الانزاپین چیست؟ کاربرد + عوارض مصرف

الانزاپین، دارویی است که برای درمان نشانه های اسکیزوفرنی و توهم در بزرگسالان مورد استفاده قرار می گیرد؛ الانزاپین در دسته ای از داروها به نام آنتی سایکوتیک های آتیپیک (ضد روان پریشی بی قاعده) قرار دارد و با تغییر فعالیت برخی از انتقال دهنده های طبیعی تاثیر خود را بر فرد می گذارد.
در این مقاله به بررسی داروی الانزاپین؛ عوارض و کاربردهای آن خواهیم پرداخت.

الانزاپین (olanzapine) چیست؟

الانزاپین که با نام تجاری زیپرکسا و زنتیوا هم شناخته می شود، در دسته داروهایی ضد روان پریشی بی قاعده دسته بندی شده و برای درمان برخی اختلالات روانی و مشکلات روحی مانند درمان توهم، درمان اختلال دو قطبی و اسکیزوفرنی مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین از این دارو به عنوان دارویی برای کاهش نشانه های زوال عقل در سالمندان و درمان افسردگی و بهبود خلق خو استفاده می شود؛ تجویز الانزاپین با هدف کاهش نشانه های زوال عقل در سالمندان توسط سازمان بهداشت غذا و دارو تایید نشده است.

همچنین از این دارو به منظور بهبود کیفیت خواب و بهبود نشانه های سندروم روده تحریک پذیر استفاده می شود.

الانزاپین به کاهش نشانه های اضطراب، افزایش پویایی و فعالیت در زندگی روزمره، بهبود خلق و خود و تجربه احساس بهتر نسبت به خود کمک می کند.

به طور خلاصه الانزاپین باعث کاهش نشانه های توهم (چیزهایی که دیگران قادر به درک کردن، شنیدن یا دیدن آن ها نیستند) و هیجان زیاد، بیش فعالی و احساس نا آرامی، سرخوشی می شود؛ نشانه های اسکیزوفرنی و دو قطبی!

نام تجاری الانزاپین

نام های تجاری الانزاپین شامل موارد زیر است:

• اوزاپکس
• الازین
• زیپروبایوکس
• زیپرکسا

مکانیسم الانزاپین

پیش تر گفتیم الانزاپین یک داروی ضد روان پریشی آتپیک است که جز داروهای نسل دوم و تینو بنزودیازپین طبقه بندی می شود. این دارو بر انتقال دهنده های سروتونین و دوپامین تاثیر می گذارد.
الانزاپین با تاثیر بر گیرند های دوپامین به مانند یک آنتاگونیست عمل کرده و مانع از عملکرد دوپامین در گیرنده های پس سیناپسی می شود.

الانزاپین عملکردی شبیه کلوزاپین دارد؛ جالب توجه است که داروهای ضد روان پریشی نسل دوم، در دهه 90 معرفی شده و به دلیل اثربخشی بالا و عوارض جانبی کم و حساسیت پایین به تداخل دارویی مورد توجه عموم قرار گرفتند.

نحوه مصرف الانزاپین و دوز مصرفی

• پیش از هر چیز باید بگوییم که از مصرف خودسرانه این دارو خودداری کنید؛ این دارو باید با تجویز پزشک و تحت نظر او مصرف شود.
• پیش از شروع دوره درمان این دارو، راهنمای مصرفی این دارو را بخوانید یا از پزشک خود بخواهید در خصوص این دارو به شما اطلاعات لازم را بدهد.
• معمولا پزشکان مصرف این دارو را یک بار در روز قبل از غذا یا همراه غذا، تجویز می کنند و تعداد دوز مصرفی به بیماری، نوع و شدت آن بستگی دارد.
• دوزهای این دارو، 2.5، 5، 7.5، 10، 15 و 20 میلی گرم می باشد.
• مصرف مرتب و سر ساعت این دارو باعث تاثیر گذاری بهتر می شود؛ باید بدانید قطع این دارو به صورت ناگهانی و خود سرانه با پیامدها و عوارض منفی همراه است.
• تاثیر این دارو تدریجی بوده و سریع نمی باشد؛ پس از شروع مصرف و گذشت چند روز تا چند هفته، علائم بهبودی نمایان می شود.
• تجربه احساس آرامش و تمدد اعصاب، جز علائم و نشانه های اولیه این دارو می باشد.
• این دارو بر انتقال دهنده های عصبی سروتونین و دوپامین تاثیر می گذارد و جز داروهای آرامش بخش تلقی می شود.

نحوه مصرف این دارو در بیماران اسکیزوفرنی، دو قطبی و ... به شرح زیر است:

• نحوه مصرف داروی الانزاپین در بیماران اسکیزوفرنی؛ افراد 64 سال به پایین؛ ده میلی گرم و یک بار در روز. افراد بالای 65 سال، 5 میلی گرم و یک بار در روز.
• نحوه مصرف داروی الانزاپین در بیماران دو قطبی؛ شروع با 15 میلی گرم و یک بار در روز؛ اگر با داروهای دیگر تجویز شود، 10 میلی گرم در روز.

نکاتی که هنگام مصرف الانزاپین باید رعایت شود

اگر پزشک برای شما الانزاپین تجویز کرده است و می خواهید دوره درمان این دارو را شروع کنید، حتما به نکات زیر توجه داشته باشید:

• احساس گیجی، تاری دید و ناهوشیاری از عوارض مصرف این دارو است؛ فلذا مصرف الکل و ماری جوآنا به طور همزمان این عوارض را تشدید می کند.
• به هنگام مصرف الانزاپین نسبت به فعالیت هایی مانند رانندگی که نیاز به دقت و هوشیاری بیشتر دارند، دقت و توجه داشته باشید.
• اگر عمل جراحی دارید یا به دندان پزشکی مراجعه کرده اید، پزشک را در جریان مصرف این دارو بگذارید.
• این دارو  می تواند باعث کاهش تعریف شود و احتمال سکته قلبی را افزایش دهد؛ از انجام کارهایی که باعث افزایش ضربان قلب و تجربه احساس گرما می شود، پرهیز کنید؛ مثلا در هوای گرم ورزش نکنید یا در هوای گرم لباس خنک پوشیده و مایعات بیشتری بنوشید.
• احتمال بروز عوارض همجون، افزایش وزن، افزایش سطح کلسترول، پرولاکتین و تری گلیسیرید در نوجوانان با مصرف این دارو بیشتر است.
• سالمندان با مصرف این دارو ممکن است علائمی همچون، یبوست، مشکل در ادرار کردن، سرگیجه، سبکی سر، ضعف و خواب آلودگی را تجربه کنند. 
• اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتما با پزشک خود در خصوص مصرف این دارو مشورت کنید. بر اساس نتایج مطالعات، نوزادانی که مادران آن ها در سه ماهه آخر بارداری الانزاپین مصرف کرده اند، علائمی نظیر لرزش یا سفت شدن ماهیچه ها،  مشکل در نفس کشیدن و غذا خوردن، گریه کردن به صورت مداوم و خواب آلودگی را تجربه کرده اند.
• در دوره شیردهی در خصوص مصرف این دارو حتما با پزشک مشورت کنید؛ این دارو می تواند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود و علائمی همچون، لرزش یا سفتی عضلات، خواب آلودگی یا مشکل در غذا خوردن را ایجاد کند.

عوارض جانبی داروی الانزاپین

مصرف داروی الانزاپین می تواند با عوارض همراه شود؛ پیش از مصرف این دارو مطمئن شوید که مصرف آن برای شما فایده بیشتری نسبت به مضرات این دارو دارد؛ در صورت تجربه علائم زیر سریعا با پزشک تماس بگیرید و با او مشورت کنید:

• احساس خواب آلودگی و ضعف
• سبکی سر، سرگیجه
• حالت تهوع، استفراغ، ناراحتی معده
• خشکی دهان
• یبوست
• افزایش اشتها، افزایش وزن
• تغییرات خلق و خو و نوسان خلقی
• بیهوش شدن و غش کردن
• مشکل در بلع
• لرزش
• کند شدن ضربان قلب
• بی حس شدن و مور مور شدن اندام ها مانند پا و بازو
• زرد شدن رنگ پوست و چشم
• درد شدید شکمی و معده
• مشکل در خواب و وقفه تنفسی
• مشکل در ادرار کردن
• افزایش قند خون
• ابتلا به بیماری دیسکینزی مزمن (به صورت نادر)
• تجربه تیک های غیر معمول و غیر قابل کنترل
• افزایش ترشح پرولاکتین؛ در زنان منجر به ترشح شیر از پستان، قطع و جابه جایی دوره های عادت ماهیانه، مشکل در بارداری شده و در مردان با کاهش توانایی جنسی، بزرگ شدن سینه ها و ناتوانی در تولید اسپرم همراه است.
• تجربه نشانگان نورولپتیک (به صورت نادر)  که با نشانه های، تب شدید، تعریق بیش از اندازه، سفتی عضلات، گیجی و تغییر در تنفس همراه است.
• واکنش های آلرژیک

راه های کنارآمدن با عوارض داروی الانزاپین

• اگر با مصرف این دارو، در طول روز احساس خواب آلودگی و ضعف دارید، از رانندگی، دوچرخه سواری، کار با ابزار آلات و ماشین آلات خودداری کنید؛ به محض اینکه به این دارو عادت کنید، این عارضه از بین می رود.
• اگر دچار افزایش اشتها و وزن شدید، سعی کنید یک رژیم غذایی سالم و متعادل را رعایت کنید؛ از مصرف شیرینی جات، میان وعده های پرکالری اجتناب کنید و در نهایت ورزش را در برنامه روزانه خود قرار دهید.
• اگر احساس سبکی سر و سرگیجه می کنید، به هنگام بلند شدن از جای خود، به دیوار تکیه دهید یا دست خود را به جایی بگیرید تا بتوانید تعادل خود را حفظ کنید.
• اگر دچار کهیر، جوش و خارش بدن شدید، با مصرف داروی ضد حساسیت و آنتی هیستامین از شدت علائم کم کنید.
• اگر دچار یبوست شدید، مواد غذایی فیبر دار، غلات و مواد غذایی سالم و تازه مصرف کنید و روزانه آب زیاد بنوشید.
• اگر دچار مشکلات جنسی، مشکلات تنفسی یا عفونت و غیره شدید، حتما با پزشک مشورت کنید.

موارد احتیاط مصرف الانزاپین

اگر شرایط زیر را تجربه کرده اید یا می کنید، پیش از مصرف این دارو حتما با پزشک مشورت کنید:

• حساسیت دارویی
• سابقه مشکلات کبدی و کلیه
• سابقه تشنج و صرع
• سابقه مشکلاتی در خصوص بلع
• کمبود گلبول های سفید خون و مشکلات خونی
• تجربه جنون
• مشکلاتی در خصوص ادرار کردن
• بیماری های روده و معده
• گلوکوم زاویه بسته
• دیابت یا سابقه خانوادگی دیابت
• بیماری های قلبی و سابقه سکته
• ابتلا به بیماری پارکینسون
• انسداد ریوی و یبوست
• ابتلا به گلوکوما
• سطح بالای کلسترول، تری گلیسیرید
• مشکلات تنفسی
• سابقه ابتلا به بزرگی پروستات

حساسیت به الانزاپین

الانزاپین همانند دیگر داروها می تواند منجر به واکنش های آلرژیک شود؛ علائم و نشانه های حساسیت به الانزاپین عبارت اند از:

• تورم زبان، دهان یا گلو
• مشکل در تنفس
• تورم پوستی در قسمت هایی مانند پلک، لب، دست یا پاها

در صورت تجربه هرگونه واکنش حساسیت به این دارو، سریعا با پزشک ارتباط برقرار کنید.

تداخلات دارویی

مصرف همزمان الانزاپین با داروهایی مانند، فلووکسامین، سیپروفلوکساسین، بعضی از آنزیم‌های سیتوکروم CYP۱A۲ می تواند تداخل دارویی ایجاد کند.

همچنین این دارو می تواند با بنزودیازپین هایی مانند دیازپام و لورازپام، داروهای فشار خون مانند کاندسارتان، ایربسارتان یا لوزارتان و داروهای آنتی کولینرژیک مانند آتروپین و دی سیکلومین، تداخل دارویی ایجاد کند.

اگر الانزاپین را با دیگر داروهایی مانند، داروهای ضد تشنج مثل فنی توئین یا کاربامازپین یا ریفامپین مصرف کنید، از اثربخشی الانزاپین کم می شود.

اشکال دارویی

این دارو به صورت قرص (زیر زبانی و قرص معمولی) و به صورت داروی تزریقی قابل خریداری و مصرف می باشد.

قرص معمولی و بلعیدنی را باید با یک لیوان آب مصرف کرد و قرص زیر زبانی را باید روی زبان گذاشته و کمی صبر کنید تا آب شود.
نوع تزریقی این دارو نیز باید به صورت عضلانی و با توجه به تشخیص پزشک هر دو یا چهار هفته تزریق شود.

لازم به ذکر است که می توان این قرص را در یک لیوان آب، شیر، آب پرتقال انداخته و خوب هم زده و سپس میل کنید.

جایگزین الانزاپین چیست؟

دیگر داروهایی مانند کلوزاپین، آریپیپرازول و کوتیاپین که در طبقه الانزاپین قرار دارند، می توانند بنا به تشخیص پزشک جایگزین این دارو باشند.

سازمان غذا و دارو (FDA) این داروها را برای درمان اسکیزوفرنی تایید کرده است و همه به جز کلوزاپین نیز برای دوره های شیدایی اختلال دوقطبی تایید شده اند اما تاثیر آن بر دیگر اختلالات تایید نشده است.

ذکر چند نکته حائز اهمیت می باشد:

• الانزاپین و آریپیپرازول برای افسردگی مقاوم به درمان و اولانزاپین و کوتیاپین برای دوره های افسردگی اختلال دوقطبی تایید شده است و این دو دارو باعث افزایش وزن می شوند.
• اولانزاپین بیشتر از آریپیپرازول یا کوتیاپین باعث مشکلات جنسی می شود.
• کلوزاپین به احتمال زیاد باعث ایجاد مشکلاتی در گلبول های سفید می شود
• کلوزاپین و کوتیاپین بیشتر مشکلات مربوط به افت فشار خون وضعیتی (افت فشار خون هنگام بلند شدن) را ایجاد می کنند.

فراموشی دوز مصرفی داروی الانزاپین

اگر مصرف یک دوز دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید.
اگر دو دوز یا تعداد بیشتری را فراموش کردید، حتما با پزشک مشورت کنید.
هرگز دو دوز دارو را به جبران داروی فراموش شده باهم مصرف نکنید.

بهترین زمان مصرف الانزاپین

الانزاپین می تواند منجر به خستگی و خواب آلودگی شود؛ گفته می شود، یکی از بهترین زمان های مصرف این دارو، قبل از خواب است.
اما بهترین زمان برای مصرف این دارو توسط پزشک تجویز می شود.

جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد الانزاپین، کاربرد و عوارض آن صحبت کردیم. الانزاپین جز داروهای ضد روان پریشی نسل دو می باشد که برای کاهش نشانه های اختلال اسکیزوفرنی خصوصا توهم و نشانه های دو قطبی مانند جنون سرخوشی و ... مورد استفاده قرار می گیرد.
مصرف این دارو همانند دیگر داروها می تواند با برخی عوارض جانبی همراه باشد که در صورت تجربه هرگونه عارضه بهتر است با پزشک مشورت شود. 

آیا مطالعه مطلب فوق برای شما مفید واقع شد؟ لطفا نظرات و دیدگاه ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید. 

سوالات متداول