استرس مثبت چیست؟

 استرس بیش از حد یا نامناسب برای سلامتی ما مضر است. هورمون های استرس مانند کورتیزول می توانند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده، به سلامت قلب آسیب برسانند و حتی منجر به مشکلات روحی مانند اضطراب و افسردگی شوند. اما در عین حال، گاهی اوقات استرس می تواند نیروی مثبتی باشد که به ما کمک می کند بهترین عملکرد خود را داشته باشیم.

در دوزهای کم، استرس می تواند تمرکز و هوشیاری ما را افزایش دهد، به ما انگیزه دهد تا کارهایمان را به موقع انجام دهیم و حتی خلاقیت ما را تقویت کند. استرس مثبت می‌تواند یک نیروی محرک برای فعالیت‌های روزانه ما باشد، به همین دلیل این نوشتار را تا انتها و با دقت مطالعه کنید تا اطلاعات جامعی در این زمینه را در اختیار شما قرار دهیم.

استرس مثبت چیست؟

درست است که بسیاری از ما استرس را با تجربیات منفی و ناخوشایند مرتبط می‌دانیم، اما جالب است بدانید که نوعی از استرس وجود دارد که می‌تواند فواید و مزایای مثبتی برای ما داشته باشد. به این نوع استرس، استرس مثبت یا یوسترس (Eustress) گفته می‌شود.

مثال استرس مثبت:

• شروع یک کار جدید: شروع یک کار جدید می‌تواند با چالش‌ها و اضطراب‌هایی همراه باشد، اما این استرس می‌تواند انگیزه‌بخش باشد و به شما کمک کند تا مهارت‌های جدیدی یاد بگیرید و در کارتان پیشرفت کنید.
• آماده شدن برای یک امتحان مهم: مطالعه و آماده شدن برای یک امتحان مهم می‌تواند استرس‌زا باشد، اما این استرس می‌تواند به شما کمک کند تا تمرکز خود را افزایش دهید و دانش خود را به بهترین نحو به کار بگیرید.
• ورزش کردن: ورزش کردن، به خصوص ورزش‌های سنگین، می‌تواند باعث ایجاد استرس در بدن شود، اما این استرس نوعی استرس مثبت است که به سلامت جسمی و روحی شما کمک می‌کند.
• صحبت در جمع: صحبت در جمع برای بسیاری از افراد می‌تواند استرس‌زا باشد، اما این استرس می‌تواند به شما کمک کند تا اعتماد به نفس خود را افزایش دهید و مهارت‌های ارتباطی خود را ارتقا دهید.

ویژگی‌های استرس مثبت

همانطور که قبلاً گفته شد، استرس مثبت یا یوسترس نوعی استرس است که می‌تواند فواید و مزایایی برای ما داشته باشد. این نوع استرس در مقابل استرس منفی قرار می‌گیرد که می‌تواند مضر و آسیب‌رسان باشد.

در اینجا به برخی از ویژگی‌های کلیدی استرس مثبت اشاره می‌کنیم:

1. کوتاه‌مدت است: استرس مثبت شدید اما کوتاه‌مدت است. به عنوان مثال، استرسی که قبل از سخنرانی در جمع یا شرکت در یک مسابقه ورزشی احساس می‌کنید، مثبت تلقی می‌شود.
2. قابل کنترل است: شما می‌توانید استرس مثبت را کنترل کنید و آن را مدیریت کنید. برخلاف استرس منفی که احساس می‌کنید غرق آن شده‌اید و از کنترل شما خارج شده است.
3. چالش‌برانگیز است: استرس مثبت شما را به چالش می‌کشد و از منطقه امن خود خارج می‌کند. این چالش‌ها می‌توانند فرصت‌هایی برای یادگیری، رشد و قوی‌تر شدن به شما ارائه دهند.
4. انگیزه‌بخش است: استرس مثبت می‌تواند انگیزه‌بخش باشد و به شما کمک کند تا به اهدافتان برسید. به عنوان مثال، استرسی که برای شروع یک کار جدید یا راه‌اندازی یک کسب‌وکار احساس می‌کنید، می‌تواند انگیزه شما را برای تلاش بیشتر و سخت‌تر کار کردن افزایش دهد.
5. قابل پیش‌بینی است: تا حدودی می‌توانید استرس مثبت را پیش‌بینی کنید و برای آن آماده شوید. این موضوع به شما کمک می‌کند تا بهتر با آن مقابله کنید و از اثرات منفی آن بکاهید.
6. حس کنترل را افزایش می‌دهد: غلبه بر استرس مثبت می‌تواند به شما احساس کنترل بیشتری بر زندگی‌تان بدهد. این موضوع می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس و خودباوری شما نیز کمک کند.
7. به شما انرژی می‌دهد: استرس مثبت می‌تواند به شما انرژی بدهد و به شما کمک کند تا فعال‌تر و با انگیزه‌تر باشید.
8. به شما مقاومت می‌آموزد: مقابله با استرس مثبت می‌تواند به شما مقاومت در برابر استرس‌های منفی در آینده را نیز آموزش دهد.

کاربرد استرس مثبت (یوسترس) در زندگی

استرس مثبت، که به آن "یوسترس" (eustress) نیز گفته می‌شود، نوعی از استرس است که می‌تواند انگیزه‌بخش و مفید باشد. این نوع استرس ما را به چالش می‌کشد، عملکردمان را بهبود می‌بخشد و به رشد شخصی و حرفه‌ای ما کمک می‌کند.

استرس مثبت اغلب در مواجهه با موقعیت‌هایی رخ می‌دهد که ما را به سوی هدف‌های بزرگ‌تر و موفقیت‌های بیشتر سوق می‌دهند. مثلاً، استرس مثبت می‌تواند در زمان آماده‌سازی برای یک ارائه مهم یا شروع یک پروژه جدید بروز کند. این نوع استرس باعث افزایش تمرکز، انرژی و بهره‌وری می‌شود و می‌تواند به تقویت اعتماد به نفس و احساس موفقیت منجر شود.

چگونه استرس بد می‌تواند به استرس خوب تبدیل شود و برعکس

استرس بخشی طبیعی از زندگی است و بسته به شرایط، می‌تواند اثرات مثبت یا منفی داشته باشد. استرس بد (دیسترس) و استرس خوب (یوسترس) از نظر فیزیولوژیکی مشابه هستند و تفاوت آنها بیشتر به نحوه‌ی پاسخ‌دهی ما به آن‌ها بستگی دارد.

تبدیل استرس بد به استرس خوب

• تغییر نگرش: یکی از اساسی‌ترین راه‌ها برای تبدیل دیسترس به یوسترس، تغییر نگرش نسبت به موقعیت است. اگر بتوانیم چالش‌ها را به‌عنوان فرصت‌هایی برای رشد و یادگیری ببینیم، استرس ناشی از آن‌ها می‌تواند به انگیزه‌ای مثبت تبدیل شود.
• تکنیک‌های مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند تمرین‌های تنفس عمیق، مدیتیشن، و تمرین‌های ورزشی می‌تواند به کاهش اثرات منفی استرس و تبدیل آن به یوسترس کمک کند.
• هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی: داشتن اهداف واضح و برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند به ما کمک کند تا استرس را به‌عنوان انگیزه‌ای برای رسیدن به اهدافمان ببینیم، نه به‌عنوان مانعی.

تبدیل استرس خوب به استرس بد

• فشار بیش از حد: حتی استرس خوب می‌تواند به استرس بد تبدیل شود اگر فشار زیادی به خودمان وارد کنیم. باید توجه داشته باشیم که مرز بین انگیزه و فشار بیش از حد بسیار نازک است.
• عدم تعادل: وقتی که تعادل بین کار و زندگی از بین می‌رود، حتی استرس‌های مثبت نیز می‌توانند به منبعی از دیسترس تبدیل شوند.
• انتظارهای غیرواقعی: اگر انتظاراتمان از خود یا دیگران بیش از حد بالا باشد، حتی در موقعیت‌های مثبت نیز ممکن است احساس ناامیدی و استرس کنیم.

بنابراین، تبدیل استرس بد به استرس خوب و برعکس، بستگی به نگرش، تعادل و توانایی مدیریت استرس دارد. با استفاده از استراتژی‌های مناسب، می‌توانیم از استرس به‌عنوان ابزاری برای رشد و پیشرفت استفاده کنیم.

دلایل تجربه استرس با روش‌های مختلف

استرس به طرق مختلف بر ذهن، بدن و رفتار ما تأثیر می‌گذارد. این تأثیرات می‌توانند از تنش عضلانی و بی‌خوابی گرفته تا اضطراب و افسردگی را شامل شوند.

نکته مهم این است که هر یک از ما استرس را به شیوه‌ای متفاوت تجربه می‌کنیم. این تفاوت‌ها به دلیل عوامل متعددی از جمله ژنتیک، شخصیت، تجربیات گذشته و سبک زندگی ایجاد می‌شود.

در این میان، مفهومی به نام منطقه بهبودی وجود دارد که به ما در درک بهتر نحوه مقابله با استرس کمک می‌کند. منطقه بهبودی به مجموعه‌ای از استراتژی‌ها و روش‌هایی اشاره دارد که هر فرد برای کاهش استرس و بازگشت به حالت تعادل از آنها استفاده می‌کند.

عوامل تاثیر گذار بر تحمل استرس

توانایی فرد در کنترل موقعیت

یکی از عواملی که نقش مهمی در نحوه تجربه استرس مثبت و منفی توسط ما دارد، توانایی ما در کنترل موقعیت است. زمانی که احساس می‌کنیم کنترل اوضاع را در دست داریم، احتمالاً استرس کمتری خواهیم داشت. اما زمانی که احساس می‌کنیم در دام استرس گرفتار شده‌ایم و هیچ کنترلی بر اوضاع نداریم، استرس می‌تواند اثرات منفی بسیاری بر ما داشته باشد.

دو واکنش اصلی وجود دارد که ما در مواجهه با استرس از خود نشان می‌دهیم:

• مبارزه یا فرار: زمانی که با یک تهدید یا چالش مواجه می‌شویم، بدن ما هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌کند که ما را برای مبارزه یا فرار آماده می‌کنند. این هورمون‌ها افزایش ضربان قلب، فشار خون و تنفس را به همراه دارند و به ما انرژی می‌دهند تا با خطر مقابله کنیم یا از آن فرار کنیم.
• انجماد: اگر احساس کنیم که نمی‌توانیم با تهدید مقابله کنیم یا از آن فرار کنیم، ممکن است وارد مرحله انجماد شویم. در این حالت، بدن ما به حالت خواب می‌رود و ما احساس درماندگی، ناامیدی و ناتوانی می‌کنیم.

واکنش انجماد می‌تواند بسیار مضر باشد. این واکنش می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، سوء مصرف مواد و مشکلات جسمی شود.

نگرش و دیدگاه

یکی از عواملی که نقش مهمی در نحوه تجربه استرس توسط ما دارد، گرش و دیدگاه ما نسبت به زندگی است. افرادی که نگرش مثبت و خوش‌بینانه‌ای دارند، معمولاً مقاوم‌تر در برابر استرس هستند. این افراد معمولاً رویدادهای استرس‌زا را به عنوان فرصت‌هایی برای یادگیری و رشد می‌بینند و به جای تمرکز بر جنبه‌های منفی، بر یافتن راه حل تمرکز می‌کنند.

در مقابل، افرادی که نگرش منفی و بدبینانه‌ای دارند، معمولاً بیشتر در معرض استرس هستند. این افراد معمولاً رویدادهای استرس‌زا را به عنوان تهدید می‌بینند و به جای یافتن راه حل، بر مشکلات تمرکز می‌کنند.

تحقیقات نشان داده است که افراد با گرایش‌های مثبت‌اندیش:

• سیستم ایمنی قوی‌تری دارند.

• بهتر با بیماری‌ها مقابله می‌کنند.

• طول عمر بیشتری دارند.

• از زندگی خود بیشتر لذت می‌برند

 تجربیات زندگی

نحوه تجربه استرس مثبت و منفی در افراد مختلف می‌تواند بسیار متفاوت باشد. این تفاوت‌ها به دلیل عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، شخصیت، تجربیات گذشته و سبک زندگی ایجاد می‌شود.

استرس‌های گذشته نیز نقش مهمی در نحوه تجربه استرس در حال حاضر ما دارند. استرس‌های محدود و متعادلی که توانایی کنترل آنها را داریم، معمولاً ما را قوی‌تر می‌کنند و تاب‌آوری ما را افزایش می‌دهند. این استرس‌ها به ما می‌آموزند که چگونه با چالش‌ها مقابله کنیم و از آنها یاد بگیریم.

در مقابل، استرس‌های شدید یا استرس‌هایی که کنترلی بر آنها نداریم، معمولاً ما را ضعیف‌تر می‌کنند و تاب‌آوری ما را کاهش می‌دهند. این استرس‌ها می‌توانند منجر به مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، سوء مصرف مواد و مشکلات جسمی شوند.

شبکه پشتیبانی

یکی دیگر از عواملی که نقش مهمی در نحوه تجربه استرس توسط ما دارد، شبکه پشتیبانی ما است. شبکه پشتیبانی شامل دوستان، خانواده و افراد دیگری می‌شود که ما می‌توانیم در زمان‌های نیاز به آنها اعتماد کنیم و از حمایت آنها بهره‌مند شویم.

داشتن شبکه پشتیبانی قوی می‌تواند حائلی قدرتمند در برابر استرس باشد. این به این دلیل است که شبکه پشتیبانی می‌تواند به ما در راه‌های زیر کمک کند:

• کاهش احساس تنهایی و انزوا: تنهایی و انزوا می‌تواند استرس ما را افزایش دهد. شبکه پشتیبانی می‌تواند به ما کمک کند تا با دیگران ارتباط برقرار کنیم و احساس ارتباط و حمایت کنیم.

• ارائه راه حل و پشتیبانی عملی: هنگامی که با استرس مواجه می‌شویم، ممکن است به کمک و پشتیبانی عملی نیاز داشته باشیم. شبکه پشتیبانی می‌تواند به ما در انجام کارهایی مانند مراقبت از کودکان، انجام کارهای خانه یا حمل و نقل کمک کند.

• ارائه گوش شنوا: گاهی اوقات، بهترین راه برای مقابله با استرس، صحبت کردن در مورد آن با کسی است که به او اعتماد داریم. شبکه پشتیبانی می‌تواند به ما گوش دهد و بدون قضاوت به ما حمایت کند.

• ارائه دیدگاه جدید: هنگامی که درگیر استرس هستیم، ممکن است دید تونل داشته باشیم و نتوانیم به وضوح فکر کنیم. شبکه پشتیبانی می‌تواند به ما دیدگاه جدیدی ارائه دهد و به ما کمک کند تا راه حل‌های جدید را در نظر بگیریم.

ژنتیک و وراثت

ژنتیک نقش مهمی در تعیین میزان حساسیت ما به استرس مثبت و منفی دارد. برخی از افراد به طور طبیعی سطح بالاتری از هورمون‌های استرس مانند کورتیزول را در بدن خود دارند و به همین دلیل بیشتر در معرض استرس هستند. همچنین، برخی از افراد دارای واریانت‌های ژنتیکی هستند که آنها را در برابر اختلالات مرتبط با استرس مانند اضطراب و افسردگی آسیب‌پذیرتر می‌کند.

علاوه بر ژنتیک، اپی‌ژنتیک نیز می‌تواند بر نحوه تجربه استرس توسط ما تأثیر بگذارد. اپی‌ژنتیک به تغییرات در ژن‌ها اشاره دارد که بدون تغییر در توالی DNA ایجاد می‌شوند. این تغییرات می‌توانند توسط عوامل محیطی مانند استرس، تغذیه و ورزش ایجاد شوند.

تحقیقات نشان داده است که استرس می‌تواند تغییرات اپی‌ژنتیکی ایجاد کند که می‌تواند افراد را در برابر اختلالات مرتبط با استرس در آینده آسیب‌پذیرتر کند. به عنوان مثال، یک مطالعه نشان داد که کودکانی که در معرض استرس مزمن در دوران بارداری یا اوایل کودکی قرار گرفته بودند، بیشتر در معرض ابتلا به اضطراب و افسردگی در بزرگسالی بودند.

توانایی تنظیم هیجانات

تنظیم هیجانات به توانایی ما در مدیریت احساسات و رفتار خود در پاسخ به موقعیت‌های مختلف اشاره دارد. افرادی که توانایی تنظیم هیجانات قوی دارند، معمولاً مقاوم‌تر در برابر استرس هستند. این افراد معمولاً می‌توانند احساسات خود را به طور موثر مدیریت کنند و از رفتارهای غیرقابل کنترل جلوگیری کنند. در مقابل، افرادی که توانایی تنظیم هیجانات ضعیفی دارند، معمولاً بیشتر در معرض استرس هستند. این افراد معمولاً در مدیریت احساسات خود مشکل دارند و ممکن است به رفتارهای غیرقابل کنترل مانند فریاد زدن، دعوا کردن یا سوء مصرف مواد مخدر متوسل شوند.

 بار آلوستاتیک

بار آلوستاتیک به میزان استرس مزمنی که در طول زندگی خود تجربه می‌کنیم اشاره دارد.

هرچه بار آلوستاتیک ما بیشتر باشد، انعطاف‌پذیری ما کمتر و منطقه بهبودی ما کوچکتر می‌شود. این به این دلیل است که استرس مزمن می‌تواند به سیستم عصبی و غدد درون‌ریز ما آسیب بزند و توانایی ما را برای مقابله با استرس کاهش دهد.

نحوه واکنش ما به استرس مثبت و منفی نیز نقش مهمی در بار آلوستاتیک ما دارد. افرادی که به طور منفی به استرس واکنش نشان می‌دهند، مانند افرادی که زیاد نگران می‌شوند یا خشمگین می‌شوند، بار آلوستاتیک بالاتری دارند. در مقابل، افرادی که به طور مثبت به استرس واکنش نشان می‌دهند، مانند افرادی که از چالش‌ها به عنوان فرصت یاد می‌گیرند، بار آلوستاتیک پایین‌تری دارند.

بار آلوستاتیک

بار آلوستاتیک به میزان استرس مزمنی که در طول زندگی خود تجربه می‌کنیم اشاره دارد. هرچه بار آلوستاتیک ما بیشتر باشد، انعطاف‌پذیری ما کمتر و منطقه بهبودی ما کوچکتر می‌شود.

تشخیص یوسترس از دیسترس

یوسترس و دیسترس دو نوع مختلف از استرس هستند که به‌طور متفاوتی بر روی بدن و ذهن تاثیر می‌گذارند. تشخیص این دو نوع استرس از یکدیگر می‌تواند به مدیریت بهتر استرس و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

یوسترس (استرس خوب)

یوسترس نوعی استرس مثبت است که ما را به چالش می‌کشد و انگیزه می‌دهد. این نوع استرس معمولاً با احساس هیجان، تمرکز و انرژی همراه است. برخی از ویژگی‌های یوسترس عبارتند از:

• انگیزه‌بخش: یوسترس باعث می‌شود که فرد به سمت اهداف خود حرکت کند و به بهترین نسخه از خود تبدیل شود.
• کوتاه‌مدت: معمولاً یوسترس مدت زمان کوتاهی دارد و پس از رسیدن به هدف یا انجام وظیفه، از بین می‌رود.
• احساس کنترل: فرد در مواجهه با یوسترس احساس می‌کند که کنترل اوضاع را در دست دارد و می‌تواند موفق شود.
• افزایش عملکرد: یوسترس معمولاً باعث افزایش عملکرد و بهره‌وری می‌شود.

دیسترس (استرس بد)

دیسترس نوعی استرس منفی است که می‌تواند باعث اضطراب، ناامیدی و کاهش عملکرد شود. این نوع استرس معمولاً با احساس ناراحتی، نگرانی و فشار همراه است. برخی از ویژگی‌های دیسترس عبارتند از:

• ناامیدکننده: دیسترس باعث می‌شود که فرد احساس ناامیدی و ناتوانی کند.
• بلندمدت: دیسترس ممکن است برای مدت زمان طولانی‌تری ادامه داشته باشد و به مرور زمان اثرات منفی بیشتری بر روی سلامتی داشته باشد.
• احساس فقدان کنترل: فرد در مواجهه با دیسترس احساس می‌کند که کنترل اوضاع را از دست داده و نمی‌تواند موفق شود.
• کاهش عملکرد: دیسترس معمولاً باعث کاهش عملکرد، بهره‌وری و حتی مشکلات جسمی و روانی می‌شود.

تشخیص تفاوت‌ها

تشخیص تفاوت بین یوسترس و دیسترس می‌تواند از طریق ارزیابی احساسات و واکنش‌های فیزیکی و روانی انجام شود. در مواجهه با یوسترس، فرد معمولاً احساس هیجان، انگیزه و انرژی می‌کند، در حالی که در مواجهه با دیسترس، احساس اضطراب، نگرانی و ناامیدی غالب است.

با شناخت این تفاوت‌ها، می‌توانیم بهتر استرس‌هایمان را مدیریت کنیم و از یوسترس برای رشد و پیشرفت استفاده کنیم، در حالی که دیسترس را کاهش داده و کنترل کنیم.

سخن نهایی

به طور کل می توان گفت استرس چیز خوبی نیست و می تواند تاثیر منفی بر زندگی افراد بگذارند. اما گاهی پیش می آید که استرس در جهت مثبت است که به آن یوسترس می گوییم. اگر از استرس مثبت به عنوان نیروی محرکه استفاده کنیم، می توانیم به سعادت برسیم.

سوالات متداول