لیتیوم چیست؟ داروی اختلال دوقطبی، روش مصرف و عوارض آن

لیتیوم؛ داروی تثبیت کننده خلق و مناسب برای درمان دو قطبی! اگر مبتلا به اختلال دو قطبی باشید و یا با یک فرد مبتلا به دوقطبی معاشرت و ارتباط نزدیکی داشته باشید، احتمالا نام داروی لیتیوم برای شما آشناست!

گاها روان پزشکان، برای درمان دو قطبی و تثبیت خلق و خوی بیماری این دارو را تجویز می کنند.

در این مقاله قرار است یک بررسی کلی از داروی لیتیوم، داروی اختلال دو قطبی، روش مصرف و عوارض آن داشته باشیم. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

قرص لیتیوم چیست و چه کاربردی دارد؟

لیتیوم با دیگر نام هایی همچون لیتیرام، لیتیم کربنات، لیتمون، پریادل، لیتیوم سیترات هم شناخته و در دسترس عموم قرار می گیرد.

لیتیوم دارویی است که از نمک های لیتیوم به دست می آید؛ پزشکان اغلب این دارو را برای درمان اختلال دو قطبی یا افسردگی تجویز می کنند.

به عقیده برخی پزشکان، لیتیوم یک داروی مفید اما کم استفاده است که به نظر نمی رسد اعتیاد آور باشد یا خطرات زیادی برای فرد به همراه داشته باشد.
لیتیوم از نظر قیمتی هم یک داروی ارزان قیمت است که با نسخه، دسترسی به آن آسان است.

جالب است بدانید، لیتیوم یک عنصر و به اصطلاح یک فلز سبک است که در باتری استفاده می شود و مقدار کمی از آن به طور طبیعی در نمک هایی مانند کربنات لیتیوم وجود دارد.

بسیاری از مردم در گذشته از چشمه های معدنی حاوی لیتیوم به جهت شفا گرفتن یا درمان شدن، دیدن می کردند.

در اواسط دهه 1800، از لیتیوم برای درمان نقرس، نوعی آرتریت استفاده می شود.

در سال 1870 برای اولین بار در ایالت متحده برای درمان اختلالات روان شناختی و در 1894 در دانمارک مورد استفاده قرار گرفت.

لیتیوم و افسردگی

گاها روان پزشکان بسته به شرایطی که بیمار در آن قرار دارد، برای درمان افسردگی لیتیوم تجویز می کنند.

می دانید که افسردگی یک اختلال خلقی است که با غم و اندوه شدید همراه بوده و فرد مبتلا می تواند افکار خودکشی داشته باشد.

این تثبیت کننده خلق، تاثیر مطلوبی بر کاهش افکار خودکشی و آسیب رساندن به خود دارد.

لیتیوم و دو قطبی

دو قطبی دیگر اختلال خلقی است که فرد مبتلا به آن، نوسان خلقی شدیدی را تجربه می کند. مبتلایان به دوقطبی ممکن است دوره های افسردگی یا سرخوشی را تجربه کنند.

لیتیوم به تثبیت خلق و خوی این بیماران کمک کرده و تاثیرات منفی دوره سرخوشی یا مانیا را به حداقل می رساند.

نحوه مصرف قرص لیتیوم

• پیش از هرچیز باید بدانید، مصرف این دارو به صورت خودسرانه ممنوع است و شروع دوره درمان این دارو باید زیر نظر و با تشخیص پزشک صورت بگیرد.
• شرکت های مختلف داروسازی لیتیوم را در دوز های مختلف می سازند؛ بنابراین تاثیر این دارو می تواند متفاوت باشد؛ پس حین مصرف به شرکت تولید کننده و دوز دارو باید توجه داشته باشید.
• به منظور جلوگیری از معده درد بهتر است این دارو را همراه یا بالافاصله پس از خوردن غذا، مصرف کنید.
• به هنگام مصرف لیتیوم، روزانه آب زیاد بنوشید و سعی کنید رژیم غذایی نمکی سالم را رعایت کنید.
• اگر میزان نمک در رژیم غذایی شما تغییر کند، ممکن است میزان لیتیوم خون شما کم یا زیاد شود؛ بنابراین مشورت با پزشک لازم و ضروری است.
• دارو را در دمای مناسب  و به دور از دسترس اطفال نگهداری کنید.
  
  

مصرف لیتیوم حتما باید با تجویز پزشک باشد؟

بله؛ این دارو را حتما باید با تجویز پزشک مصرف کرد و  زیر نظر پزشک به مصرف آن ادامه داد؛ چرا که این دارو می تواند با حساسیت و عوارض همراه باشد و به هنگام بروز عوارض پزشک می تواند به فرد کمک می کند.

بهترین زمان مصرف لیتیوم چه موقع است؟

همان طور که پیش تر اشاره کردیم، مصرف لیتیوم هنگام یا بالافاصله بعد از مصرف غذا، توصیه می شود اما در نهایت بهترین زمان مصرف لیتیوم را پزشک شما مشخص می کند.

دوز مصرفی قرص لیتیوم چگونه است؟

پزشک شما پیش از شروع دوره درمان با لیتیوم، یک آزمایش خون برای شما می نویسد و با توجه به میزان لیتیوم موجود در خون، دوز مصرفی مناسب شما را تجویز می کند.

پس از مشخص شدن میزان لیتیوم خون، وضعیت شما، نتایج دیگر آزمایش های پزشکی، سابقه بیماری، داروهایی که مصرف می کنید یا میزان پاسخگویی بدن شما به درمان، پزشک میزان مصرف لیتیوم در روز را برای شما تعیین می کند.

اغلب این دارو باید سه یا چهار بار در روز، مصرف شود؛ اما دوز دقیق مصرفی توسط پزشک تعیین می شود.

اگر دوز مصرفی را فراموش شد، چه باید کرد؟

در صورتی که دوز مصرفی را فراموش کردید در اولین زمان ممکن آن را مصرف کنید؛ البته اگر کمتر از 4 ساعت تا مصرف دوز بعدی باقی مانده بود، دوز داروی فراموش شده را مصرف نکنید؛ در واقع نیاز به مصرف دوبرابر دارو نیست و فقط دوز بعدی را مصرف کنید.

فواید قرص لیتیوم چیست؟

لیتیوم فواید زیادی دارد و از این قرص برای درمان اختلالاتی همچون، دوقطبی، افسردگی، رفتارهای تکانه ای و تهاجمی استفاده می کنند.

لیتیوم برای درمان شیدایی یا نشانه های سرخوشی موثر است و با برخی داروهای ضد افسردگی هماهنگی دارد.

این داروی تثبیت کننده خلقف تاثیر ویژه ای بر کاهش افکار خودکشی دارد. همچنین لیتیوم عملکرد شناختی را بهبود و ارتقا می بخشد. این دارو تاثیر مثبتی بر کاهش زوال عقل یا زوال حافظه دارد.

مکانیسم اثر قرص لیتیوم چیست؟

نیمه عمر این قرص ضد افسردگی حدودا 24 ساعت است؛ زمانی که این قرص خورده می شود در کم تر از یک ساعت به طور کامل جذب می شود.
بخش زیادی از این دارو از طریق کلیه ها دفع می شود و شبیه به یون و سدیم می باشد.این دارو از انتقال پیام های عصبی و از تحریک سلول ها جلوگیری می کند.

لیتیوم بر انتقال دهنده های شیمیایی نوراپی نفرین، سروتونین، دوپامین و استیل کولین تاثیر می گذارد و با کاهش تولید پیام رسان ثانویه پاسخ سلولی را ضعیف می کند و با این کار به پایداری حالات روانی کمک کرده و در رفتارها تعادل ایجاد می کند.

مدت زمان اثر قرص لیتیوم

اگر به تازگی مصرف داروی لیتیوم را شروع کرده اید و می خواهید بدانید مدت زمان تاثیرگذاری این دارو چقدر است، باید بگوییم انتظار اثربخشی سریع از این دارو را نداشته باشید.

تاثیرات مصرف این دارو حدود یک تا سه هفته پس از شروع دوره درمان مشهود خواهد بود. اما به طور کلی، نیمه عمر این دارو و تاثیر آن بر بدن 24 ساعت زمان می برد.

موارد احتیاط مصرف لیتیوم

پیش از شروع دوره مصرف لیتیوم به چند عامل مهم، توجه کنید:

• این دارو باید با فاصله زمانی یکسان مصرف شود و تغییر ساعات مصرف می تواند اثرگذاری آن را تغییر دهد.
• لیتیوم زمانی بهترین تاثیر گذاری را دارد و عملکرد شما را بهبود می بخشد که لیتیوم خون شما ثابت باشد.
• حتی اگر کمی پس از گذشت مصرف دارو، نشانه های بهبودی را در خود شاهد بودید، نباید این دارو را ترک کنید و باید به مصرف آن ادامه دهید.
• قطع ناگهانی و خودخواسته دارو می تواند با عوارضی همراه باشد.
• این دارو را باید با تجویز پزشک مصرف کنید.
• فراموش نکنید اگر وضعیت شما پس از شروع دوره مصرف بدتر شد یا عوارض جانبی زیادی را تجربه کردید، حتما با پزشک تماس بگیرید.
• اگر باردار هستید یا در دوران شیردهی قرار دارید، حتما این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
• در صورت مصرف هرگونه دارو، پزشک را مطلع کنید.
• اگر سابقه فشار خون یا بیماری خاصی دارید، پزشک را در جریان بگذارید.
• و...

موارد منع مصرف لیتیوم

لیتیوم باید با احتیاط مصرف شود؛ بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، بیماران مبتلا به مشکلات قلبی، کودکان زیر 12 سال، بهتر است که این دارو را مصرف نکنند.

مصرف این دارو در دوره بارداری می تواند منجر به ناتوانی هایی مادرزادی برای جنین یا مشکلات قلبی شود؛ بنابراین مصرف لیتیوم در دوره بارداری باید با مشورت پزشک صورت بگیرد و در صورت مصرف، باید سونوگرافی قلب در هفته 16 تا 20 انجام شود.

از آنجایی که لیتیوم بر شیر مادر تاثیر می گذارد، بهتر است این دارو در دوره شیردهی مصرف نشود.

اگر سابقه بیماری هایی همچون، بیماری های قلبی یا کلیوی دارید، در دفع ادرار مشکل دارید یا دچار کم کاری تیروئید هستید، سابقه تشنج دارید یا بیماری هایی مانند پارکینسون یا سرطان خون مبتلا هستید، به طور کلی مشکلات مرتبط با کم آبی بدن دارید یا عفونت هایی با تب بالا را تجربه می کنید و دچار مشکلات پوستی مانند پسوریازیس هستید، از مصرف این دارو اجتناب کنید.

اگر دچار سندروم بروگادا که یک مشکل قلبی غیر طبیعی و ارثی می باشد، هستید از مصرف این دارو اجتناب کنید. مصرف لیتیوم و ابتلا به سندروم بروگادا می تواند منجر به مرگ شود.

علائم اوردوز لیتیوم

در صورت مشاهده هرگونه علائمی مانند از هوش رفتن و مشکلات تنفسی در اثر مصرف قرص لیتیوم، سریعا با پزشک تماس بگیرید چرا که این علائم نشانه اوردوز در اثر مصرف لیتیوم می باشد. دیگر علائم شامل موارد زیر می شود:

• اسهال و استفراغ
• تهوع
• گوش به زنگی
• تاری دید
• مشکل در حرکت
• خواب آلودگی
• تشنج
• تعریق و لرزش
• عدم هوشیاری

عوارض قرص لیتیوم

برخی عوارضی که ممکن است در اثر مصرف قرص لیتیوم تجربه کنید، شامل موارد زیر می شود:

• خواب آلودگی
• سرگیجه
• تشنگی
• افزایش یا کاهش وزن
• لرزش اندام ها
• افزایش میزان ادرار
• اسهال و استفراغ
• سردرگمی و گیجی
• بی قراری
• تاری دید
• مشکل در تکلم
• مشکلات بینایی
• تورم و درد مفاصل
• سردی دست و پا
• تغییر رنگ دست و پا
• تاثیر بر تیروئید 
• تاثیر بر کلیه
• تاثیر بر معده
• ریزش مو
• به وجود آمدن آکنه و جوش
• اختلال بر حافظه
• مشکلات پوستی، پسوریازیس
• و... 

سندروم مسمومیت سروتونین

از آنجایی که مصرف این دارو با افزایش سروتونین همراه است، فرد ممکن است دچار سندروم مسمومیت سروتونین شود؛ البته که این بیماری نادر است.
پس در این دوره باید از مصرف دیگر داروهایی که باعث افزایش سروتونین می شود، جلوگیری کرد. برخی از علائم سندروم مسمومیت سروتونین عبارت اند از:

• تپش قلب
• توهم و هذیان
• نداشتن تعادل
• سرگیجه شدید
• حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه
• گرفتگی عضله
• تب بدون دلیل مشخص
• افزایش بی حوصلگی، بی قراری و آشفتگی

واکنش آلرژیک جدی

اگرچه این عارضه نادر است اما ممکن می باشد؛ اگر پس از مصرف لیتیوم این عوارض را تجربه کردید، حتما با پزشک مشورت کرده و از او کمک بگیرید:

• علائم پوستی
• خارش
• تورم
• گیجی شدید
• اختلال تنفسی

عوارض قطع ناگهانی لیتیوم

عوارض قطع ناگهانی مصرف لیتیوم از عوارض نخوردن این قرص بیشتر است؛ زمانی که این دارو به صورت ناگهانی قطع می شود، فرد دچار رفتارهای جنون آمیز شده یا عوارض مصرف این دارو را به طرز شدیدتری تجربه می کند.

تداخلات قرص لیتیوم با داروهای دیگر

به هنگام شروع دوره مصرف قرص لیتیوم باید پزشک را در جریان قرص هایی که مصرف می کنید، بگذارید چرا که این دارو می تواند با دیگر داروها تداخل ایجاد کند و در این صورت عملکرد و تاثیر داروی لیتیوم تغییر می کند و یا مصرف لیتیوم با عوارض جانبی همراه می شود.

برخی از داروهایی که می تواند با لیتیوم تداخل دارویی ایجاد کند، شامل موارد زیر می شود:

• کلروپرومازین، هالوپریدول و تیوتیکسین
• داروهای مهار کننده ACE مانند کاپتوپریل
• مسکن های غیر استروئیدی؛ ایبوپروفن، ناپروکسن
• داروهای مسدود کننده گیرنده های آنژیوتانسین مثل لوزارتان
• قرص هایی مانند هیدروکروتیازید و فوروزماید
• قرص های افزایش دهنده سروتونین
• و ...

جایگزین قرص لیتیوم چه دارویی است؟

معمولا از قرص های زیر به عنوان جایگزین لیتیوم استفاده می کنند:

• اولانزاپین
• سدیم والپرات یا والپرات سدیم

چگونه میتوان متوجه مسمومیت دارویی با قرص لیتیوم شد؟

مسمومیت با قرص لیتیوم زمانی به وجود می آید که فرد دوز مصرفی لیتیوم را بیش از اندازه مصرف کند؛ علائم مسمومیت دارویی با لیتیوم همانند علائم عوارض جانبی این دارو است. در صورت مشاهده هرگونه علائم سریعا با پزشک تماس بگیرید.

مرگ با لیتیوم

مصرف دوز بیش از اندازه لیتیوم و مسمومیت با لیتیوم می تواند برای فرد خطرآفرین باشد و خطر مرگ با لیتیوم را به همراه داشته باشد. در صورت مشاهده علائم مسمومیت لیتیوم یا عوارض بیش از حد، سریعا با پزشک ارتباط برقرار کنید.

آزمایش خون در زمان مصرف لیتیوم

مصرف قرص لیتیوم بر نتیجه آزمایش خون تاثیر می گذارد؛ اگر قرار است برای انجام آزمایش خون به آزمایشگاه بروید، آزمایش شما باید در زمانی انجام شود که 12 ساعت از مصرف لیتیوم گذشته باشد و در این صورت نتیجه آزمایش شما معتبر خواهد بود.

مراقبت های شخصی لازم در زمان مصرف قرص لیتیوم

اگر قرص لیتیوم مصرف می کنید بهتر است آن را در جای خشک و خنک نگهداری کنید، قرص را از دسترس اطفال دور نگه دارید. اگر بیماری خاصی دارید آن را با پزشک در میان بگذارید و نسبت به عوارض این قرص حساس و دوز مصرفی حساس باشید.
در صورت مشاهده هرگونه عوارض و مسمومیت دارویی سریعا با پزشک تماس بگیرید.

اگر تمایل دارید بدانید اختلال دوقطبی چیست، به پست مورد نظر مراجعه کنید.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد لیتیوم، نحوه مصرف و عوارض آن صحبت کردیم؛ لیتیوم می تواند یک گزینه درمانی ایمن و موثر برای مبتلایان به اختلال دوقطبی یا سایر انواع اختلالات خلقی باشد.

رعایت دوز مصرفی و شروع دوره درمان بنابر نظر پزشک می تواند مزایای زیادی برای بیمار به همراه داشته باشد و از عوارض جانبی ناخواسته جلوگیری کند.

زندگی با یک اختلال خلقی می تواند چالش بر انگیز باشد، اما درمان این اختلالات به طور قابل توجهی علائم را بهبود می بخشد و کیفیت زندگی را ارتقا می دهد.

آیا تا به حال لیتیوم مصرف کرده اید؟ نظرات، دیدگاه و تجربیات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول