هانس آیزنک

یکی از معروف ترین نظریه های روانشناسی در حوزه شخصیت، نظریه صفات عاملی هانس آیزنک است. در این قسمت می خواهیم به طور کامل این نظریه را شرح دهیم. همچنین می توانید فهرست مطالب را از باکس زیر مشاهده نمایید.

بسیاری از روانشناسان معاصر شخصیت معتقدند که پنج بعد اساسی از شخصیت وجود دارد که اغلب از آنها به عنوان ویژگی های شخصیتی "5 بزرگ" یاد می شود. پنج ویژگی اصلی شخصیتی که توسط این تئوری توصیف شده است عبارتند از: برونگرایی، مهربانی، گشودگی، وظیفه شناسی یا آگاهی و روان رنجوری.
مدت هاست که نظریه های ویژگی های شخصیتی می خواهند دقیقاً مشخص کنند که چند ویژگی شخصیتی وجود دارد. نظریه های قبلی تعدادی از ویژگی های احتمالی را پیشنهاد کرده است، از جمله لیست 4000 ویژگی شخصیتی گوردون آلپورت، 16 عامل شخصیتی ریموند کتل و نظریه سه عاملی هانس آیزنک.
با این حال، بسیاری از محققان احساس کردند که نظریه کتل بسیار پیچیده و نظریه آیزنک بسیار محدود است. در نتیجه، تئوری پنج عاملی برای توصیف خصوصیات اساسی ایجاد شد که به عنوان اساس شخصیت عمل می کنند.

پنج بعد مهم شخصیتی کدامند؟

"پنج بزرگ" دسته گسترده ای از ویژگی های شخصیتی هستند. در حالی که ادبیات گسترده ای در حمایت از این مدل شخصیت پنج عاملی وجود دارد، محققان همیشه در مورد اسامی دقیق هر بعد توافق ندارند.

استفاده از مخفف OCEAN (گشودگی، باوجدانی، برون گرایی، مهربانی و روان رنجوری) هنگام تلاش برای یادآوری پنج بزرگ می تواند مفید باشد. CANOE (با وجدانی، مهربانی، روان رنجوری، گشودگی و برون گرایی) اختصاری دیگر است که معمولاً مورد استفاده قرار می گیرد.

توجه به این نکته مهم است که هر یک از پنج عامل شخصیتی، طیف وسیعی از دو حد را نشان می دهد. به عنوان مثال، برون گرایی پیوستاری بین برون گرایی شدید و درون گرایی شدید است. در دنیای واقعی، بیشتر مردم خود را در جایی بین دو انتهای قطبی هر بعد می بینند.
این پنج دسته به طور کلی به شرح زیر توصیف می شوند.

گشادگی یا openness
این ویژگی شامل ویژگی هایی مانند تخیل و بینش است. افرادی که در این ویژگی بالا هستند طیف وسیعی از علایق را دارند. آنها در مورد جهان و افراد دیگر کنجکاو هستند و مشتاق یادگیری چیزهای جدید و لذت بردن از تجربیات جدید هستند.
افراد با این ویژگی تمایل به ماجراجویی و خلاقیت بیشتری دارند. افرادی که در این ویژگی پایین هستند، اغلب بسیار سنتی تر هستند و می توانند با تفکر انتزاعی دست و پنجه نرم کنند.

وظیفه شناسی یا Conscientiousness
ویژگی های استاندارد این بعد شامل سطح بالایی از توانایی فکری، کنترل تکانه خوب و رفتار هدف گرا است. افراد بسیار وظیفه شناس تمایل به سازماندهی و جزئی گرا بودن دارند. آنها از قبل برنامه ریزی می کنند، به این فکر می کنند که چگونه رفتارشان روی دیگران تأثیر می گذارد و مهلت های تعیین شده را رعایت می کنند.

برون گرایی یا Extraversion 
برونگرایی با تحریک پذیری، اجتماعی بودن، پر حرفی، ابراز وجود و ابراز احساسات بالا مشخص می شود افراد بسیار خوش مشرب اجتماعی هستند و تمایل دارند در موقعیت های اجتماعی انرژی بگیرند. بودن در کنار افراد دیگر به آنها کمک می کند تا انرژی و هیجان داشته باشند.
افرادی که خیلی برون گرا نیستند (درون گرایان) تمایل بیشتری به حفظ و نگهداری دارند و انرژی کمتری برای سرمایه گذاری در زمینه های اجتماعی دارند. اتفاقات اجتماعی ممکن است طاقت فرسا به نظر برسند، و افراد درونگرا برای "آرامش" اغلب به یک دوره تنهایی و آرامش نیاز دارند.

مهربانی یا Agreeableness
این بعد از شخصیت شامل ویژگی هایی مانند اعتماد، نوع دوستی، مهربانی، محبت و سایر رفتارهای اجتماعی است. افراد بسیار مهربان تمایل به همکاری بیشتری دارند،

 روان رنجوری یا Neuroticism 
روان رنجوری یک ویژگی است که با غم و اندوه، نوسانات خلقی و بی ثباتی عاطفی مشخص می شود. افرادی که این ویژگی را از خود نشان می دهند مستعد نوسانات خلقی، اضطراب، تحریک پذیری و غم هستند. افرادی که در این ویژگی پایین هستند، پایدارند و از نظر عاطفی مقاومت بیشتری دارند.

مدل شخصیت هانس آیزنک

دو بعد برونگرایی شخصیت و روان رنجوری در کتاب 1947 ابعاد شخصیت توصیف شده است. در روانشناسی شخصیت، علامت گذاری ابعاد با حروف اول E و N معمول است.
E و N یک فضای دو بعدی برای توصیف تفاوت های رفتاری فردی فراهم کردند. آیزنك خاطرنشان كرد كه این دو بعد چقدر با چهار تیپ شخصیتی كه برای اولین بار توسط پزشك یونانی جالینوس پیشنهاد شد، شباهت دارند.
N زیاد و E زیاد = مرد دیوانه
N زیاد و E کم = نوع مالیخولیایی
N کم و E زیاد = گروه خونی
 N کم و E کم = نوع بلغمی

بعد سوم، روان پریشی، بر اساس همکاری آیزنک و همسرش Sybil B. G. Eysenck در اواخر دهه 1970 به این مدل اضافه شد. مدل آیزنک سعی کرد نظریه ای دقیق درباره علل شخصیت ارائه دهد.
به عنوان مثال آیزنك اظهار داشت كه برون گرایی ناشی از تغییر در تحریک قشر مغز است: "افراد درونگرا با فعالیت بالاتری نسبت به برون گراها مشخص می شوند و بنابراین به طور مزمن بیشتر از نظر برونگرا به صورت قشری تحریک می شوند.آیزنك همچنین اظهار داشت كه محلی سازی بعدی روان رنجوری از طریق تفاوت های فردی در سیستم لیمبیك تعیین می شود.

اگرچه تصور برانگیختگی درونگراها نسبت به برون گراها ممکن است ضد شهودی به نظر برسد، اما برای رفتارهایی که درون گراها بدنبال تحریک سطح پایین تری هستند، پیامدهای مفروضی دارد. برعکس، فرد برون گرا سعی می کند با افزایش فعالیت، مشارکت اجتماعی و سایر رفتارهای تحریک طلبانه (همانطور که توسط قانون یرکس-دادسون پیش بینی شده است) تحریک خود را به سطوح مطلوب تری برساند.

مقایسه با نظریه های دیگر

جفری آلن گری، دانشجوی سابق آیزنک، یک تفسیر نظری جایگزین جامع (به نام تئوری شخصیت زیست روانشناختی گری) از داده های بیولوژیکی و روانشناختی بررسی شده توسط آیزنک، که بیشتر به مدل های حیوانی و یادگیری متکی بود، ارائه داد. در حال حاضر گسترده ترین مدل شخصیت، مدل پنج بزرگ است. ویژگی های فرض شده مدل پنج بزرگ به شرح زیر است:

وظیفه شناسی

موافقت

روان رنجوری

گشودگی به تجربه

برون گرایی

برونگرایی و روان رنجوری در میان پنج عامل بزرگ بسیار شبیه به ویژگی های همنامان آیزنک است. آنچه او صفت روان پریشی می نامد، با دو ویژگی در مدل پنج بزرگ مطابقت دارد: آگاهی و تحمل (Goldberg & Rosalack 1994). سیستم شخصیتی آیزنک به تجربه باز توجه نکرد. او استدلال کرد که روش وی توصیف بهتری از شخصیت است.