مدت مطالعه: 5 دقیقه توهم انتخاب چیست | عوامل ایجاد و نحوه غلبه
احتمالا شما هم از آن دسته افرادی هستید که انتخاب بین چند گزینه برای شما دشوار باشد، این موضوع به توهم انتخاب معروف است و میتواند مانع از انتخاب یک تصمیم درست شود. پس بسیار مهم است که با توجه به نکاتی که در این نوشتار از توهم انتخاب بررسی میکنیم بتوانید دچار چالش در انتخاب نشوید.
توهم انتخاب چیست؟
توهم انتخاب که به آن پارادوکس انتخاب هم میگویند، یک سوگیری شناختی است که باعث میشود افراد احساس کنند کنترل بیشتری بر انتخابهای خود دارند، در حالی که در واقع اینطور نیست.
این توهم زمانی رخ میدهد که افراد با تعداد زیادی از گزینهها روبرو میشوند. در این شرایط، افراد ممکن است احساس سردرگمی، اضطراب و حتی ناراحتی کنند و در نهایت، انتخابی را انجام دهند که به نفع آنها نیست.
توهم انتخاب یک پدیده طبیعی است و بیش از 90 درصد افراد در طول زندگی خود تجربه توهم انتخاب را داشتهاند.
تاریخچه توهم انتخاب
توهم انتخاب سابقه نسبتاً کوتاهی در علم روانشناسی دارد. در سال 1896، روانشناس آمریکایی ویلیام جیمز برای اولین بار این موضوع را مطرح کرد. او در کتاب خود به نام "اصول روانشناسی" به این نکته اشاره کرد که انسانها تمایل دارند آزادی و اختیار بیشتری نسبت به آنچه که واقعاً دارند، در انتخابهایشان احساس کنند.
با این حال، ریشههای ایدهٔ "توهم انتخاب" را میتوان در فلسفهٔ غرب باستان جستجو کرد. فیلسوفان یونانی مانند ارسطو و اپیکتتوس در مورد ماهیت آزادی اراده بحث میکردند و به این نتیجه رسیدند که انتخابهای ما تا حد زیادی توسط عوامل خارج از کنترل ما تعیین میشود.
در قرنهای بعد، این بحثها ادامه داشت، اما تا اواخر قرن بیستم بود که روانشناسان به طور تجربی "توهم انتخاب" را مورد مطالعه قرار دادند. در سال 1970، روانشناسان باروش و ليند آزمایشی را انجام دادند که در آن به شرکتکنندگان این امکان داده میشد که از بین شش طعم مربا یکی را انتخاب کنند.
نتایج نشان داد که شرکتکنندگانی که شش طعم مربا برای انتخاب داشتند، در مقایسه با کسانی که فقط دو طعم داشتند، از انتخاب خود رضایت کمتری داشتند. این مطالعه نشان داد که داشتن گزینههای بیشتر همیشه به معنای تصمیمگیری بهتر نیست و در واقع میتواند منجر به اضطراب تصمیمگیری و عدم رضایت شود.

عواملی که باعث توهم انتخاب میشوند
همانطور که در پاسخ قبلی به طور خلاصه اشاره کردم، عوامل متعددی میتوانند در "توهم انتخاب" نقش داشته باشند. در این بخش به بررسی برخی از این عوامل به طور مفصلتر میپردازیم:
تعداد گزینهها
یکی از قویترین عواملی که بر "توهم انتخاب" تأثیر میگذارد، تعداد گزینههایی است که با آنها روبرو هستیم. تحقیقات نشان داده است که هر چه گزینههای بیشتری برای انتخاب داشته باشیم، احتمال اینکه از انتخاب خود ناراضی باشیم بیشتر میشود.
دلیل این امر این است که با افزایش تعداد گزینهها، مقایسه گزینههای مختلف دشوارتر میشود. ما دائماً در حال مقایسه مزایا و معایب هر گزینه هستیم و این امر میتواند منجر به اضطراب تصمیمگیری و عدم رضایت شود.
به عنوان مثال، فرض کنید میخواهید یک تلفن هوشمند جدید بخرید. اگر فقط دو مدل برای انتخاب وجود داشته باشد، به احتمال زیاد از انتخاب خود راضی خواهید بود. با این حال، اگر دهها مدل مختلف برای انتخاب وجود داشته باشد، احتمال اینکه از انتخاب خود پشیمان شوید یا احساس کنید که میتوانستید انتخاب بهتری داشته باشید، بیشتر میشود.
اهمیت انتخاب
عامل دیگری که بر "توهم انتخاب" تأثیر میگذارد، اهمیت انتخابی است که با آن روبرو هستیم. هر چه انتخابی که با آن روبرو هستیم از نظر ما مهمتر باشد، احتمال اینکه دچار "توهم انتخاب" شویم بیشتر میشود.
دلیل این امر این است که انتخابهای مهمتر پیامدهای بیشتری دارند. ما میخواهیم مطمئن شویم که بهترین تصمیم ممکن را میگیریم و این امر میتواند منجر به تجزیه و تحلیل بیش از حد و فلج تصمیمگیری شود.
به عنوان مثال، فرض کنید در حال انتخاب شغل هستید. این یک تصمیم مهم است زیرا تأثیر زیادی بر زندگی شما خواهد داشت. به همین دلیل، احتمال اینکه دچار "توهم انتخاب" شوید و از انتخاب خود ناراضی باشید، بیشتر میشود.
میزان اطلاعات
میزان اطلاعاتی که در مورد گزینههای خود داریم نیز میتواند بر "توهم انتخاب" تأثیر بگذارد. هر چه اطلاعات بیشتری در مورد گزینههای خود داشته باشیم، احتمال اینکه از انتخاب خود راضی باشیم بیشتر میشود.
دلیل این امر این است که اطلاعات به ما کمک میکند تا گزینههای مختلف را به طور دقیقتر مقایسه کنیم و تصمیمی آگاهانه بگیریم.
به عنوان مثال، فرض کنید در حال انتخاب رستوران هستید. اگر هیچ اطلاعاتی در مورد رستورانهای مختلف در منطقه خود نداشته باشید، احتمال اینکه از انتخاب خود ناراضی باشید، بیشتر میشود. با این حال، اگر نظرات و رتبهبندیهای آنلاین رستورانها را بخوانید، احتمال اینکه از انتخاب خود راضی باشید، بیشتر میشود.
احساس کنترل
احساس کنترل بر انتخاب خود نیز میتواند بر "توهم انتخاب" تأثیر بگذارد. هر چه احساس کنترل بیشتری بر انتخاب خود داشته باشیم، احتمال اینکه از انتخاب خود راضی باشیم بیشتر میشود.
دلیل این امر این است که احساس کنترل به ما حس اعتماد به نفس و قدرت میدهد. ما احساس میکنیم که میتوانیم سرنوشت خود را کنترل کنیم و این امر میتواند منجر به رضایت بیشتر شود.
نحوه تشخیص توهم انتخاب
تشخیص اینکه آیا به "توهم انتخاب" دچار شدهاید یا خیر، میتواند دشوار باشد، زیرا این پدیده غالباً ظریف و ناخودآگاه است. با این حال، چند علامت وجود دارد که میتواند به شما در شناسایی این پدیده کمک کند:
- احساس اضطراب یا استرس هنگام تصمیمگیری: اگر هنگام انتخاب بین گزینههای مختلف احساس اضطراب یا استرس میکنید، این میتواند نشانهای از "توهم انتخاب" باشد.
- ناتوانی در تصمیمگیری: اگر در انتخاب بین گزینههای مختلف مشکلی دارید و دائماً نظرتان را تغییر میدهید، این میتواند نشانهای از "توهم انتخاب" باشد.
- احساس نارضایتی از انتخاب خود: حتی بعد از اینکه تصمیمی گرفتید، ممکن است احساس کنید که میتوانستید انتخاب بهتری داشته باشید. این نیز میتواند نشانهای از "توهم انتخاب" باشد.
- مقایسه دائمی خود با دیگران: اگر دائماً خود را با دیگران مقایسه میکنید و به این فکر میکنید که آنها انتخابهای بهتری نسبت به شما داشتهاند، این میتواند نشانهای از "توهم انتخاب" باشد.
- تمرکز بر آنچه که از دست میدهید: به جای اینکه بر آنچه که به دست آوردهاید تمرکز کنید، ممکن است بر آنچه که از دست دادهاید تمرکز کنید. این نیز میتواند نشانهای از "توهم انتخاب" باشد.

نحوه غلبه بر توهم انتخاب
توهم انتخاب، که به عنوان پارادوکس انتخاب نیز شناخته میشود، تمایل به اغراق در میزان کنترل ما بر انتخابهایمان است. این امر میتواند منجر به تصمیمگیریهای ضعیفتر، رضایت کمتر و حتی اضطراب شود. در اینجا چند نکته برای غلبه بر توهم انتخاب آورده شده است:
گزینههای خود را محدود کنید
تعداد گزینههایی را که در نظر میگیرید به طور مصنوعی محدود کنید. به عنوان مثال، به جای مرور بیهدف در میان تمام لباسهایتان در کمد، فقط لباسهایی را که برای یک موقعیت خاص مناسب هستند، انتخاب کنید.
از قانون 10/10/10 استفاده کنید. زمانی که با چندین انتخاب روبرو هستید، به خودتان 10 دقیقه فرصت دهید تا 10 گزینه برتر را شناسایی کنید. سپس 10 دقیقه دیگر وقت بگذارید تا 3 گزینه برتر را انتخاب کنید. در نهایت، 10 دقیقه دیگر وقت بگذارید تا بهترین انتخاب خود را نهایی کنید.
به اولین انتخاب خود اعتماد کنید
به جای تجزیه و تحلیل بیش از حد تمام گزینههای خود، به اولین غریزه خود توجه کنید. اغلب، اولین برداشت ما بهترین برداشت ما است. به یاد داشته باشید که هیچ انتخابی کامل نیست. هر انتخابی فواید و معایب خود را دارد، بنابراین سعی نکنید گزینه "کاملی" پیدا کنید.
از انتخابهای خود پشیمان نشوید
پس از انجام انتخاب، به گذشته نگاه نکنید و به آنچه میتوانستید انتخاب کنید فکر نکنید. به جای آن، روی انتخابی که انجام دادهاید تمرکز کنید و از آن بهره ببرید. به یاد داشته باشید که هر انتخابی تجربهای یادگیری است که میتواند به شما کمک کند تا در آینده تصمیمات بهتری بگیرید.
از پذیرش عدم کنترل نترسید
بخشی از زندگی این است که برخی چیزها خارج از کنترل ما هستند. یاد بگیرید که با عدم قطعیت راحت باشید و بپذیرید که همیشه نمیتوانید همه چیز را کنترل کنید. روی چیزهایی که میتوانید کنترل کنید، همانند افکار، اعمال و واکنشهایتان به رویدادها تمرکز نمایید.
غلبه بر توهم انتخاب زمان و تمرین میبرد. اما با استفاده از این نکات، میتوانید یاد بگیرید که انتخابهای بهتری انجام دهید و از زندگی خود بیشتر لذت ببرید.
سخن نهایی ای سنج درباره توهم انتخاب
توهم انتخاب یک پدیده روانشناختی است که میتواند بر تصمیمگیریهای ما تأثیر بگذارد. با آگاهی از این توهم و استفاده از روشهای مقابله با آن، میتوانیم تصمیمات بهتری بگیریم و از زندگی خود لذت بیشتری ببریم.
اصطلاحات مهم این مقاله
سوالات متداول
-
آیا توهم انتخاب همیشه مضر است؟
- خیر توهم انتخاب همیشه مضر نیست. در برخی موارد، داشتن گزینههای زیاد میتواند مفید باشد و به ما کمک کند تا تصمیم بهتری بگیریم.
-
آیا میتوان توهم انتخاب را به طور کامل از بین برد؟
- خیر نمیتوان توهم انتخاب را به طور کامل از بین برد، اما با شناخت این پدیده و استفاده از روشهای مقابله با آن میتوان اثرات منفی آن را کاهش داد.
-
آیا توهم انتخاب یک پدیده جدید است؟
- خیر توهم انتخاب یک پدیده جدید نیست، اما با افزایش تعداد گزینهها در دنیای مدرن، این پدیده بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
-
آیا توهم انتخاب ارتباطی با روانشناسی دارد؟
- بله توهم انتخاب یک مفهوم روانشناسی است و در زمینههای مختلفی همانند روانشناسی مصرفکننده، روانشناسی تصمیمگیری و روانشناسی شناختی مورد مطالعه قرار میگیرد.
-
آیا توهم انتخاب ارتباطی با هوش افراد دارد؟
- خیر توهم انتخاب ارتباط مستقیمی با هوش افراد ندارد.