.

اما اصول اخلاقی فقط به رشته پزشکی محدود نمی شود و در بسیاری از حرفه ها همچون حرفه های حقوقی و امور مالی هم مطرح می شود. اخلاق حرفه ای به تعاملات سازنده انسانی در بستر محیط کار کمک می کند و به افراد آسیب دیده در محل کار کمک می کند.

از دیدگاه فلسفی، اخلاق به تشخیص خوبی از بدی ها اشاره دارد. اخلاق حرفه ای بر اساس تمام معیارهای اخلاقی حاکم بر رفتار و اعمال حرفه ای ها شکل می گیرد.

لازم به ذکر است که در هر حرفه ای این قوانین ممکن است متفاوت باشد، اما همیشه بر اساس اصول و ارزش ها خواهد بود.

حرفه ای به فردی گفته می شود که مدرک دانشگاهی دارد و در حرفه خود توانایی و مهارت بالایی دارد؛ اخلاق به دیدگاه و نگرش فرد اشاره می کند و دیدی که او به خوبی ها و بدی ها دارد را شامل می شود.

تعاریف متعدد اخلاق حرفه ای

اخلاق حرفه ای اصطلاحی است که از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و تعاریف متعددی برای آن وجود دارد؛ علاوه بر آنچه که پیش تر به آن اشاره کردیم، اخلاق حرفه ای را می توان:

• مجموعه قوانینی تعریف کرد که در گام نخست با ماهیت شغل و حرفه در ارتباط است.اخلاق حرفه ای شامل مجموعه کنش ها و واکنش های اخلاقی پذیرفته شده از سوی سازمان ها، ارگان ها، مجامع حرفه ای و کارمندان است.
• اخلاق حرفه ای منجر به شکل گیری روابط اجتماعی در سطح مطلوب در سازمان می شود.
• رفتاری متداول و مرسوم میان افرادی که در یک حوزه خاص فعالیت می کنند، تعریف کرد.
• اداره و مدیریت کردار و رفتار فرد به هنگام انجام دادن وظایف شغلی و کارهای حرفه ای تعریف کرد.

ویژگی های اخلاق حرفه ای

اخلاق حرفه ای دارای برخی ویژگی های کلی می باشد:

ارتباط مستقیمی با اخلاقیات دارد؛ اخلاق حرفه ای از انگیزه حفظ عملکرد انسان در نظم و تحت قوانین ناشی می شود و به دنبال پشتیبانی و بهبود خدمات ارائه شده توسط یک متخصص است.

با ارزش ها در ارتباط است؛ اخلاق حرفه ای به دنبال تضمین این است که حرفه ها مسیرهای مثبت ایجاد شده در هر جامعه را دنبال کنند. اخلاق حرفه ای به معنای رعایت ارزش هاست و به رعایت ارزش ها تاکید می کند.

هدف آموزش اخلاق حرفه ای

آموزش اخلاق حرفه ای و پایبندی به آن یکی از دغدغه های اصلی مدیران در سازمان است، برخی از مهم ترین اهداف آموزش اخلاق حرفه ای در سازمان شامل موارد زیر است:

• ایجاد انگیزه، ارتقا و تصحیح آن در کارمندان
• تقویت دانش و ارتقای مهارت ها
• ایجاد تحول و توسعه و افزایش توانایی افراد
• آموزش ارزش ها به کارمندان و اشاعه آن در سازمان

عوامل تاثیر گذار بر اخلاق حرفه ای

عوامل تاثیرگذار بر اخلاق حرفه ای را می توان از سه بعد مورد بررسی قرار داد؛ جنبه فردی، جنبه سازمانی و جنبه محیطی.

بعد محیطی شامل عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی می شود که بر سازمان و فرآیند های آن تاثیر می گذارد.

بعد سازمانی شامل مجموعه مواردی است که با سازمان در ارتباط است؛ مثلا عواملی مثل رهبری، ارتباط با همکاران، مدیریت، نظام تشویق و تنبیه، انتظارات همکاران از یکدیگر، قوانین و مقررات و هنجارهای سازمانی، فرهنگ سازمانی و... در این بعد مورد ارزیابی قرار می گیرد.

بعد فردی هم شامل ویژگی ها و خصوصیات افراد در سازمان است که می تواند ارزش های مذهبی، عوامل خانوادگی، باورها و اعتقاداتف صلاحیت های حرفه ای را شامل شود.

عوامل پایه ای اخلاق حرفه ای

مهم ترین عوامل پایه ای در اخلاق حرفه ای شامل موارد زیر می شود:

• کارآمدی و کارایی؛ مثمرالثمر بودن و مفید واقع شدن، اثربخشی بالا در تولید و ارائه خدمات به مردم، نهایت استفاده از فرصت ها.
• خودمختاری حرفه ای؛ مدیری که متعهد به اخلاق حرفه ای باشد، به مسائلی همچون صداقت در کار، دقت در انجام وظایف، حمایت از کارمندان، احترام به همه افرادی که در سازمان کار می کنند، رازداری دقت و توجه دارد.
• خود فهمی حرفه ای؛ افراد زمانی می توانند بهترین عملکرد را در حرفه ی خود داشته باشند که درک خوبی از اصول اخلاقی داشته باشند و با شغل و فعالیت حرفه ای خود آشنایی داشته باشند و تنها در این زمان است که از نظر درونی به کار خود تعهد پیدا می کند و به اصول اخلاقی پایبند می شود.
• بی طرفی و عدم جانبداری؛ جانب داری غیر منطقی و غیر عقلانی نشانه ای از عدم پایبندی به اخلاقیات است و فردی که به اخلاق حرفه ای توجه دارد، سعی می کند از قضاوت و جانب داری دوری کند.

جایگاه اخلاق حرفه ای

اخلاق حرفه ای را می توان جز مهم ترین مسائل در تمام جوامع بشری دانست؛ اخلاق حرفه ای و رعایت آن مربوط به یک کشور، یک قاره یا یک حرفه نیست!

اصول اخلاق حرفه ای در هر کجای دنیا و در هر شغلی باید رعایت شود. متاسفانه در کشور ایران به نسبت دیگر کشورهای غربی کمتر شاهد اجرا و عمل به اصول اخلاق حرفه ای در سازمان ها هستیم.

اشاعه اصول اخلاقی حرفه ای و تلاش مدیران برای به جریان انداختن این اصول در سازمان و اجرای آن در نهایت به ایجاد و حفظ جایگاه اخلاق حرفه ای در سازمان ها منجر می شود.

پس خلاصه و کوتاه بگوییم، اخلاق حرفه ای از جایگاه بالایی میان تمام حرفه ها برخوردار است و در هر حرفه ای لازم الاجراست.

مبانی اخلاق حرفه ای و انتظارات اجتماعی

مسئولیت پذیری اجتماعی، صداقت و راستگویی، پرهیز از دورویی و حیله گری، رعایت عدل و انصاف و برابری، امانت داری و وفاداری و تعهد از مهم ترین مبانی اخلاق حرفه ای می باشد.

ویژگی افرادی که اخلاق حرفه ای دارند؟

فردی که به اخلاق حرفه ای پایبند است: 

• به وفاداری تاکید دارد؛ اخلاق حرفه ای با تعهد، وفاداری، رازداری، برقراری رابطه همراه با اعتماد و اطمینان در ارتباط است.
• مسئولیت پذیری ویژگی مهم اخلاق حرفه ای است؛ پذیرفتن وظایف، قبول اشتباهات و پذیرفتن مسئولیت و وظایف در سازمان بعد مهم اخلاق حرفه ای است. فرد مسئولیت پذیر همواره پاسخگو بوده و سعی می کند وظایفش را به درستی ایفا کند و از انجام وظایف فرار نکند یا سرپیچی نکند.
• برتری جویی و رقابت طلبی در اخلاق حرفه ای مطرح است؛ فردی که به اخلاق حرفه ای پایبند است، با اعتماد به نفس بالایی که دارد سعی می کند مهارت های خود را ارتقا بدهد تا در جایگاه شغلی خود روند رو به رشدی را داشته باشد، او در کار گروهی همراه دیگران است و رقابت کردن را دوست دارد اما تمایل به برنده شدن به هر قیمتی ندارد.
• صداقت دیگر ویژگی مهم اخلاق حرفه ای است؛ دورویی، ریا، فریب، حیله در اخلاق حرفه ای جای ندارد؛ فردی که به اخلاق حرفه ای پایبند است فردی شجاع و با شرافت است که همواره در سمت حق و حقیقت است.
• رعایت قوانین، هنجارها و عمل بر اساس ارزش ها؛ احترام به ارزش های اجتماعی، شرکت در فعالیت های اجتماعی، مشارکت در فعالیت ها و احترام به قوانین، فرهنگ ها و سنت ها از ویژگی های عمل به اخلاقیات است.
• احترام گذاشتن به دیگران مهم است؛ فردی اخلاق مدار به حقوق دیگران احترام می گذارد، وقت شناس و خوش قول است و به منافع دیگران در کنار منافع خودش اهمیت می دهد.
• عدالت و انصاف دیگر ویژگی مهم در اخلاق حرفه ای است؛ فردی که پایبند به اخلاق حرفه ای است، طرفدار پر و پا قرص عدالت و انصاف است و میان افراد از هر قوم و نژاد و طبقه اجتماعی تبعیض قائل نمی شود.
• همدردی و همدلی با دیگران؛ حمایت از دیگران، همدلی و همدردی با آن ها، توجه به احساسات دیگران و تلاش برای کمک به دیگران از دیگر ویژگی افرادی است که به اخلاق حرفه ای اهمیت می دهند.

پیامد اخلاق در رفتار افراد و گروه ها

اخلاق حرفه ای پیامد های مثبتی برای افراد و گروه ها دارد:

کسب موفقیت، اعتماد آفرینی، رفتار قانونمند، مسئولیت پذیری، عمل بر اساس باورها و ارزش ها برخی از پیامد های مثبت اخلاق حرفه ای می باشد.

ضرورت ترویج اخلاق حرفه ای در سازمان

سازمان های مختلف باید نسبت به ترویج اخلاق حرفه ای در سازمان، اقداماتی انجام دهند.

اخلاق حرفه ای به اثربخشی بیشتر سازمان، رسیدن به اهداف سازمان، استفاده از حداکثر منابع و بهترین وجه ممکن کمک می کند.

اخلاق حرفه ای به بهبود زندگی کارمندان و عملکرد سازمانی آن ها کمک می کند.

وظایف مدیران در اخلاقی کردن سازمان

مدیران در راستای اخلاقی کردن سازمان ها، وظایف مهمی را برعهده دارند؛ برخی از وظایف مهم مدیران در این راستا عبارت اند از:

• اخلاقی کردن اهداف سازمان
• ارزشیابی عملکرد اخلاقی کارمندان
• اشاعه ارزش ها و مسائل اخلاقی در سازمان
• توجه به اصول اخلاقی در زندگی شخصی
• توجه به اخلاق حرفه ای در شغل و موقعیت شغلی
• توجه به آموزش اخلاق حرفه ای به کارمندان
• طراحی و تدوین منشور اخلاقی برای سازمان
• و ...

عوامل روانشناختی مرتبط با اخلاق کار

اخلاق کار دارای بعد روان شناختی می باشد و این بعد از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اراده و آگاهی در اخلاق نقش مهمی ایفا می کند و اخلاق در محل کار اولویت زیادی دارد.

اگر کارمندان در محل کار خود کار اخلاقی انجام دهند و از سوی مدیران تشویق شوند، احتمال تکرار عمل اخلاقی بیشتر خواهد شد و در نهایت اصول اخلاقی در آن ها درونی و  نهادینه خواهد شد.

مبانی نظری اخلاق حرفه ای در اسلام

اخلاق حرفه ای و توجه به آن یکی از مهم ترین اصول دین اسلام می باشد و در این دین به آن تاکید شده است؛ اخلاق یکی از مهم ترین اصولی است که باید در هر جامعه ای وجود داشته باشد و نظم دهنده روابط انسانی در جامعه، محل کار و ... است.

از مهم ترین اصول راهبردی اخلاقی در دین اسلام می توان به احترام اصیل و نامشروط به انسان ها، رعایت آزادی و حق و حقوق انسان ها، اجرای عدالت و توجه به آن و امانت ورزی در رفتار و بینش شخصی اشاره کرد.

رعایت اصول اخلاقی در هر کسب و کاری از نظر دین اسلام واجب و ضروری است.

روانشناسی اخلاق (moral psychology) چیست؟

روان شناسی اخلاق یکی از رشته های علم روان شناسی می باشد. هر مسئله ای که مربوط به اخلاقیات، روانشناسی و فلسفه ذهنی باشد، در این رشته مورد بررسی قرار می گیرد.

مسائلی مانند، داوری اخلاقی، استدلال اخلاقی، حساسیت اخلاقی، مسئولیت اخلاقی، انگیزه اخلاقی، هویت اخلاقی، پرورش اخلاقی، شخصیت اخلاقی و... در حیطه این رشته مورد بررسی قرار می گیرد.

مشکلات و موانع اخلاق حرفه ای

دو مشکل یا به عبارتی مانع بزرگی که بر سر اخلاق حرفه ای وجود دارد شامل، ارزش مداری به جای مسئله مداری. غفلت از موانع تاثیر گذار بر اخلاق حرفه ای از ابعاد مختلف فردی، محیطی و سازمانی می باشد.

اخلاق از دیدگاه بزرگان

بزرگان دینی، علمی و فلسفی هر کدام در مورد اخلاق صحبت کرده اند و دیدگاه خود را در مورد اخلاقیات بیان کرده اند. سقراط در نظریه اخلاقی خود در مورد اخلاق می گوید، انسان جویاى خوشى و سعادت است و جزاین تکلیفى ندارد، اما خوشى به استیفاى لذات و شهوات به دست نمى آید، بلکه بوسیله جلوگیرى از خواهش هاى نفسانى، بهتر میسر مى گردد و سعادت افراد در ضمن سعادت جماعت است؛ بنابراین، سعادت هر کس در این است که وظائف خود را نسبت به دیگران بهتر انجام دهد.
بنابراین دانش بشر، باید او را به سوى سعادت سوق دهد، نه اینکه هر چه بیشتر و زیادتر به فساد آلوده اش نماید.

یا دکارت در مورد اخلاق بر این باور است که، اگر چه هر فردى از ما از افراد دیگر جداست، ولیکن چون تنها نمى توانیم زیست کنیم، ناچار باید منافع خود را تابع منافع حقیقى جماعتى که جز آن ها هستیم بنماییم و اگر کسى این حس را داشته باشد که صلاح کل مقدم بر صلاح جزء است، مکارم والاء از او ظهور خواهد کرد، و حتى براى خدمت به دیگران جان خود را به خطر خواهد انداخت.

خلاصه، آن که عمل انسان همواره باید موافق عقل باشد و اگر چنین شود البته سعادت و خرسندى خاطر که مراد و منظور از علم اخلاق همان است حاصل خواهد گردید.

بعضى از فلاسفه، طرفدار نیرومندى و هواپرستى و ضعیف کشى مى باشند و اخلاق انسانى را سدى بزرگ در سر راه لذایذ حیوانى و نفسانى مى شناسند.

اگر دوست دارید بدانید هوش اخلاقی چیست، به صفحه مورد نظر مراجعه فرمایید.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد اخلاق حرفه ای صحبت کردیم و به سوالات، اخلاق حرفه ای چیست؟ ویژگی های مهم اخلاق حرفه ای را بشناسیم پاسخ دادیم.

اخلاق حرفه ای شامل مجموعه اصول اخلاقی در هر حرفه و کسب و کاری است که هر فردی ملزم به رعایت آن می باشد.

عدم پایبندی به اخلاق حرفه ای می تواند پیامد های منفی به همراه داشته باشد.

آیا مطلب فوق برای شما مفید واقع شد؟ لطفا نظرات و دیدگاه ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.