عصب شناسی رفتار چیست؟

در این مقاله قرار است در مورد یکی از رشته های مهم روانشناسی که به مطالعه ی مغز و رفتار انسان می پردازد، صحبت کنیم. این مقاله اختصاص به عصب شناسی رفتار دارد. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

علم عصب شناسی رفتار 

روانشناسی زیستی یا عصب شناسی رفتار  یا نورولوژی شاخه ای از علم روانشناسی می باشد که در آن، چگونگی تأثیر مغز، انتقال دهنده های عصبی و سایر جنبه های زیست شناسی بر رفتارها، افکار و احساسات انسان مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

بیشتربدانید

این رشته از روانشناسی اغلب با نام های مختلفی از جمله روانشناسی زیستی، روانشناسی فیزیولوژیکی، علوم اعصاب رفتاری و روانشناسی عصب شناسی رفتار شناخته می شود.

روانشناسانی که در این حوزه فعالیت می کنند، چگونگی تعامل فرآیند های بیولوژیکی با احساسات، شناخت و سایر فرآیند های روانی و ذهنی را مورد بررسی قرار می دهند. این رشته با دو رشته ی دیگر به نام روانشناسی تطبیقی و روانشناسی تکاملی در ارتباط می باشد.

تاریخچه ی کوتاه از رشته ی روانشناسی زیستی یا علم عصب شناسی رفتار

در حالی که ممکن است به خاطر ابزارها و فناوری های جدید در این رشته، این رشته را یک رشته ی نسبتا جدید در روانشناسی بدانید، اما باید به شما بگوییم که ریشه ی این رشته به زمان های قبل از زمان فیلسوفان اولیه یعنی هزاران سال قبل بر می گردد.

با اینکه ما امروزه، ذهن و مغز را مترادف یکدیگر می دانیم، اما فیلسوفان و روانشناسان از مدت ها قبل در مورد آنچه به عنوان مشکلات ذهن و بدن شناخته می شده است، بحث کرده اند.

به عبارت دیگر، فیلسوفان از همان ابتدا این سوال را مطرح می کردند که چه رابطه ای میان جهان فیزیکی و جهان ذهنی وجود دارد.

دیدگاه فیلسوفان در مورد روانشناسی عصب شناسی رفتار

یکی از مواردی که باید به آن توجه داشته باشید این است که انسان ها به تازگی در مورد مکان ذهن و کارکرد آن اطلاعاتی را به دست آورده اند. برای مثال، ارسطو بر این باور بود، افکار و احساسات ما از قلب ما نشئت می گیرند.

اما بعدها متفکرانی مانند افلاطون و دیگر فیلسوفان یونانی بیان کردند، مغز دقیقا همان جایی است که ذهن در آن قرار دارد و منبع افکار و اعمال ما مغز است.

اندکی بعد متفکرانی مانند رنه دکارت و لئوناردو داوینچی نظریه هایی را در مورد نحوه عملکرد سیستم عصبی ارائه دادند.

در حالی که با گذشت زمان این نظریه‌های اولیه رد شدند و به عبارتی نادرست تلقی شدند، اما این نظریات موجب ایجاد ایده های مهمی همچون ایده ی، تحریکات بیرونی می توانند منجر به پاسخ های عضلانی شوند، شدند.

این ایده توسط رنه دکارت مطرح شد و به ایده ی رفلکس معروف بود تا اینکه با گذشت زمان متحصصان دیگر، به این نتیجه رسیدند که، این نخاع است که نقش مهمی در ایجاد این پاسخ های عضلانی ایفا می کند.

دیدگاه ارسطو درباره مغز انسان

ارسطو فیلسوف و دانشمند یونانی در مورد مغز انسان نظریاتی داشته است. او در ابتدا این فرضیه که مغز مکانیسم بدن برای سرد کردن و قلب جایگاه هوش است را مورد بررسی قرار داد و بر این باور بود که چون مغز انسان نسبت به حیوانات بزرگتر است و خون بیشتری را در بدن خنک می کند، انسان نسبت به حیوانات رفتارهای انسانی و عقلانی تری دارد.

سه هدف اصلی علم عصب شناسی رفتار

جامعه علم عصب شناسی (SFN) سه هدف اصلی برای علم عصب شناسی تعریف کرده است که این اهداف عبارت اند از:

• درک مغز انسان و نحوه عملکرد آن
• درک و توصیف نحوه عملکرد سیستم عصبی مرکزی، بالغ شدن و حفظ خود.
• تجزیه و تحلیل و درک اختلالات اعصاب و روان و کشف روش هایی برای جلوگیری یا درمان

علم عصب شناسی مدرن

علوم زیستی، عصب شناسی محاسباتی و بیولوژی مولکولی به پیشرفت علم عصب شناسی و پیدایش علم عصب شناسی مدرن بعد از سال 1950 کمک شایانی کردند. همچنین، فناوری های نوین روند پیشرفت علم عصب شناسی را تسهیل کردند.

دانشمندی همچون دونوگو که استاد مهندسی و علوم عصب شناسی در دانشگاه براون بود با ایجاد فناوری های نوین در اوایل دهه 1980، امکان بررسی فعالیت های مغزی به هنگام حرکت دادن اعضای بدن را بررسی کرد و در نهایت کشفیات او منجر به اختراع سنسور مغزی شد.
دونوگو و همکارانش از سنسورهای مغزی برای نظارت بر واکنش مغز در بیماران دچار جراحت شدید نخاعی و یا بیماران فلج کامل، استفاده کردند. آن ها فعالیت مغزی مبتلایان به این بیماری ها را با استفاده از سنسور مغزی به هنگام فکر کردن در مورد جرکت دست یا پا بررسی کردند.

شاخه های علم عصب شناسی

شاخه های علم عصب شناسی رفتار شامل موارد زیر است:

• علم عصب شناسی رفتاری؛ به بررسی تاثیر مغز بر رفتار می پردازد.
• علم عصب شناسی سلولی؛ شکل و خصوصیات فیزیولوژیکی سلول های عصبی که مغز و سیستم عصبی را تشکیل می دهد، بررسی می کند.
• علم عصب شناسی عاطفی؛ چگونگی رفتار نورون ها در رابطه با احساسات انسانی را بررسی می کند.
• علم عصب شناسی شناختی؛ عملکرد شناختی انسان را ارزیابی و تحلیل می کند.
• علم عصب شناسی بالینی؛ اختلال عصبی را بررسی می کند.
• علم عصب شناسی محاسباتی؛ سعی در درک چگونگی محاسبه اطلاعات مغز دارد.
• علم عصب شناسی رشد؛ رشد سیستم عصبی در سطح سلولی را مورد مطالعه قرار می‌دهد.
• علم عصب شناسی فرهنگی؛ چگونگی اعتقادات و سایر تأثیرات فرهنگی در طول زمان بر روی مغز و ژن ها را مطالعه می کند.
• علم عصب شناسی مولکولی؛ سعی در درک چگونگی تأثیر مولکولهای فردی بر سیستم عصبی دارد.
• مهندسی اعصاب؛  اعمال اصول مهندسی و تکنیک‌های مهندسی در تلاش برای درک بهتر، ترمیم و بهبود سیستم‌های عصبی را شامل می شود.
• نورونفورماتیک؛ برای درک بهتر و معالجه بیماری های عصبی و عصبی، از داده های جمع آوری شده در همه زمینه های تحقیقات عصبی استفاده و تجزیه و تحلیل می کند. نورونفورماتیک مستلزم تجزیه و تحلیل ، مدل سازی پیشرفته و شبیه سازی داده ها است.
• تصویربرداری عصبی؛ شاخه‌ای از رشته تصویربرداری پزشکی است که منحصرا روی مغز متمرکز است و برای تشخیص بیماری‌های مغزی، مطالعه مغز و شناسایی نحوه واکنش مغز به فعالیت‌های مختلف به کار گرفته می‌شود.
• عصب زبانی؛ تلاش برای درک بهتر مکانیسم‌های عصبی که بر ادراک، درک و بیان زبان تاثیر می‌گذارند.
• نوروفیزیولوژی؛ سعی در درک بهتر رابطه بین عملکردهای مغزی و تأثیرگذاری بر قسمتهای مختلف بدن است.
• دیرینه شناسی؛ از تجزیه و تحلیل فسیل های ماقبل تاریخ برای مطالعه تکامل، پیشرفت و فرآیندهای مغز استفاده می کند.
• علم عصب‌شناسی اجتماعی؛ به بررسی چگونگی سیستم های بیولوژیکی به  رفتار و تعاملات اجتماعی می پردازد.
• علم عصب شناسی سیستم‌ها؛ نقشه برداری از جریان داده ها در سیستم عصبی مرکزی (CNS) در تلاش برای درک بهتر عملکرد و فرآیندهای سیستم عصبی مرکزی را در بر می گیرد.

ارتباط میان عصب شناسی رفتار با رفتار انسانی

همچنان که محققان علاقه مند به کشف ارتباط میان مغز و تاثیر آن بر رفتار های انسانی بودند، با تلاش های اولیه موفق به ارائه ی یک شبه علم به نام علم فرنولوژی شدند.

در علم فرنولوژی گفته می شد، برخی از توانایی ها و استعداد های انسانی را می توان با برجستگی ها و فرورفتگی های مغزی که در سطح جمجمه وجود دارد، در ارتباط دانست.

در حالی که روز به روز به محبوبیت این رشته اضافه می شد اما کمی بعد این رشته توسط دیگر صاحب نظران علمی، رد شد. اما همچنان این ایده که، بخش‌های خاصی از مغز مسئول عملکردهای خاصی هستند، نقش مهمی را در رشد و توسعه تحقیقات مغزی در آینده ایفا کرد.

یک مثال بارز برای این ایده، کارگر ساختمانی به نام فینیاس گیج بود که از یک آسیب مغزی سخت و تخریب گر رنج می برد؛ این فرد دانشمندان را به درک این موضوع که چگونه یک آسیب مغزی می تواند بر رفتار و اعمال و احساسات فرد تاثیر بگذارد، نزدیک کرد.

حوزه مطالعاتی عصب شناسی رفتار

از همان زمان مطالعات اولیه، محققان به اکتشافات مهمی در مورد نحوه عملکرد مغز و زیربنای بیولوژیکی رفتار انسان ادامه دادند.

تحقیقات در مورد تکامل، عملکرد مغزی در نواحی مختلف، نورون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی، درک ما را از چگونگی تأثیر فرآیندهای بیولوژیکی بر افکار، احساسات و رفتارها همچنان ادامه دارد و ارتقا پیدا کرده است.

اگر علاقه مند به رشته روانشناسی عصب شناسی رفتار هستید، درک درست از فرآیندهای بیولوژیکی و همچنین آناتومی و فیزیولوژی اولیه، بسیار مهم است. یک مورد از مهم ترین مولفه هایی که باید درک درستی از آن ها در این رشته داشته باشید عبارت اند از:

•  مغز 
• سیستم عصبی
•  انتقال دهنده های عصبی

 مغز و سیستم عصبی

سیستم عصبی مرکزی (CNS) از مغز و نخاع تشکیل شده است. بیرونی ترین قسمت مغز به عنوان قشر مغز شناخته می شود. این بخش از مغز مسئول عملکرد های شناختی، حسی، مهارت های حرکتی و احساسات می باشد.

مغز از چهار لوب تشکیل شده است:

•  لوب پیشانی: این لوب از مغز در مهارت های حرکتی، شناخت سطح بالاتر و زبان بیانی نقش دارد.
•  لوب پس سری: این لوب از مغز در تفسیر محرک های بینایی و اطلاعات نقش دارد. 
• لوب آهیانه ای: این لوب مغزی در پردازش اطلاعات حسی مانند فشار، لمس و درد و همچنین چندین عملکرد دیگر نقش دارد. 
• لوب گیجگاهی: این بخش از مغز در تفسیر صداها و زبانی که می شنویم، پردازش حافظه و همچنین عملکردهای دیگر نقش دارد.

یکی دیگر از بخش های مهم سیستم عصبی، سیستم عصبی محیطی(پیرامونی) است که به دو قسمت تقسیم می شود:

•  بخش حرکتی (وابران):  که سیستم عصبی مرکزی را به ماهیچه ها و غدد متصل می کند. 
• بخش حسی (آوران): که انواع اطلاعات حسی را به سیستم عصبی مرکزی منتقل می کند.

یکی دیگر از اجزای سیستم عصبی، سیستم عصبی خودمختار است؛ سیستم عصبی خودمختار، فرآیندهای خودکار مانند ضربان قلب، نفس کشیدن و فشار خون را تنظیم می کند.  سیستم عصبی خودمختار دارای دو بخش است:

•  سیستم عصبی پاراسمپاتیک: بدن شما را به حالت استراحت بر می گرداند و فرآیندهایی مانند گوارش را تنظیم می‌کند.
•  سیستم عصبی سمپاتیک: این سیستم پاسخ "جنگ یا گریز" را کنترل می کند. سیستم سمپاتیک، رفلکس بدنی را برای واکنش به خطر یا استرس در محیط آماده می کند.

انتقال دهنده های عصبی

در رشته ی عصب شناسی رفتار، نقش انتقال دهنده های عصبی بسیار مهم است.

انتقال دهنده های عصبی اطلاعات را بین نورون ها حمل می کنند و پیام های شیمیایی را از یک قسمت بدن به مغز و بالعکس ارسال می کنند. انواع مختلفی از انتقال دهنده های عصبی وجود دارند که هرکدام به روش مخصوص به خود بر بدن تأثیر می گذارند.

به عنوان مثال، انتقال دهنده عصبی دوپامین در حرکت و یادگیری نقش مهمی دارد. اگر سطح دوپامین در مغز بیشتر شود، منجر به اختلال اسکیزوفرنی می شود، اگر سطح دوپامین در بدن کمتر شود، منجر به بیماری پارکینسون می شود. 

نکته

یک روانشناس زیستی ممکن است نقش انتقال دهنده ها بر رفتار آدمی را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد.

فرصت های شغلی در رشته ی روانشناسی عصب شناسی رفتار

اگر علاقه مند به مطالعه مغز و رفتار انسان هستید، این رشته می تواند رشته ی خوبی برای شما باشد. در این قسمت چند فرصت شغلی مناسب و مرتبط با این رشته را برای شما بیان خواهیم کرد:

 عصب شناس رفتاری

این روانشناس، چگونگی تأثیر مغز، سیستم عصبی و سایر اندام ها بر رفتار را تجزیه و تحلیل می کند.

 عصب شناس شناختی

این عصب شناس، فعالیت مغز را بررسی و مطالعه می کند تا در مورد نحوه تفکر، یادگیری و حل مشکلات افراد تحقیق کند.

 روانشناس تطبیقی

این روانشناس، به رفتارهای گونه های مختلف نگاه می کند و آن ها را با یکدیگر و با انسان مقایسه می کند.

 روانشناس تکاملی

این روانشناس در این حیطه، پایه های تکاملی رفتار را بررسی می کند.

 متخصص مغز و اعصاب

این روانشناس بیماران مبتلا به آسیب یا بیماری که بر مغز و سیستم عصبی تأثیر می گذارد را درمان می کند.

چرا دانشمندان باید عصب شناسی رفتار بدانند؟

سیستم عصبی وظایف مهمی همچون تولید افکار، احساسات و رفتار و کنترل عملکرد های بدن مانند تنفس را بر عهده دارد. وقتی در مورد عملکرد تمام سیستم های بدنی اطلاعات داشته باشیم، در صورت بروز هرگونه مشکل در بدن می توانیم علت مشکل را پیدا کنیم.

بنابراین دانشمندانی که در مورد عصب شناسی رفتار اطلاعات دارند، می توانند راه حل هایی را برای پیشگیری یا درمان مشکلات مغز و سیستم عصبی پیدا کنند.

جالب است بدانید تا به امروز دانشمندان موفق به کشف هزار اختلال در مغز و سیستم عصبی شده اند.

روش های پژوهش در علم عصب شناسی رفتار چیست؟

یک آزمایش علوم اعصاب رفتاری با دیگر آزمایش ها یک تفاوت مهم دارد و آن متفاوت بودن بودن متغیر های مستقل یا وابسته بیولوژیکی است. در این علم سیستم عصبی جانداران مورد مطالعه به صورت موقت یا دائم تغییر پیدا کرده و برخی جنبه های سیستم عصبی آن ها اندازه گیری می شود.

برخی از مهم ترین روش های پژوهش در علم عصب شناسی رفتار عبارت اند از:

• غیرفعال کردن یا کاهش عملکرد عصبی
• تقویت عملکرد عصبی
• اندازه گیری فعالیت عصبی
• استفاده از تکنیک های ژنتیکی

 جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد عصب شناسی رفتار یا روانشناسی زیستی صحبت کردیم. همانطور که گفتیم در این رشته مغز و ارتباط آن با رفتارهای آدمی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد.

اگر علاقه مند به این رشته هستید می توانید با تحصیل در این رشته و اخذ مدارک تکمیلی به عنوان یک عصب شناس رفتاری یا شناختی و یا متخصص مغز و اعصاب فعالیت کنید.

 آیا مطالب فوق برای شما مفید واقع شد؟ لطفا نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول