مدت مطالعه: 5 دقیقه 
ای سنج
10 بهمن 1399
مدت مطالعه: 5 دقیقه مدل 6 عاملی شخصیت یا HEXACO
مدل ساختار شخصیتی HEXACO یک مدل شش بعدی از شخصیت انسان است که توسط اشتون و لی ایجاد شده و در کتاب آنها با عنوان عامل شخصیت H گزارش شده است. این مدل شخصیتی براساس مجموعه ای از مطالعات واژگانی که شامل چندین ملت اروپایی و آسیایی است، توضیح داده شده است.
شش عامل یا ابعاد شامل صداقت-فروتنی (H)، هیجان پذیری (E)، برون گرایی (X)، سازگاری (A)، با وجدان بودن (C) و گشودگی به تجارب (O) است.
هر عامل متشکل از ویژگی هایی است که مشخصات آنها مقادیر زیاد و پایین عامل را نشان می دهد. مدل HEXACO با استفاده از روش های مشابه طبقه بندی شخصیت های دیگر از جمله مدل پنج عاملی کاستا و مک کری و گلدبرگ ساخته شده است.
بنابراین، این مدل چندین عنصر مشترک با سایر مدل های عملکرد دارد. با این حال، مدل HEXACO منحصر به فرد است، دلیل اصلی آن افزودن یک بعد صداقت و فروتنی است[1]. در ادامه بیشتر به بررسی این مدل شخصیتی خواهیم پرداخت.
مدل شخصیت هگزاکو
مدل HEXACO از چندین مطالعه لغوی مستقل قبلی ساخته شده است. در طبقه بندی های مبتنی بر زبان از ویژگی های شخصیتی به عنوان روش توسعه مدل های شخصیتی به طور گسترده ای استفاده می شود. این روش بر اساس منطق فرضیه لغوی استوار است و از صفتهایی در زبان استفاده می کند که رفتار و گرایشات بین افراد را توصیف کند. صفت ها از تجزیه و تحلیل عاملی برای تعیین حداقل مجموعه های مستقل از ویژگی های شخصیتی استفاده می کنند[2].
تحقیقات مبتنی بر فرضیه واژگانی که در بالا توضیح داده شد، در ابتدا به زبان انگلیسی انجام شد. تحقیقات بیشتر به زبانهای دیگر، از جمله کرواتی، هلندی، فیلیپینی، فرانسوی، آلمانی، یونان ، مجاری، ایتالیایی، کره ای، لهستانی، روسی و ترکی انجام شده است. مقایسه نتایج تا شش عامل را نشان داد که به همان شکل در زبانهای مختلف از جمله انگلیسی ظاهر شد[3].
شخصیت اغلب با استفاده از فرایند ارزیابی توسط خود فردی یا خودگزارشی سنجیده می شود. شش عامل با استفاده از یک سری سوال ها بررسی می شوند که برای ارزیابی یک فرد در سطح هر عامل طراحی شده اند[4]. اشتون و لی فرم های خود گزارشگری و مشاهده گر را برای تست اصلاح شده خود (HEXACO-PI-R) در نظر گرفتند[5]. HEXACO-PI-R شش عامل شخصیتی مشترک را در HEXACO ارزیابی می کند، که هر یک شامل چهار جنبه یا ویژگی های شخصیتی ظریف تر است. (یک بعد ظریف به نام نوع دوستی نیز گنجانده شده است و ترکیبی از عوامل صداقت، فروتنی، احساسات و تحمل است).
شش عامل شخصیت HEXACO
شش عامل و صفات توصیف کننده شخصیت، که معمولاً به این شش گروه تعلق دارند، به شرح زیر است[6]:
صداقت-فروتنی (H):
صداقت-فروتنی (H):وجوه: اخلاص، عدالت، پرهیز از حرص، حیا.
صفت: مخلص، صادق، وفادار، مومن، متواضع در برابر حیله گری، فریبکاری، حریص، مغرور، منافق، فخر فروش
هیجان پذیری (E):
جنبه ها: ترس، اضطراب، وابستگی، احساساتی بودن.
صفت: عاطفی، حساسیت بیش از حد، احساساتی، ترسان، خجالتی، آسیب پذیر در برابر شجاعت، سخت، مستقل، با اعتماد به نفس، با ثبات
برونگرایی (X):
جنبه ها: عزت نفس اجتماعی، جسارت اجتماعی، جامعه پذیری، نشاط.
صفت: اجتماعی، سرحال، برونگرا، خوش مشرب، پرحرف، خوشحال، فعال در برابر خجالتی، منفعل، گوشه گیر، درونگرا، آرام ، خویشتندار.
توافق نامه (A):
وجوه: بخشش، نرمش، انعطاف پذیری، صبر.
صفت: صبور، بردبار، صلح جو، ملایم، مطیع، نرم در برابر بدخلق، بحث برانگیز، جنجالی، لجباز، مشاجره کننده
با وجدان بودن (C):
وجوه: سازماندهی، سخت کوشی، کمال گرایی، تدبیر.
صفت:سازمان یافته، منظم، سخت کوش، دقیق، متین، در برابر بی دقت، بی خیال، بی توجه، تنبل، غیرمسئول
گشودگی به تجربه (O):
جنبه ها: ادراک زیبایی شناختی، کنجکاوی، خلاقیت، اصالت.
صفت: هوشمند، خلاق، غیر متعارف، ابتکاری در سطحی، عادی، غیرتصوری، عینی
تاریخچه مدل هگزاکو (HEXACO)
مدل HEXACO تحولی است که از تمایل محققان برای ارزیابی شخصیت ناشی می شود. گرچه نتیجه مستقیم این خواسته نیست، اما به دلیل این انگیزه و دهه ها تلاش مدل HEXACO برای این امر به کار خواهد رفت.
با توجه به وظیفه پیچیده ارزیابی شخصیت، تصمیم بر این شد که از روشی سیستماتیک استفاده شود و روش مورد توافق استفاده از تحلیل عاملی بود. با این حال، این مسئله جدیدی ایجاد کرد، زیرا تعیین اینکه کدام یک از ویژگی ها باید در تجزیه و تحلیل عاملی استفاده شود، موضوع بحث بسیاری بوده است. راه حل این موضوع بر اساس یک فرضیه لغوی بود. به بیان ساده، این فرضیه حاکی از آن است که ویژگی های شخصیتی که در جامعه اهمیت دارند منجر به تکوین کلماتی می شود که هم سطح بالا و هم پایین این صفات را توصیف می کند.
اولین کاربرد رویکرد واژگانی به باومگارتنر، روانشناس صنعتی سوئیسی نسبت داده می شود که از آن برای طبقه بندی کلمات در زبان آلمانی استفاده می کند. اگرچه باومگارتنر اولین شخصی بود که از آن استفاده کرد، آلپورت و اودبرت در سال 1936 این کار را دنبال کردند و این رویکرد را در زبان انگلیسی به کار بردند. در طی تحقیقات واژگان دقیق آنها، لیستی از 18000 کلمه تهیه شده است. سپس به 4500 کلمه کوتاه شد و برای توصیف ویژگی های شخصیتی استفاده گردید.
این لیست کلمات توسط محقق ریموند کتل به 35 اصطلاح کاهش یافته است. او اجازه داد سایر محققان این لیست را بنویسند، او تجزیه و تحلیل عاملی را انجام داد که 12 عامل را شناسایی کرد. با این حال، تکرارهای دیگر محققان قادر به ارائه این رقم نبودند (احتمالاً به دلیل توسعه روش تجزیه و تحلیل عاملی). اگرچه 12 عامل بازتولید نشد، پنج نماد به طور سیستماتیک بازتولید شدند. این 5 ویژگی اساس مدل ارزیابی شخصیت پنج عامل بزرگ شخصیت را ایجاد نمود که بعدا توسط پزوهش های بعدی مورد تایید قرار گرفت.
برای مطالعه بیشتر در مورد ریموند کتل می توانید به نظریه شخصیت کتل مراجعه کنید.
با محبوبیت بیشتر پنج عامل بزرگ شخصیت، محققان این سوال را مطرح کردند که آیا این ویژگی ها در زبان های دیگر نیز وجود دارد؟ پس از مطالعات بسیار در چندین زبان، مشخص شد که پنج عامل بزرگ در واقع به طور مداوم در زبان های دیگر یافت می شود. هنگامی که جستجو به زبان های دیگر گسترش یافت، مشخص شد که عامل ششمی نیز در فرهنگ های دیگر ظاهر می شود. این ویژگی به ویژگی صداقت و فروتنی تبدیل شده است.
کشف ویژگی صداقت - فروتنی در زبانهای دیگر، محققان را به فکر فرو برد که چرا در تحقیقات اصلی به انگلیسی این ویژگی یافت نشده است. پاسخ این سوال زمانی بدست آمد که از رایانه های مدرن استفاده شد تا مشخص شود که این ویژگی ششم در واقع در زبان انگلیسی ظاهر می شود. با استفاده از مجموعه کاملی از کلمات که قبلاً در 75 گروه مختلف گروه بندی شده بودند، تکرارها مشخصه ششم را نشان می داد که قبلاً وجود نداشت. این مطالعه بین فرهنگی به پنج عامل بزرگ اجازه داد تا ویژگی صداقت-فروتنی را بیفزایند و به الگویی جدید تبدیل کنند. این الگوی جدید در مدل HEXACO در نهایت توسط اشتون و لی به طور رسمی معرفی گردید.
مقایسه مدل شش عاملی و پنج عاملی
در حال حاضر، محبوب ترین مدل ساختار شخصیت مبتنی بر تجزیه و تحلیل صفت های شخصیت است. این مدل شامل پنج عامل شخصیت است که در مجموع به عنوان پنج عامل بزرگ شناخته می شود[7]. سه عامل از پنج عامل عمده مشابه عوامل برونگرایی، با وجدان بودن و گشودگی به تجربه در مدل HEXACO است. دو عامل باقیمانده پنج بزرگ شخصیت، که تحت عنوان سازش پذیری و روان رنجوری شناخته می شوند (قطب مخالف مورد دوم ثبات هیجانی است)، مشابه عوامل سازگاری و هیجان پذیری در مدل HEXACO هستند، اما تفاوت هایی در محتوای عوامل وجود دارد.
فاکتورهای 5 عامل شخصیت شامل فاکتور صداقت-فروتنی نیستند، اما برخی از صفات سازنده صداقت-فروتنی در عامل سازگاری پنج بزرگ شخصیت وجود دارد. در حالی که مطالعات قبلی تنها پنج عامل اصلی را شناسایی کرده است، مطالعات جدیدتری که در زبانهای مختلف (از جمله انگلیسی) با جملات صفت بزرگتر انجام شده است شش عامل را پیدا کرده اند[8]. مطالعات در مقایسه این دو شاخص نشان می دهد که برخی از صفات را می توان با استفاده از مدل HEXACO به جای پنج عامل بزرگ تجزیه و تحلیل کرد. به عنوان مثال، ویژگی هایی مانند خودشیفتگی یا دستکاری می تواند با استفاده از شاخص های صداقت و فروتنی ارزیابی شود[9].
جمع بندی ای سنج
همانطور که در این مقاله بررسی کردیم مدل شش عاملی تفاوت های و شباهت هایی با مدل 5 عاملی دارد. به طور کلی بزگترین تفاوت ان ها این است که مدل 6 عاملی عامل ششم شخصیت را تحت عنوان صداقت-فروتی به ساختار خود اضافه نموده است. به نظر می رسد مدل شش عاملی شخصیتی در فرهنگ های شرقی تطابق بیشتری با ویژگی های افراد دارد. با این حال این مدل هنوز در حال بررسی و ارزیابی در کشورهای دیگر از جمله ایران می باشد.
نظر شما در رابطه با مدل 6 عاملی شخصیت چیست؟ تجارب و دانش خود در این زمینه را با ما به اشتراک بگذارید.
[1] Ashton, M. C., & Lee, K. (2007). Empirical, theoretical, and practical advantages of the HEXACO model of personality structure. Personality and social psychology review, 11(2), 150-166.
[2] Lee, K., & Ashton, M. C. (2004). Psychometric properties of the HEXACO personality inventory. Multivariate behavioral research, 39(2), 329-358.
[3] Lee, K., & Ashton, M. C. (2008). The HEXACO personality factors in the indigenous personality lexicons of English and 11 other languages. Journal of personality, 76(5), 1001-1054.
[4] Ashton, M. C., & Lee, K. (2009). The HEXACO–60: A short measure of the major dimensions of personality. Journal of personality assessment, 91(4), 340-345.
[5] Ashton, Michael C., and Kibeom Lee. "The HEXACO–60: A short measure of the major dimensions of personality." Journal of personality assessment 91, no. 4 (2009): 340-345.
[6] Ashton, M. C., & Lee, K. (2007). Empirical, theoretical, and practical advantages of the HEXACO model of personality structure. Personality and social psychology review, 11(2), 150-166.
[7] Goldberg, L. R. (1992). The development of markers for the Big-Five factor structure. Psychological assessment, 4(1), 26.
[8] Ashton, M. C. (2013). Individual differences and personality. Academic Press.
[9] Lee, K., & Ashton, M. C. (2013). The H factor of personality: Why some people are manipulative, self-entitled, materialistic, and exploitive—and why it matters for everyone. Wilfrid Laurier Univ. Press.
